بۆ قسەكردن لەسەر گۆڕانكارییە سیاسییەكانی ئێستای كوردستان و ئەو تەحەددیانەی كە لەسەر ئاستی ناوخۆی عێراق و دەرەوە ڕووبەڕووی هەرێمەكە دەبێتەوە، دیمانەیەكی تایبەتمان لەگەڵ «جەعفەر ئیمنكی» ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان و وتەبێژی مەكتەبی سیاسیی پارتی ئەنجامدا، هەروەها ئەندامی شاندی دانوستانی كوردستان بووە بۆ دیالۆگ لەگەڵ بەغدا، ئەمەش دەقی دیمانەكەیە.

* بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە پەیامەكەی نەورۆزدا گەلی كوردستانی لەمەترسیەكی گرنگ ئاگادار كردەوە، كە ئەویش بەلاڕێدابردنی پرۆسەی سیاسیی عێراق بوو، ئێستاش هەموو لایەنە سیاسییەكانی كوردستان بەوانەشەوە كە پێشتر پێیانوابوو مەترسی نییە، گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی ئەو مەترسییە ڕاستەقینەیە، ئایا بەڕێزت لەمبارەوە چی دەڵێیت؟
- ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی ناوچەیەكە بە قەیراندا گوزەر دەكات، لەم ناوچەیەشدا ئێمە لە وڵاتێك دەژین تازە دەستمان بە بونیادنانەوەی كردووە و، عێراق تا ئێستا لەڕووی ئاسایش و سیاسییەوە سەقامگیر نەبووە، لەم چوارچێوەیەدا كە سەرۆك بارزانی پێش هەمووان ئەم مەترسییەی بۆ هەمووان ئاشكرا كرد، ئەمە مانای ئەوەیە سەرۆك بارزانی ڕاستییەكی تاڵی دەربڕی، واتە كەس ئەو واقیعەی پێ خۆش نییە، بەڵام قبووڵ نییە و نامانەوێت عێراق سەر لە نوێ لەسەر بنەمایەكی هەڵە بونیادبنرێتەوە، هەروەها نامانەوێت عێراق بەرەو ئاراستەیەكی خراپ بچێت، بۆیە ئێمە وەك پارتی دیموكراتی كوردستان هەموو كۆدەنگ بووین لەسەر ئەوەی ئەقڵیەتێكی توندڕۆ لە بەغدا دروست بۆتەوەو بە شێوازێكی دیكە قسەمان لەگەڵ دەكات، ئەو شێوازەش ئەقڵییەتی جارانە، ئەو ئەقڵییەتەیە كەنایەوێت دان بە مافی گەلی كوردا بنێت، یان دان بەكورددا دەنێت بەڵام بەو شێوەیەی ئەو دەیەوێت نەك وەكو ئەوەی ئێمە دەمانەوێت، كێشەی ئێمەش لەگەڵ ڕژێمی پێشووتری عێراق هەر ئەمەبوو. كە سەرۆك بارزانیش هەموومانی لەم مەترسیە ئاگادار كردەوە، ئەمە نیشانەی ئەزموون و دووربینی بەڕێزیانە كە چەندین جاری دیكەش لەزۆر كاتی ناسك و هەستیاردا چەندین پێشبینی و بەرچاو ڕوونی سەركەوتووی هەبووە، ئاگاداركردنەوەكانی سەرۆك بارزانیش تەنیا بۆ پارتی نییە، بەڵكو بۆ هەرێمی كوردستان و كورد و هەموو عێراقیشە، كە دەشڵێم بۆ هەموو عێراقیشە لەبەر ئەوەیە ئەگەر لەعێراق دیموكراسی نەبێت، ئەوا دەبێت بیر لەچارەسەرێكی دیكە بكەینەوە، كەواتە ئەو چارەسەرەی لەچوارچێوەی عێراقدا داوای دەكەین، پێشمەرجەكەی ئەوەیە دەبێت عێراق دیموكراسی بێت، لەمەش گرنگتر دەبێت ئێمە شەریكی ڕاستەقینە بین لە وەرگرتنی بڕیار لەم عێراقە نوێیەدا، نەك تەنیا بەشدار بین بەوەی تەنیا چەند پۆستێكمان بدەنێ و بەشێك بودجەمان بۆ بێت، هەر بۆیە ئێمە كە دەڵێین ڕێگەی دیكەو چارەی دیكە هەیە، چارەی دیكە ئەوەیە پەنا بۆ خەڵكی كوردستان دەبەین. ئەوەی خەڵكی كوردستانیش بڕیاری لەسەر بدات دەبێت هەموومان پێڕەوی بكەین.
ئەوەی لێرەدا جێگەی خۆشحاڵییە ئەوەیە، ئەمڕۆ هەموو هێزە سیاسییەكانی كوردستان گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی كە بەڵی مەترسی هەیە، بەڵێ ئەقڵیەتێك لەبەغدایە ناڵێین تەنیا یەك كەسە، بەڵكو خەڵكی دیكەشی لەگەڵدایە دەیانەوێت لەپرۆسەی دیموكراسی لەعێراق و لە مافی كورد و لەمافی هەموو هاووڵاتیان پاشگەزببنەوە، هەروەها مەسەلەی تەسفیەی سیاسیی هاتۆتە ئاراوە، ئێستا زیندانەكان پڕكراون لە عەرەبی سوننە، ئەمە لەكاتێكدا خۆ هەموو عەرەبی سوننە تیرۆریست نین، ئێمە چاك دەزانین مەسەلەی دیكە لەژێرەوە هەیە، كە ئەویش مەسەلەی تائیفیە، سیاسەتی تائیفییەت بۆتە سیاسەتێكی بۆگەن لەم وڵاتەدا، لەسەر ڕەگەز و مەزهەب و ئایین مامەڵە لەگەڵ هاووڵاتیاندا دەكرێت، ئەگەر هاووڵاتییەكی كورد بچێت مامەڵەیەك پێشكەش بكات لە دەزگایەك یان لە ناو سوپا، ئەگەر زانیان كوردە یەكسەر شێوازی مامەڵەیان لە ئیجابییەوە بۆ سلبی دەگۆڕدرێت، بۆیە بەڕاستی ئەم مەترسییانە لە جێگەی خۆیدا بوون، خودی جەنابی سەرۆك بارزانی و هێزە سیاسییەكانی دیكەی كوردستان، هەوڵیاندا پێشتر قەیرانێكی گەورەیان چارەسەركرد، بەڵام بەرەو قەیرانێكی گەورەتر هاتین، ئەمەش ئەو قەیرانە گەورەیە كە ئێمە زۆر لێی دەترسین.
