ئەگەر گەوەرترین كێشەی كۆمەڵگە لەسەر ئاستی ناوخۆ مامەڵەی توندوتیژانە بێت لەگەڵ ئەو كێشانەی لەكۆمەڵگە ڕوودەدەن، ئەوا تەنیا ڕێگە بۆ دەرباز بوون لەو تەنگژانە گۆڕینی ئاڕاستەی مامەڵەی توندوتیژانەیە بۆ دیالۆگ و لێكتێگەیشتنی هاوبەش، هەربۆیە كاتێك ڕووداوێكی نەخوازراو لەناو كۆمەڵگە ڕوودەدات گرنگە زمانی لایەنەكان هۆكارێك بن بۆ لێكتێگەیشتن نەك هۆكارێك بێت بۆئەوەی پێشوەختە و پێش ئەوەی یاسا بڕیاری خۆی دابێت و ئەم لایەن و ئەو لایەن تۆمەتبار بكرێت، ئەمەش بكاتە بیانوویەك بۆئەوەی لایەنگرانی حزبەكەی یان دانیشتووانەكەی هانبدات مامەڵەیەكی توندوتیژانە لەگەڵ ڕووداوەكە بكات، حاڵەتی خراپ لەكاتی دروستبوونی ڕووداوێكی نەخوازراو لەكۆمەڵگە ئەو كاتەیە كە لایەنێكی كێشەكە، توندوتیژی بەشێك بێت لەپێكهاتەی ئایدلۆژیەتەكەی یان توندوتیژی بكاتە بەشێك لەپرۆگرامی حزبەكەی بۆ سیاسەتكردن لەكۆمەڵگە، هەربۆیە لەحاڵەتی لەمجۆرەدا كە هەست دەكرێت توندوتیژی خۆی بەشێكە لەپێكهاتەی ئایدلۆژی حزبێك یان توخمێك لەپرۆگرامی حزبێك بۆ شێوازی سیاسەت كردن، ئەوا دەبێت پرۆسەی وەرچەرخانی مامەڵەكردن لەگەڵ تەنگژەكە لەتوندوتیژییەوە بۆ دیالۆگ و چارەسەری ئاشتیانە تەواوی ئەو پێكهاتە سیاسیە بگرێتەوەو دەبێت لایەنی بەرامبەر یان لایەنی سێیەم كە دێتە ناو كێشەكە بۆ ئەوەی چارەسەری كێشەكە بەرێگەی ئاشتیانە بكات، دەبێت ئەوەی لەبەرچاو بێت یان ئەو ڕاستیە لەبەرچاوی خۆی دابێت، توندوتیژی بەشێكە لەو پێكهاتە سیاسییەی كە بەرژەوەندنی كۆمەڵگە وا پێویست دەكات ئاڕاستەی مامەڵەكەی بگۆڕێت بۆ دیالۆگ و چارەسەری ئاشتیانە، هەر بۆ نموونە ئەگەر سەرنجێك لەڕووداوەكانی ئەم دواییەی زاخۆ بدەین كە دواتر چەند شوێنێكی دیكەی گرتەوە، بەڕاشكاوی هەست بەو ڕاستیە دەكرا كە لایەنێكی كێشە زۆر بەئاسانی لەگەڵ ڕەوتی ڕووداوەكان ئاستی توندوتیژی هەڵدەكشان بۆ سەرەوەو تەنانەت گەیشتە ئەو ئاستەی كە لەسەر ئاستی كەسی یەكەمی ئەو حزبە بەو جۆرە ڕای گشتی ئاڕاستە بكات بەوەی ئەو ڕووداوە پێویستی بەلێكۆڵینەوە نییە و پێویستە لایەنی بەرامبەر ڕاستەوخۆ تاوانبار بكرێت و لەبەردەم ڕای گشتی سەركۆنە بكرێت، سەبارەت بەم حاڵەتە ئەوانەی لەسەر وەرچەرخانی تەنگژەكان (Conflict transformation)، جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە، وەرچەرخانی