بە بەراوردكردنی ژمارەی دانیشتووانی عێراق لەگەڵ ئەو بودجەیەی ساڵانە بۆی دابیندەكرێت، عێراق لەریزی ئەو وڵاتانە دەژمێردرێت كە بودجەیەكی بەرزی هەیە هاوشانی وڵاتانی خاوەن پەترۆڵ، بەڵام كاتێك لەڕووی كاری خزمەتگوزاری و ئاستی بەرەوپێشەوەچوونی پەرەپێدان بەراوردی دەكرێت، ئەوا وەك ڕاپۆرتەكانی ڕێكخراوی شەفافیەتی نێودەوڵەتی ساڵانە ئاماژەی پێدەكرێت، عێراق دەكەوێتە لوتكەی ئەو لیستەی كە بەرزترین ئاستی گەندەڵی تۆمار دەكات و سۆماڵ و مینیمار لە پێشەوەین، ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت عێراق هێندەی لە دەوڵەتێكی فاشیل نزیكدەبێتەوە، هێندە هەنگاو هەڵناگرێت كە بتوانێت لەسەر ڕێگەیەكی ڕاست بونیاد بنرێتەوە، هۆكاری سەرەكیش بۆ نەبوونی ئیمكانییەت نییە، بەڵكو بوونی ئەو هەموو كێشە سیاسیانەیە كە تەواوی عێراقی گرتۆتەوە، ئەمەش بەراددەیەك ڕەنگی داوەتەوە كە هیچ كەسێك نەتوانێت نكۆڵی لەكەمی خزمەتگوزارییە سەرەكیەكان بكات، تەنانەت بەرپرسانی لیستی دەوڵەتی یاساش كە لیستی سەرۆك وەزیرانە ناتوانن شكستی حكومەتی عێراق بشارنەوە، هەروەها لەنێو هاوپەیمانی نیشتمانیشدا ڕەخنەیەكی توند سەبارەت بە نەبوونی خزمەتگوزارییەكان هەیە.


حكومەتی عێراق كێشەی كارەبا و ئاوی پێ چارەسەر ناكرێت
ئێستا لە بەغداو شارەكانی دیكەی باشوور و ناوەڕاستی عێراق گەورەترین دوو كێشەی سەرەكی كێشەی نەبوونی ئاو كارەبایە، سەبارەت بەم كێشەیە عەلی شەلا پەرلەمانتاری لیستی دەوڵەتی یاسا هۆكاری چارەسەر نەكردنی كێشەی كارەبا دەیگێڕێتەوە بۆ هۆكاری دەوڵەتانی دراوسێی و هەوڵدان بۆ شكست پێهینانی حكومەتەكەی مالیكی، لەم چوارچێوەیەدا و لەلێدوانێكی تایبەتی بۆ گوڵان عەلی شەلا بەمجۆرە لەسەر ئەم پرسە هەڵوەستەی كردو وتی: ((پێموایە خراپیی بەڕێوەبردن بوونی هەیە، هەروەها خواستێكیش بۆ شكستهێنان بە هەندێك لە وەزارەتەكان و هەروەها شكستهێنان بە حكومەت و سەرۆكی حكومەت بوونی هەیە، من لێرەدا كارەبا وەك نموونەیەك دێنمەوە، هەوڵدانێكی بچووك هەبوو بۆ بەرەوپێشەوەبردنی كارەبا و لەهەمان كاتیشدا هەوڵ هەبوو بۆ شكستهێنان بەم هەوڵە نەك تەنیا لەسەر ئاستی ناوخۆیی، بەڵكو تەنانەت لەسەر ئاستی وڵاتانی دراوسێشەوە، هەوڵدان لەئارادا هەبوو بۆ شكستهێنان بە حكومەت لە دۆسیەی كارەبا، بۆنموونە لەبارەی ئەو وەزیرەی كە ئیقالەكرا هەوڵ هەبوو نەك تەنیا بۆ دزینی پارەكانی دەوڵەت، بەڵكو هەوڵدان بۆ دزینی دوو ساڵ لە گەلی عێراقی لەڕووی كارەبا لەڕێگەی بەفیڕۆدانی كات و پاشان هات و وتیان ئەو كۆمپانیا گەورانە نەیانتوانی كارەكانیان جێبەجێ بكەن، ئەویش لەبەرئەوەیە كە ئەوان نایانەوێ بەم زووانە كارەكانیان جێبەجێ بكەن، بەداخەوە ئەمە كێشەیەكی عێراقییە كە بوونی هەیە، كە هەندێك كەس هەوڵدەدەن بۆ شكستهێنان بە حكومەت لەپێناو وەدیهێنانی مەبەستی سیاسی، بەڵام لەلایەنێكی دیكەوە گەندەڵی هەیە لەگەڵ ترس لە تووشبوون بە گەندەڵی لەگەڵ جێبەجێنەكردن، مەبەستم هەندێك كەس پارە ئیختیلاس دەكەن و هەندێك كەسی دیكە جێبەجێكردنیان نییە لەبەرئەوەی دەترسن بە گەندەڵی تۆمەتبار بكرێن، بەڕای من ئەوانیش هۆكارن لەپشت پەكخستنی بونیادنانی دەوڵەت و هاوكات ئەوەیش گەندەڵییەكە، لەبەرئەوەی كاتێك كە بودجەیان جێهێشت بەبێ ئەوەی خەرج بكرێت و دێن و باسی نەزاهەت دەكەن، ئەمە لەكاتێكدا نەزاهەت بریتییە لەجێبەجێكردن نەك لە ترسی ئەنجامدانی هەڵە)).
عەلی شەلا بەشێوەیەكی ناڕاستەخۆ و بۆ بەرژەوەندی حكومەتەكەی د.نوری مالیكی شكستی حكومەت لەبوارە خزمەتگوزارییەكان گرێدەداتەوە بە مەرامی سیاسیی بۆ شكست پێهێنانی حكومەت، ئەمە لە كاتێكدا خودی حكومەتەكەی د.مالیكی-یە لەبەر هۆكاری سیاسی هەموو ڕێككەوتنەكانی پەكخستووە و هێشتاش نەیتوانیووە پێكهاتەی حكومەتەكەی تەواو پێكبهێنێت و بەتەواوی سەقامگیری لەوڵاتدا بچەسپێنێت، سەبارەت بە كاریگەری لایەنی ئەمنی كە ئەویش لایەنێكی دیكەی شكستی حكومەتی عێراقە، شەلا لەدرێژەی لێدوانەكەیدا بۆ گوڵان بەمجۆرە لەسەر ئەم پرسە قسەی كردو وتی: (بێگومان ئەوە شتێكی ئەكیدە كە ناسەقامگیری كاریگەری گەورەی هەبووە، چەندین كۆمپانیای گەورە عێراقیان بەجێدەهێشت و ڕایاندەكرد لەبەرئەوەی كرێكار و فەرمانبەرەكانیان دەڕفێندران یان دەكوژران یانیش هەڕەشەیان لێ دەكرا، ئەم شتەش كاریگەریی هەیە لەسەر كوالێتیی جێبەجێكردن، ئەمە مەسەلەیەكە كە پێی تێپەڕیوین و هەموو گەلی عێراقی لێی بەئاگان، فاكتەری ئەمنی گەورەترین بەربەست بوو لەبەردەم بونیادنان، لەبەرئەوەی تیرۆر وایكرد تەنانەت لە هەندێك لە گەندەڵكارەكانیش ببورین، بەو بیانویەی كە ئەمە خۆی دەكات بە قوربانی و ژیانی خۆی خستۆتە مەترسییەوە، هەربۆیەش ناكرێ بەم شێوەیە لێی وردبینەوە، بۆیە من پێموایە كە تیرۆر بەربەستی سەرەكی بوو)).

