برنار گرۆتویزن كە نووسەری كتێبی فەلسەفەی شۆرشی فەرەنساییە لەپێشەكی كتێبەكەیدا سەبارەت بەوەی چۆن ئەو سێ وشەیە( برایەتی، ئازادی، یەكسانی) بوون بەو چەمكە زیندووانەی ئەو شۆرشە گەورەیەی فەرەنسای لە مێژوودا بەرپاكرد دەڵێت: ((بۆ ئەوەی لەوە تێبگەین چۆن ئەو چەمكەكانە بوونە چەمكی زیندوو، دەبێت هەوڵبدەین لە حاڵەتی رۆحی پیاوانی ئەو سەردەمە شارەزابین، هەروەها دەبێت بەدوای ئەوەدا بچین، ئەو پیاوانە كەخۆیان بەشێك بوون لەگەلی خۆیان چۆن هەستیان بەوەكرد ئەو چەمكانە بكەنە دروشمی شۆرش، بۆ ئەوەی لەم راستیانە تێبگەین پێویستە لەسەرمان لەشێواز و میتۆدی ئەو پیاوانە تێبگەین كە سەیری ژیان و واقیعی راستەقینەیان كردووە، هەروەها دەبێت بزانین ئەو مەسەلانە چین كە ئەوان بەگرنگیەوە لەبەرچاویانگرتووە، بێگومان هەموو ئەمانەش ناچارمان دەكات بگەڕێینەوە بۆ نێو لاپەرەكانی مێژوو))، گۆرتویزن مەبەستی لە گەڕانەوە بۆ لاپەرەكانی مێژوو مەبەستی گەڕانەوە نییە بۆ مێژووی شۆرشی فەرەنسا، بەڵكو مەبەستێتی بگەڕێتەوە بۆ مێژووی فكر، دەیەوێت بزانێت ئایا پاشخانی ئازادی و یەكسانی تاچ رادەیەك لەناو مێژووی فیكردا خۆی داڕشتووە و تاچەند ئەم فیكرەیە بەشێوەیەكی شاراوە لەناو ناخی هەر تاكێكی گەلی فەرەنسادا رەگی داكوتاوە و چۆن پیاوانی شۆرش ئەو گەوهەرە شاراوەیەیان دۆزییەوە و بووە داینەمۆی شۆرشی فەرەنسا و تێكشكانی قەڵای باستیل.
بۆ ئەوەی خوێنەرانی گوڵان لەو راستیە ئاگاداربن كەمەبەست لەو چەنددێرەی ئاماژەمان پێكرد، بەراوردكاری نییە لەنێوان شۆرشی ئەیلوولی كوردستان و شۆرشی فەرەنسادا، بۆیە لێرەدا بەپێویستی دەزانم ئاماژە بۆ وەڵامێكی فرانسۆ زاڤی لۆڤای رۆژنامەنووسی ناوداری فەرەنسی بكەم، كە لە دیمانەیەكدا ( ئەو دیمانەیە لەساڵی 2000 بەزمانی كوردی لە رۆژنامەی برایەتی و بەزمانی عەرەبی لەرۆژنامەی خەبات بڵاوبۆتەوە) لێم پرسی ئایا دەكرێت شۆرشی ئەیلوول بە شۆرشی فەرەنسا بەراورد بكەین؟ لەوەڵامدا پێی وتم : ((نەخێر ناتوانین لەبەر ئەوەی شۆرشی فەرەنسا شۆرشی چینێك بوو بەڵام شۆرشی ئەیلوول شۆرشی میللەتێك بوو))، رۆژنامەنووس فرانسۆ زاڤی لۆڤات یەكێكە لەو رۆژنامەنووسە جیهانیانەی كە لەساڵانی سەرەتای شۆرشی ئەیلوول سەردانی ناوچە ئازاد كراوەكانی شۆرشی كردووە و لەنزیكەوە میوانی بارزانی نەمر و كاك ئیدریسی جوانەمەرگ و سەرۆك مسعود بارزانی بووە و بێجگە لەوەی بەكامێرای فۆتۆگراف وێنەی گرتووە، بەكامێرای سینەماییش دیمەنەكانی شۆرشی ئەیلوولی تۆماركردووە، ئێستاش