لەوانەیە بۆ شرۆڤەوان و چاودێری سیاسیی ئاسان نەبێت بارودۆخی سیاسی عێراق بەرەو كوێ دەچێت و پرۆسەی سیاسیی عێراق تاچەند سەركەتوو دەبێت، لەبەر ئەوەی پرۆسە سیاسییەكە خۆی بەشێكە لە كێشەكە و لایەنە سەرەكیەكان بەچاوی گومان و دوودڵیەوە مامەڵە لەگەڵ یەكتری دەكەن، ئەم حاڵەتەش كەدەشێ پێی بگوترێت نەبوونی متمانە لەنێوان ئەو پێكهاتە سەرەكیانەی لەناو حكومەتدا بەشدارن، بۆتە هۆكاری ئەوەی ئاستی هاوكاری و پێكەوە كاركردن لە ئاستێكی نزمدا بێت و هەموو ئەو كۆبوونەوانەشی بۆ چارەسەری كێشەكان دەكرێن و تیایدا لایەنەكان لەسەری دەگەنە رێككەوتن دواتر بە بیانووی جیاوازەوە جێبەجێكردنی رێككەوتنەكان دەكەونە پەراوێزەوە، هەربۆیەش وێڕای رێككەوتنی هەولێر و پێكهێنانی حكومەت لەبەر رۆشنایی ئەو رێككەوتنە، بەڵام ئێستاشی لەگەڵدا بێت كۆمەڵێك بۆشایی لە حكومەت هەیە وەك پڕكردنەوەی پۆستی وەزارەتە ئەمنیەكان و پێكهێنانی ئەنجوومەنی باڵای سیاسەتە ستراتیژییەكان یەكلایی نەبوونەتەوە، ئەمە وێڕای ئەوەی كە بەر لە چەند رۆژێك جارێكی دیكە بۆ ئەم مەبەستە تێكڕای لایەنە سیاسییەكان لە بەغدا لەماڵی بەرێز جەلال تاڵەبانی سەرۆك كۆماری عێراق كۆبوونەوە، سەبارەت بەدوا پێشهاتەكان بۆ جێبەجێكردنی ئەو بڕیارانەی لەو كۆبوونەوەیە دراون، پرسیارمان لە پەرلەمانتاری لیستی هاوپەیمانی نیشتمانی عەلی شەلا كرد و لەوەڵامدا بەمجۆرە وەڵامی گوڵانی دایەوە و وتی: (پێش هەمووشتێك، دەبێت دان بەو راستیەدا بنێین كە كێشەی سەرەكی لە تەواوی پرۆسە سیاسییەكەدایە، نەك حكومەت، ئێمە پێمانوایە لە بەندەكانی رێككەوتنەكەی «هەولێر» بێجگە لە پڕكردنەوەی پۆستی وەزارەتە ئەمنیەكان و پێكهێنانی ئەنجوومەنی سیاسەتە ستراتیژییەكان، ئەوانی دیكە بەشێوەیەكی بەرچاو جێبەجێكراون، بۆ جێبەجیكردنی ئەو دوو پرسەش جارێكی دیكە لە ماڵی سەرۆك كۆمار كۆبووینەوە و رێككەوتین ئەوانیش چارەسەر بكەین، رێككەوتنەكە بەو شێوەیە بوو كە پاش دوو هەفتە بگەینە كۆدەنگییەك، ئێستا یەك هەفتە تێپەڕیووە و ئەمڕۆ ناوەكان لەبەردەم لیژنەكەیە، بۆیە هیوادارین ئەمڕۆ یاخود دوو سبەی وتووێژەكان بگەنە رێككەوتنێك لەسەر دوو ناو، یەكێكیان بۆ وەزارەتی ناوخۆ و ئەوی دیكەیان بۆ وەزارەتی بەرگری. سەبارەت بە ئەنجومەنی باڵای سیاسەتە ستراتیژییەكانیش رۆژی پێنج شەمە خوێندنەوەی یەكەمی بۆ كراوە و بڕیارە رۆژی دووشەمە(ئەمڕۆ) خوێندنەوەی دووەمی بۆ بكرێت، لە ئەنجومەنەكەدا تەنیا ئیشكالییاتی دەستووری هەیە، ئەویش بۆئەوەی سەرۆكی ئەنجومەنەكە نەكەوێتە سەرووی سەرۆك كۆمار، هەروەها چەند ئیشكالییاتێكی تر هەیە لەبارەی تێكهەڵكێشبوونی سێ دەسەڵاتەكان، كە ئەمەیش لەڕووی دەستوورییەوە نابێ. بەڕای من لە خوێندنەوەی دووەمدا ئەم مەسەلانە چارەسەردەكرێن، پاشان، وابزانم بەشێك لە رێككەوتنەكەی نێوان قەوارەكان بریتییە لەوەی كە دەنگدان لەسەر ئەنجومەنەكە ئەنجام بدرێت)).
