ئایینی ئیسلامی پیرۆز پەیامێكی خودای گەورەیە بۆ مرۆڤایەتی لە رێگای پیغەمبەرەوە(د خ) ناساندی بە جیهان، خوای گەورە ئەفەرمێت: (وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا كَافَّةً لِلنَّاسِ بَشِيرًا وَنَذِيرًا)سبأ (28)،(وَمَا هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِّلْعَالَمِينَ) قلم (52) لە ئایەتی یەكەمدا دەستەواژەی (الناس) بەكار هێنراوە كە بەراوشتەیەكی مرۆڤی تێدا بە دی دەكرێت. لە ئایەتی دووەمدا دەستەواژەی (العالمین)ی بەكار هێنراوە كە بەراوشتەیەكی جیهانیی تێدایە، هەر بەم دوو رێگایە بوو كە توانرا بانگەوازی ئایینی ئیسلام لە دورگەی عەرەبییەوە بۆ سەر تا سەری جیهان بگوازێتەوە و توانرا پەیامی خودای مەزن بە مرۆڤایەتی لە سەرتاسەری جیهان را بگەیەنرێت.

ئەم پەیامە خواییە لە نێو مروڤایەتیدا دوو بەشن بۆ شوێنكەوتووانی، بەشی یەكەم: پەیڕەوی ئەم ئایینە دەكەن و خوداپەرستی ئەنجام دەدەن و ناو و نیشانیان موسڵمانە، ئێمە وەكو میللەتی كورد زۆربەی زۆرمان هەڵگری بڕواین بە خودای گەورە، و لە ساڵی (21 كۆچی)وە زۆربەی كوردنشین موسڵمان بوون و خۆیان گونجاند لە گەڵ ئایینی ئیسلامدا، چونكە ئەم میللەتە هاڕدرابوو پێش ئیسلام لە نێوان شەڕە گەورەكانی فارس و رۆم، بۆیە لە كاتی دەوڵەتی عەباسی كە (132 ك تا 656 ك) حوكمیان كرد، كورد كە بەشێك بووە لە سیستمی حوكمی عەباسییەكان، داوای سەربەخۆیی نەكرد وەك فارسەكان كە دەوڵەتی بویهییەكانیان دامەزراند، توركەكانیش كە ئەمانە بوون دەوڵەتی عەباسییان رووخاند و دابەشیان كردو لە ساڵانی (232ك تا 334ك) كە بە قۆناغی لاوازی رووخانی عەباسییەكان دەزانرێت، دەوڵەتەكانی تاهریە و سەفاریە و زەیدیەو و توڵۆنیەو ئەخشیدێكان و فاتمییەكان و دەوڵەتی بۆیهی شیعی دروست بوون و توركەكانیش هەوڵی دروستكردنی دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان دا، تەنها كورد بوو كە لەو سەردەمەدا داوای دەوڵەتی نەكرد، بەڵكو لە ریزی دەوڵەتی عباسیدا مابووەوە.

ئێستا ئێمەی كورد تۆمەتبار دەكەن كە وڵاتێكی ئیسلامیی وەك عێراق پارچە پارچە دەكەین، كە ئەم تۆمەتە زۆر ناڕەوایە كە دیخەنە پاڵ هەڵبژاردەكەی خەڵكی كوردستان.
بڕوابوون بە یەزدان سەرجەم ئایینزاكانی كوردستان كۆدەكاتەوە و بڕوابوون بە یەزدان یەكێكە لە بنەما سەركییەكانی پێكەوەژیانی ئایینی.(1)
بەشی دووەم: تاكو ئێستا بڕوایان بەم ئایینە نەهێناوەو ئەم بڕوا نەهێنانە رێزی لێگیراوە، چونكە خوای گەورە ئاییندارێتی و بڕوابوون بە خودا بە ئارەزوومەندانە باسی كردووە لە قورئانی پیروزدا: {لا إِكْراهَ فِي الدِّينِ}(البقرة:256).


