ئاكامی نهێنییەكان یەكێك بوو لەو درامایانەی كە لەیەكێك لەشاشەكان دابەزی، باسی لەدیاردەی توندوتیژی بەرامبەر ئافرەت دەكرد، هەروەها نیشاندانی شوێنی شەڵتەرەكان و چۆنییەتی چارەسەركردنی ئەو كێشانەی لەشەڵتەرەكاندا هەیە، بەڵام ئەوەی جێگای داخبوو كە كۆمەڵێك پرسیاری لای خوێنەران و توێژەرانی كۆمەڵایەتی و دەروونی دروست كرد. بەبڕوای توێژەرانی كۆمەڵایەتی ئایە نیشاندانی ئەو خانووە گرانبەها و ڕاقییانە هانی جیاوازی چینایەتی نادات و ڕقی چینایەتی گەشەپێنادات؟ ئایە نابێتە هۆی هاندانی ئافرەتان بۆ ئەوەی زوو ڕوو لەشەڵتەرەكان بكەن؟ ئایا وا لەئافرەتانی كورد ناكات كە زۆر میسالییانە لەشەڵتەرەكانی ژنان و ئافرەتان بڕوانن؟ لەكاتێكدا و لەواقیعدا ئەو شەڵتەرانە لەكوردستاندا زۆربەیان زۆر لەوە لاوازترن و بنەما زانستییەكانی پرۆفیشنالێتی دەروونی و كۆمەڵایەتی و تەندروستییان تێدا نییە. ئایا ئەمە ئاسۆی بیركردنەوە و توانای كۆمەڵایەتی ژنان خۆیان لاواز ناكات لەبەر ئەوەی یەكسەر پەنا ئەبەنە بەر شەڵتەرەكان؟ لەكاتێكدا ئەتوانرا چەندین بەدیل و ڕێگە چارەی زانستی نمایش بكرایە بەئامانجی گەشەپێدان و هۆشیاركردنەوەو فێركردنی ژنان و پیاوان بۆ ئەوەی هانبدرێن خۆیان بتوانن كێشەكانی خۆیان چارەسەربكەن. ئایا هانی پیاوان نادات بۆخیانەت كردن لەژنەكانیان؟ ئەمانە هەمووی پرسیارن كەئەم درامایە لە ماوەی رابردوو وروژاندونی...
زۆربەی شەڵتەرەكان لەڕووی خزمەتگوزاری و كومەڵایەتی و دەروونییەوە كەم وكورتیان هەیە
جەزا حەمەساڵح سەرۆكی كۆمەڵەی كۆمەڵناسان و دەروونناسانی كوردستان پێیوایە كە ئەوەی گرنگبێت پێویستە ئافرەت بەرامبەر بەمافەكانیان وشیاربكرێنەوە و دەشڵێت «لەبەر ئەوەی زۆربەی ئافرەتی لای ئێمە ئاشنا نەبووە بەمافەكانی خۆی، بەداخەوە ڕەنگە ئەو درامایە نەیتوانیبێ ئەو ئامانجە باس بكات، تائێستاش ڕێژەیەكی زۆری ئافرەتی كورد نەخوێندەوار و بێكارن، هەرچەندە ئەو درامایایە توانبێتی كە ئافرەت فێربكات بەرگری لەمافەكانی خۆی بكات، بەڵام ئەتوانرا ئەو درامایە ئافرەتی كوردی هۆشیار بكردایەتەوە كە باشترین میكانیزم و باشترین ڕێگەچارە هەڵبژێرن بۆ چارەسەركردنی كێشە خێزانییەكانیان. جەزا ئەوەشی خستەڕوو ماڵ بەجێهێشتن بەهۆكاری ئەو جۆرە كێشانە ڕێگەچارەیەكی باش نییە كە ئەو درامایە نمایشی كرد، دەتوانرا ئەو ئافرەتەی كەتووشی كێشەبووە سەردانی توێژەرێكی دەروونی یان كۆمەڵایەتی بكردایە، واتا لەبری ئەوەی ماڵ بەجێبهێڵێت هەندێك بەدیلی تر هەبوو كە دەیتوانی بەكاری بهێنێت، چونكە ماڵ بەجێهێشتن بەدیلێكی باش نییە و ڕێگەیەكی تەقلیدییەو ئافرەتیش زۆر جار تێیدا سەركەوتوو نەبووە، ئەمە بێجگە لەوەی ئەو شەڵتەرەی كە