رێگرییەكان زۆرن و بودجەی وەبەرهێنان كەمە
عێراق لەگەڵ ئەوەی ئەو بودجە گەورەیەی هەیە، بەڵام بودجەی وەبەرهێنانی بۆ پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكان كەمە، بۆیە لەم چوارچێوەیەدا كە بودجە كەم بێت و ئەزموونی بەڕێوەبردنیش كەم بێت، ئەوا ئاستی خزمەتگوزارییەكان لەمەی ئێستا باشتر نابێت، بۆ زیاتر هەڵوەستەكردن لەسەر ئەم لایەنە پێوەندیمان بە ئیحسان یاسین عەوادی پەرلەمانتاری لیستی دەوڵەتی یاسا و ئەندامی لیژنەی ئاوەدانكردنەوەو خزمەتگوزارییەكانی پەرلەمانی عێراق كرد و ئەویش وێڕای ئەوەی جەختی لەسەر نەبوونی خزمەتگوزارییەكان كردەوە، ئاماژەی بەو هۆكارانە كرد كە بوونەتە ئاستەنگ لەبەردەم خزمەتگوزارییەكان و لەمبارەوە لەلێدوانێكی تایبەتی بۆ گوڵان وتی: (لەماوەی 8 ساڵی ڕابردوودا بواری خزمەتگوزارییەكان بەرەوپێشەوەچوونی بەخۆیەوە نەبینیووە، لەبەر چەندین هۆكار، لەزمنیشیان سەرقاڵبوونی حكومەت بە جەنگی تیرۆر و تەحەدداكانی تر، هەربۆیە لەساڵی 2008ـەوە دەستیكرد بە تەرخانكردنی بڕە پارەیەكی باش بۆ مەسەلەی خزمەتگوزارییەكان، بەڵام بودجە كەمەكەی وەبەرهێنان، بەرەوپێشەوەچوونی ئەم بوارەی سنوورداركردووە و شكستی بەم دۆسیەیە هێناوە، بێگومان چەندین فاكتەر هەن، من بەشێوەیەكی خێرا ئاماژەمكرد بە سنووردارییەتی بودجەی وەبەرهێنان (وەبەرهێنانی عێراقی):
یەكەم: ڕاستە كە بودجەی گشتیی دەوڵەت گەورەیە، بەڵام بودجەی وەبەرهێنان كەم و سنووردارە.
خاڵی دووەم: ئەو پاشماوە قورسەی كە ماوە، ئەگەر ئەمڕۆ هەر وەزارەتێك بێت و لەچوارچێوەی ئەم بودجە سنووردارە كار بكات، ئەوە ناتوانێت شتێكی بەرچاو وەدەست بێنێت لەبەرئەوەی كێشەی زۆر هەیە لەگەڵ كەموكورتیی گەورە.
خاڵی سێیەم: مەسەلەی دەسەڵاتەكان و كێشەی سەرپەرشتی لەسەر پڕۆژەكان و نەشارەزایی كۆمپانیاكان بەگشتی و هەوڵدانی كۆمپانیای بیانی بۆ هاتنیان بۆ ناو خاكی «عێراق» و بۆ پارێزگاكانی «عێراق».
خاڵی چوارەم: بوونی گەندەڵییە.
ئەمانە هەموویان بەربەستن لەبەردەم بونیادنان، بەڵام خاڵی سەرەكی بریتییە لە كەمی بودجەكە، ئەگەر بە وردی قسەی لەسەر بكەین بۆنموونە مەسەلەی ئاوەڕۆ، ئەمڕۆ هەر 15 پارێزگاكانی «عێراق» پێویستییان هەیە بە نزیكەی حەوت هەزار ملیار دینار بۆ جێبەجێكردنی خزمەتگوزارییەكانی ئاوەڕۆ، لەگەڵ پێنج هەزار ملیار دینار بۆ جێبەجێكردنی خزمەتگوزارییەكانی ئاوی خواردنەوە، بەواتای پارێزگاكانی «عێراق» پێویستیان بە دوانزدە هەزار ملیار دینار هەیە بۆ جێبەجێكردنی خزمەتگوزارییەكانی ئاو و ئاوەڕۆ، كە ئەمە ئەو دوو خزمەتگوزارییە سەرەكییانەیە كە هەموو هاووڵاتییەك پێویستیی پێیان هەیە، بێگومان ئەم مەسەلەیە پەیوەستە بە وەزارەتی شارەوانییەكان، ئەمڕۆ تەرخانەكانی ساڵانەی وەزارەتی شارەوانییەكان لە یەك هەزار ملیار دینار تێناپەڕێت، بۆنموونە بۆ ئەمساڵ ساڵی 2011، لە بودجەی دیاریكراو بۆ وەزارەتی شارەوانییەكان تەنیا هەزار و سەد و بیست ملیار دینار تەرخان كرابوو، بۆیە ئەگەر بێت و بەراوردبكەین هەست بە خەلەلێكی بەرچاو دەكەین لەڕووی خزمەتگوزارییەكان و بێگومان ئەم شتەیش كاریگەریی نێگەتیڤانەی دەبێت لەسەر ئەدای كارەكانی وەزارەت، ئەمە و وێڕای فاكتەرەكانی دیكە كە ئاماژەم پێیانكرد. لەلایەكی دیكەوە مەسەلەی كارەبا دەكەوێتە ساڵی داهاتوو، لەبەر ئەوەی ئەم پرۆژەیە لەنێو پرۆژەی یاسای (دفع السریع) دانراوە، هەرچەندە كەرتی كارەبا لە دەست وەزارەتی وزەیە، بەڵام دەتوانم بڵێم كە پێویستبوون هەیە بە 12 هەزار یەكە، كە بریتییە لە 12 هەزار مێگا، ئەوەی كە ئەمڕۆ عێراق بەرهەمی دێنێت نزیكەی 5 – 6 هەزارە)).
ئەو لایەنانەی كە پەرلەمانتارانی لیستی دەوڵەتی یاسا ئاماژەی پێدەكەن، لەگەڵ ئەوەی بە شێوەیەكی زمنی دان بەوەدا دەنێن كە حكومەتی عێراق لە هەموو بوارەكانی خزمەتگوزاری شكستی هێناوە، لە هەمانكاتدا بیانوو پاكانە بۆ شكستەكانیش دەهێننەوە.

گەندەڵی ئیداری و دارایی هەموو كارێكی پەكخستووە
كەس ناتوانێت نكۆڵی لەئاستی بەرزی گەندەڵی بەهەموو شێوەكانییەوە لە عێراقدا بكات، لەبەر ئەوەی وەك پێشتریش ئاماژەمان پێكرد عێراق لەڕووی گەندەڵیەوە بەپلەی دووەم و سێیەم دێت لە ڕاپۆرتی ساڵانەی ڕێكخراوی شەفافیەتی نێودەوڵەتی، هەروەها لەم بوارەشدا هەموو وەزارەتەكان بە دامەزراوەكانی سەرۆكایەتیەكانیشەوە لەم دیاردەیە بێ بەری نین، سەبارەت لەم لایەنە جومعە عەتوانی پەرلەمانتاری هاوپەیمانی نیشتمانی جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە گەندەڵی ئیداری و دارایی گرنگترین هۆكارن بۆ پەكخستنی خزمەتگوزارییەكان و لەمبارەوە و لەلێدوانێكی تایبەتدا بە گوڵانی ڕاگەیاند: (بێگومان ئاستی خزمەتگوزارییەكان بەپێی خواستی هاووڵاتیان نییە، هاوكات چەندین كێشە لەئارادا هەبوو كە هۆكاری سەرەكی بوون لەپشت پەكخستنی ئەم خزمەتگوزارییانە، بێگومان لەسەرووی هەموویانەوە كێشەی گەندەڵیی ئیداری و دارایی هەیە كە زیانی بە دامەزراوەكانی دەوڵەت گەیاندووە، منیش پێموایە كە گەندەڵیی ئیداری و دارایی بۆتە دامەزراوەیەكی تر كە هاوتەریب بێت لەگەڵ دامەزراوەی حكومی و تەنانەت لە دامەزراوە حكومییەكان زۆر كاریگەرترە، هاوكات ململانێی سیاسی هەیە لەگەڵ یەكلاكردنەوەی حیساباتەكان لەنێوان لایەنە سیاسییەكان كە هاوكات هاوبەشن لە پرۆسە سیاسییەكە، ئەمەیش ڕۆڵێكی سەرەكیی هەیە لە تەعتیڵبوون لە دابینكردنی خزمەتگوزارییەكان بۆ هاووڵاتیانی «عێراق». هەربۆ نموونە هەڵبەتە ئاو و كارەبا بەشێكن لە سیستەمێكی موتەكامل و هەر یەكێكیان پەیوەستە بەوەی دیكە، لەبەرئەوەی بۆنموونە ئەگەر بێت و ئەمڕۆ كارەبا دابین نەكرێت ئەوە كەموكورتی دروستدەبێت لەڕووی پەمپكردنی ئاو، كاتێك كە ئێمە باس لە خزمەتگوزارییەكان دەكەین ئەوە بەگشتی مەبەستمان لە هەموویەتی و هیچ لایەنێك تەفزیڵ ناكەین لەسەر لایەنێكی تر، لە هەموو لایەنەكان تەعتیڵبوون هەیە و بێگومان ئاو و كارەبا بەو ئیعتوبارەی كە ڕاستەوخۆ پێوەندیی بە ژیانی هاووڵاتیانەوە هەیە، بەڵام لەهەمان كاتدا ناكرێ جیابكرێتەوە لە كێشەكانی تری وەكو گەندەڵی و ململانێ سیاسییەكان هەروەها لەڕووی دابەشكردنی دەسەڵاتەكان لەنێوان حكومەتی ئیتیحادی و حكومەتە لۆكاڵەكان، ئەم هەموو شتانە هۆكارن لە تەعتیڵبوونی ئەم بوارە)).
لەلایەكی دیكە و سەبارەت بە داواكردنی پارێزگاكان بۆ زیادبوونی دەسەڵاتەكان و داواكردنیان بۆ دروستكردنی هەرێمی تایبەت، بەوەی تاچەند ئەم داوایە كاردانەوەی شكستی كارە خزمەتگوزارییەكانی حكومەتە؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەشدا عەتوانی لە درێژەی قسەكانیدا بۆ گوڵان وتی: (بەڕای من پێویستە ڕەوا بین لەگەڵ حكومەتە لۆكاڵەكان، حكومەتە لۆكاڵەكان هەرە زەرەرمەندن لەمبارەیەوە، ئەمە لەكاتێكدا حكومەتی ناوەندی دەیەوێ بەرپرسیارەتییە گەورەكە بخاتە ئەستۆی ئەوانەوە، ئەنجومەنەكانی پارێزگاكان و حكومەتە لۆكاڵەكان تەنیا لە نیوەی ساڵدا پارە تەرخانكراوەكانیان دەگاتە دەست و پێش كۆتایی هاتنی ساڵ، بۆنموونە لە مانگی 11، پێویستە لەسەر حكومەتە لۆكاڵەكان حیساباتەكانیان یەكلابكەنەوە و پێشكەشی بكەن لەبارەی ئەو كارانەی كە ئەنجامیانداوە و هەڵبەتە ماوەی 4 یان 5 مانگ بەس نییە بۆ جێبەجێكردنی پڕۆژەكان، لەلایەنێكی دیكەوە هەندێك پڕۆژە هەن كە پەیوەستن بە حكومەتی ناوەندی بەتایبەتی لە وەزارەتی نیشتەجێ و وەزارەتی شارەوانییەكان هەربۆیە حكومەتە لۆكاڵەكان بەهیچ شێوەیەك بەرپرسیار نین لەسەر كارەكانی ئەم وەزارەتانە، بۆیە سستی لە كارەكانی وەزارەتی شارەوانییەكان ڕەنگدانەوەی نێگەتیڤانەی هەیە لەسەر خزمەتگوزارییەكان لە هەندێك لە پارێزگاكان، لەلایەنێكی دیكەوە مەركەزییەتێكی توند لەئارادا هەیە كە حكومەتی ئیتیحادی پیادەی دەكات لەبەرامبەر حكومەتە لۆكاڵەكان كە هەموویان لەئاكامدا بوونە هۆی تەعتیڵبوون لە خزمەتگوزارییەكان لە زۆربەی پارێزگاكانی «عێراق»)).


هیچ ئومێدێك بۆ باشتر بوونی بارودۆخەكە بەدی ناكرێت
ئەم بارودۆخەی ئێستا عێراقی پێدا تێدەپەڕێت خەڵكێكی زۆری نائومێد كردووە، هۆكاری ئەم نائومێدییەش ئەوەیە حكومەتی ئێستای عێراق لەبەری ئەوەی پابەندبێت بە ڕێككەوتنەكان و دەستووری عێراقەوە زیاتر كێشەكە ئاڵۆزتر دەكات، سەبارەت بەم لایەنە پرسیارمان لە كازم شەمەری پەرلەمانتاری لیستی عێراقیە كرد و دەربارەی ئەم لایەنە وتی: ((من وەڵامەكەی ئێوە بە پرسیارێك دەست پێدەكەم و دەپرسم ئایا ئەو بودجە گەورەیەی بۆ كەرتی خزمەتگوزارییەكان تەرخانكراوە هیچ ڕەنگدانەوەیەكی هەبووە؟ من ڕاشكاوانە دەڵێم نەیبووە، دۆسیەی خزمەتگوزارییەكان هێشتا دۆسیەیەكی لاوازە، بڕە پارەیەكی زۆر و بودجەی زۆر و ملیارەها لە شەقامەكان بەفیڕۆ دەدرێت، لە مەسەلەی كارەبا شتێكی ئاشكرایە و هەمووان دەیزانن، هەروەها مەسەلەی «تەناوب»ی وەزیرەكان لەسەر ئەم وەزارەتە هەروەها لەگەڵ گۆڕین لە سیاسەتەكانی وەزارەت و گۆڕین لە تەرخانكردنی پارەكان، ئەمە شتێكی زانراوە، بەڵام سەبارەت بە مەسەلەی ئاوی خواردنەوە، زۆربەی ناوچەكانی «عێراق» بەهۆی نەبوونی ئاوی خواردنەوە دەناڵێنن، هەرچەندە كە چەندین پڕۆژەی گەورە پێشكەشكراوە و فەرمانگە پێوەندارەكان چەندین پڕۆژەیان ئەنجامداوە لەڕووی ئاوی خواردنەوە، بەڵام وێڕای ئەوە تاكو ئەمڕۆیش كێشە هەیە لە نەبوونێكی بەرچاوی ئاوی خواردنەوە، سەبارەت بە مەسەلەی ئاوەڕۆكان، تاكو ئەمڕۆیش نەمانبینی زێرابی گەورەی ئاوەڕۆیەكی ڕاستەقینە جێبەجێ بكرێت، ئەوەی كە ئەمڕۆ هەیە تەنیا زێرابی ئاوی بارانە و تۆڕەكانی سەرفكردن و ئەمانە بەس نین و بەپێی پێویست نییە)).
