11ی ئەیلوول ئەگەر بۆ ئێمەی كورد هێما بێت بۆ ئەو بەرخودان و مقاوەمەتەی لە ساڵی 1961 ئیرادەی خەڵكی كوردستان بۆ بەدیهێنانی مافەكانی دەستی پێكرد، ئەوا ئەم یادە لەسەر ئاستی جیهانیش بۆتە رۆژێك بۆ بەگژداچوونەوەی تیرۆر و كارەساتی 11ی ئەیلوولی 2001یش بووە هۆكاری دروستبوونی بەرەیەكی جیهانی دژ بە تیرۆریستانی قاعیدە، لە چەند رۆژی رابردوو لە یادی سیانزەمین ساڵوەگەڕی كارەساتی 11ی ئەیلوولی 2001، جارێكی دیكە سەرۆك ئۆباما ستراتیژیەتی وڵاتەكەی بۆ دروستكردنی هاوپەیمانییەكی نێودەوڵەتی دژی تیرۆریستانی داعش و دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی داعش راگەیاند، بۆیە ئەگەر ئەم بۆنەیە لەسەر ئاستی جیهان تایبەت بێت بە بەرپەرچدانەوەی تیرۆر، ئەوا بۆ ئێمەی كوردستانی مانایەكی دیكەشی هەیە كە دەسپێكی شۆڕشی مەزنی ئەیلوولە، ئەو شۆڕشەی كە نەك تەنیا لە باشووری كوردستان، بەڵكو لە سەرتاسەری كوردستان وەك ئومێد و شۆڕشێكی سەرتاسەری كوردستانی سەیر دەكرا، بۆ قسەكردن لەسەر ئەم پرسە و بابەتە پێوەندیدارەكان بە گەلی كوردستان بۆ رووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستانی داعش و خەلافەتە ئیسلامییەكەیان، ئەم دیمانە تایبەتەمان لەگەڵ عەدنان موفتی ئەندامی مەكتەبی سیاسیی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان ئەنجامداو بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە.

* كاتێك ئەم دیدارە ئەنجام دەدەین ساڵوەگەڕی شۆڕشی ئەیلوولە و بەڕێزیشتان یەكێك بوون لە پێشمەرگەكانی ئەیلوول، ئایا ئەم شۆڕشە لای تۆ چ مانایەكی هەیەو چ دەسكەوتێكی بۆ گەلی كوردستان بەدەست هێناوە؟
- ئەگەر بە چاوی 50 -60 ساڵی خەبات سەیری ئەو مێژووە بكەین، ئەوا هەڵگیرسانی شۆڕشی ئەیلوول بەرجەستەكردنێكی سروشتی ئیرادەی خەڵكی كوردستان بوو، لەبەر ئەوەی گەلی كوردستان لەدوای جەنگی یەكەمی جیهانی خەباتی دەكرد لە پێناوی ئەوەی كوردیش وەك ئەو گەلانەی كە سەر بە دەوڵەتی عوسمانی بوون و خاكەكەیان پارچەپارچە كرابوو، ببێتە خاوەنی كیانی خۆی، هەتا ئەگەر لەو قۆناخەشدا نەتوانێت دەوڵەتی خۆی دروست بكات، ئەوا لەو وڵاتانەی كوردستانی بەسەردا دابەشكراوە، بە مافەكانی خۆیان بگەن. بەڵام دوای ئەوەی پەیمانی سیڤەر شكستی هێنا و ویلایەتی موسڵ لكێنرا بە عێراقەوە، گەلی كوردستان ئومێدێكی هەبوو كە لەم وڵاتە تازەیەی پێی دەگوترێت عێراق، مافەكانی دابین بكرێت، بۆ ئەمەش هەندێك هەوڵدرا، بەڵام هەموو یەك لە دوای یەك