تەنگژە لەئاڕاستەی توندوتیژییەوە بۆ ئاڕاستەی چارەسەركردنی تەنگژەكە بەرێگەی ئاشتیانە یان دیالۆگ، پێویستی بەوە هەیە ئاستی توندوتیژی لەناو پێكهاتەی بەرامبەر لەبەرچاو بگیرێت و كاتێك بمانەوێت كار لەسەر ئەو كێشەیە بكەین، دەبێت بزانین توندوتیژی بۆتە بەشێك لەتۆڕی پێكهاتەی ئەو حزبە سیاسیە یان ئەو لایەنەی كە بۆتە بەشێك لەكێشەكە، ئەو پسپۆرانەی لەم بوارەدا ئەزموونی چەندین كێشەی جۆراوجۆریان لەسەر تەنگژە جیاوازەكان و پێكهاتەی لایەنە پێكناكۆكەكان هەیە، ئاماژە بەوە دەكەن، چارەسەری تەنگژەكان لەو حاڵەتەدا دەگاتە بن بەست یان بەجۆرێك قورس دەبێت كە پێویستە ماوەیەكی درێژی بۆ تەرخانبكرێت، كە توندوتیژی بووبێتە بەشێك لەپێكهاتەی حزبە سیاسیەكە یان پێكهاتەی كۆمەڵایەتی لایەنی كێشەكە، بۆیە ئەگەر لەم بازنەیەدا سەیری ڕووداوەكانی چەند هەفتەی ڕابردووی زاخۆ بكەین كە دواتر شوێنەكانی دیكەشی گرتەوە، هەست دەكەین ئەو لایەنەی كە دەبێتە لایەنی گەشبینی بۆ ئەوەی بارودۆخەكە بەشێوەیەكی ئاشتیانە چارەسەر بكرێت، ئەوەیە سەرۆكی هەرێمی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان بەئاڕاستەیەكی نەرم بۆ هیۆركردنەوەی بارودۆخەكە كاردەكەن و دەیانەوێت هەر چۆنێك بێت لایەنی یەكگرتووی ئیسلامی دەستبەرداری ئەو هەڵمەتی توندوتیژییە ببێتەوە كە ئەو پێیوایە بەو شێوازە ئەو تەنگژەیە چارەسەر دەكرێت، یان بەدیوێكی دیكەدا پێیوایە ئەو زوڵمی لێكراوە و پێویستە كاردانەوەی توندوتیژانەی هەبێت بۆئەوەی قەرەبووی ئەو زوڵمەی لێیكراوە بیكاتەوە، بەڵام ئەگەر لەمێژووی بزاڤی ڕزگاریخوازی كوردستانەوە ئەم تێڕوانینەی یەكگرتووی ئیسلامی هەڵبسەنگێنین، هەست دەكەین ئەم تێڕوانینە لەگەڵ مێژووی بزاڤی ڕزگاریخوازی كوردستان یەكناگرێتەوە(ئەگەر یەكگرتووی ئیسلامی خۆی بەدرێژكراوەی ئەو مێژووە بزانێت)، لەبەر ئەوەی خەباتی بارزانی نەمر پێمان دەڵێت، داماڵینی توندوتیژی لەپێكهاتەی كۆمەڵایەتی یان حزبیدا، لەلایەنی مەزڵومەوە دەست پێدەكات، بارزانی نەمر لەساڵی 1943 دەستپێشخەری ئەوەی كرد كە توندوتیژی لەپێكهاتەی كۆمەڵایەتی گەلی كوردستان و گەلی عەرەبیشدا دابماڵێت، ئەمەش یەكەم هەنگاوە لەمێژووی سەركردە جیهانییەكان دوای 14 خاڵەكەی وۆردۆ ویلسۆن لەسیاسەتدا هەنگاوی بۆ هەڵگیرابێت، ئەم