شەمەری ئەو مەسەلانەی بەستەوە بە گەندەڵی و هۆكاری خراپ بەكارهێنانی دەسەڵاتەكانی حكومەت، بۆیە سەبارەت بە نەبوونی سەقامگیری پرسیاری ئەوەمان لێكرد ئایا تاچەند ئەم لایەنە كاریگەری هەبووە؟ لەوەڵامدا شەمەری بەمجۆرە بە گوڵانی ڕاگەیاند: (نەخێر، لەو بڕوایەدانیم هۆكارەكەی بگەڕێتەوە بۆ لایەنی ئەمنی، بەڕای من هۆكارەكان دەگەڕێنەوە بۆ خراپیی بەڕێوەبردن و پلاندانان بەهۆی نەبوونی كەسانی خاوەن كەفائەت و شیاو لە حكومەتە لۆكاڵەكان هەر لە پارێزگاكان و جێگرەكانی پارێزگاكان و ئەندامانی ئەنجوومەنەكانی پارێزگاكان، زۆربەی ئەندامانی ئەنجوومەنەكانی پارێزگاكان خاوەن كەفائەت نین، دێن مامۆستایەك یان فەرمانبەرێك كاندید دەكەن لەبەرئەوەی سەر بە پارتی «فڵان»ـە و دێت و دەبێت بە پارێزگار، پێویستە چارەسەر و پێشنیار پێشكەش بكات لەبارەی كێشەكان، مەحاڵە ئەم شتە سەركەوێت، بۆیە من دەڵێم كە هۆكاری سەرەكی بریتییە لە خراپیی بەڕێوەبردن و خراپیی پلاندانان و هۆكاری دووەم گەندەڵییە كە لە فەرمانگەكان بڵاوەی كردووە، ئەمڕۆ ئەندامێكی ئەنجوومەنی پارێزگا دێت دەكرێت بە ئەندام و بۆ ڕۆژی دوایی خانوو دەكڕێت و بۆ ڕۆژی سێیەم ئۆتۆمبێل دەكڕێت و.. تاد)).
ئەو لایەنانەی پەرلەمانتارەكەی لیستی عێراقیە ئاماژەی پێكردن، جۆرێك لە نائومێدی دروست دەكەن، بۆیە لێمان پرسی ئایا تاچەند گەشبینیت بەوەی ئەم كەموكورتیانە لەئاییندە چارەسەر بكرێن؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەشدا شەمەری پێی وتین: (ئەمڕۆ هاووڵاتی دووچاری هیوابڕانێكی گەورە بوونە، تاراددەیەكی زۆر پشتیان بەو سیاسەتوانانە بەست، هەر لە 2003ـەوە تاكو ئەمڕۆ سیاسەتوانەكانمان جگە لە خوڵقاندنی قەیران هیچ داهێنانێكی تریان نەبووە، هیچ سیاسەتوانێك نەیتوانیوە قەیرانێك چارەسەر بكات، ئێمە خاوەن كۆمەڵەیەك سیاسەتوانین كە وڵات و هاووڵاتیانیان خستە گێژاوێك، هەموو ڕۆژێك قەیرانێك سەرهەڵدەدات و ڕۆژانە كێشە ڕوودەدات، بۆیە دەكرێ دەوڵەتێك وەكو «عێراق» تیمێك پێكبێنێت، خۆم لە باڵیۆزی ئیماراتم بیستم و بۆی گێڕامەوە كە لە هەشتاكانی سەدەی ڕابردوو، شێخ زاید ناردی بەشوێن «عەدنان پاچەچی» و «زیا جەعفەر»، كە هەردووكیان عێراقین، پێیانی وتبوو «من پارەم هەیە و دەمەوێت لەم دوورگەیە (مەبەستی ئیماراتی عەرەبی-یە)، دەمەوێ دەوڵەتێكم بۆ بونیاد بنێن. ئەوانیش دەستیان پێكرد و ئیماراتی ئێستایان بونیادنا، لەمە مەبەستم ئەوەیە لەڕێگەی پیشەسازی و ئەندازیارانی عێراقیەوە ئەوە دروست بوو، تائێستاش ئەو كەسانە لە ژیاندا ماون، بۆیە «عێراق»یش دەتوانێت داوایان لێ بكات بۆ داڕشتنی پلان بۆ خزمەتگوزارییەكان بۆنموونە لەڕووی كارەبا و چۆنییەتی دابینكردنی تەزووی كارەبا، هەروەها چۆنیەتی دابینكردنی ئاوی خواردنەوە، لەگەڵ چۆنییەتی دابینكردنی پەروەردە و تەندروستی، پێویستە بۆ هەموو كەرتێك پسپۆر و شارەزا بێنین بۆ ئەوەی پلان دابنێن، بەڵام مەسەلەكە پەیوەستە بە «مەزاج» و گرووپچێتی، خەمخواردن نییە، بەڵكو خەمخواردنەكە بۆئەوەیە كە چۆن لایەنەكەی خۆم سەربخەم و چۆن بتوانم بەرگری لە «عێراقیە» بكەم و چۆن بەرگری لە «هاوپەیمانی نیشتمانی» بكەم و چۆن بەرگری لە «هاوپەیمانی كوردستانی» بكەم، لەسەر ئەو بنەمایە نییە كە بەرگری لە هاووڵاتیی كەمدەرامەت بكەم، ئایا تاكو ئەمڕۆ چی پێشكەش بە هاووڵاتیی كەمدەرامەت كراوە؟ چی پێشكەشكراوە؟ دەوڵەت چیی بۆی كردووە؟ پڕۆژەكان تەنیا قسەیە و ئەمڕۆ هاووڵاتیان بە هیوابڕانێكی گەورەوە دەژیەن، نەك تەنیا هاووڵاتیان، تەنانەت ئێمەیش كە پێمان دەووترێت «سیاسەتوان»، ئێمەی ئەندامانی سەربەخۆی ئەنجوومەنی نوێنەران كە نە هێزمان هەیە و نە توانا دووچاری هیوابڕان بووینە و خودی خۆم هەندێك جار بیردەكەمەوە دەستلەكاركێشانەوەم پێشكەش بكەم، دووبارەی دەكەمەوە و دەڵێم پێناچێت كۆتایی ئەم ڕێچكەیە بگاتە ڕووناكییەك)).