لە ژیاندا ماوە و چەند جارێكیش سەردانی هەرێمی كوردستان كردووە. ئەم رۆژنامەنووسە كە شۆرشی فەرەنسا مێژووی وڵات و گەلەكەیەتی و شۆرشی ئەیلوولی لەرێگەی كاری رۆژنامەنووسیەوە ناساندووە، هەستی بەو راستیە گەورەیە كردووە كە دۆزینەوەی گەوهەری ئەیلوول میتۆدێكی تایبەتی توێژینەوەی دەوێت، دەبێت وەك گرۆتویزن كە لە فەلسەفەی شۆرشی فەرەنسا ئاماژەی پێكردووە بگەڕێێنەوە بۆ ئەو حاڵەتە رۆحیەی كە بارزانی و هەڤاڵانی لەو سەردەمە تیایدا ژیاون و بەدوای ئەوەدا بچین چۆن بارزانی نەمر توانی ( نەبوونی ئازادی هاوتای نەبوونی ژیان) بكات و دروشمی كوردستان یان نەمانی بەرزكردەوە، گرنگە لەوە بگەین چۆن بارزانی سەیری ژیانی تاكەكان و واقیعی ئەو سەردەمەی كوردستانی پێكردووە، بەتایبەتی كە پێش شۆرشی ئەیلوول، شۆرشی سەرتاسەری لەهیچ پارچەیەكی كوردستان هەڵنەگیرساوە و بوونی نەبووە، ئەم رۆچوونە بەناو قووڵایی لاپەڕەكانی مێژوو رووبەرووی دووحاڵەتی گرنگمان دەكاتەوە كە پێویستە لێرەدا ئاماژەی پێبكەین:
1- ئەم باسە بۆ ئەوە نییە بە شۆرشی ئەیلوولدا هەڵبڵێین و رووپۆشێكی رازاوەی بۆ دروست بكەین بۆ ئەوەی گەوهەری شۆرشەكە بشارینەوە، یان مەبەستمان بێت سەرنجی خەڵكی رابكێشین بۆ ئەوەی رووپۆشەكەی ببینن، یان شۆرشەكە بەچەند زارەوەیەكی بریقەدار رووپۆش بكەین لەبری مانای شۆرشەكە، وشەكانی خۆمانیان بەسەریاندا ببەشینەوە.
2- ئەم باسە باسێكی رەخنەیش نییە هەتا جەخت بكەینەوە لەسەر كەموكورتیەكانی شۆرش، بەتایبەتی كە لەدەسپێكی شۆرشدا، هەموو لە پێناوی هاوتاكردنی ئازادی بەرامبەر بەژیان نەچوونە پاڵ شۆرش و هەندێك لەو سەرۆك هۆز و عەشایرانەی چوونە پاڵ شۆرش هۆكارەكەی نارازیبوون بووە، لەسەر یاسای ئیسڵاحی زراعی كە لەو كاتەدا زیانی پێدەگەیاندن، یان هەندێك لایەنی دیكەی كەموكورتی دیكە كە پێش وەرگرتنی ئامادەباشی تەواو لەلایەن بارزانییەوە شۆرشەكە دەستی پێكردوو وەك تۆڵەیەك بۆ رۆژی شەشی ئەیلوولی 1961، كە رژێمی قاسم شەڕی بەسەر كوردا سەپاند.

ئاماژەكردن بەو دووخاڵە گرنگە راستیەكمان پیشاندەدا، ئەویش ئەوەیە كە نە پێداهەڵگووتن بە شۆرشەكە هیچ شتێك لە ناو گەورەیی شۆرشەكە زیاد دەكات، نە پیشاندانی كەموكورتیەكانیش هیچ شتێك لە گەورەیی شۆرشی ئەیلوول كەمدەكاتەوە، ئەمەش دروست چۆن پیاهەڵدان بەگرتنی قەڵای باستیل هیچ شتێك لەگەورەیی شۆرشی فەرەنسا زیاد ناكات، بەهەمان شێوە رەخنە گرتنیش لە ئازادكردنی سەرجەم بەندییەكانی نێو باستیلیش هیچ لە شۆرشی فەرەنسا كەمناكاتەوە.