* لەم قۆناخەی ئێستادا ئێوە وەكو پارتی دیموكراتی كوردستان، بەنیازن بەهاوكاری لەگەڵ هێزە سیاسییەكانی كوردستان چۆن مامەڵە لەگەڵ بەغدادا بكەن، بەرنامەتان بۆ ئەمە چییە؟
- بەرنامەی ئێمە، بەرنامەی هێزە سیاسییەكانی كوردستانە، وەك ئەوەی لەم دواییە پێكەوە سەردانی بەغدامان كرد بۆ زەمینەسازكردن و بۆ دیالۆگ بۆ ئەوەی بتوانین كێشەكان چارەسەر بكەین، بەڵام ئەوانەی بەشدار نەبوون لەم شاندە، ئێمە ئاگاداری بۆچوونی ئەوان نین، كەواتە بەرنامەی پارتی و هێزە كوردستانییەكان پێداگرتنە لەسەر پابەندبوون بەدەستووری عێراق و دەبێت ئەم پابەندبوونە ببێتە خاڵی بنەڕەتی بۆ دووبارە دەستپێكردنەوەی دیالۆگ لەگەڵ بەغدا، ئەوجا لێرەدا ئەگەر وردتر قسەبكەین، دەڵێین پابەندبوون بەدەستوور یان ڕێككەوتننامەی هەولێر، واتە پابەندبوونی تەواو نەك خوێندنەوەیەكی خۆویستانە بەوەی ئەم خاڵە جێبەجێ دەكرێـت ئەوی دیكە فەرامۆش بكەن، ئەمەش خاڵی دەسپێكی قسەكردنی ئێمە بووە لەگەڵ ئەوان و ئەوانیش تەنانەت خودی مالیكیش بەمە ڕازی بوون و، جەخت لەسەر ئەوەكرایەوە هەتا ئەگەر ڕێككەوتنی دیكەش بكرێت دەبێت لەچوارچێوەی دەستوور و ڕێككەوتنی هەولێر بێت. هەربۆیە كە باسی كۆنگرەی نیشتمانی یان هەر ڕێگەچارەیەكی دیكە بۆ ئەوەی ڕێككبكەوین، دەبێت لەم چوارچێوەیەدا بێت، بۆ ئەمەش هەتا نەتەوەیەكگرتووەكانیش ئامادەبوون هاوكاریمان بكەن، بۆ ئەوەی بە ئاراستەیەكی باشتری ببەین و میكانیزمی باشتر بدۆزینەوە و ماوەیەكی دیاریكراوی بۆ دابنێین و كات بەفیڕۆ نەدەین، دەبێت لەم ماوەیەدا كۆبوونەوەو دانووستانی دیكە بەئاكام بگات.
* بەڵام بڕیاربوو شاندێكی هاوپەیمانی نیشتمانی بێنە هەولێر ئایا ئەو شاندە دێن؟
- بڕیار وایە، لەسەر داوای خۆیان كە ئەم جارە ئەوان بێنە هەولێر، زانیاری تازەم لەسەر ئەمە نییە، بەڵام وا دیار بوو كە ئەوەی لە بەغدا بینیمان ئەوان پەرۆشی دیالۆگ بوون، كاراتر لەجاران و پەلەشی لێ بكەین.
* بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنجە ئەوەیە، بۆچی هەنگاوێك لەهاوپەیمانی نیشتمانی نابینین بە ئاراستەی خێر، ئەوان خاوەن مەسەلەكەن و حكومەتی ئەوانە، لە بری هەنگاوی عەمەلی هەنگاوی سلبی دەبینین؟
- ئەمە وایكردووە كە ئێمەش لەوەدا نیگەران بین، لە هەڵوێستەكانی هەندێك لەهێزەكانی ناو هاوپەیمانی نیشتمانی، بەتایبەتیش بەڕێز مالیكی، هەندێك هەنگاوی ئیجابیمان بینی وەك دۆسێی نەوت و گاز و مەسەلەی بودجەی هەرێمی كوردستان، بێجگە لەمە هیچ هەنگاوێكی ئیجابی ترمان نەبینیوە، دەبوایە لەم قەیرانە گەورەدا خاڵی دیكەی ئیجابی هەبووایە، بەڵام نەبوو، لەمبارەوە ڕەخنەشمان گرت، چونكە قەیرانەكە گشتگیرەو هیچ هێزێكی سیاسی ناتوانێت بڵێت من شەریك نیم لەم قەیرانە، ئەگەر بەشی بكەین لە 90%ی بۆ مالیكی و هاوپەیمانی نیشتمانی دەگەڕێتەوە، ئەساسی گرفتەكەش لەوێیە، خۆشیان ئەمە دەڵێن و داكۆكیش لەخۆیان دەكەن، هەر بۆیە ئەگەر بە شێوەیەكی گشتیی سەیری بكەین دەبینین گرفتەكە لەشێوازی بەڕێوەبردنی ئەنجومەنی وەزیرانە لەبەغدا، دەسەڵات و گرفتەكە لەوێیەو لە ئەنجومەنی وەزیرانیش لە بەغدا تاكڕەوی دەكرێت.
