رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نەك هەر خۆی كەوتۆتە قەیرانێكەوە و كەشێكی ناسەقامگیری و بێ سیستمی هێناوەتە ئاراوە، لە هەمانكاتدا بۆتە هەڕەشە بۆسەر ئاشتی و ئاسایشی جیهان، لەم بارودۆخەدا كە شەڕێكی نێودەوڵەتی لەم ناوچەیە بەڕێوە دەچێت، كورد جیا لەوەی توخمێكی گرنگی نێو ئەم هاوكێشە سیاسییە ئاڵۆزەیە، لە هەمانكاتدا هێزی سەرەكیشە لە بەرەی شەڕی تیرۆریستانی داعشدا، بۆ قسەكردن لەسەر ئەم بارودۆخە ئاڵۆزە و ئایندەی كورد، ئەم وتوێژەمان لەگەڵ دەیڤید ئۆتاوا تۆێژەری باڵا لە سەنتەری وۆردۆ ولسن ئەنجامدا كە بەمجۆرە راو سەرنجی خۆی بۆ گوڵان خستەڕوو.

* رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆتە سەرچاوەی ناسەقامگیری و ئەمەش بۆتە هۆكاری هەڕەشە لە ئاسایش و ئاشتی جیهانی، هۆكارەكانی ئەم كێشە گەورەیە چین؟
- سەرەتا من پێموا نییە ئەمە هەڕەشە بێت بۆ سەر سیستمی جیهانی، بەڵام بەدڵنیاییەوە هەڕەشەیە بۆ سەر سیستمی عەرەبی و رەنگە هەڕەشەش بێت لەسەر ئەوروپا و ئەمریكا بەهۆی گەڕانەوەی ئەو تیرۆریستە جیهادییانەی كە سەفەریان كردووە بۆ سووریا و عێراق، واتە بگەڕێنەوە بۆ وڵاتە ئەوروپییەكان و وڵاتانی ئەمریكای باكوور، بەڵام پێموا نییە ئەمە هەڕەشە بێت بۆ سەر سیستمی جیهانی. بە دڵنیاییەوە هەڕەشەیە بۆ سەر سیستمی شام، چی بەسەر شامدا دێت، بەڵام پێموانییە پێویست بەوە بكات زیادەڕەوی بكەین لەوەدا كە بە هەڕەشەی بزانین بۆ سەر سیستمی جیهانی.
* لە ئەوروپادا باس لەوە كراوە كە هیچ لایەنێك هێز لە دژی لایەنێكی دیكە بەكار نەهێنێت، بەڵام رووسیا بە زەبری هێز چووە ئۆكرانیا و بەشێكی ئەو وڵاتەی خستە سەر وڵاتی خۆی، ئەمەش بە واتای ئەوە دێت، سەقامگیریی ئەوروپا كەوتۆتە مەترسییەوە. لەلایەكی دیكەوە رووسیا پشتیوانی لە مانەوەی ئەسەد لە دەسەڵاتدا دەكات، ئایا تا چ راددەیەك هەڵوێستی رووسیا جیهان بەرەو جەمسەرگیری دەباتەوە؟
- بە دڵنیاییەوە بەو ئاراستەیەدا رایدەكێشێت، بەڵام كێشەی دیكە هەیە وەك ئەوەی باسمان كرد، كە تیرۆریزمی داعشە، ئەمەش لە راستیدا ئەمریكا و ئەوروپا و رووسیا پێكەوە كۆدەكاتەوە، لەبەر ئەوەی هەموویان رووبەڕووی هەڕەشەیەكی هاوبەش بوونەتەوە. لە ئێستادا سیستمێكی جیهانی زۆر ئاڵۆز هەیە. لە هەندێ مەسەلەدا ئەو وڵاتانەی وا دیارە ناكۆكن لەگەڵ یەك و تەنانەت دوژمنی یەكتریشن لە مەسەلەیەكدا، ئەوا لە راستیدا لە مەسەلەیەكی دیكەدا هاوپەیمانن، ئەمە لە كێشەی ئێران یان بەرنامە ئەتۆمییەكەیدا بەدی دەكەین، كە وڵاتانی رۆژئاوا و رووسیا و چین زۆر هاوڕان لەسەر ئەوەی رێگە نەدەن ئێران توانای بەرهەمهێنانی چەكی ئەتۆمی هەبێت، ئەمە سەرەڕای ئەوەی ناكۆكییان هەیە لەبارەی ئەوەی ئایا پێویستە ئەسەد لە دەسەڵاتدا بمێنێتەوە، یان نا. كەواتە ئەمە جیهانێكی زۆر ئاڵۆزە، كە دەبینین لە پرسە جیاوازەكاندا وڵاتە جیاوازەكان هاوپەیمانی دەكەن لە پێناو، یان لە دژی ئەو پرسانەی كە پشتیوانی دەكەن، یان شەڕی لە دژ دەكەن.