بەڵام چۆن بۆ شۆرشی فەرەنسا گرنگە گەلی فەرەنسا لەمانای ئازادی و یەكسانی و برایەتی تێبگەن،بۆ ئێمەش وەك كوردستانی، بۆ ئێستامان لە دەسپێكی شۆرش ئەیلوول گرنگترە، لە مانای هاوتا كردنی ئازادی بە ژیان تێبگەین و هەروەها ئەركی سەرشانمانە ئەو ئیرادە خێرە بدۆزینەوە كە بارزانی نەمر لەو سەردەمە هەیبووە، ئەو ئیرادەیە وەك مەرجێك بۆ دۆزینەوەی ئەو هۆكارانەی ئیرادەی شاراوەی تاكەكان دەدۆزرێتەوە و بۆ ئەوەی مانای ژیان و كامەرانی بۆ ژیانی هاووڵاتیانی كوردستان پێناسە بكاتەوە.
كەواتە لێرەوە دەكرێت زیاتر لەسەر چەمكی ئیرادەی خێر هەڵوەستە بكەین و خوێنەر لەوە ئاگادار بكەینەوە، كە مەبەست لە ئیرادەی خێر تەنیا ئەوەندە نییە بارزانی نەمر توانی شۆرشێك هەڵبگیرسێنێت یان ئەو شۆرشە كۆمەڵێك ئامانجی بەدەست هێناوە، بەڵكو مەبەستمان ئەوەیە ئیرادەی خێری بارزانی شێوازی بیركردنەوەی تاكی كوردی بۆ بیركردنەوە لە ئازادی و رێزگرتنی بەهاكانی ئازادی گۆڕی و شیوازێكی نوێی بیركردنەوەی لە ناخی هەر تاكێكدا ژیاندەوە، شۆرشی ئەیلوول وایكرد كوردستانی بێ ئازادی هاوتای نەمانی كوردستان بكات، ئەمەش واتە وڵاتی ژێر دەستە و داگیركراو هیچ مانایەكی وڵاتی نییە و ئەو گەلەشی لەناو ئەو وڵاتە ژێر دەستەیە ژیان دەگوزەرێنێت و ئازادییەكانی لێ زەوتكراوە، ژیانی هیچ مانایەكی نییە و دەبێت دەست بەرداری ئەو ژیانە بین و جارێكی دیكە بە قوربانیدان و مقاوەمەت ژیان و ئازادی پێكەوە كۆبكەینەوە، ئەمە تەنیا كاریگەری لەسەر گۆڕینی بیركردنەوەی كوردستانیەكانی كوردستانی عێراق نەبوو، بەڵكو بووە هەوێنی گۆڕینی فیكری هەموو تاكەكانی كوردستان لەسەرتاسەری كوردستانی گەورەدا بۆ تێگەیشتن لە مانای ئازادی، گۆڕینی فیكری تاكەكانی كوردستان بوو لە ناوچەگەرییەوە بۆ خەباتی سەرتاسەری و یەكپارچەیی و كۆبوونەوە لە دەوری یەك ئامانج كە رەنگدانەوەی سلوك و ئیرادەی هەموو كوردستانیەكانی بەرجەستە كردبوو، ئەم گۆڕانكارییە لە بیركردنەوەی تاكی كوردا، گۆڕانكارییەكی بێ وێنەیە، راستە پێشتر بزووتنەوە و شۆرشی دیكە لە كوردستاندا هەبوون و هەڵگیرساون، بەڵام هیچ كام لە شۆرشەكان بە هاوشێوەی شۆرشی ئەیلوول نەیتوانیوە بە شێوەیەكی سەرتاسەری شێوازی بیركردنەوەی تاكەكانی كوردستان بگۆڕێت و مانایەكی تازە بۆ ئازادی دابڕێژێتەوە، لەم سۆنگەیەوە دەكرێت جارێكی دیكە لایەنەكانی ئیرادەی خێرلای بارزانی نەمر وەك خۆی پێناسە بكەینەوە، ئەمەش واتە ئیرادە خێرەكە وەك ئەو ساتانەی بارزانی نەمر بیری لێكردۆتەوە نەك وەك ئەوەی ئێمە ئێستا پێناسەی دەكەین، یان بەو وشەیە رووپۆشێكی بۆ دروست دەكەین بۆ ئەوەی پرشنگی گەوهەرەكەی بشارینەوە و پێمان وابێت بریقەی وشەكانمان لە پرشنگی گەوهەرەكە جوانترە، لێرەوە ئەم ئیرادەی خێرە بە چەند خاڵیك دەست نیشان دەكەین:
