زیادبوونی ڕێژەی خۆكوشتنی ئافرەت لەناو كۆمەڵگەی كوردەواریدا زۆربەی كات شوێنی هەڵوەستەكردن بووە، بەجۆرێك لەكاتی ئێستادا بۆتە باسی ڕۆژانەی دەزگاكانی ڕاگەیاندن، بێگومان ئەوەی سەرنجی هەمووانی بەلای خۆیدا ڕاكێشاوە، بەرزبوونەوەی ڕێژەی خۆكوشتنی ئافرەتانە. لەهەمانكاتدا تێبینی دەكرێت خۆكوشتن لەناو ئافرەتانی موسوڵمانان زیاترە بە بەراورد بەئافرەتانی ئایینەكانی تر بەتایبەتی (كریستیانەكان)، لەمبارەیەوە مامۆستایەكی بەشی دەروونزانی هێما بۆئەوە دەكات ئەم جیاوازییە بۆ بەهێزی پێوەندی كۆمەڵایەتی لەنێوان كەمینەكاندا دەگەڕێتەوە، لەهەمانكاتدا مامۆستایەكی ئایینیش ئاماژە بەوەدەكات كەئایینی پیرۆزی ئیسلام سزای زۆر قورسی بۆئەو كەسە داناوە كەپەنا بۆخۆكوشتن دەبات، توێژەرێكی كۆمەڵایەتی ئاماژە بە كۆتوبەندە كۆمەڵایەتی و كەلتوورییەكان دەدات كە هەمیشە پاڵنەری سەرەكی خۆكوشتنی ئادەمیزادن، بەڕێوەبەری نەهێشتنی توندوتیژی دژ بەئافرەتانیش ئاماژە بەوەدەكات كە لەساڵی ڕابردوودا تەنیا یەك حاڵەتی خۆسووتانی خانمانی كریستیان تۆماركراوە.
ئامارێكی دیاریكراوی دانیشتوانمان لەبەردەستدا نییە
بەهۆی نەبوونی ئامارێكی ڕاستەقینەی دانیشتوان و دەستنیشان نەكردنی ئایینە جیاوازەكان، تاڕاددەیەكی زۆر دەستنیشانكردنی ڕێژەی خۆكوشتن ئاڵۆزە، لەمبارەیەوە نەقیب ژیلەمۆ عبدالقادر بەڕێوەبەری نەهێشتنی توندوتیژی دژ بەئافرەتان لەهەولێر پێیوایە كە تا ئێستا ڕێژەی دانیشتوانی نەتەوەو ئایینە جیاوازەكان بەشێوەیەكی دیاریكراو لەپارێزگای هەولێر دەستنیشان نەكراوە، لەبەر ئەوە ناتوانرێت ڕێژەی سەد لەسەدی خۆكوشتن دەستنیشان بكرێت.
هەروەها نەقیب ژیلەمۆ ئاماژە بەو ڕێژانەی خۆسووتان دەكات كە لەلای ئەوان تۆماركراوە و دەڵێت: ((ڕێژەی خۆسووتان لەناو كریستیانەكان زۆر كەمە، ساڵی ڕابردوو تەنیا یەك ئافرەتی كریستیان خۆی سووتاندبوو، ئەویش دوای لێكۆڵینەوە دەركەوت كە نەخۆشی دەروونی هەبووە)).
بەڕێوەبەری نەهێشتنی توندوتیژی، دواتر ئاماژەی بەوەدا كە بێجگە لە كریستیانەكان لەناو دانیشتوانی شارەكاندا ڕێژەی سووتان و خۆكوشتن زۆركەمە، و دەشڵێت: ((خۆسووتان لەناو سەرجەم نەتەوەو ئایینە جیاوازەكاندا زۆر كەمە، ئەمە بێجگە لەوەی ئەو كەسانەی كە خاوەنی هەستی ئایینین كەمتر پەنا بۆخۆكوشتن دەبەن، بەڵام ئەوەشمان لەیاد نەچێت لەزۆربەی ئایەتە پیرۆزەكانی قورئانی پیرۆز و فەرموودەكانی پێغەمبەری خودا(د.خ) خۆكوشتن حەرامكراوە، خۆسووتان كەلتوور و فەرهەنگی كۆمەڵگەی موسوڵمان و كورد نییە، بەڵكو هاوردەی كۆمەڵگەكانی ترە))، هەروەها ژیلەمۆ باس لەوەش دەكات كە پێوستە وەزارەتی ئەوقاف و وەزارەتی پەروەردەو خەڵكانی ڕۆشنبیر و زانایانی ئایینی پیرۆزی ئیسلام هەڵمەتێكی فراوان دەستپێبكەن بۆئەوەی بتوانن بەرەنگاری ئەم دیاردە مەترسیدارە ببنەوە. ئەنیس یەعقوب قەشەی شەقڵاوە بە قسەی ئەو، لە ساڵی رابردوو یەك حاڵەتی خۆسوتاندن هەبووە لەنێو مەسیحیەكان، هەركاتێكیش كێشەیەك هەبێت، ئەوا لەڕێگای كەنیسەوە هەوڵ دەدەین بۆ چارەسەركردنی كێشەكە.