شكستیان هێنا، هەروەها شۆڕشەكانی بارزانیش دیسان بە شێوەیەكی زۆر دڕندانە دامركێندرانەوە، هەروەها كۆماری كوردستان لە مهاباد، ئەویش لە چوارچێوەی پیلانێك شكستی هێنا، دوای ئەمانە شۆڕشی 14ی تەمووز لە عێراق روویدا، گەلی كوردستانیش وەك هەموو گەلانی عێراق بە سەركەوتنی ئەو شۆڕشە دڵشاد بوون، بەڵام ئەو بەڵێن و مافانەش كە لە سەرەتای شۆڕشەوە بۆ كورد دیاری كرابوون، لەوانیش پاشگەز بوونەوە، بەتایبەتی لە بەندی سێیەمی دەستووری كاتیی عێراق كە تێیدا هاتبوو كورد و عەرەب هاوبەشن لە عێراقدا، بۆیە لەسەر بنەمای ئەم هۆكارانە، كارێكی سروشتی بوو كە شۆڕشی ئەیلوول هەڵبگیرسێت، لەبەر ئەوەی هەموو رێگەكانی دیالۆگ و گفتوگۆ بۆ چارەسەری كێشەی كورد شكستی هێنابوو، بۆیە شۆڕشی ئەیلوول ئەو رێگەیە بوو كە كورد بۆ سەرفرازی گرتیەبەرو خەباتی بزاڤی رزگاریخوازیی كوردستانیشی بردە قۆناخێكی ترەوە، گەلی كوردستانی بە جیهان ناساند، لەگەڵ ئەوەی لە سەردەمی شۆڕشی ئەیلوول هۆیەكانی راگەیاندن وەك ئێستا نەبوون، بەڵام خەباتی گەلی كوردستان لە چوارچێوەی شۆڕشی ئەیلوولدا لەسەر ئاستی جیهان دەنگی دایەوە، ئەم شۆڕشە چەندین قۆناخی بەخۆیەوە بینیوەو هەموو حكومەتە یەك لە دواییەكەكانی عێراق كە بە كودەتا دەهاتن، هەموویان شكستیان دەهێنا، هۆكاری سەرەكیی شكستەكەشیان ئەوە بوو كە ئەو شۆڕشە بەردەوام بوو، هەندێك جاریش هەوڵیاندەدا بە گفتوگۆ لەگەڵ سەركردایەتیی كورد كۆببنەوە، بەعسییەكان كە هاتن گفتوگۆیان دەست پێكرد، بەڵام لە بنەوە پیلانیان دەگێڕا، دواتر دوای ئەوانیش حكومەتی عەبدولڕەحمان عارف و حكومەتی بەزاز بووە هۆی ئەوەی بەیانی 29ی حوزەیرانی 1966 دەربچێت، ئەمانە هەموویان هەنگاو بوون بەرەو پێشەوە كە دوایی گەیشتنە 11ی ئاداری 1970، كە بۆ یەكەمین جار حكومەتی عێراق دانی بە مافی ئۆتۆنومی بۆ كوردستان هێنا، ئەوانە هەمووی بەرهەمی شۆڕشی ئەیلوول بوون، بەڵام دیسان لە ساڵی 1974 شەڕ هەڵگیرسایەوە، بەڵام بەهۆی پیلانێكی نێودەوڵەتی رژێمی لەناوچووی سەدام لەگەڵ شای ئێران رێككەوتن و بووە هۆی ئەوەی شۆڕشەكە شكست بهێنێت، بەڵام ئەو شۆڕشە خەڵكی هۆشیار كردەوە، هەزاران شەهیدی لە پێناوی كوردستان بەخشی. شۆڕشی ئەیلوول و شۆڕشی نوێی گەلەكەشمان كە لەساڵی 1976شەوە تا دەگاتە راپەڕین هەمووی یەك زنجیرەیە و یەك لەدوای یەك پێكەوە بەستراون، ئەو ئازادی و سەركەوتنەی ئەمڕۆش بەدەست هاتوون، هەمووی بەرهەمی ئەو شۆڕشانەیە كە گەلەكەمان هەڵیگیرساندووە و قوربانی تێدا داوە.
