هۆیەكانی ڕاگەیاندن كاریگەری دوولایەنەیان هەیە، ئەگەر زۆر بەدروستی بەكار نەهێنرێن، ئەوا هەندێك جار دەرهاویشتەی نەرێنی لێدەكەوێتەوە، هەر بۆیە گرنگە هۆیەكانی ڕاگەیاند ئاگاداری ئەوە بن كە بەرنامەكانیان یان ئەو فیلم و درامایانەی پەخشی دەكەن، نەبنە سەرچاوەی توندوتیژی یان بەرهەمهێنانی ڕەفتاری توندوتیژی، ئەم ڕووداوە كە لەسەرەتای خوێندنی ئەمساڵ لە كوردستان ڕوویداوە، كارەساتی یەكێك لە منداڵە جوانەكانی كوردستانە كە بەهۆی لاساییكردنەوەی كاراكتەرێكی نێو درامایەكی دۆبلاژكرا و بۆسەر زمانی كوردی كە لەیەكێك لە كەناڵە ناوخۆییەكانی هەولێر پەخشكراوە، دەبێتە هۆكاری ئەوەی گیان لەدەست بدات. یوسرا لە یەكەم ڕۆژی خوێندنی ئەمساڵ دوای ئەوەی لە قوتابخانە بۆ ماڵەوە دەگەڕێتەوە، هەوڵدەدات بەهەمان شێوەی ئەو دیمەنەی لە دراما دۆبلاژكراوەكە بینیویەتی پەتێك هەڵبواسێت بۆ ئەوەی تاقیبكاتەوە چۆن لەناو دراماكە كارەكتەرەكە خۆی هەڵواسیووە نەخنكاوە، بەڵام بەداخەوە كاتێك ئەم پەپولەیە هەمان دیمەن دووبارە دەكاتەوە بۆ هەتا هەتایە ماڵئاوایی لەژیان دەكات.

ئا: سانە سلێمان


یوسرا دەیپرسی بۆچی ئایلین خۆی هەڵواسی و نەخنكا؟
دڵشاد سابیر عەزیز باوكی یوسرا سەبارەت بەم ڕووداوە دڵتەزێنە پێی وتین «ئەو ڕۆژە كاتژمێر 9:20 خولەكی بەیانی كە بۆ دەوام دەچووم لەو كاتەیە كچەكەم تەلەفۆنی بۆ كردم و ڕاستەوخۆ گوتی بابە وەرەوە یوسرا خۆی خنكاندووە، كە گەڕامەوە ماڵەوە بینم یوسرایان لەسەر دۆشەكێك داناوە و هەوڵی لەگەڵ دەدەن قسە بكات، دوای ئەوەی من كە چوومە سەربان بینیم یوسرا لەو ژوورە بەهۆی ماسیحەیەكەوە پەتێكی كردووە بەشیشی پانكەكە و دواتر خۆی پێوە هەڵواسیووە، دواتر كە پێیان زانیبوو لێیان كردبۆوە، بۆیە كە گەڕامەوە دەستبەجێ بردمە نەخۆشخانە، لەنەخۆشخانە دكتۆر و كارمەندەكان هەوڵێكی زۆریاندا بۆ ئەوەی گیانی لەمردن ڕزگار بكەن، بەڵام بەداخەوە هەوڵەكەیان بێ سوود بوو و یوسرا ماڵئاوایی لێكردین».