* جیهان رووبەڕووی هەڕەشەیەكی مەترسیداری وەك دەوڵەتی ئیسلامی بۆتەوە، كە رێگە بە رۆژنامەنووسان نادات رووماڵی شەڕەكە بكەن، واتە ئەمە یەكەم شەڕە كە رێگە بەوە نادرێت رۆژنامەنووسان ئەركی رووماڵكردنی رووداوەكانی جێبەجێ بكەن، ئەم تەكتیكەی داعش تا چ راددەیەك بەرچاوڕوونییەكانی جیهانی دژوارتر كردووە؟
- من خۆم پێشتر رۆژنامەنووس بووم و لەوەدا تەواو هاوڕام لەگەڵتاندا كە ئەم شەڕە تەواو لە تاریكیدایە و تەنها لە یەك لایەنەوە رووماڵ دەكرێت و بەدڵنیاییەوە بۆتە هۆی ئەوەی دژوارتر بێت –لەوە تێبگەین- كە لەبارەی چییەوەیە. ئەو جیهادییانە هەن كە لە شەڕەكە گەڕاونەتەوە، یان باوەڕیان بە دەوڵەتە ئیسلامییەكە نەماوە، یان پشتیوانی دەكەن و دەست دەكەن بە گێڕانەوەی چیرۆكەكانیان لە بارەی ئەوەی ژیان چۆن بووە لە سایەی دەوڵەتی ئیسلامیدا، ئینجا هەندێ ئایدیا بەدەست دەهێنین لەبارەی ئەو تاوان و كۆمەڵكوژییانە، یاخود جۆری ئەو داواكارییانەی كە دەوڵەتی ئیسلامی دەیخاتە ئەستۆی دانیشتووانی ژێردەسەڵاتی و لێكدانەوەی جیاواز دەبینین لەبارەی ئەوەی بۆچی جیهادییەكان لە تونس و وڵاتانی دیكەی عەرەبی پشتیوانی دەكەن، یاخود بێ باوەڕ دەبن بە هۆی ئەزموونیان لەگەڵیدا. بەڵام ژیان بۆ رۆژنامەنووسان و بوونی لە سەری ئەرزی واقیع و لە جەرگەی ناكۆكییەكەدا دژوار بووە، لەبەر ئەوەی هەوڵدان بۆ رووماڵكردن، یان سەردانیكردنی ناوچەی ژێردەسەڵاتی دەوڵەتی ئیسلامی تیرۆریست باجێكی زۆری دەوێت و رەنگە كارێك بێت شایستەی ئەو باجەش نەبێت.
* هاوپەیمانێتی دژ بە دەوڵەتی ئیسلامی بۆی دەركەوتووە كە پێویست بە پێكهێنانی هێزی زەمینی دەكات و بە تەنیا گورزە ئاسمانییەكان بەس نییە، لەم رووەوە لە هەوڵدایە بۆ ئەوەی ئەو هێزە لە عەرەبە سوننەكانی سووریا و عێراق پێكبهێنێت، بەڵام ئەوەمان بەدی كرد لەم رۆژانەی دواییدا كە ئەو خێڵە سوننییانەی ویستیان و پشتیوانی سوپای عێراقیان كرد بە پیاو و ئافرەت و منداڵەوە رووبەڕووی كۆمەڵكوژی بوونەوە، ئایا تا چەند ئەم تاكتیكەی داعش دەبێتە هۆی ئەوەی هاوپەیمانێتیەكە ناچار بێت هێرشی زەمینی دەست پێبكات و ئەم هێزەش لە دەوڵەتانی هاوپەیمان، یان رۆژئاوا پێكبێنێت؟
- تاكتیكی داعش بە كوشتنی سەدان كەسی چەند خێڵێكی سوننەی دیاریكراو كە بەرهەڵستیان كرد، موعاڕەزەیەكی زۆری بۆ دروست كردوون، بەهۆی ئەوەی بەم جۆرە هەڵسوكەوت لەگەڵ خەڵكدا دەكەن. لەبەر ئەوە بەلای منەوە روون نییە كە بەكارهێنانی ئەم تاكتیكە بە ئومێدی ئەوەی خێڵە سوننەكان ناچار بكەن پشتیوانییان بكەن، ببێتە هۆی دروستبوونی ئیرادەیەكی باش لە نێو خێڵە سوننەكاندا بە