نیشان دەدرا دوور بوو لەڕاستی، لەبەر ئەوەی زۆربەی شەڵتەرەكان هەژارن لەڕووی خزمەتگوزاری دەروونی و كۆمەڵایەتییەوە و ستافی كاركردن پسپۆریان نییە وەك نەبوونی توێژەری دەروونی و كۆمەڵایەتی و كارمەندی یاسایی، كە ئەمانەش گەورەترین گرفتی ئەو شەڵتەرانەیە. ئەوكەسەی كەرۆڵی توێژەری دەبینی وەك كەسێكی كۆمەڵایەتی كاری دەكرد نەك وەك توێژەرێكی كۆمەڵایەتی یان دەروونی، لەبەر ئەوەی توێژەری كۆمەڵایەتی و دەروونی بنەمای زانستی خۆی هەیە و خاوەنی كۆمەڵێك میكانیزم و تیۆرە و كاری توێژەری بەپێی زانستی كۆمەڵناسی و دەروونناسی جێگیركراوە و لەسەر ئەو بنەمایانەش كار دەكات، شارەزاییە سەرەكییەكان و تەكنیكەكانی جەلەساتی چارەسەر و ئیدارەدانی كێشەو هونەری جەلەسات و بنەماكانی ڕێنمایی شێواز و میتۆدی چارەسەری كێشە لەو كەسەدا بەباشی بەرجەستە نەبوو كە ڕۆڵی توێژەری نمایش ئەكرد، لەبەر ئەوەی كاری توێژەر زۆر لەوە سەختترە كە لەو درامایەدا پیشان دەدرا، چونكە قەناعەت پێكردنی خەڵك زۆر زەحمەتەو پێویستی بەكاری زۆر هەیە».
هەروەها توێژەری دەروونی(سامان سیوەیلی) سەرۆكی سەنتەری ڕاوێژكاریی خێزان لەسلێمانی دەڵێت وەزیفەی کاری درامی ببێتە ڕێنیشاندەر بۆ کەمکردنەوەی کێشەکانی ناو کۆمەڵگە و دەرخستنی ڕێگەچارە گونجاو و لەبارەکان، چونکە بەشێک لەو قەیرانە کۆمەڵایەتی و دەروونییانەی کە خێزانی کوردی تێیدا دەژی دەرهاویشتەی کارە درامییەکانە بەتایبەتی زنجیرە دۆبلاژکراوەکان، کەواتە ناتوانین خۆمان لەو ڕاستییە لابدەین کە کارە هونەرییەکانی سەر شاشەکان کاریگەری گەورە جێدەهێڵن لەسەر ڕەفتار و بیرکردنەوەی تاک. هەموومان درک بەو قەیرانانە دەکەین کە خێزانی کوردی لەم ڕۆژگارەدا تێیدا دەژی، بۆیە دەبووایە درامای (ئاکامی نهێنییەکان) لەبنەڕەتدا کاری لەسەر چارەسەری گرفتەکانی ناو خێزان بکردایە، نەک زەقکردنەوەی ناکۆکییەکان و پەنابردن بۆ یەکتر ڕەتکردنەوە. ئەگەر پاساو ئەوە بێت کە بینەر دەرئەنجامەکانی بۆ ببێتە پەند، ئەوا بەشێوەیەکی تریش هاندانی تێدابوو کە بەڕاستەوخۆ بە ئافرەتانی دەگوت، هەر کاتێک کێشەی خێزانیتان هەبوو، ئەوا (شەڵتەرەکان) لەچاوەڕوانی ئێوەدان».
سامان پێشیوایە كە ئەم درامایە هێندەی لە کارێکی ڕیکلامی دەچوو بۆ ئەو جۆرە شەڵتەرانە هێندە لەخەمی دەستنیشانکردنی میکانیزمە گونجاوەکانی کێشەی ناو خێزانی کوردیدا نەبوو، بۆیە باشتر وابوو ئەم درامایە کاری لەسەر وەڵامی ئەو پرسیارە بکردایەوە کە دەڵێت: چی بکرێت باشە کاتێک خێزانی کورد دووچاری کێشەی جۆراجۆر دەبێتەوە؟ بەڵام وەڵامی ئەم پرسیارە کاتێک بە دروست دادەنرێت کە لەگەڵ بەها کۆمەڵایەتییەکانی کۆمەڵگەی کوردیدا بگونجێت نەک بە مەزاجی ڕێکخراوێک.