ئیسلام لە دورگەی عەرەبی بڵاو بووەتەوە لەو سەردەمەوە پرەنسیپەكانی ئازادیی تاك لە بیرو باوەڕیدا، لە رەخنەگرتن و گوفتاردا، لە بڕیاردان لە پێویستییەكانی ژیانی تاك و كۆمەڵگە، كە ئەمانە مروڤـ زۆر بە پەرۆشەوە بە دوایدا دەگەڕێت بوونی هەبوو،خوای گەورە ئەفەرمێت::{وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ لَآمَنَ مَنْ فِي الْأَرْضِ كُلُّهُمْ جَمِيعًا أَفَأَنْتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتَّى يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ} (يونس: 99).
هەروەها جووڵانەوەی پێغەمبەری ئیسلام (دخ) دوای دامەزراندنی دەوڵەتەكەی لە مەدینە و هەڵسوكەوتی لەگەڵ قەوارەی سیاسی و حوكمداریدا لە سەر بنەمای (المهادنە، والسلام )بووە بە واتای: بەهیچ شێوەیەك شەڕ دروست ناكەین، تا هێرش نەكرێتە سەرمان و ئایین و بیرو رای خۆمان بڵاودەكەینەوەو رێگری لە هیچ ئایین و نەریتێك ناكریت (لكم دینكم ولی دین) كافرون (6).
پێغەمبەری ئیسلام (دخ) لە دوای خۆی لە كاتی فتووحاتی ئیسلامیدا مەبەست لێی داگیركردنی جوگرافیای هیچ وڵاتێك نەبوو، یاخود بە زۆرەملێ خەڵك بكەنە موسڵمان، بەپێچەوانەی كارە نەشیاوەكانی گروپە توندڕەوەكانی ئەم سەردەمە داعش وەك نموونە كە ملیارە و حەفت سەد موسڵمانەكەی ئەم سەردەمە بە دیندار هەژمار ناكەن، بگرە ئەحكامە نەماوەكانی ئیسلام وەك جزیە و كەنیزی و ..هتد بە نەفامی بەرجەستە دەكەن، بەڵكو مەبەست لەو فتووحاتانە تەنها گەیاندنی پەیامی ئیسلام بوو، ئەگەر شوێنێك رێگەی بدایە شەڕ رووی نەدەدا، بە پێچەوانەوە شەڕ دروست دەبوو، بەڵام دوای بردنەوەیان لە شەڕەكەشدا حوكمی خۆیان بە سەر تاكەكاندا نەدەچەسپاند، (الا اللهم) حاكمێكی ناحاڵی لە دەقەكانی ئیسلام.
ئازادی بیروباوەڕ


ئایینی ئیسلامی پیرۆز وەك ئایینێك، ئازادی باوەڕی وەك بنەمای ئازادییەكان هەژمار كردووە، ئەمەی لە قورئانی پیرۆزدا راگەیاندووە {أَفَأَنْتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتَّى يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ} واتا: ئەوە تۆیت بە زۆر و بێ ئارەزوومەندانە خەڵكان دەكەیتە ئیماندار؟ لە سەردەمی مەكەدا ئەم ئایەتە پیرۆزە دابەزیوە كە خوای گەورە لای پەسەند نەبووە كە خەڵكی بە زۆرەملێ ببنە موسوڵمان، هەر چەندە خۆ پێغەمبەر (د.خ) 36 كەسی كردە موسڵمان لە ماوەی 13 ساڵی بانگخوازیدا لە مەككە، سەردەمی مەكەش سەردەمی گەرمی بانگخوازیی سپیی پێغەمبەر (د.خ) بوو، بەڵام خوای میهرەبان مرۆڤەكانی بە ئازادی وازلێهێناون تا بڕوای تەواویان بۆ دروست بێت، كە وا بێت ئازادی كە باسێكی گرنگی سەربەخۆیی مرۆڤەكانە، بە حەرام و تاوان و خراپە هەژمار ناكرێت، ولە سەردمی مەدینەدا خوای میهربان ئایەتی { لا إِكْراهَ فِي الدِّينِ} (البقرە:256)دابەزاند بۆ مرۆڤایەتی كە هیچ رێگایەكی بە كەس نەدا بە زەبری هێز كەس بانگهێشت بكرێت بۆ یەكتاپەرستی و موسڵمان بوون .
مافی چارەنووس
(حق تقریر المصیر self-determination):
مافی چارەنووس دەستەواژەیەكی یاسای نێودەوڵەتییە، خۆ راستە ژیانی مرۆڤەكانی ئەم سەردەمە پێشچوونێكی باشی بە خۆیەوە بینیوە لە رووی زانست و گوزەرانی ژیان، بەڵام زۆر لە مرۆڤەكان هەست بە ژیانێكی كەرامەو ئازادی ناكەن و لە ناخەوە ئاسوودە نین، چونكە یان بە زۆرەملێ حكومداری دەكرێن، یان لە شوێنێكدا ژیان دەگوزەرێنن تووشی ناڕەحەتی ئەو ناوچەیە دەبنەوە، بە هۆی زوڵم و ستەم لێكردن، چونكە زوبان و نەریتیان جیاوازە لە دەسەڵاتدارانی وڵات. ئەگەر لە زانای ئایینی 59 وڵاتە ئیسلامییەكان بپرسی لەگەڵ كۆمەڵێك لە مەلا و كەسایەتی كوردیش: كێ قابیل بە سەربەخۆییە؟ لە ساڵانی رابردوو، بگرە ئێستاش لە وەڵامدا ناوی (فەڵەستین) دەهێنن و باسی مەزڵوومییەتی ئەو خەڵكە زۆر بە داخ و پەژارەوە دەكەن، یان كتێب و بابەتی سەربەخۆیی بۆ فەلەستینییەكان باس دەكەن، بگرە دەیان نامیلكە و نامەی ماستەرو دكتۆرا لە سەر ئەم بابەتە نووسراوە، مەلای وا هەیە لەم كوردستانە خێر لەخۆ نەدیوە، ئێستاش دوعا لە جوولەكە (ئیسرائیل) دەكات بە گریانەوە لە سەر مینبەرەكەیەوە، كەچی تەنیا وڵات كە بە ئاشكرا پشتگیریمان لێ بكات بۆ دەوڵەتەكەمان، ئیسرائیلە كە چەپڵەمان بۆ لێدەدات، وەك ئەوەمان پێ بڵین: پشت بە عەرەب و عەجەم و تورك مەبەستن، وەك ئێمە چۆن ئیعلانی دەوڵەتمان كرد، گوێمان نە بە قوربانی، نە بە دانپێدانی وڵاتانی جیهان دا و ئێستا لە ریزی وڵاتە پێشكەوتووەكانی جیهانین لە زۆر رووەوە، ئێوەش ئازایانە بە ناوی قورئانەكەی خۆتانەوە و تەوراتەكەی ئێمە و ئەنجیلەكەی عیسا گیانەوە دەوڵەتەكەتان دابمەزرێنن.


بەڵام پرسیارەكە ئەوەیە لە كوێی جیهاندا بیستووتانە زانای ئایینی عەرەبی و ئیسلامی بە سۆفی و ئیخوان و برا سەلەفییەكانەوە، دەنگێك، رەنگێك، نووسراوێك لە سەر سەربەخۆیی كوردستان، یان باسی مەزڵوومیی خەڵكی موسڵمانی كوردستان كرابێت، لە ئەنفالكردنمان و لە كیمیاباران كردنمان و...هتد، ئێستاش لەم كوردستانە مەلای وا هەیە بۆ سەید قوتب و حەسەن بەنا فرمێسك دەڕێژی، (لەگەڵ رێز و حورمەتم بۆ هەردووكیان) بەڵام پرسیارەكە ئەوەیە: بۆ مەلای ئێمە بۆ خەڵك بگریێت، بەڵام كەس ئێمەی لە بیر نییە؟ ئەگەر باسی مافی رەوای خۆمان بكەین، لچمان لێ هەڵدەقورتێنن و دەڵێن ئێوە تەفریقە چین و جیهانی ئیسلامی بەش دەكەن!
یەك لەو بابەتانەی كە جێگای سەرنجە دەزگا سوننەكانی جیهانە كە باوەڕم نییە هیچ هەڵوێستێكی ئیجابی بنوێنن، چونكە عەقڵییەتی زانای سوننە تا ئێستا بڕوای بە خیلافەتی عوسمانی ماوە، یان بڕوایان وایە دەوڵەتی ئیسلامی حوكمی جیهان دەكات (حاكمی كەون) وا دەزانن كورد خیلافەتی ئیسلامی تێكداوە بە دواكردنی سەربەخۆیی! بەڵام نازانن خۆیان 24 دەوڵەتی پەرتەوازەی بێ عەدالەتیان دروست كرد لە دەوڵەتە دایكەكە.


پاشان سەرنجتان بۆ بابەتێكی زیندوو رادەكێشم، دیوانی وەقفی سوننی لە بەغدا ئەوەندەی من ئاگادار بم، لە شەڕی داعشەوە ئەم وەقفە لە كوردستان چالاكی ئەنجام دەدەن، مەلای سوننە مەشرەب بەخێو دەكەن لە دامودەزگاكانی كوردستان، تا ئەم كاتە بە سەرۆكی وەقفی سوننی و مەجمەعی فیقهی عێراقی و چی دامودزگای ئەم شوێنە هەیە، بە هەر دوو موفتی (شێخ صمیدعی و شێخ رافع رفاعی) ناوی پێشمەرگە بە زاریانا نەهاتووە، وەك بڵێی گوناهی گەورەیە! یان باسی رۆڵی قارەمانێتی پێشمەرگە ناكەن و لە چەند سەرچاوەیەكی باوەڕپێكراو بیستوومە گوایە دەڵێن: گەر ئێمە ستایشی پێشمەرگە بكەین، (.....) لێمان زویر دەبن. ئەم عەقڵییەتە دان بە ئێمەدا نانەن گەر سەد ساڵی تر تۆڵەی قەمیسەكەی عوسمانیان بۆ بكەین. پرسیار ئەوەیە خێرە دەزگای وا هەیە لەم هەرێمە هاوكاریانە؟ خێرە خزمەت بكرێن لە هۆتێلە پێنج ئەستێرەكانی كوردستان شەونوێژەكانیان بكەن؟ ئاشكرایە كوردستانە بووەتە لانكەی سوننە لەم سەردەمەدا. دوایین لێدوانی (مەهدی صومیدەعی) كە بە موفتی عێراق خۆی هەژمار دەكات، ریفراندۆمی كوردستان بە ئیرهاب و تیرۆر باس دەكات، لە 26 / 8 / 2017 وەزارەتی ئەوقاف و كارو باری ئایینی وڵامدانەوەیەكی گرنگی دایەوە و دەمكوتیان كرد.