شێوەیەكی گشتی. ئەوەی كاریگەری لەسەر سوننەكان دەكات، بریتیە لەوەی تا چەند حكومەتی بەغدا- كە شیعەكان باڵادەستن بەسەریدا- سازشی جددییان لەگەڵدا دەكات و بەشدارییان پێدەكات لە حكومەتدا و دان دەنێت بە خەونە هەرێمییەكانیاندا، ئەوە هەنگاوێكە بە شێوەیەكی كۆنكرێتی یارمەتیدەریان دەبێت بۆ ئەوەی خۆیان لە داعش رزگار بكەن لە ناوچەكانیاندا، بەدەستهێنانی ئەمەش چەندین مانگی دەوێت، ناشزانین ئایا سەركەوتوو دەبێت، یان نا، بۆردومانكردنیش بە تەنها كێشەكە چارەسەر ناكات، ئەمەش تەنها پێویستی بە هێزی پێشمەرگە و كورد نییە، بەڵكو پێویستی بە هێزی خێڵە سوننەكانیش هەیە كە بەشداری شەڕەكە بكەن، بەلای منیشەوە روون نییە كە ئایا ئەمە لەسەر ئاستێكی بەربڵاو روودەدات بۆ رزگاركردنی پارێزگای ئەنبار لە كۆنتڕۆڵی دەوڵەتی ئیسلامی یان نا.
* تاكە هێزێك كە بكرێت لەسەر ئەرزی واقیع رووبەڕووی داعش ببێتەوە بریتییە لە هێزی پێشمەرگە و هەرێمی كوردستانیش لە ناوچەكەدا هەمان ستراتیژیەتی رۆژئاوای هەیە بۆ رووبەڕووبوونەوەی داعش، تا چ راددەیەك ئەمە دەبێتەهۆی ئەوەی لە رووی مرۆیی و سەربازییەوە هاوكاری كوردستان بكرێت بۆ ئەوەی لەبری هاوپەیمانێتی نێودەوڵەتی شەڕی داعش بكات؟
- رۆژئاوا لە سەرەتاوە هاوكاری هەرێمی كوردستان كرد كاتێك داعش ویستی بێتە هەرێمی كوردستانەوە، بەڵام دەبوو لەلایەن ئەمریكا و رۆژئاواوە كاردانەوەیەكی راستەوخۆ هەبێت بۆ رێگەگرتن لە روودانی ئەوە، تا ئێستا كوردەكان زۆر ئامادەن بۆ بەرهەڵستیكردنی هەوڵەكانی بەرفراوانبوونی دەوڵەتەكەی داعش. لەبەر ئەوە ئەمریكا و وڵاتانی دیكەی رۆژئاوایی دەستیان كرد بە كاركردن لەگەڵ كورددا و هەروەها لە سووریاش. بەڵام بۆ بردنەوەی ئەم شەڕە دەبێت وڵاتانی رۆژئاوا قەناعەت بە وڵاتانی دیكەی عەرەب و وڵاتانی دیكەی رۆژئاوا بكەن كە ئەمە شەڕی ئەوانیشە و دەبێت سوننەكانیش بهێننە ریزی خۆیانەوە. بەس نییە تەنها كورد شەڕی دەوڵەتی ئیسلامی بكات. دەبێت ئەمریكا و ئیدارەی ئۆباما دەست بە دامەزراندنەوەی سوپای عێراقی بكەن و هەندێ یەكەی عێراق توانای شەڕكردنیان لە دژی داعش هەیە و ئەوەش چەند مانگێكی دەوێت بۆ ئەوەی ئەو ئامانجە بەدەست بهێنن. دەبێت هەوڵی پێكهێنانی هێزێكی میانڕەوی سووری بدەن بۆ شەڕكردن لە دژی داعش، ئەوەش كاتی دەوێت. لەسەرەتادا رۆژئاوا و ئەمریكا ئەوەی پێویست بوو كردیان بۆ راگرتنی پێشڕەویی داعش لەوەی رێگەی نەدەن بێنە هەرێمی كوردستان، یان لە شنگال، یان چوونە نێو كۆبانێ، بەڵام ئەمە هەر تەنها راگرتنە و پاشەكشەپێكردنی رەوتی هەڵكشاوی داعش تەنها سەرەتای ئەم پرۆسەیە بووە.