ئاڕاستەیەی بارزانی نەمر بۆ برایەتی نێوان كورد و عەرەب پیادەی كرد و نەیهێشت شەڕی نێوان كورد و ڕژێمەكانی عێراق، ببێتە شەڕی نێوان كورد و عەرەب، بووە بەشێك لەئەخلاقی شۆڕشگێری تەواوی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كوردستان بەپارتی دیموكراتی كوردستانەوە، بۆیە ئەگەر لەم ڕاستەوە بگەڕێینەوە بۆ ئەو ئەخلاقە شۆڕشگێڕییەی كە بارزانی نەمر لەناو بزاڤی ڕزگاریخوازی كوردستان دروستی كردووە، مەسەلەكە تەنیا پێوەندی بەپارتیەوە نەبووە، بەڵكو هەموو حزب و ڕێكخراوە سیاسییە كوردستانییەكان پێڕەویان كردووە، هەر بۆ نموونە لەوانەیە زۆربەشمان لەبیرمان بێت، ڕژێمەكانی عێراق (نەك تەنیا ڕژێمی بەعس) كاتێك پێشمەرگەیەكیان بەدیل بگرتایە جیا لەوەی بەگوللە ڕەمیان دەكرد دواتر بەئۆتۆمبێل بەبەرچاوی خەڵكەوە ڕایان دەكێشا، بەڵام لەناو شۆڕشی كوردستاندا و لای هەموو لایەنە سیاسییەكان شەرمەزاری بوو دیل بكوژرێت یان ئازار بدرێت، ئەوانەی ڕۆژانی سەردەمی شاخیان لەبیرە هەموو ئەو ڕۆژانەیان لەبەرچاوە چۆن لێبوردەیی بووە بەشێك لەئەخلاقی شۆڕشگێرانەی هێزی پێشمەرگەی كوردستان.
چۆن دیالۆگ دەكرێتە بنەما
بۆ چارەسەری تەنگژەكان
مێژووی تەنگژەكان پێمان دەڵێن، تەنگژەكان هەرچیەك بن، سەرەنجام هەردەبێت بەدیالۆگ و وتووێژ چارەسەر بكرێن، پسپۆران پێیانوایە هەندێك جار دەستەبەرداربوون لەتوندوتیژی و گەیشتنە قەناعەت بەوەی توندوتیژی و زمانی زبری نێو ڕاگەیاندنەكان سوودی نییە، پێویستی بەكاتێكە هەتا ئەو لایەنە ماندوو دەبێت كە پێیوایە كێشەكە بەتوندوتیژی چارەسەر دەكرێت، هەروەها هەندێك جاریش ئەم پەروەردە هەڵەیە دەبێتە هۆكاری ئەوەی كە سەركردە سیاسییەكانیش نەتوانن هەنگاوی گرنگ بۆ چارەسەری ئاشتیانە هەڵبگرن، هۆكاری ئەمەش لەبەر ئەوەیە پێشتر لەپێكهاتەی سیاسی ئەو لایەنە زمانی دیالۆگ و ئاشتی وەك زمانێكی نزم و هۆكارێكی بێ بایەخ سەیر كراوە، لەم ڕاستەوە ئەگەر وەك نموونە تێڕوانینی چارەسەری ئاشتیانە بۆ كێشەی كورد لەتوركیا بكەین، هەست دەكەین حزبی داد و گەشەپێدان و سەرۆكەكەی ڕەجەب تەیب ئەردۆگان، ئەو قەناعەتەیان لادروست بووە كە ئەو كێشەیە بەشێوازی سەربازی چارەسەر ناكرێت، بەڵام لەبەر ئەوەی لەماوی 80 ساڵی ڕابردووی پێش هاتنی پارتی دادو گەشەپێدان، پەروەردەی سیاسی لەتوركیا بەو