بەهێزی پێوەندی كۆمەڵایەتی ڕێژەی خۆكوشتن كەمدەكاتەوە
بەڕای هەندێك لەتوێژەران كەمی ڕێژەی دانیشتوانی كەمینەكان و زۆری پێوەندییە كۆمەڵایەتیەكانیان نزیكی شوێنی نیشتەجێبوونیان لەیەكترییەوە ئەمانە سەرجەمیان هۆكاری كاریگەرن بۆ نزمی ڕێژەی خۆكوشتن، لەمبارەیەوە بڕوا عەدنان مامۆستای بەشی دەروونزانی لەزانكۆی سەلاحەدین ئاماژە بۆ كەمبوونەوەی پێوەندییە كۆمەڵایەتیەكان دەكات، و دەڵێت: (لەبەرئەوەی كریستیانەكان بەژمارە كەمترن زۆربەیان لەیەك شوێندا نیشتەجێن و لەڕووی دانیشتوانەوە ڕێژەیان كەمە، لەبەر ئەوە هەمیشە پێوەندی كۆمەڵایەتی بەهێز لەنێوانیاندا هەیە، بێگومان لەڕووی دەروونیشەوە زۆربوونی پێوەندییە كۆمەڵایەتیەكان ڕێژەی خۆكوشتن كەمدەكاتەوە، بە پێچەوانەشەوە كەمبوونەوەی پێوەندییە كۆمەڵایەتیەكان ڕێژەی خۆكوشتن زیاد دەكات، بەڵام لەكاتی ئێستادا لەناو كۆمەڵگەی كوردەواریدا بەهۆی زۆربوونی تەكنۆلۆژیا، پێوەندییە كۆمەڵایەتیەكان دابەزینی زۆری بەخۆیەوە بینیوە، هەرئەمەشە ڕێژەی خۆكوشتنی لەناوكۆمەڵگەی كوردەواریدا زیادكردووە)، سەبارەت بەوەی كە مرۆڤ لەچ كاتێكدا پەنا بۆ خۆكوشتن دەبات، مامۆستا بڕوا ئاماژە بەوەدەكات كە هەرگیز خۆكوشتن بەشێوەیەكی ڕاستەوخۆ ڕوونادات، بەڵكو خۆكۆژ بەچەند قۆناغێكی دیاریكراودا دەڕوات، و دەشڵێت (بیری خۆكوژیی یەكەم هەستە لەلای مرۆڤی خۆكوژ دروست دەبێت، بەر لەهەموو شتێك ئەو كەسەی بڕیاری خۆكوشتن دەدات، بەرامبەر بەژیان ڕەشبین دەبێت خۆی گۆشەگیر دەكات و سەرجەم پێوەندییە كۆمەڵایەتییەكانی كەمدەكاتەوە، دواتر لەلای هاوڕێ نزیكەكانی باسی خۆكوشتن دەكات، دواتر هەنگاوەكان دەكاتە پراكتیكی و خۆكوشتنەكە ڕوودەدات)، هەروەها مامۆستا بڕوا باس لەوەدەكات كە پێویستە كاتێك كە كەسێك باسی خۆكوشتن دەكات قسەكانی بەهەند وەربگرێت و فەرامۆش نەكرێت.
بوونی عەقڵیەتی پیاو سالاری لەنێو كریستانەكان كەمترە
سەبارەت بەجیاوازی ڕێژەی خۆكوشتن لەنێوان ئافرەتانی موسوڵمان و ئافرەتی كریستیاندا توێژەری كۆمەڵایەتی هانا عوسمان ئاماژە بۆكۆت و بەندە كۆمەڵایەتیەكان دەكات كەئافرەتیان دیلكردووە و دەڵێت (بەگشتی لەناو كۆمەڵگەی كوردەواریدا هەندێك دابوونەریت هەن كەوا دەكەن تاكەكان زۆرتر ڕووبكەنە خۆكوشتن و زیاتریش ئافرەتان بەكەلتوورەوە دیلكراون، لەبەر ئەم خاڵەش ڕێژەی خۆكوشتن لەناو ئافرەتانی ئێمەدا بەبەراورد بەئایینەكانی تر زیاترە، واتا مەسەلەكە دابوونەریتەكانی نێو كۆمەڵگەیە نەك بوونی ئایین، بەڵكو ئایینی پیرۆزی ئیسلام بەهەموو شێوازێك دژی خۆكوشتنە، بەڵام كۆمەڵگەو دابوونەریتە كۆمەڵایەتیەكان هانی خۆكوشتن دەدات).
خۆكوشتن بەر لەوەی دیاردەیەكی ڕۆژئاوایی یان ڕۆژهەڵاتی بێ دیاردەیەكی جیهانییە، بەڵام لەوڵاتێكەوە بۆ وڵاتێكی تر و لەكۆمەڵگەیەكەوە بۆ كۆمەڵگەیەكی تر ڕێژەكە دەگۆڕێت، لەمبارەیەوە مەلا عەبدوڵلا شێركاوەیی پێش نوێژ و وتار خوێن و بەڕێوەبەری نووسین لەگۆڤاری پەیامی زانایان ئاماژەی بەوەدا كە هۆكارەكانی خۆكوشتن زیاتر خودین و دەڵێت: (لاوازی بواری ڕوحی و ئیمانی و فەرامۆش كردنی دینداری و زاڵ بوونی لایەنی ماددی و نەبوونی وشیاری و پەروەردەیەكی تەندروست و كاریگەری نێگەتیڤی فیلمە دۆبلاژكراوەكان و تێكچوونی شیرازەی خێزان و نادادپەروەری كۆمەڵایەتی و لاسایی كردنەوەی ڕۆژئاواو و لاوازی سایكۆلۆژیەتی بەشێك لەتاكەكان و بەرگە نەگرتنی نەهامەتیەكان، هۆكاری زیادبوونی ڕێژەی خۆكوشتنن لەكۆمەڵگەی موسڵماناندا).
قەشە ئەنیس ئەوە دەخاتەڕوو، ڕێژەی خۆكوشتن یاخود خۆسووتاندن لەلایەن مەسیحەكانەوە بەڕێژەیەكی زۆر زۆر كەمە، هۆكارەكەشی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە لەڕووی ئایینیەوە كوشتن بەگوناحێكی زۆر گەورە دادەنرێت، چونكە ئەو كەسەی خۆی دەكوژێت یاخود خۆی دەسوتێنێت هیچ ئومێدێكی بەژیان نامێنێت، ئەمەش گوناحێكی گەورەیە ئەمەش دژی ئامۆژگاری خودای گەورەیە، چونكە خودای گەورە ئەوژیانەی بەخشیوە بەمرۆڤ بۆئەوەی چاودێری بكات بۆڕێكخستنی مرۆڤایەتی، لەهەموو ئاینەكانەوە مافی ئافرەت پارێزراوە بۆئەوەی شان بەشانی پیاو ژیان بەسەربەرێت. قەشە ئەنیس ئاماژە بەوەدەدا كە بوونی پیاو سالاری لەنێو برا مەسیحیەكان كەمترە ئەمەش بەهۆی بوونی هۆشیاركردنەوەیە لەتەمەنی منداڵیەوە و بەرزكردنەوەی ئاستی رۆشنبیری لەكەنیسەوە كە بەڕێنمایی بۆ خەڵك باس دەكرێت.
ئایینی پیرۆزی ئیسلام دژی خۆكوشتنە
سەبارەت بەوەی كە ڕێژەی خوكوشتن لەناو ئافرەتانی موسڵماندا زیاترە لەئافرەتانی كریستیانەكان مامۆستا عەبدوڵڵا دەڵێت: ((بەر لەهەموو شتێك پێویستە ئەوە بزانین ڕاستە ئێمە كۆمەڵگەیەكی موسڵمانین، بەڵام ئەوانەی خۆیان دەسووتێنن نوێنەرایەتی ئیسلام ناكەن و بگرە ئیسلام تا سەر ئێسقان دژە لەگەڵ ئەم دیاردەیە، ئەوانەش كە خۆیان دەكوژن یان نەشارەزان بەئیسلام یان هۆشیاری تەواویان نییە بەرامبەر بە پرنسیپەكانی ئیسلام و خودای گەورە، خۆكوشتن لەئیسلامدا تاوانێكی گەورەیە و بەیەكێك لەگوناهە گەورەكان ئەژمار دەكرێت و هۆكارێكیشە بۆمانەوەی خۆكوژ لەدۆزەخ بەشێوەی هەتایی و ئەبەدی، لەقورئانی پیرۆزدا دەفەرموێت ((ولا تلقوا بأیدیكم الی التهلكە) واتە: بەدەستی خۆتان، خۆتان بەرەو تیاچوون مەبەن، لەسوورەتی نیسائدا دەفەرموێت (ولاتقتلوا أنفسكم إن الله كان بكم رحیما) النسا‌ء و/29. واتە: خۆتان مەكوژن و(یەكتر بەناحەق مەكوژن، كاتێك بێزاریی و بێتاقەتی ڕووتان تێدەكات یان تووشی زیانێك دەبن).
مامۆستا عەبدولڵا ئاماژە بۆئەوە دەكات كە پێویستە حكومەتی هەرێم، زانایانی ئایینی، ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی، ڕووناكبیر و دەزگاكانی ڕاگەیاندن ڕۆڵێكی خێراو بەرچاو بگێڕن و ڕێگاچارەی گونجاو بدۆزنەوە لەگەڵ وشیاركردنەوەی تاكی كۆمەڵگەكەمان لەمەترسی ئەم دیاردە نامۆ بەئایین و كلتووری نەتەوەكەمان.