* یەكێك لە جوانییەكانی شۆڕشی ئەیلوول یەكڕیزی و یەكهەڵوێستیی گەلی كوردستان بوو، ئایا بۆ ئەمڕۆ تاچەند پێویستمان بە یەكڕیزی و یەك هەڵوێستییە بۆ ئەوەی رووبەڕووی هەموو تەحەدییەكانی ئێستامان ببینەوە بە شەڕی تیرۆریستان و هەروەها بە چارەسەركردنی كێشەكانیشمان لەگەڵ بەغدا؟
ـ ئەگەر تەماشای مێژووی گەلەكەمان بكەین، دەبینین هەر كاتێك یەكڕیزی هەبووبێت، سەركەوتنمان بەدەست هێناوە، تەنانەت ئەگەر رووبەڕووی شكستیش بووبینەوە، توانراوە بە كەمترین زەرەر جارێكی دیكە گەلەكەمان خۆی بگرێتەوە، سەركەوتنی شۆڕشەكان زۆرجار بەند بووە بەو یەكڕیزییە، لە شۆڕشی ئەیلوول و لە شۆڕشی تازەشدا لەناو بەرەی كوردستانی كە لە ناوەڕاستی هەشتاكان دامەزرا، باشترین بەڵگەیە بۆ ئەوەی یەكڕیزی بۆ كورد چەند گرنگە. ئەگەر باسی بەرەی كوردستانی بكەین، لە ساڵانی 1988ـ1989كە بەرەی كوردستانی دامەزرا، حكومەتی عێراق هیچ شوێنێكی بە زەبری كیمیاوی و ئەنفالكردن و چەكی قەدەغەكراو بۆ ئێمە نەهێشتەوەو كەوتبووینە سەر سنوور، بە حەقیقەت هەرچی تەماشای دەكردین، دەیانوت شۆڕشەكەتان تەواو بووە، تاك و تەرا مەفرەزە مابوون، تا مەفرەزەیەكی پێشمەرگە دەگەیشتەوە ناو كوردستان، چوار پێنج مانگیان پێدەچوو، مەفرەزەیەك چوار مانگ گەڕابوون، یەك تاقە گوندێكیان نەدیتبۆوە، ئەو ماوەیە لەو كێو و دەشتانە هەر گیایان خواردبوو، تا خۆیان گەیاندبووە ئۆردوگایەكەوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا لەبەرئەوەی بەرەی كوردستانی دروست ببوو، وایكرد لە رووی سیاسییەوە سەركەوتنی گەورە بەدەست بهێنین و، پرسی كورد باشتر بگاتە هەموو وڵاتانی جیهان، لەبەر رۆشنایی ئەو بەرەیە چەندین كۆنگرە لەسەر پرسی كورد سازكرا و سەركەوتووش بوو، بەتایبەتیش كۆنفرانسی پاریس كە لە ساڵی 1989 گرێدرا، كە ئەو كۆنفرانسە بۆ ئەو سەردەمە گۆڕانكارییەكی گەورە بوو بۆ ناساندنی دۆزی رەوای كوردستان و هەروەها باسكردنی تاوانەكانی رژێمی سەدام بەتایبەتی پرۆسەكانی ئەنفال و كیمابارانكردن، هەروەها دەتوانم بڵێم لە دوای ساڵی 1991یش بەرەی كوردستانی بوو، رابەرایەتی راپەڕینی كرد و ئەو هەموو دەسكەوتانە بەدەست هاتن، بۆیە ئەمڕۆش كە رووبەڕووی شەڕی تیرۆریستانی داعش بووینەوە لەگەڵ هەموو جیهان، ئەوا بۆ بەرپەرچدانەوەی ئەم هەڕەشەش تەنها بە یەكڕیزی و بە پشتیوانی گەلی كوردستان و بە هاوكاری و هەماهەنگی لەگەڵ عێراق و دەوڵەتانی جیهان دەتوانین ئەم مەترسییە دوور بخەینەوە، بەتایبەتی كە ئێستا هاوپەیمانییەكی نێودەوڵەتی رێكخراوە بە سەرۆكایەتی ئەمریكا بۆ دژایەتی تیرۆریستانی داعش. لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا وێڕای ئەوەی دەوڵەتێكی تیرۆریستی بۆتە دراوسێمان، بەڵام ئایندەی كوردستان بە گەشی دەبینم، لەبەر ئەوەی یەكڕیزی هەیە، پێشمەرگە بە گیانی پڕفیداكاری بەرگری لە خاكی كوردستان دەكات، حكومەتێكمان هەیە لە هەرێمدا كە هەمووان تێیدا بەشدارن و هەمووان بەرپرسیارێتیان تێیدا هەیە، كەواتە تێكڕای میللەتی كورد كە خەڵك دەنگی بەم پەرلەمان و حكومەتە داوە، هەموویان لە یەك حكومەتدان و هەموویان شەڕی داعش دەكەن، بۆیە پێویستە هەموو تاكێكی كوردیش لەم رووەوە پشتگیری لە حكومەتی هەرێمی كوردستان بكات. هەر ئەمەش بووەتە هۆكاری ئەوەی هەموو جیهان بەهانامانەوە بێت و، هەڵوێستی هەرێمی كوردستان بە هەند وەربگرن.