كازم شەمەری بۆ گوڵان: نەبوونی خزمەتگوزاریی هێندە
نائومێدی كردووم زۆر جار بیر لەوە دەكەمەوە دەست لەكاربكێشمەوە
بە بەراوردكردنی ژمارەی دانیشتووانی عێراق لەگەڵ ئەو بودجەیەی ساڵانە بۆی دابیندەكرێت، عێراق لەریزی ئەو وڵاتانە دەژمێردرێت كە بودجەیەكی بەرزی هەیە هاوشانی وڵاتانی خاوەن پەترۆڵ، بەڵام كاتێك لەڕووی كاری خزمەتگوزاری و ئاستی بەرەوپێشەوەچوونی پەرەپێدان بەراوردی دەكرێت، ئەوا وەك ڕاپۆرتەكانی ڕێكخراوی شەفافیەتی نێودەوڵەتی ساڵانە ئاماژەی پێدەكرێت، عێراق دەكەوێتە لوتكەی ئەو لیستەی كە بەرزترین ئاستی گەندەڵی تۆمار دەكات و سۆماڵ و مینیمار لە پێشەوەین، ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت عێراق هێندەی لە دەوڵەتێكی فاشیل نزیكدەبێتەوە، هێندە هەنگاو هەڵناگرێت كە بتوانێت لەسەر ڕێگەیەكی ڕاست بونیاد بنرێتەوە، هۆكاری سەرەكیش بۆ نەبوونی ئیمكانییەت نییە، بەڵكو بوونی ئەو هەموو كێشە سیاسیانەیە كە تەواوی عێراقی گرتۆتەوە، ئەمەش بەراددەیەك ڕەنگی داوەتەوە كە هیچ كەسێك نەتوانێت نكۆڵی لەكەمی خزمەتگوزارییە سەرەكیەكان بكات، تەنانەت بەرپرسانی لیستی دەوڵەتی یاساش كە لیستی سەرۆك وەزیرانە ناتوانن شكستی حكومەتی عێراق بشارنەوە، هەروەها لەنێو هاوپەیمانی نیشتمانیشدا ڕەخنەیەكی توند سەبارەت بە نەبوونی خزمەتگوزارییەكان هەیە.
حكومەتی عێراق كێشەی كارەبا و
ئاوی پێ چارەسەر ناكرێت
ئێستا لە بەغداو شارەكانی دیكەی باشوور و ناوەڕاستی عێراق گەورەترین دوو كێشەی سەرەكی كێشەی نەبوونی ئاو كارەبایە، سەبارەت بەم كێشەیە عەلی شەلا پەرلەمانتاری لیستی دەوڵەتی یاسا هۆكاری چارەسەر نەكردنی كێشەی كارەبا دەیگێڕێتەوە بۆ هۆكاری دەوڵەتانی دراوسێی و هەوڵدان بۆ شكست پێهینانی حكومەتەكەی مالیكی، لەم چوارچێوەیەدا و لەلێدوانێكی تایبەتی بۆ گوڵان عەلی شەلا بەمجۆرە لەسەر ئەم پرسە هەڵوەستەی كردو وتی: ((پێموایە خراپیی بەڕێوەبردن بوونی هەیە، هەروەها خواستێكیش بۆ شكستهێنان بە هەندێك لە وەزارەتەكان و هەروەها شكستهێنان بە حكومەت و سەرۆكی حكومەت بوونی هەیە، من لێرەدا كارەبا وەك نموونەیەك دێنمەوە، هەوڵدانێكی بچووك هەبوو بۆ بەرەوپێشەوەبردنی كارەبا و لەهەمان كاتیشدا هەوڵ هەبوو بۆ شكستهێنان بەم هەوڵە نەك تەنیا لەسەر ئاستی ناوخۆیی، بەڵكو تەنانەت لەسەر ئاستی وڵاتانی دراوسێشەوە، هەوڵدان لەئارادا هەبوو بۆ شكستهێنان بە حكومەت لە دۆسیەی كارەبا، بۆنموونە لەبارەی ئەو وەزیرەی كە ئیقالەكرا هەوڵ هەبوو نەك تەنیا بۆ دزینی پارەكانی دەوڵەت، بەڵكو هەوڵدان بۆ دزینی دوو ساڵ لە گەلی عێراقی لەڕووی كارەبا لەڕێگەی بەفیڕۆدانی كات و پاشان هات و وتیان ئەو كۆمپانیا گەورانە نەیانتوانی كارەكانیان جێبەجێ بكەن، ئەویش لەبەرئەوەیە كە ئەوان نایانەوێ بەم زووانە كارەكانیان جێبەجێ بكەن، بەداخەوە ئەمە كێشەیەكی عێراقییە كە بوونی هەیە، كە هەندێك كەس هەوڵدەدەن بۆ شكستهێنان بە حكومەت لەپێناو وەدیهێنانی مەبەستی سیاسی، بەڵام لەلایەنێكی دیكەوە گەندەڵی هەیە لەگەڵ ترس لە تووشبوون بە گەندەڵی لەگەڵ جێبەجێنەكردن، مەبەستم هەندێك كەس پارە ئیختیلاس دەكەن و هەندێك كەسی دیكە جێبەجێكردنیان نییە لەبەرئەوەی دەترسن بە گەندەڵی تۆمەتبار بكرێن، بەڕای من ئەوانیش هۆكارن لەپشت پەكخستنی بونیادنانی دەوڵەت و هاوكات ئەوەیش گەندەڵییەكە، لەبەرئەوەی كاتێك كە بودجەیان جێهێشت بەبێ ئەوەی خەرج بكرێت و دێن و باسی نەزاهەت دەكەن، ئەمە لەكاتێكدا نەزاهەت بریتییە لەجێبەجێكردن نەك لە ترسی ئەنجامدانی هەڵە)).
عەلی شەلا بەشێوەیەكی ناڕاستەخۆ و بۆ بەرژەوەندی حكومەتەكەی د.نوری مالیكی شكستی حكومەت لەبوارە خزمەتگوزارییەكان گرێدەداتەوە بە مەرامی سیاسیی بۆ شكست پێهێنانی حكومەت، ئەمە لە كاتێكدا خودی حكومەتەكەی د.مالیكی-یە لەبەر هۆكاری سیاسی هەموو ڕێككەوتنەكانی پەكخستووە و هێشتاش نەیتوانیووە پێكهاتەی حكومەتەكەی تەواو پێكبهێنێت و بەتەواوی سەقامگیری لەوڵاتدا بچەسپێنێت، سەبارەت بە كاریگەری لایەنی ئەمنی كە ئەویش لایەنێكی دیكەی شكستی حكومەتی عێراقە، شەلا لەدرێژەی لێدوانەكەیدا بۆ گوڵان بەمجۆرە لەسەر ئەم پرسە قسەی كردو وتی: (بێگومان ئەوە شتێكی ئەكیدە كە ناسەقامگیری كاریگەری گەورەی هەبووە، چەندین كۆمپانیای گەورە عێراقیان بەجێدەهێشت و ڕایاندەكرد لەبەرئەوەی كرێكار و فەرمانبەرەكانیان دەڕفێندران یان دەكوژران یانیش هەڕەشەیان لێ دەكرا، ئەم شتەش كاریگەریی هەیە لەسەر كوالێتیی جێبەجێكردن، ئەمە مەسەلەیەكە كە پێی تێپەڕیوین و هەموو گەلی عێراقی لێی بەئاگان، فاكتەری ئەمنی گەورەترین بەربەست بوو لەبەردەم بونیادنان، لەبەرئەوەی تیرۆر وایكرد تەنانەت لە هەندێك لە گەندەڵكارەكانیش ببورین، بەو بیانویەی كە ئەمە خۆی دەكات بە قوربانی و ژیانی خۆی خستۆتە مەترسییەوە، هەربۆیەش ناكرێ بەم شێوەیە لێی وردبینەوە، بۆیە من پێموایە كە تیرۆر بەربەستی سەرەكی بوو)).
