ئا: دیار سالار

بەیانیان كە جانتا پڕ كتێبەكەی دەكاتە شانی، بێزاری لەچاوە گەشەكانی (دانا) قۆناخی دووی بنەڕەتی دەخوێنمەوە، هەستم دەكرد پێم دەڵێت ئەم جانتایە زۆر قورسە و تادەگەمە قوتابخانە شانم دەكەوێتە خوارەوە، بۆیە ئەو پرسیارەی لا وروژاندم ئایا پێویست دەكات هەموو ڕۆژێك ئەم قوتابیە منداڵانە ئەم هەموو كتێبە بێنن و بەرن؟ ئایا ئەمە نابێتە هۆكاری ئەوەی هەر لەسەرەتای پرۆسەی خوێندنەوە دڵیان لە خوێندن و چوون بۆ قوتابخانە سارد بێتەوە؟ ئایا سیستەمی نوێی خوێندن لە قوتابخانە كۆنەكان سەركەوتوو دەبێت؟ ئەم پرسیارانە ناخمی دەهەژاند، بۆیە خولیای ئەوە كەوتە سەرم بۆ ئەوەی زیاتر بپرسم و بزانم ئەمە تەنیا هەستی منە یان دایكانی دیكەش هەستیان بە ئازاری ڕۆڵەكانیان كردووە. بۆ ئەم مەبەستە پرسیارم لە دایكی چەند قوتابیەك كرد، یەك لەوانەی پرسیارم لێی كرد دایكی سیڤەر بوو، لێم پرسی ئایا هەست ناكەی سیڤەر ماندوو دەبێت هەتا بەم جانتا قورسەوە دەگاتە هۆڵەكانی خوێندن؟ لەوەڵامدا ئاهێكی هەڵكێشا و پێی وتم: نازانم چی بڵێم، بەیانیان كە جانتاكەی بۆ ئامادە دەكەم بۆ ئەوەی بچێتە قوتابخانە هەست دەكەم سیڤەر تا دەگاتە قوتابخانە زۆر ماندوو دەبێت، لەبەر ئەوەی كێشی كتێبەكانی نزیكـــــەی 5 كیــــلۆ دەبێت، دەشزانم ئەمە بۆ تەمەنی سیڤەر قورسە و هیلاكی دەكات، بەڵام ئەوەی سەرم لێی سوڕماوە ئەوەیە بۆچی وەزارەتی پەروەردە بیر لەماندوبوون و تەندورستی ئەو مندڵانە ناكاتەوە و چۆن قبووڵ دەكات ئەو منداڵانە لەو تەمەنە بەو ئاستە هیلاك بن، لەبەر ئەوەی ئەو كۆرپانە ئاییندەی وڵاتەكەمانن).
دوای قسەكانی دایكی سیڤەر هەستمكرد هەموو هەستیان بە ئازای كۆرپەكانیان كردووە، ئەوە بەتەنیا من نیم هەستم پێكردووە، بۆیە پرسیارم لە خاتوو سۆلاڤ كەمال مامۆستای قۆناخی بنەڕەتی و دایكی یەكێكی دیكە لەقوتابیەكان كرد و پێم وت: ئایا ئێوە وەك مامۆستا و دایكی قوتابیەكی قۆناخی بنەڕەتی هەستتان بەوە كردووە كە كێشی ئەو كتێبانە زۆر زۆرن و قوتابیەكان هیلاك دەكات؟ لەوەڵامدا مامۆستا سۆلاڤ بەمجۆرە وەڵامی دامەوەو وتی: (قورسی كێشی كتێبەكان نەك منداڵەكان، بەڵكو ئێمەشی وەك دایكان بێزار كردووە، من منداڵەكەم لەگەڵ خۆم دێنم و زۆر جار كە هەست دەكەم ماندوو بووە یارمەتی دەدەم و جانتاكەی لێوەردەگرم و بۆی هەڵدەگرم، بێجگە لەوەی منیش ماندوو دەكات، لەخۆشم دەپرسم چۆن دەبێت ئەم بارە قورسە بەشانی منداڵانەوە بێت، بۆیە ڕووی قسەی خۆم دەكەمە وەزارەتی پەروەردە و پێموایە دەبێت وەزارەتی پەروەردە چاوێك بەم لایەنە بخشێنێتەوە و چارەسەری بۆ بدۆزێتەوە.