* ئەگەرهەر لەسەر شۆڕشی ئەیلوول رابوەستین، دیارە شۆڕشی ئەیلوول شۆڕشێكی سەرتاسەری جەماوەری بووەو كوردانی هەر چوار پارچەی كوردستان پشتیوانییان لێكردووە و لەناو شۆڕشەكەشدا بوونیان هەبووە، چی وایكرد كە هەموو خەڵكی كوردستان پشتگیری لەو شۆڕشە بكەن؟
- پێش هەموو شت باشووری كوردستان كۆمەڵێك تایبەتمەندی هەبوو، یەكەم دەوڵەتی عێراق تازە دامەزرابوو، لەچوارچێوەی كۆمەڵەی گەلانیشدا بەڵێن درابوو لەو دەوڵەتە تازەیەدا مافی گەلی كوردستان لە عێراقدا پارێزراو بێت، ئەمەش بووە هۆكاری ئەوەی كە لە بواری خوێندن و دامەزراندنی حزبی سیاسی پێشتر لە باشووری كوردستان دەست پێبكات. ئەمە وێڕای ئەوەی لە باكووری كوردستان لە ساڵانی 1880 شۆڕشی شێخ عوبەیدوڵڵاو شۆڕشەكانی دیكە دەستیان پێكردبوو، هەروەها لە رۆژهەڵاتی كوردستانیش هەبووە، بەڵام پاش دامەزراندنی عێراق خەباتی گەلی كوردستان زیاتر لە باشووری كوردستان سەری هەڵدایەوە، خاڵی دووەمیش ئەوەیە ئەگەرچی لەناو پارتی دیموكراتی كوردستان ناكۆكیش دروستبوو كە بووە هۆی لێكترازان، بەڵام زۆربەی زۆری ئەو خەباتە بە یەكڕیزی بووە، بۆیە ئەو سەركردایەتییەی شۆڕشی ئەیلوول هەیبووە، وایكردووە بەشەكانی دیكەی كوردستانیش چاویان لێی بێت و ئومێدیان پێی بێت، لەگەڵ ئەوەی لە باكوور و رۆژهەڵات و رۆژئاوا، خۆیان حزب و رێكخراوی جیاوازیان هەبوو، بەڵام پشتگیرییان لە شۆڕشی ئەیلوول دەكرد، لەگەڵ ئەوەی هەندێك ناكۆكیش دروست دەبوو، بەتایبەتی كە شۆڕشی ئەیلوول هەندێك كات ناچار دەبوو پەیوەندی لەگەڵ ئەم دەوڵەت، یان ئەو دەوڵەت بكات، كە ئەمە هەندێك جار ناكۆكی لەسەر دروست دەبوو، بەڵام ناكۆكییەكان كاتیی بوون و نەبوونە بەربەرست لەبەردەم ئەوەی هەموو خەڵكی كوردستان شۆڕشی ئەیلوول بە شۆڕشی خۆی نەزانێت.
* ئێستا كوردستان رووبەڕووی شەڕێكی سەختی تیرۆریستان بۆتەوە، هەروەها هێزی پێشمەرگەی كوردستان لە شنگال تا خانەقین لە شەڕێكی گەورەدایە، رەوشی ئێستای كوردستان چۆن دەخوێنیتەوە؟
- خەڵكی كوردستان شانازی بەوە دەكات كە بۆ پێكەوەژیان و هەوڵدان بۆ دامەزراندنی كۆمەڵگەیەكی مەدەنی فەرهەنگێكی جوانی بۆ خۆی دروستكردووە، ئەو فەرهەنگەش ئەوەیە كە لە دوای راپەڕینەوە فەرهەنگی دیموكراتی هەڵبژاردووە، لەم ماوەیەدا ناتوانین ناكۆكییەكان وەك شەڕی ناوخۆ و دووئیدارەیی لەبیر خۆمان بەرینەوە، بەڵام لەبەر ئەوەی ئیرادەی گەلەكەمان ئەوە بووە هیچ رێگەیەكی دیكە بێجگە لە دیالۆگ و دانوستاندن بۆ پێكەوەژیان نییە، بۆیە هەوڵدانی بەردەوام بۆ نەهێشتنی كەموكورتییەكان هەبووە، تا گەیشتە ئەوەی دوای ساڵانی 2000 جارێكی دیكە گەلی كوردستان پێكەوەژیانی بۆخۆی هەڵبژارد، ئەمەش نەك پێكەوەژیانی نێوان لایەنە سیاسییەكان، بەڵكو بەو مانایەی ئێمە ئایندە بەوجۆرە سەیر دەكەین، بەوەی بۆ خۆمان چیمان دەوێت، بۆ خەڵكی تریش هەمان شتمان بوێت، ئەمەش مانای ئەوەیە كورد چۆن داوای مافی خۆی دەكات، ئاواش مافی ئەو نەتەوە و دواكەوتووانی ئەو ئایینانەشی لەگەڵی دەژین قبوڵ دەكات، بەتایبەتی توركمان، كلدان و ئاشووری و سریان، ئەوجا لەناو گەلی كوردیشدا فرەئایینی هەیە، هەر بۆ نموونە كورد هەیە كریستیانە، یان ئێزدییە، یان كاكەییە، هەروەها لەناو كوردی موسڵمانیشدا مەزهەبی جیاواز هەیە، بەشێك لە خەڵكی كوردستان شیعەن، بەڵام ئەگەر