1- ناتوانین هیچ شتێك لەم جیهانە بەخێر پێناسە بكەین، بێجگە لە ئیرادەی خێر، مەبەست لە ئیرادەی خێر هەڵسوڕانی ئەو ئیرادەیەیە كە دەكاتە گەیشتن بە مرۆڤی باڵا، نەك هەڵسوڕانی ئیرادەی مرۆڤ بكاتە ئەو مرۆڤە داروینیەی كە هتلەر بۆ كاولكاری ئیرادە دەخستنە گەڕ، لەم روانگەیەوە ئەگەر سەیری ئیرادەی خێری بارزانی نەمر بكەین، دەبینن هەرگیز تاكەكانی كوردستان لەدوای هەڵگیرسانی شۆرشی ئەیلوول هەمان مرۆڤەكانی پێش هەڵگیرسانی شۆرشی ئەیلوول نین و هەروەها بیركردنەوەی تاكەكانی دوای شۆرشی ئەیلوول بیركردنەوەی پێش هەڵگیرسانی شۆرشی ئەیلوول نین.
2- ئیرادەی خێر ئەو چەمكەیە كە ناتوانین دەستبەرداری بین بۆ ئەوەی كامەرانی بۆ ژیانی كۆمەڵگە و سەرفرازی تاكەكانی بونیاد بنێینەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە دەبێت ئیرادەی خێر ئیرادە شاراوەكانی كۆمەڵگە بدۆزێتەوە و بیكاتە سلوكی گشتی كۆمەڵگە و سیستمێكی ئەخلاقی بە ماناو بەهاكانی ژیان و ئەمەش واتە هەستكردنی تاكەكان بە مانای ئازادی و تاكی ئازاد و نەتەوەی ئازاد و بوون بەئەندام لە جیهانێكی ئازاد و ماقووڵدا.
3- ئیرادەی خێر لەبەر ئەوە پێی ناگوترێت ئیرادەی خێر كە ئایا چ دەسكەوتێكی بەدەست هێناوە یان سەركەوتنی بەدەست هێناوە یان شكستی بەسەردا هاتووە، نەخێر هەڵسەنگاندنی ئیرادەی خێر تەنیا بە میتۆدی ئیرادەكە هەڵدەسەنگێنرێت كە ئەویش لە خودی ئیرادەكەدا ئامانج خێری گشتی بووە، كەواتە ئەم ئاراستەیە فێرمان دەكات لەبەر ئەوەی ئیرادەی بارزانی خێر بووە بۆ پێناسەكردنەوەی ژیانی ئازادی تاكی كورد، ئەم ئیرادەیەش توانی ئەو گۆڕانكارییە گەورەیە لەناخی تاكی كوردا دروست بكات، بۆیە دەبینن كاردانەوەی شەڕ بۆ ئەم ئیرادەیە كاردانەوەیەكی گشتگیری هەموو داگیركەرانی كوردستان بووە و لە دوای دەسپێكی شۆرشی ئەیلوولەوە ئامانجی تواندنەوەی شۆرشی كوردستان بۆتە بەرنامەی هاوبەشی هەموو ئەو دەوڵەتانەی پارچەیەكی كوردستانیان پێكەوە لكێنراوە، هەر بۆیە پێش ئەوەی ئێمە وەك كورد شانازی بەوە بكەین كە ئیرادەی خێری بارزانی نەمر توانی گۆڕانكارییەكی سەرتاسەری و ریشەیی لە بیركردنەوەی تاكی كوردا دروست بكات، ئەوە داگیركەرانی كوردستانن پێكەوە كۆدەبنەوە و شاهیدی ئەو راستیە بۆ بارزانی نەمر دەدەن بەوەی توانیویەتی شێوازێكی تازە بۆ بیركردنەوەی كورد بۆ ئازادی بەرهەم بهێنێت، هەر لەو پێناوەشدا كۆبوونەوەی هاوبەش گرێدەدەن و ئامانجەكانی خۆیان بۆ شكست پێهێنانی شۆرشی ئەیلوولدا كۆدەكردەوە، هەروەك چۆن لە 6ی ئاداری 1975 شۆرشی ئەیلوول كرایە قوربانی پیلانێكی نێو دەوڵەتی و ئەو شۆرشە گەورەیە نسكۆی بەسەردا هات.