پسپۆرانی پەروەردەیی و تەندروستی
لەمبارەوە چی دەڵێن؟
پسپۆرانی پەروەردەیی قورسی كێشی كتێبەكانیان لا ئاساییە، بەڵام ئەوەی بە نائاسایی دەزانن، ئەوەیە ئەو كتێبە قورسانە ڕۆژانە بە شانی منداڵانەوە هاتووچۆیان پێبكرێت، سەبارەت بەم لایەنە پرسیارمان لە خاتوو گوڵاڵە حوسێن پسپۆری پەروەردەیی كردو لەمبارەوە بەمجۆرە ڕای خۆی پێ وتین: (لە هەموو جیهاندا كتێبی قوتابخانەكانی قۆناخی بنەڕەتی قورسن، لەبەر ئەوەی ئەو كاغەزەی ئەو كتێبانەی لەسەر چاپدەكرێت ئەستوورن و هەروەها كتێبەكان هۆكاری ڕوونكردنەوەی زۆری تێدا بەكاردەهینرێت، بۆیە ژمارەی لاپەڕەكانیشی زۆرن، ئەمەش وایكردووە كێشی كتێبەكان قورس بن، لەم چوارچێوەیەدا ئەگەر بەراوردی كێشی كتێبەكانی قۆناخی بنەڕەتی وڵاتی خۆمان لەگەڵ كێشی كتێبەكانی هەمان قۆناخی وڵاتی دیكە بەراورد بكەین، هەست دەكەین كێشی كتێبەكانی ئەوان لە كێشی كتێبەكانی قوتابیانی ئێرە قورسترە، بۆیە ئەگەر بە وردی لەسەر ئەم پرسە هەڵوەستە بكەین، هەست دەكەین قورسی كێشی كتێبەكان كێشەیەك نین، بەڵكو هاتۆچۆپێكردنی كتێبەكان كێشەكەیە، ئەمەش بەرەو ئەوەمان دەبات ڕاشكاوانە دەست بخەینە سەر ئەم كێشەیە و بڵێین هەتا ئێستا حكومەتی هەرێمی كوردستان وەك پێویست نەیتوانیووە بەرنامەیەك بۆ چارەسەری قورسی كێشی كتێبەكان بدۆزێتەوە، لەبەر ئەوەی ئەگەر لەناو پۆلەكانی خوێندن شوێنێك هەبێت كتێبەكانی لێ پارێزراو بێت و ڕۆژانە ئەو هەموو كتێبە هاتوچۆی پێنەكرێت، بەشێكی زۆری ئەم كێشەیە چارەسەر دەبێت. بۆیە دەتوانین بڵێین كورتترین ڕێگە چارەسەر ئەوەیە شوێنێك لە قوتابخانەكان دابین بكرێت بۆ ئەوەی ڕۆژانە ئەو هەموو كتێبە هاتوچۆی پێنەكرێت)).
دكتۆرە سۆزان كاكل پسپۆر لەنەخۆشییەكانی ئێسكدا سەبارەت بە زیانەكان دەڵێت (لەڕووی تەندروستیەوە نابێت منداڵ لەتەمەنی پانزە ساڵی كەمتر هیچ جۆرە كێشێكی قورسی بدرێتێ لەبەر ئەوەی هێشتا ئێسكەكانی بەتەواوی بەهێز نەبوون و ناتوانن وەك پێویست ئەو هێزە قورسە ڕابكێشن، ئەمە بێجگە لەوەی زیانی زۆری بۆ بڕبرەی پشت هەیە، گەورەترین مەترسی بۆ جومگەكانی ئێسك هەیە).
ناوبراو پێیوایە ئەو شتوومەكە قورسانە بەهەموو شێوەیەك لەشێوەكان زیان لەباری تەندروستی منداڵ دەدات و پێویستە لەدانانی پرۆگرامەكاندا باری تەندروستی بەرلەهەموو شتەكانی تر لەبەر چاوبگیرێت.
مامۆستا ئاراس نەجمەدین بەڕێوەبەری گشتی پرۆگرام و چاپەمەنیەكان لەوەزارەتی پەروەردە سەبارەت بەچارەسەركردنی ئەم گرفتە بەگوڵانی ڕاگەیاند كە ئەوان بەدرێژایی ماوەی ڕابردوو هەوڵی بەردەوامیان داوە بۆ كەمكردنەوەی كێشی پەرتووەكان و چەندین لیژنەی پسپۆریان پێكهێناوە بە پوختەكردنی پەرتووكەكان بۆئەوەی كێشەكەی كەمبێتەوە، دەشڵێت (لەكۆتایی ئەمساڵیشدا بڕیارە كۆنفرانسی زانستی لەشاری هەولێری پایتەخت ببەسترێت و لەم كۆنفرانسەدا سەرلەنوێ پرۆگرامەكان بەشێوەیەك دادەڕێژرێتەوە، هەموو پەرتووكەكان پوختە دەكرێن).
ئەسكەندەر مستەفا بەڕێوەبەری پرۆگرامەكان لەبەڕێوەبەریەتی گشتی پرۆگرام و چاپەمەنیەكان ئاماژەی بەوەدا كە دوو پەرتووك هەن كە كێشیان گرانە، ئەوانیش بریتین لە پەرتووكی زانست و بیركاری، دەشڵێت (ئەم دوو پەرتووكە لەسەرەتادا لەدوو بەرگ پێكهاتبوون بۆئەوەی بە دوو بەرگی جیاواز بخوێندرێت، بەڵام بەهۆی دروستبوونی كێشە لەكاتی دابەشكردنی لە قوتابخانەكان، لەبەر ئەوە بۆ ساڵی دووەم هەردوو پەرتووكەكەمان لەیەك بەشدا كۆكردەوە، لەبەر ئەوە كێشەكەی قورسبوو، لەئێستادا كاردەكەین بۆ كردنی بە دووبەش و كەمكردنەوەی بڕگەكانی بابەتەكان بەشێویەك كە زیانی نەبێت، بەڵام ئەوەی گرنگە پێوستە بەشەكان بەشێویەك كورت بكرێنەوە زۆر لەڕووی زانستییەوە كەموكورتی دروست نەبێت، چونكە هەموو بابەتەكان پێوەندی تەواویان بە یەكەوە هەیە و ناكرێت لێكبپچڕێن).