لە سەردمێكی وەكو ئەمڕۆ توانراوە سودێكی زۆر مۆبایل لە ببینرێت و كارئاسانی زۆریش بۆ هاووڵاتییان بكات، بەڵام كەسانێك بەپێچەوانەوەوە بەكاری دەهێنن و بوونەتە هۆی دروستكردنی كێشەی كۆمەڵایەتی و هەڵوەشاندنەوەی چەندین خێزان، تەنانەت خراپ بەكارهێنانی مۆبایل مردن و كوشتن و سووتانیشی لێكەوتۆتەوە. سەرەڕای ئەوەی یاسا و سزاش دانراوە بۆ ئەوانەی كە تاوان لە رێگای مۆبایل و تەكنۆلۆژیاكانی پێوەندی كردنەوە ئەنجام دەدەن، بەڵام تاكو ئێستا نەتوانراوە چارەسەر كردنی ئەم كێشەیە بكەن و بنبڕی بكەن.
بۆیە كاتی ئەوە هاتووە لایەنی پەیوەندار لەو دیاردەیە بێدەنگ نەبن و لێپێچنەوە بكەن و كۆمپانیاكانی پێوەندیش هەڵوێستی خۆیان روون بكەنەوە، سەبارەت بەم كێشەیەی خەریكە دەبێتە دیاردەیەكی قێزەوەن لە كۆمەڵگای ئێمەدا.
ئێمە بە پێویستمان زانی لایەنە سلبیەكانی ئەم دیاردەیە بخەینە روو، لە زاری چەند كەسێك كە بوونەتەوە قوربانی ئەم دیاردەیە.

قوربانیەكانی مۆبایل
( ئ، ج) ئەو كچە تەمەنی 23 ساڵ بوو كە ماوەی دوو ساڵ بوو لەگەڵ كوڕێكی كرێكار ژیانی هاوسەرگیری پێك هێنابوو و توانیبووی لەگەڵ (ه) هاوسەری خێزانێكی بچووك پێكبهێنێت و رۆژەكانیان بە خۆشی بەسەربەرن، بەڵام كەسێك لە رێگای مۆبایلێك پێوەندی پێوە دەكات و داوای لێ دەكات بیبینێ بۆ ئەوەی میمۆرێیكی بگەیەنێتە دەست، بەڵام (ئ) داواكارییەكەی رەت دەكاتەوە، دوای ماوەیەك كوڕەكە لە هەوڵەكانی بەردەوام دەبێت تا(ئ) ناچار دەكات میمۆریەكەی لێوەربگرێت و دوای سەیر كردنی میمۆریەكە چەندین ژمارەی تر پێوەندیان بە (ئ) دەكرد بۆ ئەوەی بیبینن و قسەی لەگەڵ بكەن (ئ) هەموو داواكاریەكان رەت دەكاتەوە، بەڵام لەبەر ئەوەی بێزار دەبێت و چی تر بەرگەی ئەو بارودۆخەی ناگرێت، مردن هەڵدەبژیرێت و لە خانوویەكی سێ نهۆمیدا خۆی هەڵدەداتە خوارەوە و خەونەكانی لەگەڵ (ه) هاوسەری لە ژیان كۆتایی پێدێت، هۆكاری ئەوەش بۆ خراپ بەكارهێنانی مۆبایل دەگەڕێتەوە.
چەندین كچی هاوشێوەی (ئ) بوونەتە قوربانی رابواردنەكانی گەنجان لەرێگای مۆبایلەوە.(م)ی دایكی (ئ) دەڵێت: دوای ئەوەی كچەكەم میمۆریەكەی لەو كوڕە وەرگرت منی ئاگادار كردەوە كە ئەو میمۆریە لە رێگای كوڕێكی تەمەن 13 ساڵانەوە بەدەستی گەیشتووە سەیری كردووە بینویەتی هەمووی دەنگی خۆیەتی تۆمار كراوە كراوە كە گۆرانی بۆ خۆشەویستەكەی پێشووی گووتوە، چونكە پێش ئەوەی شوو بكات لەگەڵ كورێك بەناوی (ه،ك) پێوەندی خوشەویستی هەبوو كە دووكانی سەرتاشخانەی هەبووە و چەند جار هاتە خوازبینی، بەڵام ئێمە رازی نەبووین لەبەر ئەوەی خەڵكی بە باشە باسی ئەوە ماڵەیان نەدەكرد، دواتر ئەو كوڕە كوردستانی جێهیشت و ئێستا لە سوید گیرساوەتەوە، ئێمەش كچی خۆمان بە شوودا، دوای دوو ساڵ (ه) ئەو میمۆریەی لە ئەوروپاوە بۆ ناردۆتەوە لە ماوەی یەك هەفتە چەندین ژمارە تەلەفۆنیان بۆ دەكردو بێزاریان دەكرد، گشتی ژمارەكانیش ئەو كۆدانەی ئێستا بوون كە لە بازاڕ بە پارەیەكی هەرزان دەفرۆشرێن، تا وای لێهات كچەكەم بەرگەی نەگرت و كۆتایی بە ژیانی خۆی هێنا و خەم و پەژاری بۆ ئێمە هێشتەوە.
(ه) ی هاوسەری (ئ) كە كرێكارە دەڵێت: ئێمە پێكەوە ژیانێكی خۆشمان هەبوو هیچ كێشەیەكمان نەبوو، بەڵام من هەستم كرد هەفتەیەك ژنەكەم زۆر گۆڕابوو تەلەفۆنی زۆری بۆ دەهات ئەویش لەترسی ئەوەی من نەزانم هەستا بوو، بەناوی كەسوكارەكەی ژمارەكانی خەزن دەكرد دوای ئەوە من بە برایەكەم گوت و برایەكەی لەگەڵ باوكی و مامی كۆبوونەوە ئەو كێشەیە چارەسەر بكەن و بزانن هۆكاری ئەو هەموو پێوەندیە چییە، بەڵام پێش ئەوەی قسە لەسەر بابەتەكە بكرێت (ئ) خیزانم خۆی لەسەربان هەڵداو ڕێگای مردنی هەڵبژارد.

