گوڵان – قاهیرە- ئەسما ئەلحوسەینی

كچە رۆژنامەنووسێك پرسیارێكی لە(نادی بەكار)ی سەركردە لە حزبی نووری سەلەفی كرد دەربارەی ئەوەی كە ئایا ڕێژەی ئافرەت لە پەرلەماندا لەگەڵ پێگەو ڕۆڵی لە كۆمەڵگادا دەگونجێت؟ لە وەڵامدا وتی: مەرج نییە ئافرەت لە پەرلەمان خۆی نوێنەرایەتی خۆی بكات بۆ ئەوەی گوێ لە دەنگی بگیرێت، بەڵكو ئەوەندە بەسە لە دوورەوە بەشداری بكات لە دروستكردنی بڕیار و مافی پارێزراوە بە هەبوونی ئەو(پیاوانەی) نوێنەرایەتی دەكەن، هەروەها لە بەرنامەیەكی تەلەفزیۆنیدا یەكێك لە سەركردە سەلەفییەكان داوای لەو كچە بێژەرە كردووە كە میوانداری كردبوو، پەردەیەك لەنێوانیاندا دابنرێت..
یەكێكی دیكەش داوای لە كچە بێژەرێك كرد بوو كە پێویستە سەری بپۆشێت بۆ ئەوەی دیمانەی لەگەڵدا ئەنجام بدات. لەكاتی هەڵبژاردنەكانیشدا حزبی ناوبراو وێنەی گوڵێكیان دانا بوو لە شوێنی وێنەی ئافرەتێكی پاڵێوراوی لیستەكەیان، هەروەها دەنگۆی ئەوە هەبوو كە لە شوێنێك وێنەی مێردەكەیان دانابوو، لە جیاتی وێنەی خۆی...
كاتێك پرسیاریان لە یەكێك لە سەركردە سەلەفییەكان كرد دەربارەی هەڵوێستیان لە بەشداری كردنی ئافرەت لە هەڵبژاردنەكاندا وتی: ڕازی بوونمان لەسەر بەشداری كردنی ئافرەت وەك(خۆخواردنێكی ناچاری)وایە، چونكە سیستمی هەڵبژاردنی لیستەكان ئەمەی بەسەر ئێمەدا سەپاندووە، كاتێك ویستیان هەڵوێستی یەكێك لە ئافرەتە پاڵێوراوەكانی سەلەفیەكان بزانن دەربارەی ئەم لێدوانە لە وەڵامدا وتی: ئافرەت لە عەقڵ و دین كەموكوڕیان هەیە!
ئەم چیرۆكە ڕاستەقینانە كە لە یەك كاتدا مایەی گریان و پێكەنینن، جۆرێك لە ترس و دڵەڕاوكێ لەنێو ئافرەتانی میسر دروست دەكەن و ئاماژەیەكی سلبین بۆ ئەو پەیامەی كە رەوتە ئیسلامییەكان، (ئەوانەی لە هەڵبژاردنەكانی ئەم دواییەی میسر هەڵكشان) بۆ ئافرەت هەڵیانگرتووە، بەتایبەتی لەنێو بژاردە رۆشنبیرەكەی ئافرەتانی میسردا، ئەوانەی هەمیشە تموحی ئەوەیان هەبووە كە رۆڵ و بوونی ئافرەت بەرزتر بێت لە كۆمەڵگادا بۆ دەستهێنانی مافەكانی خۆیان بە یەكسانی لەگەڵ پیاودا، بەڵام تووشی سەرسوڕمان هاتن لەو ڕێژە داهێزراوەیان لە هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی ئەم دواییە كە تەنیا شەش ئافرەت تێیدا سەركەوتن واتە بە رێژەی 0،5% لە كۆی ئەندامانی پەرلەمان، ئەمەش بە هیچ شێوەیەك لەگەڵ بوونی فیعلی ئافرەت ناگونجێت لە كۆمەڵگای میسریدا، كە بەشێوەیەكی بەرچاو رەنگدانەوەی سەنگی دیمۆگرافی ئافرەت دیارە، چونكە ئافرەت 50%ی كۆی دانیشتووان و 25%ی هێزی كار و 49%ی قوتابیانی زانكۆ و 40% كۆی دەنگدەرە تۆمار كراوەكان لە خشتەی هەڵبژاردنەكانی میسر پێكدەهێنن.