لەنێو ئەم دیاردە فرەییە سەیر بكەین، دەبینین لەماوەی سەدان ساڵدا دیاردەی پێكەوەژیان بەشێوەیەكی گشتی بۆ كوردان دیاردەیەكی سەرەكی بووە، لەوانەیە هەندێك جار بەهۆی سیاسەتی دەوڵەتی عوسمانی، یان سەفەوی ئەو ناكۆكییانە هاتبنە كوردستان، بەڵام ئیرادەی خەڵكی كوردستان بەسەر ئەو ناكۆكییانە زاڵ بووە، بۆیە ئەمڕۆش كە گەلی كوردستان خەبات دەكات و پێشمەرگە سەنگەرەكانی قایم كردووە بەرامبەر تیرۆریستان و تاڕادەیەكی زۆر ناوچە دابڕاوەكانیشی لە هەڕەشەی تیرۆریستانی داعش و دوژمنان و ناحەزانی كوردستان پاككردۆتەوە، دەبێت بەهەموو شێوەیەك ئەمە بپارێزین و پشتگیری لە خەباتی پێشمەرگە بكەین، دەبێت خەڵكی كوردستانیش وریابێت، لەبەر ئەوەی رووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان و داعش تەنها بە پێشمەرگە ناكرێت، ئەمە شەڕێكی فرەلایەنە لە رووی سەربازی و كۆمەڵایەتی و ئابووری، بۆیە هۆشیاری خەڵك زۆر پێویستە بۆ ئەوەی هاوكاری دامودەزگاكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان بن، ئەمەش لە پێناوی ئەوەی هیچ كەلێنێك لە نێوان یەكڕیزی خەڵكی كوردستان بوونی نەبێت.
* دیارە گەورەترین كارەسات لەم شەڕەدا هێڕشی تیرۆریستانی داعش بوو بۆ سەر ئێزدییەكان و هەروەها كۆمەڵكوژكردنیان، ئایا ئەم كارەساتە بۆ ئێمەی كورد چ وانەیەكی ترمان فێردەكات؟
- پێش هەمووشت ئەم تاوانەی تیرۆریستان، تاوانێكە دژی مرۆڤ و مرۆڤایەتی كراوە، لەبەر ئەوەی پێش ئەوەی ئێزدی بێت، یان كورد بێت، مرۆڤ بووە، ئەو مرۆڤەش خوا دروستی كردووە و جیاوازی لە نێوان مرۆڤ و مرۆڤێكی دیكە نییە، بۆیە ئەوانەی ئەو كارەیان كردووە، گەورەترین زیان لە ئیسلام دەدەن، لەبەر ئەوەی ئەگەر مرۆڤێك مرۆڤێكی دیكە بكوژێت بەبێ ئەوەی هیچ تاوانێكی هەبێت، وەك ئەوە وایە هەموو مرۆڤایەتی كوشتبێت، ئەم دیاردەیە لە ئاكامی شكستهێنانی چەند ئایدیۆلۆژیەتێك، وەك شكستهێنانی ئایدیۆلۆژیەتی ماركسی، شكستهێنانی ئایدیۆلۆژیەتی قەومی عەرەبی سەرچاوەی گرتووە، پاش ئەوەی كە سۆڤیەت چوو ئەفغانستانی داگیركرد، هەستی ئیسلامییەتیان جووڵاندەوە، بەناوی ئەوەی لە دژی كوفر خەبات دەكەن، كە ئەم قۆناخە تەواو بوو، بۆشاییەك دروست بوو، ئێستا ئەوان لەو بۆشاییەدا هەستی خەڵكی ئاسایی و ناتێگەیشتوو بۆ مەرامەكانیان بەكار دەهێنن، بۆیە هەر لە سەرەتاوە ئینحرافێكیان لە ئیسلام دروستكردووە، لەبەر ئەوەی ئیسلام قەت رێگەی نەداوە هێرش بكرێتە سەر خەڵكێكی بێتاوان، هەر بۆ نموونە لە یەكی شوباتی 2004 كە تیرۆریستان هێرشیان كردە سەر بارەگای یەكێتی و بارەگای پارتی، خەڵكێكی زۆریان كوشت، هەشت پێشمەرگەی پاسەوانی خۆم كە شەهید بوون هەموویان نوێژكەر بوون، پرسیار ئەوەیە، ئایا چ ئیسلامێك ئەوە قبوڵ دەكات؟ دڵنیام لەوەی ئیسلامی راستەقینە دوورە لەمانە، بۆیە دەبێت پێش هەر لایەك موسڵمانانی جیهان دژی ئەو تیرۆریستانە بن كە لە ژێر پەردەی ئیسلام ئەو تاوانانە ئەنجام دەدەن، بۆیە دەبێت ریسوایان بكەن و رایبگەیەنن ئەمە ترسناكترین هەڕەشەیە لەسەر ئایندەی ئیسلام. ئەو تاوانەی ئەو تیرۆریستانە بەرامبەر كوردانی ئێزیدی و كریستیانەكان ئەنجامیاندا ویژدانی هەموو مرۆڤایەتی هەژاندووە، سەبارەت بەناوخۆی خۆشمان برایانی كوردی ئێزیدی كوردی راستەقینەن و دەبێت بە هەموو شێوەیەك پشتگیرییان بكەین.