شێوەیە پێویست بووە كە ئەو كێشەیە بەهێزی سەربازی چارەسەر بكرێت، بۆیە زۆر جار لەگەڵ ئەوەی ئەردۆگان مەبەستێتی هەنگاو بەرەو چارەسەری ئاشتیانە هەڵبگرێت، دەكەوێتە ژێر گوشار و ئەویش ناچار دەبێت پشت لەئاشتی بكات، نموونەیەكی زۆر دیار كە لەدوایین هەڵبژاردنەكانی توركیا هەستی پێكرا، هەڵمەتی ڕاگەیاندنی هەڵبژاردنی پارتی دادو گەشەپێدان بوو لەهەندێك لەو ناوچانەی كە بەناوچەی ناسیۆنالیستە توركەكان ناسرابوو، ئەردۆگان ناچار بوو لەو ناوچانە بەو ئاڕاستەیە هەڵمەتی هەڵبژاردن پیادە بكات، كە دڵی ناسیۆنالیستە توركەكان ڕازی بكات، بەڵام وەك لەمانگی ڕابردووش بینیمان ئەردۆگان هەر ئەو ئەردۆگانە بوو كە بۆ یەكەمجار لەمێژووی دەوڵەتی تازەی توركیا داوای لێبوردنی لەكوردەكانی دەرسیم كرد كە لەساڵی 1938 جینۆساید كرابوون، بۆیە لەوانەیە ئەمە نموونەیەكی باش بێت بۆ ئەوەی لەسەر ئاستی ڕووداوێكی نەخوازراوی وەك ئەوەی زاخۆ سوودی لێوەربگیرێت، سەرۆكی هەرێمی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان بەو ئاڕاستە هانبدرێن بۆ ئەوەی پشوو درێژانەتر بەرامبەر ئەو هەڵچوونەی یەكگرتووی ئیسلامی مامەڵە بكەن و هەوڵبدەن بەجۆرێك بێت كە جەماوەری یەكگرتووش بگەنە قەناعەت بەوەی ئەم هەڵمەتەی بۆ هاندانی توندوتیژی و زمانی زبری ڕاگەیاندن كە یەكگرتوو دەستی پێكردووە خزمەتی بارودۆخەكە ناكات و تەنیا ڕێگە زمانی لێكتێگەیشتن و دیالۆگە، سەبارەت بەچۆنییەتی وەرچەرخانی كێشەكان لەتوندوتیژییەوە بۆ دیالۆگ و ڕێگە چارەی ئاشتیانە، پرسیارمان لەپرۆفیسۆر جۆرج ئێرانی ئوستادی زانستی سیاسەت لەزانكۆی ئەمریكی لەكوەێت كرد و بەڕێزی سەبارەت بەم لایەنە بەمجۆرە ڕای خۆی بۆ گوڵان دەربڕی و وتی: (مەسەلەكە پەیوەستە بەوەی كە مەبەستمان چییە لەوەرچەرخانی تەنگەژەكان، بەڕای من مەبەست لەوە بریتییە لەوەرچەرخانی توندوتیژی و دوژمنایەتی و تووڕەیی بۆ دیالۆگ و چارەسەی ئاشتییانە، لەمڕوەوەیش ژمارەیەك هەنگاوی گرنگ هەیە لەنێویشیاندا هەنگاوی سایكۆلۆژییە لەگەڵ چەندین هەنگاوی دیكە، كە بنەما و دەسپێكی ئەم هەنگاوە بریتییە لەوەی چۆن ئەو خەڵكە لەو بارۆخە دەرونییە دەربچن كە پێیانوایە غەدریان لێكراوە یان بوونەتە قوربانی، لێرەدا دەمەوێ بۆ ئێوە و خوێنەرانتان چەند نموونەیەك لەڕووی تیۆرییەوە بێنمەوە، بەڕای من