شەماