(سەوسەن ئەلزوبەیدی) دەمێكە سەرقاڵی رۆژنامەگەری و نووسینە، لە زۆربەی رۆژنامە و گۆڤارە بەناوبانگەكانی عێراق كاریكردووە، ئێستا بۆ هەندێ لە چاپكراوە عەرەبییەكانی كەنداو و میسر دەنووسێت، خانمی(زوبەیدی) ناوە ناوە شیعریش دەنووسێ، لە هونەری شێوەكاریشدا حزوورێكی دیاری هەیە، هەندێ لە تابلۆكانی بەشداری پێشبڕكێیە نێودەوڵەتییەكانی كردووە و خەڵاتیشی بەدەست هێناوە.
() لە بواری كۆمەڵگەی مەدەنیشدا چالاكە، پشكداری چەندین خولی پەرەپێدانی كۆمەڵایەتی كردووە، لە نووسینەكانیدا جەخت لەسەر یەكسانی ژێندەری و خراپەكانی تووندوتیژی خێزانی دەكات، هەروەها ئامادەكاری چەند بەرنامەیەكە لە بارەی منداڵ و خێزان لە(تی ڤی)ی حەیفا (ئەلشەرقیە) (زوبەیدی) ئێستا بەرپرسی راگەیاندن و پەیوەندییەكانی وەزارەتی رۆشنبیری عێراقە، هەروەها ئەندامی كارای سەندیكای رۆژنامەنووسان و هونەرمەندانی عێراقیشە، هەفتەنامەی (گوڵان) لە دەرفەتێكدا ئەو گفتوگۆیەی دەربارەی تووتدوتژی ژێدەری لەگەڵ سازدا.
? ئاشكرایە تووندوتیژی دیاردەیەكی جیهانی بەربڵاو و زیاتر لە جۆر و شێوازێكی هەیە، بێگومان مەبەستمان لە تووندوتیژی خێزانی و ئەو جۆرەیەكە دەرهەق بە ئافرەتان پەیڕەو دەكرێ، بەڕای ئێوە بۆچی لە كۆمەڵگە دواكەوتووەكان یان كۆمەڵگە ئیسلامییەكاندا بڵاوترە؟
- ئەمڕۆ تووندوتیژی بە هەموو شێوازەكانییەوە ترسناكترین كردارە كە رووبەڕووی كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی دەبێتەوە و بەگەڤێكی جیدیش لەسەر بەها كۆمەڵایەتی و ئایینییەكان هەژمار دەكرێت.
تووندوتیژی خۆی لە فۆرمدا ئیماژێكە بۆ پاشەكشەكردنی بەها مرۆڤایەتییەكان و فراوانتر بوونی بۆشایی وسستبوونی پەیوەندی نێوان تاكەكان.
كاتێك باس لەو دیاردەیە دەكەین پێویستە تەنیا رووە ئاشكرا و بەرچاوەكەی تووندوتیژی نەبینین چونكە وەك گوتمان شێوازگەلێكی زۆری هەیە، هەتككردن و تەحەرووشی سێكسی بەشێكن لەو شێوە تووندوتیژییە ژێندەرییەی كە رۆژانە دەرهەق بە ژنان ئەنجام دەدرێن و بە بێدەنگیش تێپەڕ دەبن.
بەربڵاوی تووندتیژی لە هەناوی كۆمەڵگە دواكەوتووەكان، پەیوەستە بەو ژێرخانە كولتوورییە سەقەتەی كە سەدان ساڵە لە هزری تاكی نێرینەدا خۆی چەقاندووە، لەلایەكی دیكەش باڵادەستی هزری پاتریاكی بە مانای شرۆڤەكردنی هەڵەی ئەحكامە ئاینییەكان رۆڵیان هەبووە لە گەشەكردنی ئەو دیاردەیە لە منداڵانی كۆمەڵگە ئیسلامییەكان جیا لە هەموو كۆمەڵگەیەكی دیكە.
? شێوازێكی دیكەی تووندتیژی، تووندوتیژی خێزانییە، لە رووی كردار و ئاسەوارەوە چ تێبنییەكتان هەیە؟
- رۆژ لە دوای رۆژ تووندوتیژی خێزانی روو لە زیاد بوونە، پیاوان لە بچووكترین دەماقاڵی و رووبەڕووبوونەوەدا پەنا بۆ لێدان و ئەشكەنجەدانی ژنان دەبەن، ژنان لە ماڵ و لە شەقام و شوێنە گشتییەكان و لە فەرمانگەكانیش ئازار دەدرێن، هەندێ لە پیاوان لە كاتی سەرجێی و مومارەسەی سێكسیشدا تووندوتیژی دژ بە ژنان پەیڕەو دەكەن، ئەمڕۆ كۆمەڵگەی عێراقی لە هەموو رۆژێك زیاتر بەدەست تووندوتیژییەوە دەناڵێنێ، تەقینەوە و تیرۆر گەورەترین زیانیان بە ژنان گەیاندووە، زۆرێك لە گرووپە چەكدارە تووندڕۆكان ژنانیان كردۆتە ئامانج، كەم نین رێژەی ئەو ژنانەی كە رووبەڕووی تیرۆر و هەتكردن و رفاندن و زیندانی و ئەشكەنجەدان بوونەتەوە، حەوت ساڵی رابردوو ناخۆشترین و تووندوتیژترین سەردەم بوو لە مێژووی هاوچەرخی ژنانی عێراقدا، ئێستا سەرباری كەمبوونەوەی رێژەی تووندوتیژی بە گشتی لە عێراق، بەڵام تا هەنووكە بەهۆی كاریگەرییەكانی ساڵانی دوای پرۆسەی ئازادی، تووندوتیژی خێزانی و لە شوێنی كاركردن و لەسەر شەقام هەر بەرچاوە، لە نێوەندی خێزاندا ژنان لەلایەن باوك یان مێرد و براكانیانەوە ئازار دەدرێن، لە شوێنی كاركردنیش لەلایەن خاوەن كار و بەڕێوەبەرەكانیان، كە هەندێ جار شێوەی دەستدرێژی سێكسی و مەعنەوی وەك پەراوێزكردن و دەركردن و لە كار دەگرێتەوە.