* بەڵام لەوەتەی ئێوە هاتوونەتەوە مالیكی داوای حكومەتی زۆرینە دەكات، جێ پێی هێزەكانی دیجلە قایمتر دەكات و بەتەواوی بۆتە هەڕەشەیەكی گەورە، تۆ چۆن ئەو ئیرادە خێرە لەمالیكی دەبینیت كە ئەو بەتەواوی هەنگاوی عەمەلی دەنێت؟
- نا هەموو مەسەلەكە خراپ نییە، من وای دەبینم كە گرفتی زۆرو مەترسیدار هەن، عەقڵییەتێكی مەترسیدار لە بەغدا هەیە، شەڕ بەكورد دەفرۆشێت، بەڵام هەمووی لە شەخسی مالكیدا نییە، دەبێ بزانین خەڵكی دیكە هەن مەیدانیان بۆ چۆڵ بووە، زۆر بەعسی لە دەوری مالیكی كۆبوونەتەوە بەناوی موستەشار و زانیاری هەڵەی پێ دەدەن.
* ئایا ئەوە سیاسەتی خۆی نییە بۆ ئەوەی پەلبهاوێژێتە ناو سوننە؟
- باوەڕ ناكەم، فاكتەری دەرەكیش هاتووەو گەمە بەهەموو عێراق دەكەن، زیان بە شیعە و بە كورد دەگەیەنن و نایانەوێت ئەم وڵاتە بە شێوازێكی دیموكراسی بەڕێوەبچێت، لە ئێستادا وای دەبینم، زەمینەیەك هەیە دەتوانین هەموو لایەك بەڕێی دیالۆگ كێشەكان چارەسەر بكەن.
* باشە ئێستا مالیكی داوای حكومەتی زۆرینە دەكات، هەڵوێستی هاوپەیمانی كوردستانی چییە؟
- ئێمە دەڵێین حكومەتی زۆرینە لە ئێستای عێراقدا سەرناكەوێت، ئێمە دژی ئەو بیرۆكەین، ئێمە لەگەڵأ ئەوە نین حكومەت لە عێراق دابەش بكرێت بۆ حكومەتی زۆرینەو كەمینەی ئۆپۆزسیۆن، ئەم بیرۆكەیە مردووەو هەندێ جار لە بێ ئومێدیەوە پەنای بۆ دەبەن، هۆكاری ئەوەیە ئەو حكومەتە شەراكەتەی كە ئێستا لە بەغدا هەیە پێیان بەڕێوەناچێت.
* ئەوانەی سەردانی بەغدا دەكەن پێیانوایە كە بەغدا لەلایەن حزبی دەعواوە كۆنترۆڵكراوە، ئایا ئەمە نیشانەی ئەوە نییە كە مالیكی پرۆژەی سوننەی تێكشاندووە و خۆی ئامادە دەكات بۆ كورد؟
- ڕاستە ئەگەر لە ڕووكار تەماشای بەغدا بكەیت، دەڵێیت بەغدا لەلایەن حزبی دەعوەوە كۆنترۆڵكراوە، بەڵام بەعەمەلی كەس حاكمی موتڵەق و باڵادەست نییە بەسەر بەغدا، ئێستا خەڵكی دیكە هەیە لەسەر جادە وەكو ڕەوتی سەدر بەهێزترە لەحزبی دەعوە، عێراقیەو خەڵكی سوننە لە بەغدا بەهێزن، بەچاوترساندن و توندوتیژی ناتوانیت خەڵك لەناوببەیت، حكومەتی فیدرال كۆنترۆڵی تەواوی ناوچەی سەوزیشی پێناكرێت، ئەمەش قەیرانێكی گەورەیەو تەنانەت هاوپەیمانی نیشتمانیش هەست بەم مەترسییە دەكەن، ئەو ڕاستیەش دەزانن چارەسەركردنی قەیرانەكە بێ هاوبەشی لایەنە سیاسییەكانی دیكە مومكن نییە.
* ئەو هێزە سەربازییە گەورەیەی دیجلە كە لەم كاتەدا بەرەو كەركوك ڕەوانە كراوە، بۆ ئەوە نییە مەسەلەی كەركوك لەكورد بسێنێتەوە؟
- بەتێڕوانینی شەخسی من هەڵكشانی هێزی سەربازی دیجلە بۆ ناوچەكانی خانەقین و كەركوك و زومار تەنیا بۆ ئەوەیە وەكو كارتی فشار دژی كورد بەكاربهێنرێت.
* بەڵام وا هەست ناكەیت ئەمجارە لەڕووی كاردانەوەوە جۆرێك لەساردو سڕی پێوە دیارە؟
-نەخێر؛ تەنیا ئەمجارە ئێمە نامانەوێت قەیرانەكەی عێراق ببرێت بۆ كێشەیەكی لەشكری و جووڵانەوەی هێز، چونكە ئێمە لەوە تێدەگەین جووڵانەوەی هێزی دیجلە بۆ ناوچە دابڕێنراوەكان فشارێكە بۆ سەر خەڵكی كوردستان و چارەسەریشی دەكەین بەو میتۆدەی گونجاو بێت.
