بەپێی دوایین ئاماری رێكخراوی تەندروستی جیهانی W.H.O دەركەوتووە كە رێژەی خۆكوشتن لە جیهاندا ساڵانە دەگاتە 800 - 900 هەزار حاڵەت. بە گوێرەی لێكۆڵینەوەكانیش ئێستا لە زوربەی وڵاتانی دونیادا 10 هۆكاری سەرەكی دەبنە هۆی مردن، بۆ نموونە لە وڵاتێكی وەك بەریتانیا خۆكوشتن بریتییە لە سێیەم هۆكاری لە ناوچوون دوای نەخۆشییەكانی دڵ و شێرپەنجە. لە وڵاتە ئەسكەندەنافیەكانی وەكو (سوید، نەرویج، دانیمارك) لە ساڵێكدا لە 100 هەزار كەس 40 كەس خۆیان دەكوژن، لە ئەمریكاش ساڵانە زیاتر لە 31 هەزار كەس خۆیان دەكوژن، هەروەها ساڵانە 650 هەزار كەس هەوڵی خۆكوشتن دەدەن لەو وڵاتەدا، بەپێی راگەیاندنەكانیش لە هەرێمی كوردستان لەم چەند ساڵەی دواییدا رێژەی خۆكوشتن لەناو هەر دوو رەگەز هەڵكشاوە، بەشداربوونی ئەم راپۆرتەی گوڵان لە بارەی هۆكار و رێكارەكانی رێگری لە خودكوژی را و سەرنجی خۆیان دەخەنەڕوو.


سەرەتا عەبدولخالق ئیبراهیم مامۆستای راگەیاندن لە زانكۆی پۆلیتەكنیكی هەولێر، هێما بۆ ئەوە دەكات: «هەڵكشانی دیاردەی خۆكوشتن بەو خێراییە مایەی نیگەرانییەكی قووڵە و سەرچاوەی مەترسییەكی راستەقینەیە لە سەر ئاشتی و ئاسایشی كۆمەڵایەتی و بونیادی كەسێتی تاكی كورد، بۆیە دەبێت بە ئەندازەی خەتەرناكیی بابەتەكە هەڵوێست وەرگرین بۆ بەرگرتن لە تەشەنەكردنی و دواتریش كاركردن بە ئاڕاستەی چارەسەركردنی.» گوتیشی: «هۆكارەكانی ئەم دیاردەیە زیاتر لە رەهەندێك لە خۆی دەگرێ، هاوكات دەكرێ بە هەموویانەوە وێنەیەكی تەواومان بدەنێ سەبارەت بە مەوداكانی ئەو دیاردەیە، هەر لەو فەلسەفەیەی كە حوكمڕانیەتی وڵاتی لەسەر بنیاد دەنرێت، تا دەگاتە كێشە ئابوورییەكان و سروشتی پێوەندییە كۆمەڵایەتییەكان و رۆڵی ناوەندەكانی خوێندن و سروشتی ئەو ناوەڕۆكەی میدیاكان پێشكەشی دەكەن.»

ئەو مامۆستایە گرنگترین هۆكارەكانی پەنابردن بۆ خۆكوشتن لە كوردستان لە چەند خاڵێكدا دەستنیشان دەكات و دەڵێت: «لە هەرێمی كوردستان بە هۆی ململانێی سیاسیی نادروست و شەڕی ناوخۆ و جەمسەرگیری سیاسییەوە نەمانتوانی بناغەیەكی تۆكمە بۆ گەشەدان بە بنەماكانی مافی مرۆڤ و مرۆڤدۆستی و ژیاندۆستی دابنێین، بۆیە تاكی ئێمە كەمتر هەست بە ئەرزشی خۆی دەكات و لەگەڵ سادەترین كیشە رەنگە پەنا بباتە بەر خۆكوشتن. خاڵێكی دیكە ئەوەیە كەلتوور و پێوەندییە كۆمەڵایەتییەكان لە كۆمەڵگەی ئێمەدا زیاتر لەسەر بنەمای مۆراڵ و بەرژەوەندییە دەستەجەمعییەكان دروست بووە و لەو سیستەمە كۆمەڵایەتییە داخراوەدا كەمتر بەها و تایبەتمەندی تاك جێگەی كراوەتەوە، جگە لەوەی مەودای ئازادی تاك لە دەربڕین و جوڵە و چالاكی هێندەی دیكە بووەتە مۆتەكە بەسەر گیانی مرۆڤی كورد، بە رادەیەك مردنی بەلاوە لە ژیان پێ خۆشتر بێت. ئەو قەیرانە سیاسی و ئابوورییانەی بەم دواییەش رووی لە هەرێم كرد، هێندەی دیكە قوڕەكەی خەستتر كردووە و ئاسۆی ئایندەی بە تەواوەتی لەبەردەم زۆریك لە ئێمە لێڵ و تاریك كردووە، كاتێكیش ئایندە لە ژیانی هەر كەسیك دەربێنی، بێگومان ژیانی یەكسان دەبێت بە مردن و ئەو كات ئەو بڕیارە زۆر لای ئاسان دەبی. خاڵێكی دیكە رۆڵی خراپی بەشێك لە میدیای كوردییە كە بەهۆی ئەو ناوەرۆكە پڕ لە توندوتیژییانەی بڵاوی دەكەنەوە، لە دراما و فیلمی دۆبلاژكراو، یان هەر ناوەڕۆكیكی دیكە كە هانی خۆكوشتن، یان كەلتووری نائومێدی لە نێو گەنج و هەرزەكاران پەرە پێ دەدەن. بە هەمان شێوە پێویستە قسە لەسەر رۆڵی ناكارا و ناهاوسەنگی ناوەندەكانی خوێندن بكرێ لە هەموو قۆناغەكان. بۆیە چارەسەركردنی ئەو دیاردەیە پێویستی بە هەڵمەتێكی نیشتمانی هەیە كە هەموو دامەزراوە كارا و زیندووەكانی كۆمەڵگە بەشداری تێدا بكەن و هێڵە گشتییەكان و ستراتیژیەتی رووبەڕووبوونەوەی دیاردەكە گەڵالە بكەن.»

شارا ئەكرەم توێژەری دەروونییە و سەرەتا باسی ئەوە دەكات كە «تویژینەوە زانستییەكان ئاماژە بەوە دەكەن كەوا لە وڵاتە رۆژئاواییەكاندا رێژەی خۆكوشتن زیاترە، بە رێژەی زیاتریش لە توخمی پیاواندا دەركەوتووە، تەمەنیش رۆڵی زۆر دەبینێت، چونكە ئەوانەی زیاتر هەوڵی خۆكوشتنیان داوە، لە تەمەنی گەورەییدا بووە، نەك تەمەنی بچووكتر، یان منداڵی. هەروەها زیاتر ئەو كەسانە پەنایان بۆ خۆكوژی بردووە كە لە باری خێزانییەوە كێشەیان بووە، وەك ئەو هاوسەرانەی كە جیا بوونەتەوە، هەروەها باری ئابووری خراپ و زۆربوونی بێكاری، لەكاتێكدا زۆربەی زۆری خودكوژییەكان بەهۆی نەخۆشییە دەروونییەكان و بەكارهێنانی ماددە هۆشبەرەكانەوە بووە و (30% -70%) خۆكوشتنەكان پێوەندییان بە خەمۆكییەوە هەیە، بەپێی توێژینەوەكان و ئاماری رێكخراوی تەندروستی جیهانی WHO دەركەوتووە كە 16% ی هەموو كۆمەڵگەیەك نەخۆشی دەروونی هەیە، بەڵام بەپێی لێكدانەوەكانمان وەك پسپۆڕانی دەروونی ئەگەری زیاتری ئەو رێژەیە لە كۆمەڵگەی خۆماندا هەیە، بەهۆی ئەوەی ساڵانێكی زۆر لە شەڕ و كوشتار و نەهامەتی بوون و ئەو ناڕەحەتی و نەبوونی و نەهامەتییانەش تا ئێستا بوونی هەیە، چارەسەریش بریتییە لە كردنەوی رێكخراوی تایبەت بە نەخۆشییە دەروونییەكان بە خۆبەخشی و بە خۆڕایی تا هەموو هاووڵاتییان بتوانن بە خۆڕایی كێشە دەروونییەكانیان چارەسەر بكەن.»

چالاكی كۆمەڵی مەدەنی هیمن فەرید سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «كوشتن و خۆكوشتن زۆر لێكدانەوەی سایكۆلۆژی و سۆسیۆلۆژی بۆ دەكرێت، بەڵام من لە روانگەی ئابووریەوە سەیری دەكەم، چونكە كەمی مووچە و نەبوونی هەلی كار و كاریگەری جەنگەكانی بەو دواییە و گەرما و نەبوونی كارەبا و گرانی بازاڕ تێكچوونی سایكۆلۆژیەتی كۆمەڵگەی لێكەوتووەتەوە، واتە ئەو گرفتە ئابوورییانە كاریگەریی راستەوحۆی لەسەر هەڵچوونی باری دەرونی كۆمەڵگە درووست كردووە. هەروەها نەبوونی باڵانسی ژیانی تاك، وادەكات كەسێكی توندوتیژ بێت، بۆیە پێویستە حكومەتی هەرێمی كوردستان و رێكخراوەكانی حكوومی و ناحكوومی دڵنەوایی خەڵك بدەنەوە و میدیاكانیش چیتر وێنەی تراژیدیا و كوشتن و برینداركردن و سەربڕین پێشانی كۆمەڵگە نەدەن، كە وایكردوە كوشتن زۆر بە سادەیی پێشان دەدرێت و خەڵك لای ئاسان دەبێت، هەروەها پێویستە رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی لێكۆڵێنەوە و شیكاری بابەتییانە لەسەر ئەو بارودۆخەی ئێستای كوردستان بكەن و ئەنجامەكەی بەلایەنی پێوەندیدار بگەیێنن و پێكەوە كار بۆ چارەسەری بكەن، بۆ ئەوەی چیتر ئەو جۆرە كێشانە نەبێتە دیاردە لەناو كۆمەڵگە، چونكە بەشێك لەو دیاردانە نامۆیە و دەتوانین بڵیێن لەگەڵ هاتنی ئاوارەكان بەشێك لەو دیاردانە زیادی كردووە و هاوردەی هەرێمی كوردستان كراون.»

لەلای خۆیەوە بەڕێوەبەری راگەیاندنی پۆلیسی هەولێر رائید هۆگر عەزیز تێكچوونی باری دەروونی و ژینگە بە بەرپرسی سەرەكیی كێشەكان دەزانێت و رایوایە ئەوانەی پەنا بۆ خۆكوشتن دەبەن، یان لە بارودۆخێكی خراپی دەروونیدان، یانیش ئەو ژینگەیەی تێیدا دەژین، ژینگەیەكی تەندروست و لەبار نییە، گوتیشی: «بە پێی لێكۆڵینەوەكانی خۆمان كە لەو رووداوە خۆكوژییانەی بەدواداچوونمان بۆ كردووە، دەركەوتووە كە كەسەكە باری دەروونی ناسەقامگیر بووە، بۆیە پێموایە ئەگەر كەسێك دەروونی ئارام بێ، ناتوانێ پەنجەیەكی خۆی برینداربكات، چ بگات بەوەی بڕیاری خۆكوشتن بدات. بۆیە زۆر كەمن ئەوانەی لەبەر نەبوونی و برسێتی خۆیان دەكوژن، تەنانەت لە ئێستادا ئەوانەی پەنا بۆ خۆكوشتن دەبەن، كەسانی دەوڵەمەند و بەڵێندەرن و دوای ئەوەی تووشی ئەزمەی ماڵی دەبن، بیر لە خۆكوشتن دەكەنەوە، لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا وەسیلەكانی كوشتن زۆر بە ئاسانی لەنێو هەموو ماڵێكدا پەیدادەبێ، بەتایبەت چەك هۆكاری بوونی چەكیش لەنێو ماڵاندا لە هەلومەرجی ئێستادا بۆ بوونی شەڕی چەكداری دژی داعش دەگەڕێتەوە، هەروەها ئەو زنجیرە دۆبلاژكراوانەی لە تەلەفزیۆنەكان پەخش دەكرێت، هۆكارێكی ترە بۆ روودانی هەر رووداوێكی كوشتن و خۆكوشتن، واتە وەك سەرچاوەیەكی چاولێكەری مێرمنداڵان هەوڵی خۆكوشتن دەدەن، سەبارەت بەو دەنگۆیانەی كە دەڵێن خۆكوشتن زیادی كردووە، ناكرێ ئەوە راست بێ، چونكە لەلایەك تائێستا ئاماری ئەمساڵ بە تەواوی كۆنەكراوەتەوە و چەند مانگێك ماوە بۆ ئەوەی ساڵی 2016 تەواو بێت، ئەوكات كە لەگەڵ ئاماری ساڵی پار بەراورد كرا، دەزانرێت كەم بووە، یان زیادبووە، چونكە جاری وا هەیە لە شەو و رۆژێكدا چەند كەسێك خۆی كوشتووە، جاری واش هەبووە بە چەند مانگ كەس خۆی نەكوشتووە، پاشان هەموو ئەوانەی لەناو شاری هەولێر خۆیان دەكوژن، خەڵكی شارەكە نین، بەڵكو لە نێو ئاوارەكانیشدا تاوان و تاوانكاری بە رێژەیەكی زۆر بوونی هەیە، تەنانەت چەند كەیسێكمان هەیە عەرەبی ئاوارە لێرە خۆی كوشتووە، پێشتر رێژەی خۆكوشتن لەناو ئافرەتاندا زۆر لە پیاوان زیاتر بوو، بەڵام ئێستا خۆشبەختانە ئافرەتان لە جاران هۆشیارترن و كەمتر پەنا بۆ خۆكوشتن دەبەن، دەتوانم بڵێم لە ئێستادا رێژەی خۆكوژی لە هەردوو رەگەزدا وەكو یەكە.