دڵشاد باس لەوە دەكات كە كچەكەی تەمەنی هەشت ساڵ و نیو بووە و خۆشەویستی ماڵەوە بووە، هیچ كێشەیەكیان نەبووە. شەوی 12لەسەر13/9/2011 لەگەڵ خوشكەكەی سەیری زنجیرە درامایەكی دۆبلاژكراوی توركی كردووە بەناوی (ئایلین) كە لەیەكێك لە كەناڵە ناوەخۆییەكانی كوردی شەوانە پەخش دەكرێت، لەو زنجیرە درامایەدا یەكێك لە ئەكتەرەكان هەوڵی خۆخنكاندنی بە پەتێك داوە، بەڵام نەخنكاوە. بۆیە دوای ئەم دیمەنە ئەو پرسیارە لای یوسرا دەوروژیت كە بۆچی ئایلین نەخنكا و بەردەوامیش ئەم پرسیارەی لە خۆشكەكەی دووبارە كردۆتەوە: (ئەوە ئایلین خۆی بەو پەتەوە كرد، ئەی بۆچی نەمرد؟) خوشكەشی پێی وتووە یوسرا گیان ئەوە فیلمە خۆ ڕاستی نییە، بەڵام بەیانی یوسرا هەستاوە لاسایی كردۆتەوە، بەڵام بەداخەوە كۆتایی بە ژیانی هات.
بە هەمان شێوازی دراماكە خۆی بە پەتەكەوە هەڵواسیبوو
شنە دڵشاد لەدایكبووی 1977 خوشكی یوسرایە، خۆی یوسرای لە پەتەكە كردۆتەوە و سەبارەت بەو دیمەنەی بینیوویەتی بەمجۆرە بۆی گێڕاینەوە و وتی: شەو لەگەڵ من سەیری ئەو زنجیرە دراما دۆبلاژكراوەمان دەكرد، كە بینی ئایلین دەیەوێت خۆی بخنكێنێت، بەڵام سەركەوتوو نەبوو، لەمنی پرسی ئەی ئەوە ئایلین بۆچی نەمرد؟ منیش وتم ئەوە فیلمە خۆ ڕاستەقینە نییە، لەو كاتەیە تۆزێ بێدەنگ بوو دوایی بەقسە هات و وتی: ئەمە مانای ئەوەیە هەر كەسێكی دیكەش خۆی بە پەتەوە بكات ناخنكێت؟ منیش وتم تۆ پێوەندیت بەوە نەبێت.
خوشكەكەی باس لە چۆنیەتی خۆ خنكانەكەی یوسرا دەكات و دەڵێت «بۆ بەیانی كە لەقوتابخانە هاتەوە ڕایكردە سەربان بۆ یاری كردن، دوایی تۆزی ئێمە سەرقاڵ بووین و دایكم بانگی كردم وتی بڕۆ سەیری سەربانەكە بكە بزانە یوسرا چی دەكات نەوەك لەسەر دیوارەكەوە پازی دابیتە ماڵی دراوسێیەكەمان، كەمن چوومە سەربان بینیم خۆی بە پتێكەوە هەڵواسیوە سەیری ڕوخساریم دەكرد وامزانی پێم پێدەكەنی و گاڵتەم لەگەڵ دەكات، بۆیە چوومە هەورەبانەكە سەیرم كرد یاریەكانی ڕێز كردووە و تەماتە و خەیاری ورد كردووە و زەڵاتەی بۆیاری ئامادە كردبوو، هەروەها لەلایەكی دیكەوە خۆی بە پەتەكەوە هەڵواسی بوو، منیش بانگم كرد ئەوە بۆ واتكردووە و هەروەها شەقە زللەیەكیشم لێدا بۆ ئەوەی جوڵە بكات، كەچی سەیر ئەكەم هیچ دەنگی لێوە نایەت، بۆیە هاوارم كرد و بانگی دایكم كرد، كە دایكم هات بە هەردووكمان لە پەتەكەمان كردەو و دواتر تەلەفۆنم بۆ باوكم كرد، كە گەیاندمانە نەخۆشخانە، هەتا گەیاندنمان گیانی لە دەستدابوو، ئەوەی قەت لەبیرم ناچێتەوە ئەوەیە بەهەمان ئەو شێوازەی كە لە دراماكە شەو بینی بووی، هەر بەوشێوازە خۆی بە پەتەكەوە هەڵواسی بوو».