* بەشێوەیەكی گشتی هەست ناكەیت ئەمڕۆ وتاری سیاسی كوردی بەرامبەر ڕووداوەكانی ناوخۆو بەغداو ئیقلیمی جۆرە تەمومژێكی پێوە دیارەو جیاوازە؟
- ماوەی دوو مانگە لەدوای گەڕانەوەی بەڕێز مام جەلال لەدەرەوەی وڵات و ڕۆشتنی بۆ بەغدا، هەست بەوە دەكرێت كە خیتابی كوردستانیش بەرامبەر بەغدا یەكی گرتووە، بەڵام پێشتر گوتاری سیاسیمان یەك گوتار نەبوو درزی تێدابوو، سەبارەت بەناوچە دابڕێنراوەكانیش ئەوەی سەرەكی و بنەڕەتییە لەم هاوكێشەیەدا هەڵوێستی هەردوو هێزی سەرەكی پارتی و یەكێتی-یە، چونكە هەردوولا هاوبەشن لەحكومەتدا و ئەزموونێكی سیاسی و ڕێكخراوەیی و لەشكرییان هەیە. ئەمڕۆ هەردوو هێزی سەرەكی پارتی و یەكێتی بەرامبەر مەسەلە چارەنووسسازەكان لەئەوپەڕی هەماهەنگیدان و یەك گوتارمان بەرامبەر كەركوك و خانەقین و زوممارو مەندەلی و هەموو ناوچە دابڕێنراوەكانی تری كوردستان هەیە.
* بەڵام ئێوە بەنیازن ڕێككەوتنی ستراتیژی هەموار بكەنەوە، دیارە كەموكوڕی هەیە یا وەكو جاران هەماهەنگی نییە؟
- مەسەلەی هەمواركردنەوەی ڕێككەوتنی ستراتیژی كە پێشتر باسمان كردووەو ئێستاكەش دووبارەی دەكەمەوە زیاتر ئەو خاڵانەیە كە لەلایەن ڕێكخستنەكانی هەردوولا قسەیان لەسەر كردووە، لەوانە مەسەلەی هەڵبژاردنەكان كە ئایا بەیەك لیست دەبێت یا بەدوو لیست، هەروەها مەسەلەی هاوسەنگی لەناو دامودەزگاكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بەڵام لەسەر ناوچە دابڕێنراوەكان و لەوەی چۆن مامەڵە لەسەر ماددەی 140 دەكەین هیچ گرفتێك لەنێوان پارتی و یەكێتی دا نییە.
* بەڵام هەردوولاتان پارتی و یەكێتی كە مەكتەبی سیاسیی هەردوولاتان كۆبوونەتەوە كۆمەڵێك ئەكادیمی و شارەزاتان بانگ كردووە، تا هاوكاریتان بكەن و دەتانەوێت ڕێككەوتنی ستراتیژی هەموار بكەنەوە، ئایا ئەمە بەو مانایە نایەت كەموكوڕی هەیە؟
- لەڕووی پراكتیكییەوە گرفتێكی سەرەكی ئەوەبووە، كە ڕێككەوتنەكە شۆڕنەبووبووەوە بۆ خوارەوە، ئەمە لەجێبەجێكردنی ڕێككەوتننامە ستراتیژییەكە گرفت بوو، لەلایەكی ترەوە سەبارەت بەهەڵبژاردنەكان مەسەلەیەكی تەكنیكی هەیە ئەویش ئەوەیە ئایا بەدوو لیست بەشداری بكەین یا بەیەك لیست، من پێموایە ئەم مەسەلەیە تەنیا تەكنیكیە نەك مەسەلەیەكی وابەستە بە پرەنسیبەكانی هاوپەیمانێتی، هەروەها مەسەلەی هاوسەنگی كە باسمان كرد لەناو پۆستەكانی دامودەزگاكانی حكومەت كە دوو تێڕوانینی جیاواز هەیە ئەمەش بەو مانایە نایەت كە خەلەل هەبێت، بۆ نموونە كادیرێكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان وا دەڕوانێت كە لەناو ئەنجومەنی وەزیران پارتی باڵا دەستە لەپۆستەكان، لەكاتێكدا لەڕووی پراكتیكی لەپۆستەكان یەكێتی باڵا دەستە، تێگەیشتن بۆ هاوسەنگی بەفیفتی فیفتی نییە و لەمەدا ناتێگەیشتن هەیە بۆ هاوسەنگی. لێرەدا ئێمە دەڵێین دەبێت میكانیزمێكی نوێ دابنێین مادام هەڵبژاردن و ئەنجامی هەڵبژاردن هەیە، هەربۆیە دەبێت سنوورێكیش بۆ هاوسەنگی دابنێین (هاوسەنگی چۆن و تا كوێ..)، بۆیە ئێمە دەڵێین ئەو ڕێككەوتنە ستراتیژییەی نێوان پارتی و یەكێتی كەموكوڕی تێدا نەبووە تەنیا ئەوەیە هەندێك خاڵی تێدایە كاتی بەسەرچووە و هەندێك خاڵی تریش لەڕووی تەكنیكیەوە پێویستی بەهەمواركردنەوە هەیە، سەبارەت بەو خاڵەشی كە باست كرد كۆمەڵێك پسپۆر و شارەزامان بانگ كردوون و بەسوپاسەوە لەگەڵمان هاوكار بن، بۆ ئەو پەرۆشیە دەگەڕێتەوە كە دەمانەوێت ئەو ڕێككەوتنە پێش بخەین و گەشەی پێ بدەین.