هەرچەندە بەشێكی ئیسلامییەكان بەرگری لە خۆیان دەكەن و دەڵێن: ئیسلامییەكان وەك یەك نین و بەرامبەر بە ئافرەت یەك هەڵوێستیان نییە، بەڵام زۆر لە ئافرەتە رۆشنبیر و چالاكوانەكانی میسر زۆر گرنگی بەم جیاوازیانە نادەن و پێیانوایە كێشەی ئافرەت و تەنانەت بوونیشی لە مەترسییەكی گەورەدایە و ئەو( ئافرەت)رووبەڕووی هێزێكی دڕندە دەبێتەوە و لەوانەیە چەند ساڵێك بیگەڕێنێتەوە دواوە، زۆریش لەم ئافرەتانە دەگەڕێنەوە بۆ خودی ئیسلام، بۆ ئەوەی بزانن ئاخۆ زۆر مرۆڤایەتیتر و لێبوردەیی ترە و رۆڵی ئافرەتیش قبوڵ دەكات یان لە ژیانی گشتیدا مافەكانی بەدەست دەهێنرێن لە هەموو ئەو نموونانەی كە دێنە پێش یان نا. دكتۆرە ئیناس تەها پسپۆر لە كاروباری ئافرەتان:
گرفتەكە لە كەلتووری نێرینەدایە كە لە میسر لەسەر جیاوازی رەگەزایەتیی وەستاوە،
پێیوایە دۆخی كۆمەڵگە بەگشتی وایە ئافرەت لە بەرانبەر پیاو جۆرێك لە بە كەمگرتنی تێدایە و نوێنەرایەتی كردنیشی بەشێوەیەكی گشتی لاوازە، جگە لە چالاكییەكانی لە بواری كۆمەڵە مەدەنی و ئەهلییەكان، هەروەها وای دەبینێت كە پاشەكشێی رۆڵی ئافرەت لە سەردەمی پێشووش هەبووەو رێگا لە دامەزراندنی یەكێتییەكی سەربەخۆی ئافرەتان گیراوە چونكە تەنیا ئەنجوومەنێكی نەتەوەیی ئافرەتان هەبووە، كە هاوسەری سەرۆكی پێشوو سەرۆكایەتی كردووە.
ئیناس تەها جەخت لەوە دەكاتەوە كە گرفتی ئافرەت بوونی هەیە لە بەها و كەلتووری باو و چەند یاسایەكدا چەسپێنراون كە دژایەتی ئافرەتی تێدایە و مەترسییەكان توندتر دەبن لەگەڵ هەڵكشانی ڕەوتە ئاینییەكان كە جۆرێك لە دوژمنایەتی مێژووییان هەیە بۆ كێشەی مافی ئافرەت، هەروەها دەڵێ: ئێستا گوێمان لە دەستەی (الامر بالمعروف و النهی عن المنكر) دەبێت وەك هەوڵێك لاسایی كردنەوەی نموونەی سعودی لە میسر، هەرچەندە شۆڕشی میسر چەند ئومێدی بەرزی خستەڕوو، بەڵام بینیمان كە ئیسلامییەكان دەمانخەنە پێچو پەنای تاریكەوە وەك خستنەڕووی چەند پرسیارێكی گێلانە دەربارەی پیرۆزبایی كردن لە مەسیحییەكان بەبۆنەی جەژنیان كە ئایا حەڵاڵە یان نا، ئایا دەنگدان بە (بەڵێ) یان(نەخێر) دەتباتە بەهەشت یان دۆزەخ، سەرەڕای ئەوەی ئافرەت بە هێزەوە بەشداری كردووە لە شۆڕشی میسری، كچان شان بەشانی لاوان و ئافرەتان لەگەڵ پیاوان، بەڵام رەوتە ئیسلامییە رێكخراوەكان كە ئێستا بەروبومی ئەو شۆڕشە بچننەوە، هەوڵ دەدەن چەند تەڕحێكی دژ بە ئازادییەكان بە گشتی و ئافرەت و كەمایەتییەكان بەشێوەیەكی تایبەتی بخەنە روو، ئەمەش كۆمەڵگا بەرەو دواوە دەگەڕێنێتەوە.