یەكێك لەنموونەكان لەڕووی مێژووییەوە «نیڵسن ماندێللا»یە سەرۆكی باشووری ئەفریقیا كە بۆ 30 ساڵ زیندانی كرا، كە لەبەندیخانە دەرچوو ئەو نەهات ڕەشپێستەكان هانبدات بۆ ئەوەی بڕژێنە سەرجادە و تۆڵە لەسپی پێستەكان بكەنەوە، بەڵكو داوای لەدانیشتووانی باشووری ئەفریقیا كرد بۆ بەردەوامبوون لەژیانیان و بۆ لێبوردەیی و هەر لەبەرئەوەیش بوو كۆمسیۆنی ئاشتەوایی لەباشووری ئەفریقیا دامەزرێندرا، ئەمە پێمان دەڵێت ئەو ساڵانەی كە ماندێللا لەزیندان بوو خۆی بەهێزكرد ببێتە كەسێكی لێبوردە، هەم گەلەكەشی بەهێز كرد بۆ ئەوەی بتوانن لێبوردە بن، منیش پێموایە كە ئەمە زۆر گرنگە لەپرۆسەی وەرچەرخانی پێكدادان، ماندێللاش سەركردەیەكی زۆر گرنگە و هەمووشمان دەزانین كە مەزنترین سەركردەی سەدەیە، بۆیە ئەمەیە تێڕوانینم بۆ ئێوە لەڕووی چۆنییەتی مامەڵەكردن لەگەڵ پرۆسەی وەرچەرخانی پێكدادان. بەڵام ئەم حاڵەتەش لەمەسەلەیەكەوە بۆ مەسەلەیەكی دیكە دەگۆڕێت، هەر بۆنموونە ئێمە باسی ماندێللامان كرد، ئەگەر سەیری چەند نموونەیەكی دیكەش وەك «لوبنان» و «یوگسلاڤیای جاران»، لەكەیسەكەی «یۆگسلاڤیای جاران» بكەین، دەبینین ئەوە ڕوویدا ئاكامی ئەوە بوو میلۆسۆڤچ لەسەر بنەمای ترسی هاووڵاتیانی مامەڵەی دەكرد بۆ هەڵگیرسانی جەنگ لەدژ دراوسێكانی وەك كرواتییەكان و سلۆڤینییەكان...وتاد. سەبارەت بەكەیسەكەی «لوبنان» هەموو 30 ساڵ جارێك جۆرە جەنگێك بەرپا دەبێت، بەڵام ئەمڕۆ ئیرادەیەك هەیە بۆ بەزاندنی ئەو شتە لەبەرئەوەی خەڵكی ماندووبوون لەتوندوتیژی و پێكدادان و جەنگ...و تاد)).
ئەگەر سەرنج لەقسەكانی پرۆفیسۆر جۆرج ئێرانی بدەین، هەست دەكەین وەرچەرخانی تەنگژەكان بەرەو ئاشتی گرێدەداتەوە بەدوو حاڵەتەوە، حاڵەتی یەكەمیان وەك ئەوەی ماندێللا كە هەوڵیدا توندوتیژی بەپێكهاتەی كۆمەڵایەتی ڕەشپێستەكانی ئەفریقیا ڕیشەكێش بكات، حاڵەتی دووەمیان حاڵەتی یوگسلافیای پێشان و لوبنانە كە توندوتیژی بڕستی لێ بڕین ئەوجا گەیشتنە قەناعەت بۆ ئەوەی پەنا بۆ ڕێگەچارەی ئاشتیانە بەرن، بەڵام ئەوەی لێرەدا مەبەستە، بونیادی كەلتوری ئاشتی و لێبوردەییە، سەبارەت بەچۆنییەتی دروستی بوونی ئەم كەلتورە لەكۆمەڵگە پرسیارمان لەپرۆفیسۆر مەحمود ئەیوب كرد، كە پسپۆرە لەبەراوردكردنی ئایینەكان و دیالۆگی نیوان هەردوو ئایینی ئیسلام و كریستیان