ئاریا یوسف لە شاری عامودای رۆژئاوای كوردستان لەدایكبووە، ئەندامی یەكێتی ئافرەتانی رۆژئاوای كوردستانە و ئێستا قوتابی بەشی ئەندازیارییە لە زانكۆی ئەنوس لە ئەڵمانیا، سەبارەت بە پرسی سەربەخۆیی كوردستان و چەند بابەتێكی تایبەت بە ئافرەتانی رۆژئاوای كوردستان، چەند پرسیارێكمان ئاراستەی كرد، ئەویش بەم شێوەیە وەڵامی داینەوە.

• دۆخی ئافرەتانی كورد بەگشتی چۆن هەڵدەسەنگێنی و تا چەند ماف و دەستكەوتەكانیان جێی رەزامەندییە؟
- ئافرەتی كورد لە دێرزەمانەوە رۆڵێكی سەرەكی هەبووە لە دروستكردنی مێژووی كورد و شان بە شانی پیاو قوربانییەكی زۆریان داوە لە پێناو بەدیهێنانی ئازادی و بەدەستهێنانی مافی گەلەكەیان بۆ ئەوەی دوور لە كۆیلایەتی و بەسەر بەرزی لەسەر خاكی خۆیان بژین. لەیلا قاسم و رەوشەن خان و چەندین ئافرەتی دیكەی كورد نموونەی ئەو مێژووەن. ئافرەتی كورد ئێستاش بە باشترین شێوە ئەركەكانی خۆی بەجێ دەگەیەنێت، نەك تەنیا وەك دایك و پاڵپشتێك بۆ پیاو، بەڵكو وەك جەنگاوەرێكیش كە بە سەربەرزییەوە بەرگری لە خاكی وڵاتی خۆی دەكات، ئەگەریش لە بوارەكانی دیكەی ژیان هەست بە لاوازیی ئافرەتی كورد دەكرێت، ئەوە بۆ زۆر هۆكار دەگەڕێتەوە، لەوانە دابونەریتی كۆمەڵایەتی و ئایینی، كەلتووری رۆتین و دووبارە كراوەی چەندین نەوە كە بە داخەوە باڵی كێشاوە بەسەر كۆمەڵگەی كوردیدا، بەڵام ئایا بۆچی گرنگی بە رۆڵی ئافرەت دەدرێت؟ بێگومان بۆ ئەوەیە كە نەوەكان پەروەردە و ئامادە دەكات. سەبارەت بە بەشی دووەمی پرسیارەكەش، دەكرێت بڵێین: رازی بوون یان رازی نەبوون لە دەستكەوتەكان و دەستەبەری مافی ئافرەتان دیار نابێت، ئەگەر وەك مرۆڤ لە بازنەكەمان دەرنەچین و رووەكانی دیكەی ژیان نەبینین، بە هەموو رەنگەكانیەوە، ئەو كات بەراورد دروست دەبێت لە نێوان رازی بوون و رازی نەبوون .
• ئایا مافەكانی ئافرەتان لە رۆژئاوای كوردستان لە ئاست داخوازییەكانیانە؟
-رۆژئاوا ئێستا لە قۆناغی راگوزەردایە كە سیماكانی دیار نین، سەرەڕای ئەمەش باشترین دەرفەتە بۆ گۆڕانكاری، پێویستە ئێمە وەكو ئافرەت هەوڵ بدەین خۆمان بە باشی ئامادە بكەین بۆ ئەوەی بتوانین بەشداری بكەین لە وێناكردنی تواناكانمان، ئەوەش خزمەت بە داخوازییەكانمان دەكات، نهێنی سەركەوتنیش بریتییە لە قۆزتنەوەی هەلەكان لە كاتی پێویستدا، بۆ قۆزتنەوەیان پێویستمان بە وزەی راهێنراو هەیە، لێرەدا مەبەستم ئەوەیە كە پێویستە ئەركەكانمان جێبەجێ بكەین هەتا بتوانین مافەكانمان بستێنین، لەوەشدا هیچ جیاوازییەك لە نێوان ئافرەت و پیاو نابینم.