راستە ئەم درامایە هەوڵیدا پەیامێك بگەیەنێت و شەڵتەركان بەهاووڵاتیان ئاشنا بكات، بەڵام لەنێو پەیامەكەیانەوە هەڵەی تیابوو
بەهار ڕەفیق فەتحوڵڵا بەڕێوەبەری ماڵی داڵدەی ئافرەتانی هەڕەشەلێكراو لەهەولێر دەڵێت (ئێمە پشتگیری لەدرامایەكی كوردی دەكەین كە تایبەت بێت بەكێشە كۆمەڵایەتیەكان، بەڵام پێویستە بۆئەنجامدانی هەر درامایەكی لەوشێوەیە ڕاوێژ بەپسپۆر و توێژەری كۆمەڵایەتی و دەروونی بكرێت بۆئەوەی بزانێت كە چۆن كێشە كۆمەڵایەتییەكان لەناوەڕۆكی دراماكەدا بەرجەستە دەكەن، یان بەشێوەیەك ئەو شەڵتەرەی كەپیشاندەدرا لەو درامایەدا كێشەكە لەشێوازی شەڵتەرەكەدا نەبوو، بەڵام كێشەكە لەشێوازی مامەڵەكردنی ئەو توێژەر و پارێزەرانەبوو لەگەڵ كەیسەكانیاندا، ئایە ستاندەری مامەڵەكردن بەو شێوازەیە؟ ئایە توێژەرێك بەو شێوەیە مامەڵە دەكات؟ خاڵێكی تر ئەو بابەتانەی كە هەڵبژێردرابوون بەوشێوەیە نەبوون، ڕاستە ئەوان هەوڵیاندا پەیامێك بگەینن و شەڵتەرەكان بەهاووڵاتیان ئاشنا بكەن، بەڵام لەنێو پەیامەكەیانەوە هەڵەی تیابوو، بۆنموونە پێوەندی كردن لەشەڵتەرەكاندا مەحاڵە هیچ كەسێك بتوانێت بەمۆبایلی كارمەندێك تەلەفون بكات، چونكە تەلەفون كردن تەنیا لەژووری بەڕێوەبەر و لەكاتێكی دیاریكراودا دەبێت، لەبەر ئەوەی مەسائیلی ئەمنی تەلەفۆنی سنووردار كردووە، تەنانەت لەئەردەن لەخولێكدا نوێنەری بیست و حەوت وڵات ئامادەبوون وتیان ئێمە بەهیچ جۆرێك ڕێگە بەكەس نادەین تەلەفون بكات.
پێویستە یاسایەك هەبێت بۆئەو كارە هونەرییانەی دەبنە هۆی توندوتیژی
كوردە عومەر بەڕێوەبەری گشتی بەدواداچوونی توندوتیژی دژ بەئافرەتان لەوەزارەتی ناوخۆ وتی «بەداخەوە ڕاگەیاندن تائێستا نەیتوانیوە مامەڵە لەگەڵ كەیسەكانی توندوتیژی بكات، بەتایبەت ئەو درامایانەی كەتایبەتن بەئافرەت. سەبارەت بەدرامای ئاكامی نهێنییەكان كە باسی لەكۆمەڵێك كەیس كرد، ڕۆژانە ئێمە چەندان كەیسی لەو جۆرانە و قورستر چارە دەكەین، ئەم درامایەش كارێكی باش بوو بەتایبەت شەڵتەرەكان كەخەڵك بەجۆرێكی تر سەیری شەڵتەرەكانی دەكرد، بەڵام لەم درامایەدا تاڕاددەیەك نیشانیدا كە شەڵتەرەكان دەتوانن كێشەكان چارەسەربكەن، بۆیە دەكرێت بڵێین ئەمە كارێكی باش بوو، بەڵام دەكرێت كاری باشتریش بكرێت. كوردە ئەوەش دەخاتەڕوو كە پێویستیشە یاسایەك هەبێت وەكو سانسۆرێك بۆ ئەو كارە هونەریانەی كەشیاوی بڵاوكردنەوە نین، یاخود دەبنە هۆی توندوتیژی.