* گفتوگۆ و رای جیاواز هەیە دەربارەی كاریگەری یاسا و هەمواركردنی یاسا كۆنەكان لەگەڵ هۆشیاری، بەروویەكی دیكە ئایا هەنگاوە كۆمەڵایەتی و ئابوورییەكان كاریگەرن یان هەمواركردنی یاساكان.
- یاسا و بەندە دەستوورییەكان لە عێراق تووندرنین لە سزادانی كەسانی تووندوتیژ، ئەمە روویەكی مەسەلەكەیە، روویەكی دیكە وابەستەی كلوتووری كۆمەڵایەتی و هۆشیارییە، ژنان لە كاتی تووندوتیژییدا ناتووانن یان خۆیان ئەو هۆشیارییەیان نییە پەنا بۆ دادگا ببەن، هەندێ لە كچان و ژنان ئاسەوارەكانی تووندوتیژی باوك یان براكانیان بەسەر جەستەوە دیارە بەڵام لە نێو خەڵكدا هەوڵی شاردنەوەی دەدەن یان باوك و براكانیان تۆمەتبار ناكەن، بۆیە لای من سوودمەنترە سەرەتا بۆ هۆشیاركردنەوەی ژنان و كۆمەڵگە هەوڵ بدەین، واتە ژنان هان بدەین لە حاڵەتی وادا پەنا بۆ دادگا ببەن و جورئەتی داكۆكیكردنیان لە مافەكانیان هەبێ، هەروەها پیاوان و كۆمەڵگەش لە ئاسەوارە خراپەكانی هۆشیار بكرێنەوە و هەوڵ بدەین پیاوان دەستبەردرای ببن و بە گفتوگۆ و موناقەشە كێشە خێزانییەكانیان چارەسەر بكەن، ئینجا دوای هەموو ئەوانە رۆڵی یاسا و هەمواركردن دێت، هەمواركردنێك لە توانای دابێ بە تووندی سزای سەرپێچیكاران بدات.
* هەموو دیاردەیەكی ترسناك لەسەر ئاستی تاك و كۆمەڵ ئاسەواری نێگەتیڤی هەیە، ئاسەوارە خراپەكانی تووندوتیژی لە چیدا كۆ دەكەیتەوە؟
- ترسناكترین ئاسەوار لایەنی سایكۆلۆژییە، تووندوتیژی گرێی دەروونی خەتەرناك لە دەروون دروست دەكات، هەندێ جار كەسەكە تووشی(انفصام الشخصية) دەكات لەوێوەش دابڕان و دووركەوتنەوە لە كۆمەڵگە و پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكانی ئەو كەسە روودەدات.
خراپترین جۆری تووندوتیژی، تووندوتیژی خێزانییە، چونكە هەندێ جار شێوەیەكی بۆ ماوەیی وەردەگرێت، ئەو دایك و كچەی تووندوتیژی بەرامبەر دەكرێت ئەویش رۆژێك لە رۆژان كە دەسەڵات و هێزی دەبێ بەرامبەر لە خۆی لاوازتر پەیڕەوی دەكات هەندێ لە دایكان لەگەڵ ئەوەی خۆیان قوربانی ئەو دیاردەیەن، كەچی ئەوانیش تووندوتیژی مەعنەوی دەرهەق بە كچەكانیان پەیڕەو دەكەن زەرەرمەنترین كەس لە تووندوتیژی خێزانی منداڵە ئەوان قوربانی یەكەم و كۆتایین.
? ئەو رێگە و شێوازانە چین كە پێویستە لە بەرەنگاربوونەوەی تووندوتیژیدا بگیرێنە بەر؟
-بە پلەی یەكەم ئەركی حكومەت و دەسەڵاتی سیاسییە نەخشە پلان و رێوشوێنی پێویست بگرێتە بەر و بەهۆی یاساوە رێگری و بەربەست لەبەردەم سەرپێچیكاران دابنێ و سزای تووندیان بدات.
(أ‌) پێم باشە هاوتا لەگەڵ سزای بەندكردنی پیاوانی تووندوتیژ غەرامەی داراییشیان بەسەر بچەسپێ و ئەو غەرامەیەش بە قوربانییەكە بدرێت، لە رووی كۆمەڵگەی مەدەنییەوەش ئەركی رێكخراوە نا حكومییەكانە، بەهۆی سیمینار و ۆرك شۆپ و كۆنفرانسەوە هۆشیاری مەدەنی پێشكەش بە خەڵكی بكەن، ناكرێ رۆڵی میدیاش لەبەرچاو نەگیرێ بەهۆی ئەو دەسەڵات و كاریگەرییەی لە نێو كۆمەڵدا هەیەتی، دەوڵەتیش دەكارێ لە سیستەمی پەروەردەدا پڕەنسیپی داد و یەكسانی جێگیر بكا و دیاردەكانی جیاكاری و تووندوتیژی ژێندرەی بنەبڕ بكات.