• پێشتر باس لەوە دەكرا كە ئافرەتی كورد وەك پیاو قوربانی دەستی داگیركەرانە، دوای ئازادكردنی باشووری كوردستان بارودۆخەكە چ گۆڕانكارییەكی بەسەردا هاتووە؟
- بێگومان گۆڕانكاری روویداوە، ئێمەی كورد سروشتی تایبەتی خۆمان هەیە كە خۆی لە ئازادی و رێزگرتن لە ئافرەت و بەشداریكردنی لە هەموو بوارەكاندا دەبینێتەوە، ئەمەش هەمیشە ئێمەی جیاكردۆتەوە لە داگیركەران كە بۆ چەندین ساڵ ناچار بووین لەگەڵیاندا بژین، بەڵام بە نەمانی داگیركەران و بە تێپەڕبوونی كات، دەبێت ئەو نەریتانەیان بسڕێنەوە كە دژی ئافرەتە، چونكە كورد پابەندە بە بەهاكانی مرۆڤایەتی و دەبێت گشت مافەكانی ئافرەت زامن بكەین.
• ئایا كۆمەڵگەی كوردی گەیشتۆتە ئەو ئاستەی كە ددان بەوەدا بنێت ئافرەت دەتوانێت لە گشت بوارەكانی ژیاندا بەشداریی كارای هەبێت؟
- بوارەكانی ژیان وشەیەكە وەك درەختێك وایە كە چەندین لق و پۆپی هەیە، هەر لقێك شێوەیەكی جیاوازی لە لقەكەی تر هەیە، هەرچەندە رەگیان یەكە، لە كۆمەڵگەی كوردیدا ئافرەت تۆیەكە دەڕوێنێت كە (پەروەردەكردنی منداڵە)، بەڵام پیاو گرنگی بە لقەكان دەدات (كە بریتییە لە كاری جیاجیا)، ئەوەی تۆیەكان دەڕوێنێت، توانای هەیە گرنگی بە لقەكان بدات، ئەمەش راستییەكە كەس ناتوانێت حاشای لێ بكات.
• ئەو ئاستەنگانە چین كە رێگرن لە بەردەم یەكسانیی ئافرەت و پیاو و چۆن چارەسەر دەكرێن؟
-جیاكردنەوەی ئایین لە دەوڵەت باشترین چارەسەرە لە بواری یەكسانیی رەگەزی، سەرەڕای ئەوەی هەموو ئایینەكان باس لە یەكسانیی نێوان پیاو و ئافرەت دەكەن، بەڵام تەفسیر و ئەو یاسایانەی لێوەی دەردەچن، بەداخەوە خزمەتی ئەو كەسانە دەكات كە یاساكان دەردەكەن و تەفسیرەكەش بە ویستی خۆیان دەكەن.
* ئابووریی سەربەخۆ تا چەند یارمەتی ئافرەت دەدات بۆ بەدەستهێنانی مافەكانی؟
- ئابووری باڵی بەسەر هەموو بوارەكانی ژیاندا گرتووە، سەربەخۆیی ئابووریی ئافرەت دەرگایەكە بۆ ئەوەی بوونی خۆی بسەلمێنێت و بژێوی ژیانی خۆی دابین بكات، واتە كاتێك رۆڵی دەبێت لە گۆڕینی بارودۆخی ژیانی خێزان و كردنەوەی دەرگاكانی خۆشگوزەرانی، بێگومان دەبێتە هۆی وەرگرتنی مافی زیاتر، چونكە پێداویستییەكانی ژیان ئەوە دەخوازن، بەداخەوە لە كۆمەڵگەی ئەوروپیش وەك مرۆڤێكی لاواز سەیری ئافرەت دەكرێت و جۆرێك لە نایەكسانی لە حەقدەستی كاریان هەیە كە بە ڕێژەی 20% لە نێوان ئافرەت و پیاودا جیاوازی هەیە.
* زۆر ئافرەتمان هەیە لە ناوەندەكانی بڕیارەوە نزیكن. ئایا ئەمانە توانیویانە دیدی كۆمەڵگە بۆ ئافرەت بگۆڕن و لەو بوارەدا بەشدارییەكی راستەقینەیان هەبێت؟
- لە دێرزەمانەوە ئافرەتی كوردی پێگەی خۆی هەبووە لە كۆمەڵگەدا و كوردیش لەو گەلانە بووە كە رێزی لە پێگە و بیروڕای ئافرەت گرتووە، بەڵام بەداخەوە لە ئێستادا بەشدارییەكی كاریگەری ئافرەت نابینین لە ناوەندەكانی دروستكردنی بڕیار، هۆكارەكەشی بەڕای من تەنیا پیاو نییە، بەڵكو خودی ئافرەتەكەشە، چونكە لە كۆمەڵگەی ئێمەدا فێر نەبووین چ كاتێك بڵێین (بەڵێ) و چ كاتێك بڵێین (نەخێر)، ئەم دوو وشەیە بەرپرسیاریەتییەكی بەرفراوان لەخۆی دەگرێت، ئافرەتانیش نایانەوێ ئەو بەرپرسیاریەتییە هەڵبگرن كە بۆ ماوەی چەند ساڵە پیاو هەڵیگرتووە، وەك پێشتریش ئاماژەم پێكرد، بۆ ئەوەی مافەكانمان بستێنین، سەرەتا پێویستە ئەركەكانمان جێبەجێ بكەین، بوونی رواڵەتی ئافرەت كەمێك كاریگەریی هەبووە، بەڵام گۆڕانكاری ریشەیی نەهێناوەتە ئاراوە.
* كۆمەڵگە چۆن دەتوانێت سوود لە شارەزایی و پسپۆڕیی ئافرەت وەربگرێت؟
- رەوڕەوی پێشكەوتنی هیچ كۆمەڵگەیەك بە نیوەی كۆمەڵگەكە ناچێتە پێشەوە، ئافرەتیش نیوەی كۆمەڵگەیە، ئەگەر ئەو نیوەیە پەراوێز بخرێت، ئەوا كۆمەڵگە ئیفلیج دەبێت. لە كۆمەڵگەی كوردی زۆر ئافرەتی شارەزا و بەتوانامان هەیە و هیوادارین دەرفەتی زیاتر بە ئافرەتانی پسپۆڕ و شارەزا بدرێت، وەك چۆن بە پیاوان دەردێت و بەشدارییان پێ بكرێت لە كاری سیاسی، ئابووری و كۆمەڵایەتی، زۆر گرنگە دابونەریتە دروستكراوەكان، ئەوانەی پشت بە ئارەزووكردن لە جێبەجێكردنی كار و توانایی نابەستن، بەڵكو پشت بەو عەقڵییەتە دەبەستن كە گوایە ئافرەت لە پیاو لاوازترە، بەلاوە بنرێن. پسپۆڕی لە بواری زانستیدا پێوەندی بە رەگەزەوە نییە، عەقڵ و ئیرادەی پێویستە، لەو بوارەشدا ئافرەت و پیاو یەكسانن و تەنیا پێویستە دەرفەتیان بۆ بڕەخسێنن. لە كۆمەڵگەی ئێمەدا پێویستە ئافرەت متمانەی زیاتری پێ بدرێت، ئەمەش هەمووی لە چوارچێوەی یاسا بێت كە رێز لە رۆڵی بگرێت بە مەبەستی بەردەوام بوون لە بەخشین.
*هەرێمی كوردستان بەرەو ریفراندۆم هەنگاو دەنێت، رۆڵی ئافرەت لەم پرۆسە چارەنووسسازە چییە؟
- لە بابەتی سەربەخۆییدا كە بابەتێكی چارەنووسسازە رۆڵی ئافرەت جیاواز نییە لە رۆڵی پیاو، بەڵام ئافرەت دایكە، هاوسەرە، خوشكە و دەتوانێت كاریگەری لەسەر پیاویش هەبێت، بۆیە لە راستیدا زیاتر لە پیاویش ئەركی دەكەوێتەسەرشان و دەبێت كاری زیاتر بكات بۆ هێنانەدیی سەربەخۆیی نەتەوەكەی، چونكە ئەمە دەبێتە سەرەتای كۆتاییهاتنی هەندێك یاسا و رێكخستن كە كەمترین مافی بە ئافرەت نەداوە و لە رابردوو تا ئێستا بە دەستیەوە ناڵاندوویەتی، بەڵام لە وڵاتی سەربەخۆدا دەتوانێت رۆڵێكی گرنگ و كاریگەرتر ببینێت و مەحەفەلە نیشتمانی و نێودەوڵەتییەكانیش پاڵپشتی بێت، هەروەها پێویستە لە مەسەلەی سەربەخۆییدا ئێمەی كورد سۆز و پاڵپشتی ئەو وڵاتانە بەدەست بهێنین كە هەمان چارەنووسیان هەبووە بۆ ئەوەی پشتگیریمان بكەن لە دیاریكردنی چارەنووسی خۆمان.