رێگرییەكان زۆرن و
بودجەی وەبەرهێنان كەمە
عێراق لەگەڵ ئەوەی ئەو بودجە گەورەیەی هەیە، بەڵام بودجەی وەبەرهێنانی بۆ پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكان كەمە، بۆیە لەم چوارچێوەیەدا كە بودجە كەم بێت و ئەزموونی بەڕێوەبردنیش كەم بێت، ئەوا ئاستی خزمەتگوزارییەكان لەمەی ئێستا باشتر نابێت، بۆ زیاتر هەڵوەستەكردن لەسەر ئەم لایەنە پێوەندیمان بە ئیحسان یاسین عەوادی پەرلەمانتاری لیستی دەوڵەتی یاسا و ئەندامی لیژنەی ئاوەدانكردنەوەو خزمەتگوزارییەكانی پەرلەمانی عێراق كرد و ئەویش وێڕای ئەوەی جەختی لەسەر نەبوونی خزمەتگوزارییەكان كردەوە، ئاماژەی بەو هۆكارانە كرد كە بوونەتە ئاستەنگ لەبەردەم خزمەتگوزارییەكان و لەمبارەوە لەلێدوانێكی تایبەتی بۆ گوڵان وتی: (لەماوەی 8 ساڵی ڕابردوودا بواری خزمەتگوزارییەكان بەرەوپێشەوەچوونی بەخۆیەوە نەبینیووە، لەبەر چەندین هۆكار، لەزمنیشیان سەرقاڵبوونی حكومەت بە جەنگی تیرۆر و تەحەدداكانی تر، هەربۆیە لەساڵی 2008ـەوە دەستیكرد بە تەرخانكردنی بڕە پارەیەكی باش بۆ مەسەلەی خزمەتگوزارییەكان، بەڵام بودجە كەمەكەی وەبەرهێنان، بەرەوپێشەوەچوونی ئەم بوارەی سنوورداركردووە و شكستی بەم دۆسیەیە هێناوە، بێگومان چەندین فاكتەر هەن، من بەشێوەیەكی خێرا ئاماژەمكرد بە سنووردارییەتی بودجەی وەبەرهێنان (وەبەرهێنانی عێراقی):
یەكەم: ڕاستە كە بودجەی گشتیی دەوڵەت گەورەیە، بەڵام بودجەی وەبەرهێنان كەم و سنووردارە.
خاڵی دووەم: ئەو پاشماوە قورسەی كە ماوە، ئەگەر ئەمڕۆ هەر وەزارەتێك بێت و لەچوارچێوەی ئەم بودجە سنووردارە كار بكات، ئەوە ناتوانێت شتێكی بەرچاو وەدەست بێنێت لەبەرئەوەی كێشەی زۆر هەیە لەگەڵ كەموكورتیی گەورە.
خاڵی سێیەم: مەسەلەی دەسەڵاتەكان و كێشەی سەرپەرشتی لەسەر پڕۆژەكان و نەشارەزایی كۆمپانیاكان بەگشتی و هەوڵدانی كۆمپانیای بیانی بۆ هاتنیان بۆ ناو خاكی «عێراق» و بۆ پارێزگاكانی «عێراق».
خاڵی چوارەم: بوونی گەندەڵییە.
ئەمانە هەموویان بەربەستن لەبەردەم بونیادنان، بەڵام خاڵی سەرەكی بریتییە لە كەمی بودجەكە، ئەگەر بە وردی قسەی لەسەر بكەین بۆنموونە مەسەلەی ئاوەڕۆ، ئەمڕۆ هەر 15 پارێزگاكانی «عێراق» پێویستییان هەیە بە نزیكەی حەوت هەزار ملیار دینار بۆ جێبەجێكردنی خزمەتگوزارییەكانی ئاوەڕۆ، لەگەڵ پێنج هەزار ملیار دینار بۆ جێبەجێكردنی خزمەتگوزارییەكانی ئاوی خواردنەوە، بەواتای پارێزگاكانی «عێراق» پێویستیان بە دوانزدە هەزار ملیار دینار هەیە بۆ جێبەجێكردنی خزمەتگوزارییەكانی ئاو و ئاوەڕۆ، كە ئەمە ئەو دوو خزمەتگوزارییە سەرەكییانەیە كە هەموو هاووڵاتییەك پێویستیی پێیان هەیە، بێگومان ئەم مەسەلەیە پەیوەستە بە وەزارەتی شارەوانییەكان، ئەمڕۆ تەرخانەكانی ساڵانەی وەزارەتی شارەوانییەكان لە یەك هەزار ملیار دینار تێناپەڕێت، بۆنموونە بۆ ئەمساڵ ساڵی 2011، لە بودجەی دیاریكراو بۆ وەزارەتی شارەوانییەكان تەنیا هەزار و سەد و بیست ملیار دینار تەرخان كرابوو، بۆیە ئەگەر بێت و بەراوردبكەین هەست بە خەلەلێكی بەرچاو دەكەین لەڕووی خزمەتگوزارییەكان و بێگومان ئەم شتەیش كاریگەریی نێگەتیڤانەی دەبێت لەسەر ئەدای كارەكانی وەزارەت، ئەمە و وێڕای فاكتەرەكانی دیكە كە ئاماژەم پێیانكرد. لەلایەكی دیكەوە مەسەلەی كارەبا دەكەوێتە ساڵی داهاتوو، لەبەر ئەوەی ئەم پرۆژەیە لەنێو پرۆژەی یاسای (دفع السریع) دانراوە، هەرچەندە كەرتی كارەبا لە دەست وەزارەتی وزەیە، بەڵام دەتوانم بڵێم كە پێویستبوون هەیە بە 12 هەزار یەكە، كە بریتییە لە 12 هەزار مێگا، ئەوەی كە ئەمڕۆ عێراق بەرهەمی دێنێت نزیكەی 5 – 6 هەزارە)).
ئەو لایەنانەی كە پەرلەمانتارانی لیستی دەوڵەتی یاسا ئاماژەی پێدەكەن، لەگەڵ ئەوەی بە شێوەیەكی زمنی دان بەوەدا دەنێن كە حكومەتی عێراق لە هەموو بوارەكانی خزمەتگوزاری شكستی هێناوە، لە هەمانكاتدا بیانوو پاكانە بۆ شكستەكانیش دەهێننەوە.
گەندەڵی ئیداری و
دارایی هەموو كارێكی پەكخستووە
كەس ناتوانێت نكۆڵی لەئاستی بەرزی گەندەڵی بەهەموو شێوەكانییەوە لە عێراقدا بكات، لەبەر ئەوەی وەك پێشتریش ئاماژەمان پێكرد عێراق لەڕووی گەندەڵیەوە بەپلەی دووەم و سێیەم دێت لە ڕاپۆرتی ساڵانەی ڕێكخراوی شەفافیەتی نێودەوڵەتی، هەروەها لەم بوارەشدا هەموو وەزارەتەكان بە دامەزراوەكانی سەرۆكایەتیەكانیشەوە لەم دیاردەیە بێ بەری نین، سەبارەت لەم لایەنە جومعە عەتوانی پەرلەمانتاری هاوپەیمانی نیشتمانی جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە گەندەڵی ئیداری و دارایی گرنگترین هۆكارن بۆ پەكخستنی خزمەتگوزارییەكان و لەمبارەوە و لەلێدوانێكی تایبەتدا بە گوڵانی ڕاگەیاند: (بێگومان ئاستی خزمەتگوزارییەكان بەپێی خواستی هاووڵاتیان نییە، هاوكات چەندین كێشە لەئارادا هەبوو كە هۆكاری سەرەكی بوون لەپشت پەكخستنی ئەم خزمەتگوزارییانە، بێگومان لەسەرووی هەموویانەوە كێشەی گەندەڵیی ئیداری و دارایی هەیە كە زیانی بە دامەزراوەكانی دەوڵەت گەیاندووە، منیش پێموایە كە گەندەڵیی ئیداری و دارایی بۆتە دامەزراوەیەكی تر كە هاوتەریب بێت لەگەڵ دامەزراوەی حكومی و تەنانەت لە دامەزراوە حكومییەكان زۆر كاریگەرترە، هاوكات ململانێی سیاسی هەیە لەگەڵ یەكلاكردنەوەی حیساباتەكان لەنێوان لایەنە سیاسییەكان كە هاوكات هاوبەشن لە پرۆسە سیاسییەكە، ئەمەیش ڕۆڵێكی سەرەكیی هەیە لە تەعتیڵبوون لە دابینكردنی خزمەتگوزارییەكان بۆ هاووڵاتیانی «عێراق». هەربۆ نموونە هەڵبەتە ئاو و كارەبا بەشێكن لە سیستەمێكی موتەكامل و هەر یەكێكیان پەیوەستە بەوەی دیكە، لەبەرئەوەی بۆنموونە ئەگەر بێت و ئەمڕۆ كارەبا دابین نەكرێت ئەوە كەموكورتی دروستدەبێت لەڕووی پەمپكردنی ئاو، كاتێك كە ئێمە باس لە خزمەتگوزارییەكان دەكەین ئەوە بەگشتی مەبەستمان لە هەموویەتی و هیچ لایەنێك تەفزیڵ ناكەین لەسەر لایەنێكی تر، لە هەموو لایەنەكان تەعتیڵبوون هەیە و بێگومان ئاو و كارەبا بەو ئیعتوبارەی كە ڕاستەوخۆ پێوەندیی بە ژیانی هاووڵاتیانەوە هەیە، بەڵام لەهەمان كاتدا ناكرێ جیابكرێتەوە لە كێشەكانی تری وەكو گەندەڵی و ململانێ سیاسییەكان هەروەها لەڕووی دابەشكردنی دەسەڵاتەكان لەنێوان حكومەتی ئیتیحادی و حكومەتە لۆكاڵەكان، ئەم هەموو شتانە هۆكارن لە تەعتیڵبوونی ئەم بوارە)).
لەلایەكی دیكە و سەبارەت بە داواكردنی پارێزگاكان بۆ زیادبوونی دەسەڵاتەكان و داواكردنیان بۆ دروستكردنی هەرێمی تایبەت، بەوەی تاچەند ئەم داوایە كاردانەوەی شكستی كارە خزمەتگوزارییەكانی حكومەتە؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەشدا عەتوانی لە درێژەی قسەكانیدا بۆ گوڵان وتی: (بەڕای من پێویستە ڕەوا بین لەگەڵ حكومەتە لۆكاڵەكان، حكومەتە لۆكاڵەكان هەرە زەرەرمەندن لەمبارەیەوە، ئەمە لەكاتێكدا حكومەتی ناوەندی دەیەوێ بەرپرسیارەتییە گەورەكە بخاتە ئەستۆی ئەوانەوە، ئەنجومەنەكانی پارێزگاكان و حكومەتە لۆكاڵەكان تەنیا لە نیوەی ساڵدا پارە تەرخانكراوەكانیان دەگاتە دەست و پێش كۆتایی هاتنی ساڵ، بۆنموونە لە مانگی 11، پێویستە لەسەر حكومەتە لۆكاڵەكان حیساباتەكانیان یەكلابكەنەوە و پێشكەشی بكەن لەبارەی ئەو كارانەی كە ئەنجامیانداوە و هەڵبەتە ماوەی 4 یان 5 مانگ بەس نییە بۆ جێبەجێكردنی پڕۆژەكان، لەلایەنێكی دیكەوە هەندێك پڕۆژە هەن كە پەیوەستن بە حكومەتی ناوەندی بەتایبەتی لە وەزارەتی نیشتەجێ و وەزارەتی شارەوانییەكان هەربۆیە حكومەتە لۆكاڵەكان بەهیچ شێوەیەك بەرپرسیار نین لەسەر كارەكانی ئەم وەزارەتانە، بۆیە سستی لە كارەكانی وەزارەتی شارەوانییەكان ڕەنگدانەوەی نێگەتیڤانەی هەیە لەسەر خزمەتگوزارییەكان لە هەندێك لە پارێزگاكان، لەلایەنێكی دیكەوە مەركەزییەتێكی توند لەئارادا هەیە كە حكومەتی ئیتیحادی پیادەی دەكات لەبەرامبەر حكومەتە لۆكاڵەكان كە هەموویان لەئاكامدا بوونە هۆی تەعتیڵبوون لە خزمەتگوزارییەكان لە زۆربەی پارێزگاكانی «عێراق»)).
هیچ ئومێدێك
بۆ باشتر بوونی بارودۆخەكە بەدی ناكرێت
ئەم بارودۆخەی ئێستا عێراقی پێدا تێدەپەڕێت خەڵكێكی زۆری نائومێد كردووە، هۆكاری ئەم نائومێدییەش ئەوەیە حكومەتی ئێستای عێراق لەبەری ئەوەی پابەندبێت بە ڕێككەوتنەكان و دەستووری عێراقەوە زیاتر كێشەكە ئاڵۆزتر دەكات، سەبارەت بەم لایەنە پرسیارمان لە كازم شەمەری پەرلەمانتاری لیستی عێراقیە كرد و دەربارەی ئەم لایەنە وتی: ((من وەڵامەكەی ئێوە بە پرسیارێك دەست پێدەكەم و دەپرسم ئایا ئەو بودجە گەورەیەی بۆ كەرتی خزمەتگوزارییەكان تەرخانكراوە هیچ ڕەنگدانەوەیەكی هەبووە؟ من ڕاشكاوانە دەڵێم نەیبووە، دۆسیەی خزمەتگوزارییەكان هێشتا دۆسیەیەكی لاوازە، بڕە پارەیەكی زۆر و بودجەی زۆر و ملیارەها لە شەقامەكان بەفیڕۆ دەدرێت، لە مەسەلەی كارەبا شتێكی ئاشكرایە و هەمووان دەیزانن، هەروەها مەسەلەی «تەناوب»ی وەزیرەكان لەسەر ئەم وەزارەتە هەروەها لەگەڵ گۆڕین لە سیاسەتەكانی وەزارەت و گۆڕین لە تەرخانكردنی پارەكان، ئەمە شتێكی زانراوە، بەڵام سەبارەت بە مەسەلەی ئاوی خواردنەوە، زۆربەی ناوچەكانی «عێراق» بەهۆی نەبوونی ئاوی خواردنەوە دەناڵێنن، هەرچەندە كە چەندین پڕۆژەی گەورە پێشكەشكراوە و فەرمانگە پێوەندارەكان چەندین پڕۆژەیان ئەنجامداوە لەڕووی ئاوی خواردنەوە، بەڵام وێڕای ئەوە تاكو ئەمڕۆیش كێشە هەیە لە نەبوونێكی بەرچاوی ئاوی خواردنەوە، سەبارەت بە مەسەلەی ئاوەڕۆكان، تاكو ئەمڕۆیش نەمانبینی زێرابی گەورەی ئاوەڕۆیەكی ڕاستەقینە جێبەجێ بكرێت، ئەوەی كە ئەمڕۆ هەیە تەنیا زێرابی ئاوی بارانە و تۆڕەكانی سەرفكردن و ئەمانە بەس نین و بەپێی پێویست نییە)).
