ژێدەرین مێژویێ دیار دكەن كورد خودان ئەرد ودەستهەلات ومیرنشین بون و زور ژێدەر دبێژن كو بەغدا یا كوردان بو چیایێ حەمرین ژی ومیسل وكەركوك وهەمی ئەو دەڤەر یێن كوردان بون ودپەرتوكا (الحیاة الزبیة في الموصل) و پەرتوكا(أعوام الرماد فی العراق) نڤیسەرەكێ فەلەستینی و زور ژیدەرێن دی هەنە ئەردێ كوردا دیار دكەن وهەمی ب ساناهی هاتە ژێ ستاندن وحكوماتێن عیراقێ یەك لدویف یا دی هەر ئەو سیاسەت وپەیرەو بكار دئینا.
دیروك ژمە شەرم ناكەت وژمە ناترسیت دفەرهەنگا دیروكا جیهانی دا هەر تشتەك ئاشكەرایە و تێدا هاتیە كرن.
زور دەلیڤە بو كوردان هاتینە لێ كارتێكرن وهزر وعەقلیەتا دوژمنان نەهێلایە وبوینە رێگر وئەو دەلیڤە ژی نەمایە و كورد بوینە قوربانێ بەرژەوەندێین زلهێزێن جیهانێ، لێ نوكە قوناغەكا نویە و لوبیێ كوردان شیایە رەئیەكا دی دروست بكەت ولایەنین سیاسی وحكومەت و كەسایەتی یێن كوردان ژی كەفتینە د قوناغەكا دی داو شیاینە دوزا كوری بیخنە درەوشەكا باشتردا وبو رایا جیهانێ بدەنە دیار كرن كو ئەو دەلیڤێن بورین ئەڤە ژی ب پەروە نەچیت،ریفراندوم پروسەكا سیاسییە د چارچوڤەكی دیموكراسی دا تێتە پەیرەو كرن راپرسی یا گەلان (استفتاء الشعوب) رامانا وێ ئەوە بدەست ڤە ئینانا مافەكێ بەرزە، دیسا راپرسی ئەوە كو دەمێ یاسا دەستهەلاتا یاسایی ریكێ بدەت كومەكا مروڤان یان وەلاتان و هەرێمان كو داخوازا مافێن خو بكەن ب رێكێن یاسایی ولدویڤ هەمی بەندێن یاسایی بگونجن یان كو ناوەند یاسایی پیشیل بكەت ومافێن وەلاتیان بن ئاخ بكەن ومافین گشتی بهێنە باشێخستن.
راپرسی یا گشتی یان یاسایی زور جور هەنە ئەوژی راستڤەكرنا یاسایی یان راستڤەكرنا بەندەكێ ژ بەندان یان مەرسومەكی و راپرسی دهێتە هژمارتن شێوەكە ژشێوێن دیموكراسیەتا راستەوخو. ل ئەوروپا یەكەم جار راپرسی هاتیە ئەنجام دان ل سوێسرا ل هەرێما (سانت گالن) ل سالا (1831) و ل ئەلبانیا و دانیمارك و ئیتالیا و مالتا و سویسرا و روسیا و ئەمریكا لاتینی ل یوگسلافیا كولومبیا و ئۆروگوای وڤەنزویلا و وپتریا ویلایەتێن ئیكگرتێین ئەمریكی و ل یەكەم جار راپرسی هاتیە كرن ل ئەمریكا ل ویلایەتا داكوتا جنوبی بو ل سالا (1898)، بریارا سەروك بارزانی دای بو ئەنجام دانا ریفراندومێ ودەست نیشان كرنا دەمی كو ئەوژی (25/9/2017)ئاشكەرایە عیراق ئەگەرێ سەرەكی بو هەرێما كوردستانێ داخوازا سەرخوەبون وجودابونێ بكەن، چونكە هەمی حكوماتێن عیراقێ ب دژی مللەتێ كورد راوەستایە ومافێن كوردان پێشیل كرینە ودژی بەرژەوەندێن مللەتێ مە راوەستاینە حكومەتا جەعفری و مالكی و عەبادی ژی مینا هەمی دەستهەلاتدار و حكوماتێن دی بەرژەوەندێین گەلی و بتایبەت بەرژەوەندێن مللەتێ كورد پشت گوه هاڤێتینە.
ئەرێ بوچی دێ جهێن خو یێن گەشتوگوزاری و رویبار وكانی یێن زەلال و تەزی گوری رەمل وهشكاتی وگەرماتی و هشكاتی یا عیراقەكا كەتی كەم، ئەرێ بوچی دێ چاندن وبەرهەمێن خومالی وچیا ودول ونەهال وجوانیا كوردستانا خو گوری دەشتێن گەرم كو خو مارحلیسە ژی نەشێن لێ بژین، ئەرێ بوچی دێ پێكڤە ژیان وئیكگرتنا ئایینان مەسیحی و ئێزیدی وموسلمان وئێك رێزیا كورد و مەسیحی وتركمان و ئێزیدی یا گوری مل ملان و دوژمناتیا گەل و ئایینان یا عیراقێ كەم. بلا بەس بیت گەلی كوردا گەلی خەلكێ هەرێما كوردستانێ خەلكێ سلێمانی وكەركوك ودهوك و هەڤلێر وحەلبچە و زاخو و میسل بلا بێژینە جیهانێ مە دڤێت ژعیراقا عەرەبا ڤەبین، چونكە سەد سالێن دی ژی پێكڤە بین هەر دێ ژێكڤە بین ئەڤجا بلا دو دەولەتێن هەڤسو بین نە ئێك دەولەتا دگەل هەڤ دو دوژمن بین وب ئەنجامدانا ریفراندومێ دێ زور مادێن یاسایی ویێن هەلاویستی یێن دەستوری مینا ماددا (140)دێ هێنە جی بجیكرن.
لەوما دبێژم عیراق یا بەرەف ئیفلاسا سیاسی وئابوری ولەشكەری ڤە دچیت وعیراق زور بێ هێز بویە وشیانێن حوكمرانیەكا باش نینن ل ئالیێ مە (4) پارێزگەه لبن كونترولا وان نینن ول خوارویێ عیراقێ ژی هەمی گریدای ئیرانی نە وئیران نێزیكە دەستهەلاتی لێ بكەت وجهێن سنە نشین ژی شەر و نەخوشی نە ودەڤەرێن كەفتینە ئانكو دێ بوچی خو ب وەلاتەكی ڤە گرێدەین كو ئەوان بخو شیانێن خوگرتن وخوبرێڤە برنێ نینن لەوما دبێژم براستی دەلیڤەكا زێرینە ودەمەكێ گونجایە ودەلڤە بلا دەشت مە نەچیت مینا دەهان دەلیڤێن دی ودا كورد ژی شاد بن ب ئەرد وئالا و زمان وكەلتوردا كو نەبنە وەلاتیین پلە دو وسێ وداكو ژبن منەتێن دوست ودوژمنان دەركەڤین وئێدی بو خو بلوك بلوك وەلاتێ ب خوشی ئاڤا كەین وناڤێ كوردستانێ ل ناڤەندێن جیهانی بلند ببیت وگیانێ شەهیدان شاد بیت وداكو پێشمەرگە داستانین خو ب زێری بنڤیسن و بیژنە بەرەبابێن داهاتی ئاها ئەڤەیە بەرهەمێ مە وداكو كوردستان بەرەڤ ئاسویەكێ گەشتر ڤە بچیت .
- بژیت كورد ئاڤەدان بیت كوردستان