* ئایا كۆتایی هاتنی ئەم شەڕە دەبێتە هۆی گۆڕینی سنوورەكان، هەروەك ئەوەی شەڕی ئایینی سی ساڵە لە ئەوروپا ئەم دەرئەنجامەی لێكەوتەوە؟
- ئەمە دەوەستێتە سەر ئەوەی كێ سەركەوتوو دەبێت، ئەگەر داعش تێكبشكێندرێت، ئەوا ئەگەری ئەوە نییە سنوورەكان گۆڕانكارییان بەسەردا بێت. پێموا نییە ئەو خاكانەی لە ئێستادا كۆنتڕۆڵیان كردووە، دەوڵەتێكی قابیلی بەردەوام بوون و بەرەوپێشچوونی بۆ داعش لێبكەوێتەوە، رێگەیەكی دوور و درێژی لە پێشە بۆ ئەوەی بگاتە ئەم حاڵەتە. تاكە دەوڵەتێكی نوێ كە ئەگەری ئەوە هەبێت لەم بارودۆخەوە دروست بێت، بریتییە لە هەرێمی كوردستان، چونكە خاكی خۆیان هەیە، بە چەشنی كوردەكانی سووریا نین كە سێ كانتۆنی جیاوازیان هەیە و لە رووی خاكەوە یەكپارچە نین. هەرێمی كوردستان خاكی خۆی هەیە و سەرچاوەی خۆی هەیە بۆ ئەوەی سەربەخۆ بێت، بە راشكاوی ئەگەر حكومەتی بەغدا نەتوانێت رێگەیەك بۆ دابەشكردنی داهاتی نەوت لەگەڵ ئەوانی دیكەدا بدۆزێتەوە، كە ئەمەش نەك تەنها هەرێمی كوردستان، بەڵكو ناوچە سوننەكانیش بگرێتەوە، ئەوا بۆی هەیە دەوڵەتێكی نوێ لەمەوە دروست بێت لە كوردستانی عێراق. بەڵام هێشتا گرفت هەیە لەوەی دەوڵەتی ئیسلامی ئابوورییەكی جێگیری هەبێت كە قابیلی بەردەوام بوون و گەشەكردن بێت، لەبەر ئەوەی لە هەر چوار لاوە بە دوژمن دەورە دراوە، كە دەڵێن رۆژانە یەك ملیۆن دۆلار لە فرۆشتنی نەوت- بە نایاسایی- بەدەست دەهێنن، كە دەكاتە 360 ملیۆن دۆلار لە ساڵێكدا، بەڵام دەوڵەت بەوە بەڕێوە نابردرێت. من وانازانم ئابووریی دەوڵەتەكەی داعش قابیلی ژیان و گەشەكردن بێت.
* ئەوەی مایەی نیگەرانییە ئەوەیە كە سیاسەتی دەوڵەتە هاوپەیمانەكانی ئەمریكا لە ناوچەكەدا لەگەڵ سیاسەت و ستراتیژیەتی ئەمریكا ناگونجێت، بۆ نموونە توركیا و وڵاتانی كەنداو بەرژەوەندی و تێڕوانینی جیاوازیان هەیە لە شەڕی دژ بە دەوڵەتی ئیسلامی، ئیسرائیلیش كە دۆست و هاوپەیمانی ئەمریكایە لە قەیراندایە، ئایا چۆن ئەم جیاوازییانە لە تێڕوانین و لە بەرژەوەندییەكاندا كاریگەریان دەبێت و چۆن بارودۆخەكە دەخوێنیتەوە؟
- پێموایە هۆكاری ئەوە نیگەرانییە دیارە و هەندێك لە شارەزایانی ناوچەكەش لەو بارەیەوە نووسیویانە، ئەولەوییاتەكانی ئیدارەی ئۆباما یەك نین لەگەڵ ئەولەوییاتەكانی توركیا و سعودیە و وڵاتانی كەنداو، كە بریتییە لەوەی سەرەتا دەسەڵاتی ئەسەد بڕووخێت، ئینجا كار بۆ تێكشكاندنی داعش بكرێت، لە كاتێكدا ئەولەوییەتی ئەمریكا ئەوەیە سەرەتا داعش تێكبشكێندرێت، ئینجا نەك شەڕكردن بە ئەندازەی ئەوەی چارەسەرێكی سیاسی بدۆزرێتەوە بۆ ئەوەی ئەسەد لە دەسەڵات دوور بخرێتەوە. ئەمە جیاوازیەكی جددییە لە ئەولەوییاتەكاندا. من نازانم چۆن دەوڵەتە عەرەبییەكانی ئەندامی هاوپەیمانێتییەكە كە ئێستا شەڕی داعش دەكەن لە هاوپەیمانێتییەكەدا دەمێننەوە، ئەگەر هیچ هەوڵێك نەدرێت بۆ بەهێزكردنی یاخیبووانی سووری و موعارەزەی ئەسەد، پێموایە هۆكاری باش لە ئارادایە كە نیگەران بین لەم بارەیەوە، منیش نیگەرانم.