شەمەری ئەو مەسەلانەی بەستەوە بە گەندەڵی و هۆكاری خراپ بەكارهێنانی دەسەڵاتەكانی حكومەت، بۆیە سەبارەت بە نەبوونی سەقامگیری پرسیاری ئەوەمان لێكرد ئایا تاچەند ئەم لایەنە كاریگەری هەبووە؟ لەوەڵامدا شەمەری بەمجۆرە بە گوڵانی ڕاگەیاند: (نەخێر، لەو بڕوایەدانیم هۆكارەكەی بگەڕێتەوە بۆ لایەنی ئەمنی، بەڕای من هۆكارەكان دەگەڕێنەوە بۆ خراپیی بەڕێوەبردن و پلاندانان بەهۆی نەبوونی كەسانی خاوەن كەفائەت و شیاو لە حكومەتە لۆكاڵەكان هەر لە پارێزگاكان و جێگرەكانی پارێزگاكان و ئەندامانی ئەنجوومەنەكانی پارێزگاكان، زۆربەی ئەندامانی ئەنجوومەنەكانی پارێزگاكان خاوەن كەفائەت نین، دێن مامۆستایەك یان فەرمانبەرێك كاندید دەكەن لەبەرئەوەی سەر بە پارتی «فڵان»ـە و دێت و دەبێت بە پارێزگار، پێویستە چارەسەر و پێشنیار پێشكەش بكات لەبارەی كێشەكان، مەحاڵە ئەم شتە سەركەوێت، بۆیە من دەڵێم كە هۆكاری سەرەكی بریتییە لە خراپیی بەڕێوەبردن و خراپیی پلاندانان و هۆكاری دووەم گەندەڵییە كە لە فەرمانگەكان بڵاوەی كردووە، ئەمڕۆ ئەندامێكی ئەنجوومەنی پارێزگا دێت دەكرێت بە ئەندام و بۆ ڕۆژی دوایی خانوو دەكڕێت و بۆ ڕۆژی سێیەم ئۆتۆمبێل دەكڕێت و.. تاد)).
ئەو لایەنانەی پەرلەمانتارەكەی لیستی عێراقیە ئاماژەی پێكردن، جۆرێك لە نائومێدی دروست دەكەن، بۆیە لێمان پرسی ئایا تاچەند گەشبینیت بەوەی ئەم كەموكورتیانە لەئاییندە چارەسەر بكرێن؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەشدا شەمەری پێی وتین: (ئەمڕۆ هاووڵاتی دووچاری هیوابڕانێكی گەورە بوونە، تاراددەیەكی زۆر پشتیان بەو سیاسەتوانانە بەست، هەر لە 2003ـەوە تاكو ئەمڕۆ سیاسەتوانەكانمان جگە لە خوڵقاندنی قەیران هیچ داهێنانێكی تریان نەبووە، هیچ سیاسەتوانێك نەیتوانیوە قەیرانێك چارەسەر بكات، ئێمە خاوەن كۆمەڵەیەك سیاسەتوانین كە وڵات و هاووڵاتیانیان خستە گێژاوێك، هەموو ڕۆژێك قەیرانێك سەرهەڵدەدات و ڕۆژانە كێشە ڕوودەدات، بۆیە دەكرێ دەوڵەتێك وەكو «عێراق» تیمێك پێكبێنێت، خۆم لە باڵیۆزی ئیماراتم بیستم و بۆی گێڕامەوە كە لە هەشتاكانی سەدەی ڕابردوو، شێخ زاید ناردی بەشوێن «عەدنان پاچەچی» و «زیا جەعفەر»، كە هەردووكیان عێراقین، پێیانی وتبوو «من پارەم هەیە و دەمەوێت لەم دوورگەیە (مەبەستی ئیماراتی عەرەبی-یە)، دەمەوێ دەوڵەتێكم بۆ بونیاد بنێن. ئەوانیش دەستیان پێكرد و ئیماراتی ئێستایان بونیادنا، لەمە مەبەستم ئەوەیە لەڕێگەی پیشەسازی و ئەندازیارانی عێراقیەوە ئەوە دروست بوو، تائێستاش ئەو كەسانە لە ژیاندا ماون، بۆیە «عێراق»یش دەتوانێت داوایان لێ بكات بۆ داڕشتنی پلان بۆ خزمەتگوزارییەكان بۆنموونە لەڕووی كارەبا و چۆنییەتی دابینكردنی تەزووی كارەبا، هەروەها چۆنیەتی دابینكردنی ئاوی خواردنەوە، لەگەڵ چۆنییەتی دابینكردنی پەروەردە و تەندروستی، پێویستە بۆ هەموو كەرتێك پسپۆر و شارەزا بێنین بۆ ئەوەی پلان دابنێن، بەڵام مەسەلەكە پەیوەستە بە «مەزاج» و گرووپچێتی، خەمخواردن نییە، بەڵكو خەمخواردنەكە بۆئەوەیە كە چۆن لایەنەكەی خۆم سەربخەم و چۆن بتوانم بەرگری لە «عێراقیە» بكەم و چۆن بەرگری لە «هاوپەیمانی نیشتمانی» بكەم و چۆن بەرگری لە «هاوپەیمانی كوردستانی» بكەم، لەسەر ئەو بنەمایە نییە كە بەرگری لە هاووڵاتیی كەمدەرامەت بكەم، ئایا تاكو ئەمڕۆ چی پێشكەش بە هاووڵاتیی كەمدەرامەت كراوە؟ چی پێشكەشكراوە؟ دەوڵەت چیی بۆی كردووە؟ پڕۆژەكان تەنیا قسەیە و ئەمڕۆ هاووڵاتیان بە هیوابڕانێكی گەورەوە دەژیەن، نەك تەنیا هاووڵاتیان، تەنانەت ئێمەیش كە پێمان دەووترێت «سیاسەتوان»، ئێمەی ئەندامانی سەربەخۆی ئەنجوومەنی نوێنەران كە نە هێزمان هەیە و نە توانا دووچاری هیوابڕان بووینە و خودی خۆم هەندێك جار بیردەكەمەوە دەستلەكاركێشانەوەم پێشكەش بكەم، دووبارەی دەكەمەوە و دەڵێم پێناچێت كۆتایی ئەم ڕێچكەیە بگاتە ڕووناكییەك)).