ئێمە باس لەبابەتی توێژەری كۆمەڵایەتی ناكەین ئێمە باس لەتوندوتیژی دەكەین
هونەرمەند سالار سوڵتان دەرهێنەری درامای ئاكامی نهێنییەكان دەڵێت :لەڕاستیدا توندوتیژی دژی ژنان بابەتێكی واقیعی كۆمەڵگەی كوردییە، تا ئەو چركەیەی ئێمە تێدا قسە ئەكەین، دەلیل بەدەیان ڕێكخراو شەڵتەر هەیە لەكوردستان كاری لەسەر دەكات. هۆی توندوتیژی دراماكەی ئێمە باس لەبابەتی توێژەری كۆمەڵایەتی ناكات ئێمە باس لەتوندوتیژی دەكەین كە زۆرێك لەپیاوان هەیە لەو وڵاتەی ئێمە هیچ قسەیەك ناچێت بەمێشكیدا، بەتایبەت ئەو كێشانەی كارمان لەسەر كردووە هەمووی كێشەی ڕاستەقینەن و واتە ستۆرییەك نییە من لەخۆمەوە دروستم كردبێت لەڕێكخراوێك خۆم وەرمگرتووە. سێ مانگ بەدواداچوونم بۆ كردووە كە دڵنیا بووم لەوەی كۆمەڵێك لەو كێشانە هەیە و كەسیش ناتوانێ قسەیان لەسەر بكات، ئەو شەڵتەرەی لەدراماكە دەبیندرا ئەوە كۆپیەكە لەو شەڵتەرە ڕاستەقینانەی كە ئێستا هەیە، خۆم كەیسەكانم، هەیە ئێمە قسەمان لەگەڵ توێژەری یاسایی كردووە، چونكە ئەو شوێنانەی كە ڕێكخراوی ژنان دروستی دەكەن شوێنێك هەیە كە ئافرەت كێشەی هەبێت و ڕادەكات بتوانێ لێی بژێت و فڕێ نەدرێتە كەلاوەیەك، من ئەو نموونەی بینوومە لەشاری سلێمانی هەیە، ئاگاداری چۆنییەتی نموونەی شاری هەولێر نیمە، چونكە بوونی ڕێكخراوێكی توندوتیژی و بەڕێوەبەرایەتی جێگەی دەستخۆشیە بۆ حكومەت، دەلیلە بۆ هەبوونی توندوتیژی و كاركردن لەسەری بۆ كەمكردنەوەی، بەڵام ئەو شوێنانە هەر 4تەختەی نووستن و تەلەفزیۆنێكی تێدایە، حكومەتەكەمان ئەوندە فەقیر نییە ئەتوانێ ئەوە بكات، چونكە ئەوانە مایەی ڕەخنە نین من ڕەخنەی هونەریم دەوێ، ئێمە بەهەموو جۆرێك پێمان خوشە قسە بكەین، ڕاستە دراماكە ڕووبەڕووی ڕەخنەیەكی زۆر بۆتەوە، بەڵام ئەو كێشەیەی ئێمە ئاشكرامان كردووە لەو درامایە خەڵكێكی زۆر زۆر لەو وڵاتە بەدەست ئەو كێشەیەوە دەناڵێنێ، لەبەر ئەوە كاتێ دەست دەبەی بۆ ئەو بابەتە هەستیارانە خەڵكانێك هەیە خۆی لەو جۆرە كارانە دەكات و نایەوێت باس لەو كێشانە بكرێت، ئێمە گوێمان لێبووە پیاو هەبووە نەیهێشتووە ژنەكەی سەیری ئەو درامایە بكات. ئەو كارەم لەگەڵ رێكخراوی هارت ئەلاندی ئەمریكی كردووە، ئەوان هەر ئەوەندەیان لەتوانا بووە، هەبوونی ڕەخنەی زۆریش واتای زۆری بینەرە، هیوادارم لەهەولێریش ئەو جۆرە كارانە بكرێت.