لەسەنتەری دۆنكان بلاك ماكدۆنالد بۆ دیراساتی ئیسلامی و پێوەندی نێوان ئیسلام و كریستیان، لەمبارەوە بەمجۆرە بۆ گوڵان هاتە ئاخاوتن و وتی: (دەبێت پێداگیری لەوە بكەین توندوتیژی هیچ كێشەیەك چارەسەر ناكات، هەمیشە توندوتیژی ناكۆكیەكە ئاڵۆزتر دەكات، نەك چارەسەری بكات، تەنانەت ئەگەر واش دەركەوت كە چارەسەری دەكات. لەبەر ئەوە دەبێت لەمێژوو بڕوانیت و لەو ناكۆكیەی پێی دەوترێت بەهاری عەرەب، كە سەركەوتووترین چارەسەر ئەوەیە لەتونس و میسر گیرابەر، كە توندوتیژی نەكراوەتە چارەسەر، لەیەمەن و لیبیاش توندوتیژی هیچ كێشەیەكی چارەسەر نەكردوە و ناكۆكیەكەی ئاڵۆزكردووە و سەریكێشاوە بۆ ناكۆكی گەورەتر. هەرواشە كە توندوتیژی سەردەكێشێت بۆ توندوتیژی و چارەسەری ئاشتیانەش بۆ ئاشتی، ئەگەر لێرەدا عێراق بەنموونە وەربگرین پێموایە لەئێستادا باشترین چارەسەر بریتییە لەهاووڵاتیبوون، تۆ شیعە و سوننە و كورد و توركمان و عەرەبت هەیە و خەڵكانی عەلمانیت هەیە و خەڵكی جیاوازت هەیە. كە ئەگەر هەر گرووپێك هەوڵبدات ئامانجەكانی خۆی بەدی بهێنێت، ئەوا ناكۆكیەكە گەورەتر دەبێت، باشترە درك بەوە بكەن كە هەموویان سەر بەوڵاتێكن و هاووڵاتی یەكسانی نەتەوەیەكن، پێموایە تەنانەت وڵاتێكی ئیسلامیش دەبێت حكومەتێكی عەلمانی هەبێت. كەواتە بەلای منەوە باشترین چارەسەر بریتییە لەهاووڵاتیبوون و یەكسان بوون لەنێوان هەموو هاووڵاتیانی وڵاتەكەدا بەبێ لەبەرچاوگرتنی ئینتیمای ئایینیان. زۆرجار پارتە ئیسلامیەكان وەك سەرچاوەی توندوتیژی دەبینرێن، بەڵام مەرج نییە پارتە ئیسلامییەكان بەسەرچاوەی توندوتیژی و ناكۆكی دابنرێن، بەدڵنیاییەوە دەكرێت سەرچاوەیەك بن، نەك هەر تەنیا ئیسلامییەكان، بەڵكو هەر پارتێكی ئایینی دەكرێت ببێتە سەرچاوەی ناكۆكی، بۆ نموونە ناكۆكی پرۆتستانت و كاسۆلیك هەبوو لەئیرلەندا. پێموایە هەندێجار دەبێت ناسنامەی ئایینی كۆمەڵگە لەبەرچاوبگرین، میسر زۆرینەی دانیشتوانی موسڵمانە، بەڵام دەبێت ماف و ئیمتیازاتی مەسیحیەكانیش بپارێزرێت، هەر مافێك موسڵمانەكان هەیانبێت، دەبێت قیبتیەكانیش هەیانبێت، هەروەها قیبیتەكان نابێت تەنیا ئیمتیازیان هەبێت، بەڵكو بەرپرسیارێتیش پیشان بدەن لەئاست وڵاتەكەدا، دووبارە باشترین چارەسەر بەلای منەوە بۆ ناكۆكی ئایینی و سیاسی بریتییە لەهاووڵاتیبوون)).