ئیناس تەها وای دەبینێت كە تەڕحێكی ئیسلامی رۆشنكەرەوە هەیە لە پشت ئازادییەكان و مافی مرۆڤ دەوەستێت و كەلتووری ئێمە پڕە لەو بیرمەندانەی كە هەڵوێستی رۆشنكەرەوەیان هەبووە بەرامبەر بە كێشەی ئافرەت و دەڵێ: بارودۆخی ئێستا بارگرانییەكی زۆر بۆ هێزە پێشكەوتووخوازەكانی كۆمەڵگا دروست دەكات و زەرورەتی پێشكەش كردنی شرۆڤە كردنێكی رۆشنكەرەوی ئەو ئیسلامەی هەیە لە جەوهەرەكەی بەرامبەر بە بیرۆكەی دادپەروەری دەخاتەڕوو.
دكتۆرە ئیجلال رەئفەت ئوستاد لە زانستە سیاسییەكانی زانكۆی قاهیرە و سەركردە لە حزبی وەفد ترسی خۆی ناشارێتەوە بەرامبەر بە هەڵكشانی ئیسلامییەكان لەم هەڵبژاردنەی دواییدا و پێیوایە قسە و لێدوانی سەلەفیەكان دڵخۆشكەر نین نەك تەنیا بەرامبەر بە ئافرەت بەڵكو بەرامبەر بە گەشتوگوزار و نا موسڵمانەكان و ژیانی مەدەنی بە گشتی و دەڵێ: من وەك لیبرالییەك ترسێكی زۆرم لە لێدوانەكانیان هەیە و مایەی نیگەرانین سەبارەت بە دواڕۆژی بە تەواوی، نەك تەنیا بەرامبەر بە ئافرەت، هیوادارم هاتنە ناوەوەیان بۆ كەشێك كە بەشێك لە دیموكراسی تێدایە پاڵنەرێك بێـت بۆ میانڕەوی ئەگینا دواڕۆژی میسر لە مەترسییەكی راستەقینەدایە.
سەبارەت بە ئیخوان موسلمین، ئیجلال رەئفەت پێیوایە لەرووی ئاشكرای گوتارەكەیان تا ئێستا میانڕەون، بەڵام دەڵێ: هەموو حیساباتی ئیخوانەكان روون و ئاشكرا نین و ناتوانین بڕیار لەسەر ئەوە بدەین كە لە ڕۆژانی داهاتوو چۆن دەبن و ڕایەكی یەكلاكەرەوە دەربارەی چۆنیەتی مامەڵەكردنیان بدەین بەتایبەتی دوای ئەوەی بوون بە نزیكەی زۆرینە لە پەرلەمان و لایەنی بەهێزی پێكهێنانی حكومەتی داهاتوو، ئیجلال هیواخوازە دەستی خوا میسر بپارێزێت بۆ ئەوەی پێش بكەوێت و نەگەڕێتەوە دواوە.