* جێی خۆشحاڵییە لەم ماوەیەدا وڵاتانی جیهان جگە لە هاریكاریی مرۆیی خەڵكانی ئاوارە، بە جددی بە هانای پێشمەرگەوە هاتن و، لە رووی چەكداركردنی پێشمەرگەشەوە هاریكاریی سەربازییان كردووە، بە مەرجێك لە زۆر شوێنی تری جیهاندا هێرشی تیرۆریستی ئەنجام دراوەو جیهان بێدەنگی لە ئاست نواندوون، ئایا ئەم بە دەنگەوەهاتنەی جیهان لەسەر كوردستان چ خوێندنەوەیەكی بۆ دەكرێت؟
- بە هاناوە هاتنی كوردستان لە لایەن ئەمریكا و وڵاتانی ترەوە سەرەتا هۆكارەكەی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كوردستان جیاوازە لە بەشەكانی تری عێراق، لە كوردستان یەكڕیزی هەیە و هێزێك هەیە پێی دەڵێن پێشمەرگە، كە لە چاو هێزەكانی تری عێراق باشتر بەرگری لە خاكی خۆیان دەكەن و باشتر دەتوانن رووبەڕووی داعش ببنەوە، ئاسانترە پشتگیری هێزێك بكرێت كە بە بیروباوەڕەوە رێكخرابێت و بەرەی ناوخۆشی بەهێز بێت، ئەو سەقامگیرییەی لە كوردستانیشدا هەیە، ئەمەش هۆكارێكە، خۆ ئەگەر ئەو یەكڕیزییە لە كوردستاندا نەبێت و ململانێ هەبووایە، ئەوانیش بە گومان دەبوون و بەو هێزەوە نەدەهاتنە پێشەوە، بۆ عێراقیش هەروا بوو، كە ئۆباما و سەرۆكانی وڵاتانی تریش چاوەڕوانی دامەزراندنی حكومەتێكی بنكەفراوانی وایان دەكرد كە هەموو لایەنەكان تێیدا بەشدار بن، ئینجا ئامادەی پشتگیریكردنی سەربازی دەبن، چونكە هەمووان و ئێمەش پێمانوایە لە ناوبردنی داعش و گرووپە تیرۆریستییەكان پێویستی بە هەڵوێستێكی سیاسی و یەكگرتووە، پێویستی بە یەكڕیزیی نیشتمانییەو پێویستی بەوەیە لە رووی سیاسییەوە بەرەیەكی فراوان لە بەرانبەر تیرۆر دابمەزرێت، ئێستا ئەو تیرۆریستانە لە ناوچەكانی سوننەی عەرەبی پشتگیری خەڵكیان هەیە، لەبەر ئەوەی لە دەساڵی رابردوودا سیاسەتی حكومەتی فیدراڵی بەغدا لە چارەسەركردنی كێشەكانیان شكستی خواردووە، بەشێكی زۆریان هەست بە غوبن دەكەن، بۆیە كاتێ داعش چوونەتە ناویان، بە ئاسانی ئەو ناكۆكییانەیان قۆستۆتەوە، دەبێت ئەو ناكۆكییانە نەهێڵرێت و سوننەی عەرەب لە حكومەتی عێراقدا بەشدارییان پێ بكرێت، تا ئەمریكا و وڵاتانی دیكەش پشتگیری لەو خەباتە بكەن كە بۆ لەناوبردنی داعش دەكرێت، نەك تەنیا لە كوردستان، بەڵكو لە ناو هەموو پارچەكانی تری عێراقیشدا، تەنانەت لە سووریاش، چونكە ئەوانە دەوڵەتێكیان راگەیاندووە كە سنوورەكەی لە رەقەوە تا دێرەزوور و حەلەب و ئەدلب و قامیشلی درێژ دەبێتەوە، هەر ئەمەش بووە هۆی پەلاماردانی شنگال تا لەوێوە ئەو دەوڵەتەی كە رایانگەیاندووە، بە یەكترەوە گرێ بدەنەوە.