كێ لەم جۆرە ڕووداوانە بەرپرسیارە؟
رووداوی هاوشێوەی ئەم ڕووداوە كارەساتن بۆ كۆمەڵگە، ڕاستە ڕووداوی لەو جۆرە تاراددەیەك دەگمەنە، بەڵام ئەمە یەكێكە لەو حاڵەتانەی دەرهاویشتە نەرێنیەكانیان گەیشتۆتە ئەم ئاستە، بەڵام لەوانەیە دەرهاویشتەی نەرێنی دیكەی لەسەر دەروونی هەزاران منداڵی دیكە بەجێهێشتبێت، بەڵام بە ئاستی یوسرا دەرنەكەوتبن. سەبارەت بەم لایەنە باوكی یوسرا دەڵێت «من سكاڵا و گلەیەكی زۆرم هەیە لەسەر كەناڵە ناوەخۆییەكان و هەروەها وەزارەتی ڕۆشنبیری كە لەو نێوانە ڕۆڵێكی زۆر لاوازی هەیە و ناتوانێت كەناڵەكان ڕێكبخات، ئەو كەناڵانە بەبێ ویژدانانە بازرگانی بە مێشك و دەروونی ئەو خەڵكانەوە دەكەن و ئەوكچە بچووكەی منیش بووە قوربانی ئەو بێ بەرنامەییە».
بەهۆی ئەو درامایانەوە منداڵانی هەموو كوردستان
تووشی پەروەردەیەكی ناتەندروست بوون
رێزان بایز دایكی یوسرا دەڵێت « ئەمڕۆ منداڵی من بەو شێوازە لە ناوچوو لە داهاتوو منداڵی تریش بەهەمان جۆر دەڕوات، ئەگەر بێت و ئەو بارودۆخە كونترۆڵ نەكرێت، ئەوا لەسەر دەستی ئەو ڕاگەیاندنانەوە منداڵانی هەموو كوردستان تووشی پەروەردەیەكی ناتەندروست دەبن و نەوەیەكی ناتەندروستیش دروست دەبێت».
كەناڵێكی پەروەردەیی
تایبەت بەمنداڵانمان نییە
د.دلێر ئەحمەد سەرۆكی بەشی ڕاگەیاندن لە پەیمانگای تەكنیكی هەولێر دەڵێت «ئێمە لە كوردستان كەموكورتیەكی گەورەمان هەیە، ئەم هەموو كەناڵە هەیە كەچی كەناڵێكی پەروەردەیی تایبەت بە منداڵانمان نییە كەناڵێك بۆ هەر چوار پارچەی كوردستان بێت وەكو ئەو كەناڵە لۆكاڵیە ناوەخۆیانە نەبێت، هەموو منداڵێكی كورد سوودی لێ وەربگرێت، لەگەڵ ئەوەشدا تاوەكو ئەمڕۆ كەناڵەكانی ئێمە نەیانتوانیوە وەك كەناڵە پێشكەوتووەكانی جیهان لەكاتی پەخشكردنی بابەتێك لەسەری بنووسرێ ئەمە بۆ چ تەمەنێكە، بۆ نموونە بۆ سەروو (13) ساڵانە یان خوار (18) ساڵانە ئەگەر ئەمە هەبێت لە گشت كەناڵە كوردیەكان ئەوكات كەمێك مەترسیەكانی ڕاگەیاندن لەسەر كۆمەڵگە كاڵتر دەبێتەوە».
سەرقاڵی دایك و باوكان هۆكارێكی دیكەیە
پرۆفیسۆر دكتور ( صباح ئەحمەد نجار) توێژەری كۆمەڵایەتی دەڵێت منداڵ پێویستە بە شێوەیەكی ڕاستەقینە پەروەردە بكرێ، بەڵام لەجیهانی ئەمڕۆ دایك و باوكان ناتوانن سانسۆر لەسەر منداڵەكانیان دابنێن كە سەیری چ بابەتێك بكات یان سەیری نەكات، چونكە هەر ماڵێك دوو سێ تەلەفزیۆنی تێدایە، لەلایەكی تریش دایك و باوكەكان سەرقاڵن بە كاری ڕۆژانەیان و ناتوانن ئەوەندە بە منداڵەكانیانەوە پەیوەست بن، بۆیە پێویستە كەنالێكی تایبەت بە منداڵان هەبێت، چونكە كەناڵە ڕاگەیاندنەكانی ئێمە تەنیا لایەنە ناشیرینەكانی كۆمەڵگە بەدیار دەخات».