4- دوژمنانی كوردستان ئامانجیان ئەوەبوو بە نسكۆی شۆرشی ئەیلوول ئەو مانا و بەهایانەی ئیرادەی خێری بارزانی نەمر دروستی كرد، هەڵیبوەشێننەوە و كورد ملكەچبكەنەوە كە بە ژیانی ژێردەستەیی رازی بێت، تەنانەت رژێمی بەعس دوای نسكۆی شۆرشی ئەیلول هێندە لەخۆبایی بوو دەیوت ( دارخورما لەسەر شاخەكانی كوردستان دەڕوێت بەڵام جارێكی دیكە پێشمەرگە لە چیاكانی كوردستان دروست نابێتەوە) بەڵام تەنها ساڵێكی نەخایاند جاریكی دیكە بڵێسەی شۆرشی گوڵان دەستی پێكردەوە و پێشمەرگە لە چیاكان دروست بووە، هەر ئەوكات لە ئێزگەی دەنگی كوردستانی عێراق بڵاوكرایەوە ئەوە دارخورماش لەشاخەكان نەڕواو پێشمەرگە لە چیاكانی كوردستان دروست بۆوە، كەواتەلێرەدا دەكرێت راشكاوانەتر ئاماژە بەوە بكەینەوە كە ئیرادەی خێری بارزانی نەمر و ئەو وەرچەرخانە گەورەیەی ئەو ئیرادەیە لە ناخ و بیركردنەوەی هەرتاكێكی كوردستاندا دروستی كرد، بەهیچ هێزێك لەناو ناچێت با ئەو هێزەی ئەو پیلانەش هەڵدەسوڕێنێت، هێزگەلێكی نێو دەوڵەتیش بن.

ئێستا لە دەسپێكی شۆرشی ئەیلوول زیاتر پێویستمان بەزیندوو كردنەوەی ئەو ئیرادە خێرەیە
ئێمە پێشتر لەم راپۆرتە ئاماژەمان بەوەكرد، ئیرادەی خێر نە بەدەسكەوت و سەركەوتنەكانی زیاد دەكات و نەبە رەخنە و كەموكورتیەكانیشی هیچی لێكەمدەبێتەوە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە بەها و مانای بەرز لە خودی ئیرادەكەدایە و ئیرادەكە وەك گەوهەر خۆی پرشنگی هەیە و دەبریسكێتەوە و پێویستی بە رووپۆش و رازاندنەوە نییە، كەواتە ئامانجی ئەم راپۆرتە بۆ جەختكردنی لەسەر ئیرادەی خێر، باسكردنی ئەو ئیرادەیە نییە وەك رووداوێك كە لە رابردوو روویدابێت، یان نووسینەوەی لاپەرەیەك لە لاپەرەكانی مێژوو، نەخێر ئامانجی ئەم راپۆرتە بەزیندوو هێشتنەوەی ئەو ئیرادەیەیە كە لە ناخی هەر تاكێكی كوردستانیدا وەك داینەمۆ هەڵدەسوڕێت و رۆژ لە دوای رۆژ و بەپێی گۆڕانكاریەكانی سەردەم مانا و بەهاكانی ژیان و ئازادی نوێدەكاتەوە، دوژمنانی كوردستان پێیان وابوو، دوای نسكۆی شۆرشی ئەیلوول یان كۆچی دوایی بارزانی نەمر، ئەو ئیرادەیەی خێرەی بارزانی نەمر توانا شاراوەكان و مانا شاراوەكانی ئازادی لە ناخی تاكی كوردستاندا پێ دۆزیەوە، بە نسكۆی شۆرشی ئەیلوول یان بە كۆچی