ئەمیرە ئەلتەحاویی چالاكوان و راگەیاندنكاری میسری پێیوایە كە گەلی میسری بەشێوەیەكی چڕ دەنگی بۆ ئیسلامییەكان داوە، چونكە كۆمەڵگاكان زۆربەیان لە كاتی قەیرانەكاندا ڕوو لە هزرە موحافزكارەكان و زۆر كلاسیكییەكان دەكەن، وای دەبینێت ئەنجوومەنی سەربازی كە حوكمڕانی میسری كرد دوای شۆڕش حاڵەتێكی نەبوونی یەقین و ئاژاوەی دروستكردو پاڵی بە میسرییەكانەوە نا كە ڕوو لە ڕەوتە ئاینییەكان بكەن و دەڵێ: ئافرەت بووە قوربانی ساڵی دوای شۆڕش و هێرشی بە ئەنقەستی سەر رەوتە زۆر پێشكەوتووەكان.
ئەمیرە بەم شێوەیە درێژە بە قسەكانی دەدات: سەلەفییەكان ناچار بوون لە كۆتایی لیستەكانیاندا ئافرەت بپاڵێون و هەڵوێستیان بە گشتی جۆرێك لە بێزراندن و فۆبیای تێدایە بەرامبەر بە ئافرەت و بە بنەمای هەموو شەڕەكانی (شرور) دادەنێن، ئەمیرە هەروەها دەڵێ: هەڵكشانی ئیسلامییەكان كاریگەری دەبێت لەسەر رۆڵی ئافرەت لە ژیانی گشتیدا، چونكە ئیسلامییەكان هەوڵ دەدەن وصایەی بەسەردابسەپێنن، پێیوایە كۆمەڵگا هێشتا هەندێك لە وشیاری تێدا ماوەو ئەوە ڕەت دەكاتەوە كە دەست بخاتە نێو ژیانی تایبەتی و كەسێتی تەحەكوم كردن بە ئافرەتان و جیاوازی دەكات لەنێوان هەڵەی ئیسلامییەكان و كەرامەتی مرۆڤی میسری كە رێگا بە بێگانە نادات هاوسەری یان خوشك و كچەكانی ئاڕاستە بكات و زۆربەی میسرییەكان پێیانوایە پۆشینی حیجاب ئازادییەكی تاكە كەسییە و ئیسلامیەكان ناتوانن ئەمە بە یاسا یان بە كۆنترۆڵ كردنی ئافرەت و خراپە كردن بەرامبەریان فەرزی بكەن و پێویستە ئافرەتان رووبەڕووی هەر هەوڵێك ببنەوە كە هەوڵی سەپاندنی شێوازێكی جیاوازی ژیانیان بەسەردا بسەپێنێت.
لەلایەن خۆیەوە شیرین مونیری ئەدیب و رۆژنامەنووس وای دەبینێت كە: هەڵكشانی ئیسلامییەكان لە هەڵبژاردنەكانی ئەم دوایەی پەرلەمانی میسریدا بە پووكانەوەی ڕۆڵی ئافرەت بەستراوەتەوە،بە تایبەتی لە ئاستی نوێنەرایەتی لە كۆمەڵگادا كە بە پلەیەكی نزمتر حیسابی بۆكراوە، چونكە ئیسلامیەكان وەك بوونەوەرێكی كامڵ سەیری ئافرەت ناكەن، بەڵكو بە هۆكارێكی یاریدەدەری پشت پیاوەوەی سەیر دەكەن، مونیری دەڵێ: هەرچەندە دیموكراسیەت قبوڵ كردنی ئەنجامەكانی رای گەل دەسەپێنێت، بەڵام من و زۆری دیكە ئەوە ناشارینەوە كە بە یەقینی دەیبینین