* ئەم هەوڵەی ئەمریكا لە لایەن وڵاتانی عەرەبیەوە رەهەندی تریشی هەیە كە دەبەسترێتەوە بە شەڕی مەزهەبگەرایی نێوان سوننەو شیعەوە، ئایا ململانێی خوێناوی نێوان سوننەو شیعە ئایندەی ناوچەكە بە كوێ دەگەیەنێت؟
- راستە ئەگەر هەڵسەنگاندنی ورد بكەین، دەبینین ئەم شەڕی تایەفەگەرییەی لە نێوان سوننە و شیعەدا هەیە، لە لایەن داعش و گرووپە تیرۆریستییەكانی تریشەوە دەقۆزرێتەوە، لەسەر حیسابی ئەو ململانێیە، تیرۆریستان خۆیان بەو ناوەوە بەهێز دەكەن، ئەمەش رەگێكی مێژوویی سەدان ساڵەی هەیە لە ناو ئیسلامدا و ناتوانین خۆمانی لێ دوور بخەین، شەڕ و ناكۆكیی بەردەوام لە نێوانیان هەبووە، بەڵام هەمیشەش ئیرادەیەك هەبووە بۆ پێكەوەژیان، بۆ نموونە هەر بەو ناوە لە مێژوودا هێزەكانی دەوڵەتی عوسمانی هاتن تا بەسڕە و چەندین رەشەكوژییان بەرانبەر شیعەكان ئەنجامداوە، دواتر دەوڵەتی سەفەویش هاتووە هەمان شتی بەرانبەر سوننەكان كردووە، بەگشتی لەو مێژووەدا ئیرادەیەكی سوننی و شیعی زاڵیش بەسەر ئەو ناكۆكییانەدا لە پێناوی پێكەوەژیان هەبووە، ئەمڕۆش لە نێوان سوننە و شیعە ئەو ئیرادەیە دەبینرێت، بەڵام بۆچی دیار نییە، لەبەر ئەوەی ململانێیەكە زۆر توند كراوەتەوە و سووریا و لوبنان و كەنداو عێراقی تەنیوەتەوە تا پاكستان و شوێنانی تر، بۆیە پێموایە پێویستە دیالۆگ هەبێت لە نێوان سوننە و شیعە، چونكە ئەوەی كۆیان دەكاتەوە بەرانبەر تیرۆریستان، هاوبەشە.
* لە یادی كارەساتەكەی11ی سێپتەمبەردا سەرۆك ئۆباما ستراتیژیەتەكەی خۆی راگەیاند، كە بەنیازە زۆربەی وڵاتانی دنیا هاریكاری بكەن، لە نێوانیاندا وڵاتانی عەرەبیش، ئایا تا چەند وڵاتانی عەرەبی دەتوانن عەرەبی سوننە قەناعەت پێبهێنن كە خۆیان ناوچەكانی خۆیان لە داعش پاكژ بكەنەوە؟
- وتارەكەی ئۆباما گرنگ و روون بوو، پێشتریش هەنگاوەكانیان هەر بە ئاراستەی ئەو وتارە هەڵدەهێنا، دیسانەوە سەلمێنرا كە ئەمریكا سەركردایەتی دنیا دەكات، دەسپێشخەری ئەمریكا وایكرد وڵاتانی تری ئەوروپا و كەنەدا و ئوستراڵیا هەموویان هەڵوێست وەربگرن و پشتگیری ئەمریكا بكەن، پێموایە وڵاتانی عەرەبیش پشتگیری لێ بكەن، چونكە لەناوبردنی تیرۆریستان لە بەرژەوەندیی وڵاتانی ئیسلامیشە، ئامانجی سەرەكیی ئەو تیرۆریستانە سعودیەیە، هەر لە بن لادنەوە كە داوای رزگاركردنی جەزیرەی دەكرد، ئەگەرچی لە سەرەتاوە سعودیە و هەندێك وڵاتانی تری كەنداو بە ناڕاستەوخۆ پشتگیرییان لەو رێكخراوە كردووە، هەندێ جار هاوكارییان بۆ گرووپی تری ئیسلامی ناردووە، لە دەرئەنجامدا گەیشتۆتە دەست داعش، تەنانەت توركیاش لە دەرئەنجامدا ئەویش دەبێ لەبەری دژە داعشدا كاریگەرتر بێت، ئەویش بێتە ناو لیستی بەرنامەی لەناوبردنی تیرۆریستانی داعشەوە، چونكە داعش لە خۆی زیاتر كەس بە موسڵمان نازانێت و هەموو دنیا بە كافر دەبینێت، پێیانوایە تەنیا خۆیان لەسەر رێی راست و لەسەر رێچكەی راستی ئایینن، بۆیە دەبێت هەموو وڵاتانی ئیسلامی و هەموو دنیای مرۆڤایەتی هەموو پێكەوە بۆ لەناوبردنیان خەبات بكەن.