ئەوەی عەلی شەلا وەك پەرلەمانتاری هاوپەیمانی نیشتمانی باسی كرد، دیوێكی گەشبینیە بە پرۆسە سیاسییەكە، بۆیە هەرلەمبارەوە پرسیارمان لەنووسەر و شرۆڤەكاری عێراقی غالب زنجیل كرد، هەستمان كرد ئەو وەك چاودێرێكی بارودۆخەكە بە جۆرێكی دیكە سەیری پرۆسەكە دەكات، لەمبارەوە و لەلێدوانێكی تایبەت بە گوڵانی راگەیاند: (زەحمەتە بۆ هەر چاودێرێكی سیاسی بتوانێت بارودۆخی ئەمڕۆی عێراق بخوێنێتەوە، ئەویش بەهۆی ناكۆكی و ململانێ، تەنانەت لەدژی یەكتریدا پیلان دادەڕێژن. كێشەكە لەوەدایە ئەو هێزە سیاسییانەی كە ئەمڕۆ كاردەكەن هێشتا هیچ یەكێكیان دەستنیشانی نەكردووە چیی دەوێت، هاوكات نییەتەكانیان دژی لایەنەكانی بەرامبەرە. بۆیە هەمووشتێك لە بارودۆخی سیاسیی ئەمڕۆمان شێواوە. هەربۆیە هێشتا روون نییە و نازانرێت لە ئاییندەدا چی روودەدات. بەپێی قەناعەتی خۆم، پێدەچێت ئەم گێلەشێواوییە شتێكی دروستكراوبێت، دەستی ئەمریكای لەپشتەوە بێت، لەبەرئەوەی پێموایە كە ئەمریكییەكان بەهیچ شێوەیەك لەگەڵ ئەوە نین رێككەوتنێكی جددی و راستەقینە و بە بەرهەم لە «عێراق» بێتەكایەوە)).
بێگومان ئەو رایەی زنجیلی كە ئاماژە بۆ ئەوە دەكات پێدەچێت ئەم بارە نائاساییەی عێراق دەستی ئەمریكای لە پشتەوە بێت، بەتەنیا رای ئەو نییە وەك چاودێرێكی سیاسیی، بەڵكو ئەمە رایەكی گشتی نێو شەقامی سیاسیی عێراقیە هەروەك چۆن لەسەر مانەوە یان كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا رایەكی هاوبەش و یەكگرتوویان نییە، عەلی شەلا كە لەسەر ئەم لایەنە راشكاوانە دەستی خستۆتە سەر برینەكان، پێیوایە مانەوەی هێزەكانی ئەمریكا دەبێتە هۆكاری لەتبوونی هێزە سیاسییەكانی عێراق و بەشێك لە هێزە سیاسییەكانی عێراق، ئەم كارتە وەك بیانوویەك بۆ موزایەدەی سیاسی بەكاردەهێنن، لەمبارەوە بە گوڵانی راگەیاند: (ئەمەیان پرسیارێكی زۆر گرنگە. بەڕای من كێشەی گەورەتر هەیە لەحاڵەتی مانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراقدا، هەروەك كە ئێوەیش دەزانن هەندێك لایەن مانەوەی هێزی ئەمریكی وەكو پاساوێك بەكاردێنێت بۆمەبەستی ئەنجامدانی پرۆسەی سەربازی و ئەنجامدانی تەقینەوە و تەنانەت هێرشكردنە سەر هاووڵاتیە مەدەنیە بێتاوانەكان، بە بیانوی بەرگری لەدژی هێزەكانی داگیركار. ئێستا لەنێوان لایەنە سەرەكیەكاندا سەبارەت بەكشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا رایەكی هاوبەش هەیە، بەڵام ئەگەر هات و را گۆڕا و بڕیاردرا هێزی بیانی بمێنێتەوە، ئەوكات دووچاری قەیرانێكی نوێ دەبینەوە و لەوانەشە گۆڕەپانی سیاسیی عێراقی لێكبترازێت و دابەش بێت بەسەر زیاتر لە دوو بەش و هەموو لایەنێك لەسەر ئەم مەسەلەیەدا لایەنەكانی بەرامبەر تۆمەتباربكات. بەڕای من ئەو ئەنجامەی كە لە ماڵی سەرۆك كۆمار پێی گەیشتین چارەسەرێكی عەقلانی و مامناوەندیە، كە بریتییە لە مانەوەی راهێنەرەكان لەكاتی كشانەوە لەمیانی جێبەجێكردنی رێككەوتنەكە. هەروەك هەموومان دەزانین هێزەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە هەموو وڵاتانی دراوسێ بوونیان هەیە، ئەگەر خودانەخواستە هەر شتێك روویدا ئەوە هێزەكان لێمان نزیكن، بەڵام ئێمە لەوبارەیەوە گەشبینین كە هیچ پێویستییەكمان پێیان نابێت و پێویستە لەسەر عێراقییەكان پشت بە خۆیان ببەستن)).