و مەحاڵەو دەبێ ئەوەش ڕووبدات، كە بریتییە لە چەند فشارێكی دیكە لەلایەن ئەم ئیسلامیانەوە دژی ئافرەت، پێموایە ئەو نوێنەرایەتییە رواڵەتییەی كە دایانناوە بەشێوەیەكی كاریكاتێری، لە زۆربەی هەڵمەتەكانی هەڵبژاردنیاندا نیشانەی دیدی بێ نەوای ئەوانە بۆ ئافرەت، پێم وانییە هیچ یەك لەم حزبە ئیسلامیانە كە ئەندامە ئافرەتەكانیان گفتوگۆ لەسەر كێشەیەك بكەن خودی خۆیان هەڵیان بژاردبێت، چونكە ئەوان دەنگ و رووخساری ئافرەت بە عەورەت دادەنێن و هەندێكیان وەك دیكۆر پێشكەش كردووە تەنیا بۆ ئەوەی خۆڵ بكەنە چاوەكانەوە، بۆ ئەوەی پێیان نەگوترێت ئیعتیراف بە ئافرەت ناكەن، مونیری وای دەبینێت كە دواڕۆژی ئیسلامییەكان دەبەسترێتەوە بە هەڵوێستیان بەرامبەر بە ئافرەت و چەند كێشەیەكی دیكە كە بە ئیشكالی راستەقینە دادەنرێن بۆیان و چارەنووسیان سەرنەكەوتن دەبێت لە هەڵبژاردنەكانی داهاتوودا ئەگەر لەسەر ئەم هەڵوێستەیان بمێننەوە دەربارەی ئافرەت و بیانەوێت كەسایەتییەكەی بسڕنەوە و تەنیا بە مایەی چێژ وەرگرتن بۆ پیاو و بە بەرپرسی پەروەردەكردنی منداڵانی دابنێن، مونیری وای دەبینێت كە تەنانەت ئەو دەنگە كەمانەی كە هاتوونەتە پەرلەمانیش هیچ رۆڵێكیان نابێت و حزبە ئیسلامییەكانیان بیروبۆچوونی خۆیانیان بەسەردا فەرز دەكەن و لەو باوەڕەدانیم هیچیان بابەتێك بخەنە روو بۆ قسەكردن و تەنیا وەك دیكۆر دەبن.
چالاكوانی بواری كۆمەڵایەتی و سیاسی سوهێر غەنام پێیوایە كۆمەڵگای میسری لەسەر فرەیی بونیاد نراوە و سەرەڕای هەڵكشانی ئیسلامییەكان دەبێ ئافرەت نوێنەرایەتی بكات، ئەگەر ئاراستە و ئینتیماكانی هەرچییەك بێت و ئاماژە بەوە دەدات ئەو ئافرەتانەی كە تەنیا سەر بە رێكخراوەكانن كەمێك لەوێدا توانیویانە بگەن بە پەرلەمان، دوای ئەوەی دەرفەتی كار كردنی ئافرەت بە گشتی لاواز بووە چ بە شێوەی تاك یان بە لیست، غەنام دەڵێ: بەپێی ئەزموونی 20 ساڵیم چ لە بواری خێرخوازی یان لە بواری سیاسی، من زۆر بەتوندی گرەو لەسەر دەنگدەرە نوێیەكان دەكەم لە گەنجان ئەوانەی شۆڕشی میسری بەرهەمیان دەهێنێت و لە دواڕۆژێكی نزیكدا رۆڵیان دەبێت و ئەم گەنجانە شیاو دەبن و زۆر زەحمەتە بە ئاسانی كاریان تێبكرێت لەلایەن هیچ رەوتێكی سیاسییەوە بێ ئەوەی عەقڵیان بەكار بهێنن.