ئەو توێژەرە پێوایە پێویستمان بە شارەزای زیاتر هەیە لەپەروەردەكردنی منداڵ لەرێگەی ڕاگەیاندنەكانەوە خەڵكی ناو كۆمەڵگە زیاتر هۆشیار بكرێتەوە تا بتوانن بە نەرمونیانی بەشێوەیەكی زیرەكانە مامەڵە لەگەڵ هەموو مەترسیەكان بكرێ بۆ چارەسەركردنیان».
كەسایەتی منداڵ لەلاسایی كردنەوە دروست دەبێت
منداڵ وەك ئەوەی پێناسەی كراوە لە تەمەنی یەك ڕۆژەیەوە بەمنداڵ دەژمێردرێ تاوەكو سنووری 12-13 ساڵ، دواتر بە هەرزەكار دەژمێردرێ و لە 18- 19 ساڵ بەگەنج دەژمێردرێ.
ئەو ماوەی كە پیێ دەوترێ منداڵ بەتایبەتی پێنج ساڵی یەكەمی قۆناغی ژیانی زۆر هەستیارەو مەترسیدارە، چونكە لەوكاتەی تەمەنی هەموو بنەما و بناغەو بیروبۆچوونەكانی لێكدانەوەی لەم ماوەیەدا دەبێت و ئەو دیاردانەی كە بەچاو دەبینرێ و بەگوێ هەستی پێ دەكرێ، ڕۆڵێكی گەورەی دەبێت لە دروستكردنی ئاییندە و كەسایەتی ئەم مرۆڤە. دەتوانین بڵێین هەموو ئەم بابەتە توندوتیژانەی تاوەكو فیلمی كارتۆن و یاری ئەتاری منداڵان كە توندوتیژی تێدا بەدی دەكرێت، منداڵ بەكاری بهێنیت. ئەمانە گشتیان ڕۆڵێكی مەترسیدار دەبینن. لەمباریەوە توێژەری دەروونی د.سیروان عبداللە جیاوك دەڵێت «دروستبوونی كەسایەتیەكی بەردەوام بەلاسایی كردنەوەیە لەتەمەنی بچووكەوە، بۆیە كاتێك توندوتیژی لە تەلەفزیۆنێك دەبینێت لاسایی دەكاتەوە تا وای لێدێت هەست دەكات ئەم شەڕانگێزیە ڕەوشتێكە لە پێوەندی كردن لەگەڵ دەوروپشتی خۆی. لێكۆڵینەوە دەروونییەكان ئەوە دەسەلمێنن كە ئەو منداڵانە كاتێك كە گەورە دەبن دژی كۆمەڵگە ڕادەوەستن و لە هەموو بونەوەرێكی دەوروبەریان مامەڵەیەكی شەڕانگێزیانە بەكاردەهێنن و ئەگەری تووشبوونیان بەچەندین نەخۆشی دەروونی هەیە، وەك خەمۆكی و وەسواسی و نەخۆشی هستریا».
د.سیروان ئاماژە بەوەش دەكات هەقە لایەنە پێوەنددارەكان لەوە زیاتر بێدەنگ نەبن، چونكە مردنی منداڵێك بەوجۆرە كارەستێكی گەورەیە و ئەگەری ئەوە هەیە كە ڕووداوی لەو جۆرە بڵاو بێتەوە، چونكە منداڵ لەو تەمەنە تەنیا هەوڵی لاساییكردنەوەی دەوروبەری دەدات، هەروەها پێویستە دایك و باوكان پلانی تایبەتیان هەبێت و نەخشەی ڕۆژانە بۆ منداڵەكانیان دابنێن.