دوایی بارزانی ئەو ئیرادە خێرەش كۆتایی پێدێت، ئەوان لەوە بێ ئاگابوون كاتێك ئیرادەی خێر دەبێتە سیستمی ئەخلاقی كۆمەڵگا و سلوكی گشتی تاكەكانی كۆمەڵ، ئیدی ژیان لەگەڵ ئازادی بەراورد دەكات و قەناعەتیك دروست دەبێت، كاتێك ئازادی زەوت دەكرێت هیچ سیستمێكی ئەخلاقی بوونی نامێنێت و ژیانی كۆمەڵگە دەگۆڕێت بۆ جەنگڵستان و هیچ مانایەكی تێدا نامێنێتەوە كە مرۆڤ ژیانی تێدا بەسەر بەرێت، بۆیە لەم حاڵەتەدا ژیان لەبەرامبەر زەوتكردنی ئازادی هیچ بەهایەكی نامێنێت، ئەوا تاكەكانی كۆمەڵگە ئامادەباشیان دەبێت كە لەپێناوی ئازادی و گێڕانەوەی سیستمە ئەخلاقیەكە بۆ كۆمەڵگە قوربانی بەژیانی خۆیان بدەن، ئەم ئامادەباشیە بۆ قوربانیدان لە پێناوی ئازادی و بونیادی ژیانی ئازاد و بوونی كیانە سیاسیەكە بەئەندامی جیهانێكی ئازادیخواز و ماقووڵ، سەرلەنوێ ئەو ئیرادە خێرە زیندوو دەكاتەوە كە شۆرشی ئەیلوولی مەزنی پێی هەڵگیرسا و هەموو بیربۆچوونە جیاواز و ئامانجە جیاوازەكانی لە پێناوی مانادانەوە بە ئازادی و بەدەستهێنانی ئازادی بۆ كوردستان رێكخستەوە،كەواتە ئەم مێتۆدە بۆ دووبارە زیندووكردنەوەی ئیرادەی خێر لای بارزانی نەمر پێوەندی بەوەوە نییە بارزانی نەمر لە ژیاندا ماوە یان نەماوە، بەڵكو پێوەندی بەوەوە هەیە كە نەوەی ئێستا لەو راستیە تێبگەن حاڵەتی رۆحی ئەوكاتەی بارزانی نەمر كەسەیری واقیعی كوردستانی پێكردووە چ حاڵەتیك بووە و ئەو مەسەلانە چیبوون كە بارزانی نەمر بە گرنگی زانیوە و ئەولەویەتی پێداوە، لەم خاڵەوە ئەگەر بەشێوەیەكی سەرپێیش بۆ تەكاندنی تۆزی ئەو گەوهەرە هەنگاو هەڵبگرین كە ئیرادەی خێری بارزانی نەمر بووە، دەبینین هیچ كاتێك بارزانی نەمر ئامانجی ئەوە نەبووە ئەو ئیرادە خێرە بۆ بەرژەوەندی خۆی یان دەسكەوتی تایبەتی خۆی بەكاربهێنێت، بۆیە بێجگە لە بیركردنەوە بۆ خێری گشتی میللەت و دروستكردنی ژیانێكی كامەران و شایستە بۆ گەلی كوردستان بیری لەهیچ شتێكی دیكە نەكردۆتەوە، پرسیاری ئەم راپۆرتە لە خوێنەرانی ئەوەیە ئەگەر سەرلەنوێ ئەو بگەڕێنینەوە بۆ ئەو مێژووە و وەك بارزانی نەمر بێ بەرژەوەندی و ئامانجی كەسی بیر لە ئاییندە و بەرژەوەندی گشتی بكەینەوە، ئایا هەموو كات ئەو ئیرادەی خێرە موژدەیەكی گەشی لە ناخی خۆیدا بۆ ئاییندە هەڵنەگرتووە؟