ئیقالە پێكردنی وەزیری كارەبا
كێشەیەكی دیكە لەنێوان عێراقیەو دەوڵەتی یاسا
كێشەیەكی دیكە كە ئێستا سەری هەڵداوە داواكەی سەرۆك وەزیرانی عێراقە بۆ پەرلەمان بۆ ئەوەی دەنگ لەسەر متمانە وەرگرتنەوە لەوەزیری كارەبا بدرێت، وەزیری كارەبای عێراقیش كە كاندیدی لیستی ئەلعراقیەیە، لەوانەیە ببێتە هۆكاری ئەوەی كێشەیەكی دیكە لەنێوان لیستی دەوڵەتی یاسا و لیستی ئەلعراقیە بێتە ئاراوە، كازم شەمەری پەرلەمانتاری لیستی ئەلعراقیە لە لێدوانێكی تایبەتی بۆ گوڵان سەبارەت بەم پرسە جەخت لەوە دەكاتەوە تێوەگلان لەگەندەڵی بەتەنیا وەزیری كارەبا نییە و پێویستە سەرۆك وەزیران هەموو دۆسیەكان هەڵبداتەوە، بۆیە جەختی لەسەر ئەوەكردەوە لیستی عێراقیە بەهیچ جۆرێك لەسەر ئیقالە پێكردنی وەزیری كارەبا كێشە دروست ناكات و بەكاندیدێكی دیكە جێگەكەی پڕدەكاتەوە و بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان دەربڕی و وتی: (دوایین رووداو كە روویدا سەبارەت بە كێشەی كارەبا و گەندەڵی لە گرێبەستەكان و ئەو شتەی كە لەگەڵ وەزیری كارەبا روویدا، من سەبارەت بەم كێشەیە رووداوێكی خۆماڵی عێراقیتان بۆ دەگێڕمەوە، لەنێو خەڵكی عێراقدا چیرۆكێك هەیە لەسەر پیاوێك كە دزیی لێدەكرێت، پاش ئەوەی پیاوەكە دەگەڕێتەوە بۆ گوندەكە بۆئەوەی سوێندیان بدات، دەبینێت گوندەكە كەسی تیا نییە، هەموویان لە مزگەوتن، لەوێدا لەخۆی دەپرسێت و دەڵێت: «ئەگەر هەموو دانیشتوانی گوند لە مزگەوتن، كەواتا كێ دزیی لێم كردووە؟» ئێستاش لەكاتێكدا كە «عێراق» لە پلەی كۆتایی كێرڤی گەندەڵییەكانی دارایی و ئیداریدایە، تاكو ئەمڕۆش هیچ وەزیرێك یان بریكاری وەزیر یان بەڕێوەبەرێكی گشتی یانیش بەرپرسێكی باڵادەست لە پۆستەكەی بەهۆی گەندەڵی دەرنەكراوە، كەواتا كێیە دزی دەكات؟ ئایا لایەنی دیكە لە ئەستێرەكانی ئاسمانەوە هاتوون؟ مەبەستم، ئەو لایەنانە نەبینراو و نادیارن؟ زیندەوەری ئاسمان هاتوونە و لە پارەی «عێراق» دەدزن و پارەكان بۆ شوێنی نادیار دەبەن؟ هەربۆیە پێویستە لەسەر حكومەت و بەتایبەتی لەسەر سەرۆك وەزیران سەركەوتوو بێت لە بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی، یاخود نەء، دەبێت هەڵوێستی راشكاوانەی هەبێت، ئەگەر ناتوانێت گەندەڵی بنبڕ بكات با بڵێت من ناتوانم بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی بكەم. ئەگەر هات و سەرۆك وەزیران وتی من سەركەوتن بەدەست دێنم لەسەر بنەمای نەزاهەت و دادپەروەری، ئەوكات پێویستە هەڵستێت بە دەركردنی هەموو وەزیرێك كە لەسەری