سیم كارت دەكڕن بۆ ئەوەی گاڵتە بە كچان بكەن
جەعفەر داود كوڕە گەنجێكی تەمەن 17 ساڵانە لە لە گۆرەپانی كۆتری سەلامی شاری هەولێر مێزێكی بچووكی لەپێش خۆی داناوە چەندین سیمكارتی كۆرەك و ئاسیا دەفرۆشێت، ئەو گەنجە دەڵێت: ئێمە جۆری سیمكارتی فەلمان هەیە واتە لەدەستی دوو دەكڕێتەوە كە كاری پێكراوە و بە دوو، سێ هەزار زیاتر دەیفرۆشینەوە سیمكارتی نەشكاویشمان هەیە نرخی لە2 هەزار تاوەكو 10 هەزارە ئەویش زۆر هەرزانە و هەموو خەڵكێك دەتوانن بیكڕن. ئەو گەنجە دەڵێت: منداڵ هەبووە لە تەمەنی 13و14 ساڵان پێنج شەش سیمكارت دەكڕێت كە دەڵێین بۆ چیتانە، دەڵین بۆ ئەوەی عاشقاتی پێبكەین و لەگەڵ كچان قسە بكەین، بێگومان ئەوانە لەو جۆرە كەسانەن كە دەبنە مایەی دروست بوونی ئاژاوە لەناو خێزانەكان.

85% كێشەكان گەنج دروستی دەكەن
عەمید عەبدولخالق تەلعەت بەڕێوەبەری پۆلیسی هەولێر دروستبوونی كێشەكانی مۆبایل دەگەڕێنێتەوە بۆ نەزانینی و تێنەگیشتووی گەنجان، چونكە ئەوانەی مۆبایل بۆ كاری نەشیاو بەكار دەهێنن و هۆكاری درووستبوونی كێشەكانن 85% گەنجن، هەروەها تا ئێستا سیستەمێكی وا نییە كە بتوانرێ ئەو كەسانە بدۆزرێنەوە كە لەرێگای مۆبایلەوە كێشە دروست دەكەن و خەڵك بێزار دەكەن.
عەمید عەبدولخالق تەلعەت دەڵێت: پێویستە حكومەت هەوڵبدات چارەسەرێكی گونجاو بۆ ئەو كێشەیە بدۆزیتەوە، چونكە لە 25% كێشە كۆمەڵایەتییەكان بەهۆی مۆبایلەوە روو دەدەن، هەموو جۆرەكانی سیم كارت بەكاردەهێنن بۆ پێوەندی كردن، لەگەڵ ئەوەش رۆژ بەرۆژ كێشەكان زیاتر دەبێت هەموویشیان لە رێگای ئەو ژمارانەوەن كە كۆدە هەرزانەكانن لە بازاڕ و بەبێ چاودیری كردن دەفرۆشرێن، هەروەها كۆمپانیاكانی پێوەندی كردنیش ساردیان پێوە دیارە. ئەگەرچی هاوكاری ئێمەیان كردوە، بەڵام بە ئەندازەی دروستبوونی كێشەكان نەبووە.

پێویستە لایەنی پەیوەندیدار ئەو كێشەیە چارەسەر بكات
هەر سەبارەت بەم كێشەیە بەهزاد محەمەد توێژەری كۆمەڵایەتی دەڵێت: كۆمەڵگای ئێمە لە داخراوی بەرەو كراوەیی هەنگاو دەنێت بۆیە تاوەكو ئێستا چەندین كێشەی جۆراوجۆر رووبەڕوومان دەبێتەوە و ناتوانرێ كۆنترۆڵی ئەو جۆرە كێشانە بكرێت. لەبەر ئەوە كاتی ئەوە هاتووە حكومەت بیر لە چارەسەر كردن بكاتەوە، لایەنە پەیوەندارەكان بە رۆڵی خۆیان هەستن و خۆیان بەخاوەنی ئەو كۆمەڵگایە بزانن بۆ ئەوەی سیستەمێك هەبیت و كۆمپانیاكانی پێوەندی كردن كۆنترۆڵ بكەن. ئەو توێژەرە پێیوایە ئەركی میدیا و دامودەزگاكانی پەرورەدە و فێركردنە هەوڵبدەن هەر لەسەرەتاوە ئاستی رۆشنبیری قوتابییەكان ببنەسەرێ، زانیاری دروستیان لەسەر تەكنەلۆژیای پێوەندی كردن بدەنێ، بۆ ئەوەی لە داهاتوو بتوانرێت نەوە و كۆمەڵگایەكی ساغ دروست بێت.

یاسای تایبەت بەپێوەندی كردن چارەسەری كێشەكانی نەكردوە
ئیبراهیم خەلیل كە پارێزەرە پێیوایە ئەو یاسانەی بۆ كۆمپانیاكانی پێوەندی كردن و ئەو كەسانە دەرچوو كە تاوان لە رێگای هۆكارەكانی پێوەندی كردنەوە ئەنجامدەدەن تاوەكو ئێستا بەگوێرەی پێویست چارەسەركردنی كێشەكانی نەكردووە ئەویش بەهۆی ئەوەی یاساییەكی نەرم نییە بۆ دادخواز ئەگەرچی دادگا بەشێوەیەكی گونجاو مامەڵە لەگەڵ هەموو ئەو كەیسانە دەكات كە لەرێگای پێوەندی كردنەوە ئەنجامدراوە، بەڵام هێشتا ئەوە بەس نییە و پێویستە حكومەت چاودێرییەكی بەرداوم لەسەر كۆمپانیەكانی پێوەندی كردن دابنێت.