* وەك دواقسە چ پەیامێكت هەیە و دەتەوێ باسی چی بكەی؟
- ئەمە شەڕێكی درێژخایەنە و رێگەیەكی راست و تەخت نییە و سەركەوتنی كاتی و شكستی كاتی روودەدات، پێداگیرییەكی زۆری دەوێت و كارامەییەكی دیپلۆماسی زۆری دەوێت بۆ هێشتنەوەی هاوپەیمانێتیەكە پێكەوە بۆ پاشەكشەپێكردنی دەوڵەتی ئیسلامی، من هیچ بەدیلێكی دیكە نابینم جگە لە رووبەڕووبوونەوەی. ئەولەوییاتەكانی هاوپەیمانان چەند جیاواز بن لە ئەولەوییاتەكانی ئەمریكا، ئەوا دوژمنێكی هاوبەش هەیە، بەلای سعودیەوە خەلافەتێكی نوێ دەبێت لەلایەن داعشەوە كە درێژ دەبێتەوە بۆ سعودیە، بۆ مەككە و مەدینە، كەواتە دوژمنی هاوبەش هەیە، ئەگەرچی ئەولەویەتی جیاوازیش هەبێت، لەبارەی ئەوەی سەرەتا شەڕ لەگەڵ كێدا بكرێت.



* دیڤید ئۆتاوا لەساڵی 1962 زانكۆی هارڤاردی تەواو كردووە و هەر لەو ساڵەدا بۆتە پەیامنێری ئاژانسی ئەسیۆشیدت پرێس و رووماڵی سەربەخۆیی جەزائیر لە هاوینی هەمان ساڵ دەكات.
* لەساڵی 1964-1966 دەبێتە رۆژنامەنووسێكی سەربەخۆ لەگەڵ رۆژنامەی نیویۆرك تایمز و گۆڤاری تایم.
* لەو ماوەی خەریكی ئامادەكردنی تێزی دكتۆراكەی بووە لەسەر یاسا و حكومەت، دوودڵ بووە لەوەی ئایا لەكاری ئەكادیمی بەردەوام بێت یان رۆژنامەگەری، هەر لەو بارەیەوە دەڵێت: ئەزموونی رووماڵكردنی سەربەخۆبوونی جەزائیر قەناعەتی پێكردم بەردەوامی بەكاری رۆژنامەگەری بدەم.
* ەساڵی 1971 چووەتە رۆژنامەی واشنتۆن پۆست و كراوە بە سەرنووسەری دیسكی كاروباری دەرەوەی رۆژنامەكە.
* لەساڵی 1973 وەك یەكەم پەیامنیر نێردراوە بۆ ئەفریقیا بۆ ئەوەی رووماڵی هەواڵەكانی ئەفریقیا بۆ واشنتۆن پۆست بكات.
* لەماوەی سالانی 1973-1996 بەرپرسی نووسینگەی ئەفریقیا و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باشووری ئەفریقیا و رۆژهەڵات و باشووری ئەوروپا بووە .
* دوای ئەم كارانەی هەتا ساڵی 2006 بەرپرسی فایلی ئاسایش بووە لە واشنتۆن پۆست و هەر لەو ساڵەش خۆی خانەنشین كردووە.
* لە ساڵی 2006ـەوە هەتا ئێستاش تۆێژەری باڵایە لە سەنتەری وۆردۆ ولسن و توێژینەوە لەسەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و وڵاتانی عەرەبی دەكات.
* لە میانەی كاری رۆژنامەنووسیدا بێجگە لە خەڵاتی پۆلیتز، چەندین خەڵاتی نیودەوڵەتی لەسەر لێكۆڵینەوە رۆژنامەییەكانی وەرگرتووە.
* دوایین توێژینەوەی بە ناونیشانی «كورد چۆن رێگەی خۆی دۆزییەوە؟» بە هاوبەشی لەگەڵ پڕۆفیسۆر ماینا ئۆتاوا لە ژمارەی مانگی ئایار و حوزەیران لە گۆڤاری فۆرین ئەفیرز بڵاو كردۆتەوە.