سوهێر غەنام هیوادارە كە رەوتە ئیسلامییەكان زۆربەی گرنگی پێدانی خۆیان نەخەنە سەر رووخساری ئافرەت، چونكە ئیسلام تەنیا پەرستش و رووخسار و قسە و دروشم نییە بە قەد ئەوەی ئەخلاق و رەفتاری باشەوەو كردەوەیە كە وڵات بەرەو پێشكەوتن و بەرهەمهێنان و بەرزایی دەبات لە هەموو بوارەكاندا، خودی ئیسلام باس لەوە دەكات كە باشترین خەڵك ئەوانەن كە زۆرترین مەنفیعەتیان بۆ خەڵك هەبێت و دوورخستنەوەی خراپە لەسەر رێگادا بۆ موسڵمان پاداشتی خۆی هەیە، بەمەش ئەوەی كە كۆمەڵگای ئێمە پێویستی پێیەتی ئێستا ئەوە نییە كە خۆی كێشە بە پەراوێزخراوەكانەوە سەرقاڵ بكات وەك ئەوانەی ئەمڕۆ دەخرێنە ڕوو، بەڵكو پتەو كردنی كەلتووری كارو پێشكەشكردنی وێنەیەكی رۆشنی وڵاتەكەمان و لابردنی شتە هەرەمەكییەكان و ئیستغلال كردنی تواناكان و پەرەسەندنی هێزی مرۆییە كە ئافرەت بە نیوەی دادەنرێت، نەك تێكشكاندنی و كەمكردنەوە لە پێگە و بەهاكەی.
هەرچی جاكلین زاهیری پەیامنێری رۆژنامەنووسی پێیوایە رەنگە مەترسییەكانی هەڵكشانی ئیسلامییەكان لە میسر زیادەڕۆیی تێدا بێت و دەڵێ: تا ئێستا دەستوورێكی نوێ و كۆمەڵەیەكی دامەزرێنەرمان نەبینیوە كە دەستوورەكە دادەنێت، جاكلین هیوا خوازە كە یەكسانی لە نێوان پیاو و ئافرەت لە ماددەكانی دەستووردا هەبێت لە كەفالە و خوێندن و كار و چەندین مافی دیكە و زیاتر دەڵێ: پشتگوێ خستنی ئافرەت لە میسر بۆ سەردەمی پێشوو دەگەڕێتەوە بەهۆی باڵادەستی پارەو پەڕگیریی كە ئەمەش لەم ماوەیەدا زیادی كرد، چونكە ئیسلامییەكان ئافرەتیان بە یەكسانی وەك پیاو نەپاڵاوت، بەڵكو رێژەی پاڵاوتنیان زۆر لاواز بوو، چونكە تێڕوانینی نێرینە هێشتا زاڵە.
جاكلین هەروەها دەڵێ: تا ئێستا كەس باسی لە سەپاندنی جلوبەرگێكی دیاریكراوە بەسەر ئافرەتاندا نەكردووە و بە دووری دەزانێت ئیسلامییەكان بكەونە ئەم تەڵەیەوە یان ناچار بن یاسا دەربكەن و رێوشوێن دژی ئافرەت پیادە بكەن، چونكە پێیوایە رەوتە ئیسلامییەكان گەورەترین خەمیان ئەوە دەبێت چۆن بوونی خۆیان بسەلمێنن و هەلی ئابووری و پەرەپێدانی خوێندن و راگەیاندن و مسۆگەر كردنی سەقامگیری فەراهەم بكەن، هەروەها دەڵێ: پێموانییە ئافرەت لە ئەولەویاتیان بێت و لەوانەیە بە جۆرێك لە فەرامۆشكردن باس لە كێشەكانی بكەن، ئەوەی ئێستا زۆربەی ئافرەتانی میسر دەیانەوێ بریتییە لە چەند یاسایەكی دادپەروەرانە یارمەتی ئەو ئافرەتانە بدات كە خانەوادەكانیان بەخێو دەكەن و رێژەیان 30%ی ئافرەتانی میسرە، هەروەها چەند یاسایەكی دیكە كە یارمەتی ئافرەتە پەراوێزخراوەكانی سینا و صەعیدی میسر دایكە پەك كەوتووەكان و ئافرەتە تەڵاقدراوەكان بدات و هیوادارم ئەم كێشەیە لە قۆناغی داهاتوودا فەرامۆش نەكرێت.