چۆن لایەنە پێكناكۆكەكان
لەیەكتری نزیكدەكرێنەوە
كێشەیەكی دیكەی ئاڕاستەی وەرچەرخانی تەنگژەكان، شكاندنی بەستەڵەكی نێوان لایەنە پێكناكۆكەكانە، زۆر وابووە لایەنەكانی ناو كێشەیەك لەناخی خۆیاندا ئەو قەناعەتەیان لا دروست بووە كە دەبێت كێشەكان بەدیالۆگ و ڕێگەچارەی ئاشتیانە چارەسەر بكرێت، بەڵام لەبەر ئەوەی پێشتر پێی لەسەر هەندێك مەسەلە داگرتووە، بۆیە خۆی لەئاشتی و زمانی دیالۆگ دەدزێتەوە، سەبارەت بەم لایەنە پرسیارمان لەپرۆفیسۆر بروس ئیدوارد كەین ئوستادی زانستی سیاسەت لەزانكۆی بیركلی كرد، بەمجۆرە لەوەڵامی پرسیارەكەی گوڵاندا ڕای خۆی دەربڕی و وتی: (ئەوەی ئێمە بەشێوەیەكی ڕوو لەزیاد بیری لێدەكەینەوە ئەوەیە ڕاگەیاندنی مۆدێرن و ژیانی دوور و دابڕاو لەیەك، گرژییەكانی نێوان پارتەكان و گرووپەكانی بەرژەوەندی خراپتر دەكەن، ئێمە لەئەمریكا هەوڵدەدەین ئەوە پێچەوانەوە بكەینەوە بەوەی گرووپەكان لێكنزیك بكەینەوە، بەوەی كەمتر شتەكان بەئاشكرا بخرێنەڕوو، ئەویش بەخوڵقاندنی دۆخێك كە فشاری كەمتر لەئارادابێت لەلایەن گرووپە دەرەكیەكانەوە. ئەوەی جێی سەسوڕمانە زۆرێك لەتوێژینەوەكان ئەوە دەخەنەڕوو كە باسكردنی شتەكان بەئاشكرایی و ڕێگەنەدان بەگفتوگۆیەكی هێمن، دەبێتەهۆی ئەوەی سیاسییەكان و سەركردەكانی گرووپەكانی بەرژەوەندی ناچاربن بۆ گرووپەكانیان بسەلمێنن ئەوان پابەندن بەهەڵوێستەكانیانەوە، ئەمەش دەرفەتی گفتوگۆ كەم دەكاتەوە. ئێمە زۆر نیگەرانین كە لەڕۆژگاری ئێستادا خەڵكی زیاتر بەتەنگ ئەوەوەیە كە پتر دڵسۆزبێت بۆ گرووپەكەی، نەك هەوڵدان بۆ ئەنجامدانی گفتوگۆ و سازشكردن. هەربۆیە ئەمە كێشەیەكی گەورەیە، ئەوەی ئێمە هەوڵی بۆ دەدەین بریتییە لەگۆشەگیركردنی گرووپە توندوتیژەكان و كەسە توندوتیژەكان و سەپاندنی یاسا بەسەر ئەو كەسانەدا كە ڕق بڵاودەكەنەوە، یان ئەو كەسانەی هەڕەشە لەكەسانی دیكە دەكەن، ئێمە هیوادارین لەڕێی سەپاندنی ئەم یاسایانەوە شێوازێك بسەپێنین كە گفتوگۆ بەئاشتیانە بكرێت، زۆر زەحمەتە كەسێك بگۆڕێت بەشتێكی دیكە كاتێك ڕقێكی توندوتیژی لەدڵدایە، لەبەر ئەوەی باشترین شت لەئەمریكا ئەوەیە توندبیت لەگەڵیاندا، بەڵام بوارێكی گەورەش بدەین بەو كەسانەی ناتوندوتیژانە ناڕەزایی دەردەبڕن، كەواتە بەرزترین ئاستی ئازادی بەو كەسانە دەدەین كە توندوتیژ نین و كەمترین ئازادیش بەو كەسانە دەدەین كە توندوتیژن)).