* هەر لەم چوارچێوەیەدا ئەگەر تەماشای بارودۆخی عێراق بكەینەوە، دیارە كورد لەم رۆژانەدا بڕیاری دا كە بەشداری حكومەتەكەی عەبادی بكات، ئایا بۆچوونتان لەبارەی ئەم بەشداربوونە چۆنە و تا چەند پێویست بوو كورد بەشداری بكات، سەرباری ئەوەی كۆمەڵێك كێشەی چارەسەر نەكراو كە لە نێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدراڵی هەیە؟
- بەشداریكردنی هەرێمی كوردستان لە پێكهێنانی حكومەتی فیدراڵی لە بەغدا بە پلەی یەكەم بەهۆی خەباتەوە بووە لە دژی داعش، مەترسییەك هاتۆتەپێش پێویست دەكات هەموومان بە هەندی وەربگرین، بۆ چۆنیەتی لەناوبردنی هەڕەشەكە، ئەگەرچی داخوازییەكانمان لەگەڵ بەغدا وەك پێویست نەهاتۆتە بەرباسكردن، هەموومان ئومێدەوارین داواكارییەكانی كورد لە بەرنامەی كاری عەبادی هەبوونایە بە گرەنتیشەوە بووایە، بەڵام لە قسەكانیدا دیارەو بەڵێنی چارەسەركردنی داوە، هاوكات بۆ دابینكردنی پێداویستی شەڕ و رووبەڕووبوونەوەی داعش و دەوڵەتی ئیسلامی وای دەخواست ئەم حكومەتە پێكبهێنرێت، دواكەوتنی حكومەتەكە لە بەرژەوەندیی دەوڵەتی ئیسلامی داعشدا بوو، بۆیە هەموو دنیا چاوەڕێ بوون ئەو حكومەتە پێكبهێنرێت، گفتوگۆی زۆریشیان لەگەڵ ئێمەدا كردووە، بێ ئەوەی كەس گوشارمان بۆ بهێنێت، هەرچی پێوەندی بە سەرخستنی خەبات دژی داعش هەبووبێت، هەر لە ئەمریكا و ئێرانەوە تا وڵاتانی ئەوروپا و توركیاش پێیان باش بووە ئەو حكومەتە زوو پێكبهێنرێت، چونكە پشتگیریكردنی حكومەتێكی هاوبەشی وا كە كورد و شیعە سوننەشی تێدا بێت، زۆر ئاسانترە بۆ ئەمریكا و بۆ ئێران و بۆ توركیا و بۆ سعودیەش كە پشتگیری لێ بكەن، ئەگەر ئەم حكومەتە دانەمەزرایە، ئۆباما لە گوتارەكەیدا داوای لە سعودیە نەدەكرد كۆبوونەوە بكرێت و بەرنامە دابڕێژرێت بۆ لەناوبردنی ئەو رێكخراوە تیرۆریستییە، یان كۆنگرە لە پاریس ناكرێت بۆ پشتگیری لە عێراق، ئەمانە هەمووی بەندن بە یەكەوە، ئێمەش رەچاوی ئەوەمان كردووە، بێ ئەوەی واز لە مافەكانی خۆمان بهێنین، بۆیە ئێمە لە لایەكەوە پشتگیری لەم حكومەتە دەكەین بۆ رووبەڕووبوونەوەی داعش، لە لایەكی تریشەوە پێیان دەڵێین بەشداریمان بەو مانایە نییە كە ئێمە وازمان لە مافەكانی خۆمان هێنابێت، پێشتر عەبادی دەیوت هێشتا نەبوومەتە سەرۆكی حكومەت، چۆن كێشەكان چارەسەر بكەم؟ فەرموو ئەوە سێ مانگت لە پێشەو هەمووشمان لەگەڵتدا بەشدارین و سەرۆكی حكومەتیت و جێبەجێی بكە.