بسەلمێت پێوەندیی بە گەندەڵی هەبووە، پێویستە هەموو دۆسیەكان بكاتەوە. ئەمە مەسەلەیەكی زۆر ترسناكە و پێویستە هەڵستێت بە كردنەوەی هەموو دۆسیەكان، ئەمە سەبارەت بە دۆسیەكانی گەندەڵی. لەلایەنێكی دیكەوە و سەبارەت بە مەسەلەی ئیقالەكردنی وەزیری كارەبا و كاریگەرییەكانی لەسەر رێككەوتنە سیاسییەكان، من دەڵێم نەخێر كاریگەریی نابێت، لەبەرئەوەی وەزیری كارەبا سەر بە لیستی «عێراقیە»یە، بۆیە ئەگەر بێت و وەزیری كارەبا ئیقالەبكرێت، یان هەر وەزیرێكی تر، ئەوكات پێویستە لەسەر ئەو لیستەی كە ئەو وەزیرەی كاندیدكردووە هەڵستێت بە پێشكەشكردنی بەدیلێكی دیكە لەجێگەی ئەو وەزیرە)).
عەلی شەلاش لە درێژەی لێدوانەكەیدا بۆ گوڵان و سەبارەت بە ئیقالە پێكردنی وەزیری كارەبا جەختی لەسەر ئەوە كردەوە، ئەگەر دەركەوت وەزیری كارەبا دەستی لەگەندەڵیەكەدا هەبووە، ئەوا لیستی ئەلعراقیە پشتگیری ناكەن و لەمبارەوە وتی: (پێش هەمووشتێك، پێویستە ئاماژە بەوە بدەم كە لەسەر بنەمای ویژدانی نیشتمانیمان پێویستە كاركردنمان لەپێناو دابینكردنی خزمەتگوزارییەكان و چارەسەركردنی كێشەی كارەبا بەشێك بێت لەو سوێندەی كە داومانە، لەبەرئەوەی ماوەیەكی زۆر تێپەڕیوەو لەسەر دۆسیەی خزمەتگوزارییەكان و دۆسیەی كارەبا، هەموو جارێك تەنیا بۆ یەك یان دوو مانگ كێشەی پسوولەی خۆراك بەرەوپێشەوەچوون بەخۆیەوە دەبینێت و پاشان دووبارە تێكدەچێت، كارەبا لە وەرزی زستان بەشێوەیەكی رێژەیی باش دەبێت و لە وەرزی هاوین دووبارە تێكدەچێتەوە. ئەمانە هەموویان داخوازیی كۆمەڵایەتی و راستەقینە و گوزەرانین، ئەمانە داخوازیی سیاسی نین، بۆیە ئێمە لەم بارەیەوە لە داخوازییەكانی هاووڵاتیان تێدەگەین و بۆیەیش هەموومان پاپەندین بە لەئەستۆگرتنی ئەم شكستە، بەڵام سەبارەت بە مەسەلەكەی وەزیری كارەبا كە پێوەندیی بە گەندەڵییەوە هەیە، ئەگەر هات و سەلمێندرا كە وەزیرەكە دەستی لە گەندەڵی هەبووە، ئەوكات هیچ كەسێك تەنانەت برایانیشمان لە لیستی «عێراقیە» بەرگریی لێ ناكەن، چەند ساتێك بەر لە ئێستا لە ئێوارەخوانێك بووم كە بەڕێز سەرۆكی پەرلەمان سازیكردبوو، برایانمان لە لیستی «عێراقیە»یش لەوێ ئامادەببوون، وتیان ئەگەر هاتوو دەركەوت كە وەزیرەكە هەر رۆڵێكی هەبووە لەو گەندەڵییە ئەوە بەرگریی لێ ناكەن و ئەم مەسەلەیە لەنێوان «هاوپەیمانی نیشتمانی» و لیستی «عێراقیە» نییە، بەڵكو پەیوەستە بە دادپەروەری و پیاوێكی تۆمەتبار بە گەندەڵی، لەبەرئەوەی لەهەموو حاڵەتەكاندا وەزارەتەكە هەر بۆ لیستی «عێراقیە» دەمێنێتەوە)).