* ئەگەر بێتوو باسێكی بزووتنەوەی گۆڕانیش بكەین، ئەو بزووتنەوەیە وەكو هێزێكی دیارو سەرەكی لەگۆڕەپانەكەدا بەتایبەتی لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان، دەبینین هەموو كات هاودژە لەگەڵ گوتاری لایەنە سیاسییەكانی كوردستان، تەنانەت لەكۆبوونەوەكانیشدا بەشدار نابێت؛ ئایا ئەمە هۆكارەكەی بۆ ئێوە دەگەڕێتەوە یا ئەوان ئەم شێوازەیان هەڵبژاردووە؟
- گوتاری بزووتنەوەی گۆڕان هەر لەسەرەتای دروستبوونیانەوە گوتارێكی پڕ لە گرژیی و ڕەشبینییە و پڕە لەتانەو بوختان، هەروەها زانیاری وا پیشانی خەڵكی كوردستان دەدەن كە نەك تەنیا دڵیان لەسیاسەت ڕەش بێت، بەڵكو لەوڵاتی خۆشیان ڕەش بێت، ئەمە هەڵەیەكی گەورەیە، چونكە سیاسەتكردن دەبێت پرەنسیپەكانی مرۆڤایەتی و شەفافییەت و مەدەنی تێدا بێت، ناكرێت ئۆپۆزسیۆن بیت و هەمیشە چاوت لەوە بێت چۆن حكومەت بڕووخێنیت. ئێمە وەكو پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەرەتاوە پێشوازیمان لەبزووتنەوەی گۆڕان كردوو ئێستاش من یەكێكم لەوانەی خوازیاری ئەوەم گۆڕان بەخۆیدا بچێتەوە و بێتە سەر هێڵە سەرەكیەكەی كە چاكسازییە؛ پێویستە ڕەچاوی میتۆدی چاكسازی بكرێت كە لەدنیادا سێ میتۆد هەیە كامیان هەڵدەبژێرن پێشوازی لێدەكەین، میتۆد هەیە ئەوەیە بەشێوەیەكی ڕێكوپێك ئیشوكاری خۆت دەكەیت و لەڕێگای هەڵبژاردنەوە زۆرینە لەپەرلەمان بەدەست دەهێنیت و حكومەتی زۆرینە پێك دەهێنیت، میتۆدیش هەیە لە ڕێگای دیالۆگەوە لەپرۆسەی سیاسی بەشدار دەبیت هەشە بەكودەتا، لەدنیادا ئۆپۆزسیۆن هەیە دەیەوێت چاكسازی لەپەرلەمان لەڕێگای گفتوگۆوە بكات كە ئەمە ڕێگایەكی ڕاست و دروستە، ڕێگای كودەتاش هەیە كە دەبێت بەئاشكرا ڕایبگەیەنیت مادام بڕوات بە پەرلەمان و دیموكراسیەت نییە، ئەوا لە ڕێگای گرووپێكی كودەتاچیەوە دەتوانیت ئەو میتۆدە پەیڕەو بكەیت، تا ئێستا چاوەڕوانی ئەوە بووین گوتاری ڕاستەقینەی گۆڕان ببیستین و بەداخەوە دەبووایە بەئاراستەی وا هەڵە نەچن. مەبەستم لەهەڵە لەوەدایە بۆ نموونە لەسەر ئاستی پەرلەمان لە بەغدا لەناو هۆڵی پەرلەمان بەیاننامەیان دژی هەرێمی كوردستان دەخوێندەوە، لەكاتێكدا كۆنە بەعسیەكان چەپڵەیان بۆ لێدەدان، تەنانەت پەرلەمانتاری وایان هەیە ئاگر لەقسەكانیان دەبارێت.
* بەڵام حزبی تریش هەیە بە هاوەشێوەی بزووتنەوەی گۆڕان لە ئۆپۆزسیۆنن، وەك یەكگرتوو و كۆمەڵ كە كۆمەڵێك بۆچوونی هاوبەشتان پێكەوە هەیە، ئایا ناكرێت لەسەر ئاستی بەغداش كەناڵێكی دیالۆگیش لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕان دروست بكەن، تاوەكو گوتاری كوردی درزی تێنەكەوێت؟
- پێشتریش لەم ڕووەوە هەوڵی زۆر هەبووە، كاتێك لەسەر ئاستی عێراق پرۆسەی هەڵبژاردن هەبوو لە7/3/2010 لەو كاتەش دا كە من لەكۆبوونەوەی سەرەكی ئامادە بووم، دوو ڕۆژ چاوەڕێی ئەوەیان كرد كە كاك نەوشیروان وەڵام بداتەوە و ئیجابی بێت و بێن بۆ ئەوەی دەنگی كورد لەناوچە دابڕێنراوەكان بەفیڕۆ نەچێت، لەو ناوچانەی كە مەسەلەی یەكگرتوویی كورد زۆر هەستیارەو پەیوەستە بەمافی كوردو چارەنووسی ئەو ناوچانەو مەسەلەیەكی زۆر ستراتیژییە و لەچاوەڕوانی ئەوەدا بووین كورد بڕیارێكی ژیرانە بدات، بەداخەوە ئێمە هەموومان باجی ئەوەمان دا، ئێستا كاتی ئەوە هاتووە جارێكی تر بەخۆماندا بچینەوە نەك پارتی و یەكێتی بەتەنیا، بەڵكو بە گۆڕان و یەكگرتوو كۆمەڵیشەوە بەخۆماندا بچینەوە، چونكە دەنگەكانی كورد لەناوچە دابڕێنراوەكان سەرمایەیەكی نەتەوەیییە، لەبەغدا نەبوونی هەماهەنگی لە نێوان هێزە سیاسییەكانی كوردستان بەگوناهێكی گەورە دادەنرێت و دەبێت ڕێككەوتن هەبێت، خۆشبەختانە كاتێك كاك نەوشیروان سەردانی كەركوكی كردوو لێدوانی باشی هەبوو ئێمە پێشوازیی لەو لێدوانانە دەكەین كە لەلایەن گۆڕان و یەكگرتوو كۆمەڵ و هێزە سیاسییەكانی ترەوە دەدرێت، كاتێكیش باسی هەڵبژاردن كرا دەنگی وا هاتە پێشەوە كە ئێمە لەو ناوچانە نەخشەیەكی تایبەتمان هەبێت و ئەمەش جێگای خۆشحاڵییە، وەكو پارتی دیموكراتی كوردستان پێشوازی لە هەموو ئەو دەنگ و ڕاو بۆچوونانە دەكەین و پشتگیری لێدەكەین كە ماڵی كورد بەیەكگرتوویی بهێڵێتەوە و هەماهەنگی تەواویش دەكەین كە ئەو بۆچوونە كوردستانییانە سەربكەوێت.
* ڕای جەنابت لەسەر دوولایەنەكەی دیكەی ئۆپۆزسیۆن (یەكگرتوو كۆمەڵ) چییە، كە لەبەغدا هاوهەڵوێستن لەسەر پرسە نیشتمانیەكان؟
- بەتەئكید ئێمە هەست بەو هاوهەڵوێستییە دەكەین و زۆر خۆشحاڵین بەوەی هەڵوێستی كۆمەڵی ئیسلامی و برادەرانی یەكگرتوو لەبەغدا هەڵوێستێكی كوردانەو مەردانەیە جێگای ڕێزمانە، بەداخیشەوە ئێمە ڕەخنە لەهەندێك هەڤاڵانی بزووتنەوەی گۆڕان دەگرین كە چاوەڕوانی ئەوەمان نەدەكرد پەرلەمانی عێراق بكەنە مینبەرێك بۆ ئاراستەكردنی ڕەخنە لەسەرۆكی هەرێم و سەرۆكایەتی هەرێم و سەركردەكانی كورد، ئەو ڕەخنەو هێرشانە گەر بێتوو لەهەرێمی كوردستان بگیرێت ئێمە لێی تێدەگەین، بەڵام بۆ لەبەغدا هێرش بكرێت لەمە تێناگەین و ئەمە تیری ژەهراوییە لە لەهەرێمی كوردستان دەگیرێت.
* حەز دەكەین كەمێك باسی گوتاری كوردستانی بەرامبەر بە ڕووداوە ئیقلیمیەكانیش بكەین كە وا هەست دەكرێت گوتارمان بەرامبەر بە ڕووداوە ئیقلیمیەكان یەكگرتوویی پێوە دیار نییە، با ڕاشكاوانەتر بڵێین ئەوەی دەكەوێتە سنووری پارتی كاریگەری توركیای بەسەرەوەیە و ئەوەی دەكەوێتە سنووری یەكێتی كاریگەری ئێرانی بەسەرەوەیە، بەتایبەت بۆ تێڕوانینمان بەرامبەر بەسوریا، بەڕێزت چۆن دەڕوانیتە ئەم دابەشبوونە؟
- دیمەنی دابەشبوونی هەڵویستی كورد لەسەر ڕووداوە ئیقلیمیەكان لە رووكاردا بە جوانی دیارە، بەڵام لەباری ڕاستیدا بڕیار و ئیرادەی كورد دابەش نەبووە تەنیا دیمەنێكە دروست بووە، هۆكاری دروست بوونی ئەم دیمەنەش ئەوەیە، گەمەكە گەمەی هێزەكانی دەرەوەیە كە دەبینیت یەكێكی وەكو قاسم سلێمان بێتە سلێمانی بگەڕێتەوە كەس ناپرسێت پاسەپۆرتی هەبوو یا فیزەی وەرگرتووە؟ كەچی یەكێكی وەكو داود ئۆغلۆ بێتە كەركوك هاواریان لێهەڵدەستێت بەوەی بۆ فیزەی وەرنەگرتووە و بۆ بەڕێگای دیپلۆماسی نەهاتووە؟ ئەو دیمەنە لەبەغدا دێت كە دیمەنێكی وا دروست بكرێت. لەهەرێمی كوردستان بڕیارێكی یەكگرتوومان لەمەڕ توركیاو ئێران و سوریا هەیە، هاوكات بیروبۆچوونی جیاواز هەیە لەسەر ئەوەی چۆن مامەڵە لەگەڵیاندا بكەین. هەر بۆ نموونە سنووری هەرێممان كە لەگەڵ ئیران ئارام كردەوە، ئەوە بەهەوڵ و كۆششی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی لەگەڵ مام جەلال و حزبە سیاسییەكانی دیكە بوو، هەروەها توانیمان بەئیرادەو بڕیاری هاوبەش سنووری توركیا ئارام بكەین، بۆیە دووپاتی دەكەمەوە تا ئەمڕۆش ئیرادە و بڕیاری كورد یەكە، بەڵام كاریگەری سلبی دەوروبەر لەسەر دروستبوونی ئەم دیمەنە كە وا ببینرێت دابەشبووە هەیە و خەڵكیش زۆر لەم دیمەنە دەترسێت، خۆشبەختانە سیاسەتی هەر دوو سەركردایەتی پارتی و یەكێتی لەگەڵ حزبەكانی دیكەش لەمەدا هاوهەڵوێستین كە بڕیاری كورد دابەش نەبێت.
* ئایا ئەم بڕیار و ئیرادە هاوبەشە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ كێشەی كوردی پارچەكانی دیكە هەیە؟
- بۆ ئەمەش دەتوانم بڵێم ئیرادەیەكی هاوبەش و بڕیارێكی یەكگرتوو بوونی هەیە، بەڵام ئەگەر بڵێم ئەم بڕیار و ئیرادە هاوبەشە لەسەداسەدە، ئەوا دەڵێم بەو ئاستە نییە، لە ئێستادا بە هەماهەنگی هێزە سیاسییەكان لەبارودۆخێكی واداین كە دەتوانین بڵێین باشە، ئێمە لەگەڵ یەكێتی نیشتمانی كوردستان هەڵویستێكمان هەیە سەبارەت بە چارەسەری ئاشتیانەی كێشەی كورد لە توركیاو دەبێت پەكەكە بەشێك بێت لەچارەسەركردنی ئاشتیانەی كێشەی كورد لەتوركیا، ئێمە بە توركیامان ڕاگەیاندووە بەبێ پەكەكە ناتوانن كێشەی كورد لەتوركیا چارەسەر بكەن، پێمانگوتوون زەمینە سازی بكەن بۆ ئەوەی پەكەكە بێتە ناو پرۆسە سیاسییەكە و دان بە پەكەكەدا بنێن بۆ ئەوەی پەكەكەش چەك دابنێت، لەبەر ئەوەی چەك بۆ ئەوەیە كە بەرامبەر ناچار بكەیت دانت پێدابنێت، كە بەرامبەر دانی پێدانا، ئەوە دانوستان دەست پێدەكات. ئەمەش سیاسەتی پارتی بووە و سەرۆك بارزانیش هەوڵی زۆری لەم بوارەدا داوە.
* بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەم دواییە هەڵوێستی زۆر ئیجابی بەرامبەر چارەسەری ئاشتیانەی كێشەی كورد لەتوركیا پیشانداو لەم چوارچێوەیەدا پشتگیری ئەوەی كرد پەكەكە و ئۆجەلان بەشێك بن لە پرۆسەی ئاشتی، ئایا لەمبارەوە بەڕێزت چی دەڵێیت؟
- ئێمە هەموو هەوڵەكانمان بۆ ئەوەیە كە كێشەی كورد لە توركیا بە ئاشتی چارەسەر ببێت و كورد لە كوردستانی توركیا بە ئامانجی خۆیان بگەن و ئەم كێشەیەش بەبێ پەكەكە چارەسەر نابێت، سەبارەت بە بەڕێز ئۆجەلانیش ئەوە ئێمە دەڵێین دەبێت ئۆجەلان بەشێك بێت لە چارەسەر و لە دانوستاندنەكاندا بەشدار بێت، لە كاتێكدا كە باسی ئازادكردنی ئۆجەلان لە زیندان دەكرێت ئەوە ئێمە پشتگیری لێ دەكەین، هەروەها ئێمە بە شێوەیەكی واقیع بینانە تەماشای بابەت و بارودۆخەكە دەكەین و قەزیەی كورد لە هەموو شتێك گەورەترە و دەبێت گرنگیدان بە مەسەلەی ئازادی سیاسی كورد لە توركیا لەلایەن هەموو هێزە سیاسییەكانی كوردستان ژمارە یەك بێت لەسەر ئەساسی دیموكراسی و ئاشتیانە و بۆ ئەمەش زەمینە لەبارە.
* ئەو بۆچوونەی پارتی لای كوردی باكوور تا چەند جێگای بایەخە؟
- كوردی باكوور دابەش بوونە ئەوەی لەگەڵ پەكەكەیە و خەڵكی دیكەش هەیە بێلایەنن، لەلایەن ئەو خەڵكانەی بێلایەن و سەربەخۆن پێشوازییەكی زۆر زۆر لە سیاسەتی پارتی دیموكراتی كوردستان دەكرێت و لەلایەن بنكەی جەماوەریی پەكەكەشەوە پێشوازیەكی باش لە سیاسەتی پارتی دەكرێت، بەڵام خەڵكی دیكەش هەیە كە بەشێوەیەكی وا ئاڕاستە كراوە و تێگەیەنراوە تەنیا چاوی لە چەكدارو توندوتیژی و شێوەی شۆڕشگێڕیە كە جاران پەیڕەو دەكرا، لەكاتێكدا دنیاو كاتەكە گۆڕاوە و ئەوەی ئێستا بە ئاشتی دەكرێت بە شەڕ ناكرێت.
* پەیوەندیتان لەگەڵ بەتەپە چۆنە؟
- پەیوەندیمان زۆر باشە و هەماهەنگیمان هەیە و لێك تێگەیشتنێكی باش لە نێوانماندا هەیە، هەروەها دەستخۆشیەكی باش لە بەتەپە دەكەین كە لە زۆربەی چالاكیەكانی خۆیان سەركەوتوون و ئامادەییەكی باشیان لە ناو پەرلەمانی توركیا هەیە و میتۆدی مەدەنی و دیموكراتی و ئاشتیانەیان هەیە بۆ ئەوەی قەزیەی كورد بە دنیا بگەیەنن، هەر بۆیە كەسایەتیەكانی وەكو خاتوو لەیلا زاناو ئەحمەد تورك ئەوانی دیكەش جێگای ڕێزی ئێمەن.
* سەبارەت بە كوردی سوریا، پارتی دیموكراتی كوردستان و جەنابی سەرۆك بارزانی ئامادەییەكی باشیان هەیە و لەگەڵیان كۆدەبنەوەو ئێوە لەگەڵ مەسەلەی سوریا چۆن هەڵسوكەوت دەكەن و حەز دەكەین بزانین هەڵوێست و بۆچوونی پارتی دیموكراتی كوردستان بەرامبەر بە كوردی سوریا و بارودۆخی سوریا بەگشتی چۆنە؟
- بارودۆخی سوریا لەرووی مەیدانیەوە لە دەستی ئۆپۆزسیۆندایە و ڕژیمی ئەسەد نە میللەت و نە ئابووری و نەحكومڕانی بەدەستەوە نەماوەو ئەوەی لەبەردەستی ماوە تەنیا چەكە، خەڵكی سوریا مافی خۆیانە داوای دیموكراسیەت بكەن و داوای ئەوە بكەن كە میللەت خۆی خاوەن بڕیار بێت، بۆیە ئێمەش پشتیوانی لە گەلی سوریا دەكەین و دژی هەموو توندوتیژیەكین لەو وڵاتە و داوامان لە كوردی سوریا كردووە كە ئەم بارودۆخەی ئێستای سوریا دەرفەتێكی باشە و ئەم هەڵوێست و داواكاریەش ناشارینەوە، ئێمە لەرووی سیاسییەوە هیچ ڕاسپاردەیەكی تایبەتمان لەسەر ئەوان نییە و دەست لەكاروباری كوردی سوریا وەرنادەین هەتا لەبری ئەوان بڕیار بدەین، پێمان وتوون ئێوە خاوەن بڕیارن و ئێوە بڕیاری خۆتان بە دەستی خۆتان وەردەگرن و چی داوا لە ئێمە دەكەن ئەوە پشتیوانیتان دەكەین، ئەوجا كوردی سوریا دەیانەوێت هەرێمێكی ئازاد یان فیدرالی یان كۆنفیدرالی پێكبهێنن، ئەوا ئێمە چەند پێمان بكرێت پشتیوانیان لێ دەكەین، ئەمەش هەڵوێستی هەرێمی كوردستان و سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان و هێزە سیاسییەكانی كوردستانە، وەك پارتی و یەكێتیش هەردوولامان كۆدەنگیمان هەیە و هاوڕاین لەسەر ئەوەی چۆن پشتگیری كوردی سوریا بكەین بەشێوازی ئاشتیانە و دوور لەتوندوتیژی.
* ماوەی ساڵێكە جەنابی سەرۆك بارزانی كۆمەڵێك هەوڵی گرنگ و سەردانی دیپلۆماسی بۆ هەموو وڵاتانی یەكێتی ئەوروپاو وڵاتانی ڕۆژئاواو عەرەبی دەست پێكردووە، هەندێك لەچاودێران پێیانوایە ئەم هەوڵانەی بارزانی هەنگاوی گەورەی بەدواوەیە، ئایا تۆ لەمبارەوە چی دەڵێیت؟
- بە خوێنەرانی گوڵان دەڵێم جێگای خۆشحاڵیە كە هەرێمی كوردستان سەرۆكێكی هەیە لە دنیا ناسراوە و لە دنیادا بە گەرمی پێشوازی لێ دەكرێت و لە دنیاشدا سەنگی خۆی هەیە و بایەخێكی زۆر بەم كەسایەتییە دەدرێت، ئەمەش بەختی كوردە و بەختێكی سپی و باشە كە كورد سەرۆكێكی ئاوای هەیە، جەنابی سەرۆك بارزانی خاوەن بەهرە و تێڕوانینی باش و كاریگەرە نەك تەنیا لەسەر كێشەكانی عێراق و هەرێمی كوردستان، بەڵكو لەسەر كێشەكانی ناوچەكەش كە ئێستا فاكتەرێكە لە چارەسەركردن، ئەوەتە توركیا پێشوازی لە هەوڵەكانی جەنابی سەرۆك بارزانی دەكات بۆ چارەسەركردنی خودی كێشەكانی ناو توركیا، ئەو هەوڵانەی بارزانی ئەگەر پێشتر بە نهێنی بێت ئەوە ئێستا بە ئاشكرا دەیكات، ئەگەر پێشتر بە دیپلۆماسی باسی لە كێشەكان كردبێت ئەوە ئێستا بە ئاشكرا لە ناو كۆنگرەی ئەكەپە ڕاشكاوانە قسە دەكات و هەتا بۆ كوردستانی ڕۆژهەڵات ئەوە ئێران ئیعتراف بە ڕۆڵی سەرۆك بارزانی دەكات، لە ئێستا و پێشتریش و لە ناوچەكەدا لەسەر ململانێی سوننە و شیعە ڕۆڵی بەڕێز سەرۆك مسعود بارزانی بەهێزە كە بتوانێ ئەو گرژیەی هەیە لاوازی بكات و نەیهێڵێت، چونكە بیروبۆچوون و تێڕوانینی سەرۆك بارزانی لەمبارەوە ئەوەیە كە دەبێت ململانێ لە چوارچێوەی دیموكراسیەت دابێت، هەروەها ئەو خەڵاتانەی ئاشتی و مەدەنیەت كە جەنابی سەرۆك لە دنیا وەریگرتووە ئەوە ئیعیترافە بە ڕۆڵی سەرۆك بارزانی و ئیعترافێكی بەرچاو و باشە بە نەتەوەی كورد، بۆیە لێرەدا دەتوانم بڵێم سەرۆك بارزانی ئێستا بۆتە ڕەمزی كورد و خۆشمان چاوەڕوانی ئایندەی گەورە لەم مرۆڤە پایەبەرزە دەكەین، بۆیە دەبێت هەماهەنگی بین و زیاتر هاوكاری بین تاوەكو بتوانین ئاواتی كورد لەم ناوچەیە بە دەستی كورد بڕیاری كۆتایی لەسەر بدرێت و ئەگەر ئایندەی عێراق دیموكراسی بێت ئەوە كورد لە هەرێمی خۆی سەروەرە كە هەرێمەكەش تەنیا ئەوەی ئێستا نییە، بەڵكو هەرێمی كوردستانی ڕاستەقینە ناوچە دابڕێنراوەكانیشی لەگەڵە و مافی خۆمانە كە سەرۆك بارزانی لەسەر داوا ڕەواكانمان دەنگی بەرز دەكاتەوە، چونكە مەبەستی ئەوەیە ئەم كێشەیە لە بنەڕەتەوە چارەسەر بكرێت، بەڵام لە كاتێكدا ئایندەی عێراق دیموكراسی نەبێت ئەوە ئێمەی كورد مافی خۆمانە دەوڵەتمان هەبێت، ڕاستە دەوڵەت زەحمەتە، بەڵام كە هاتە سەر ئەوەی لە عێراق دیموكراسی نەبێت، ئەوە هەقی خۆمانە ببینە دەوڵەت و ئێستاش لە عێراق دیموكراسیەت زۆر لاوازە.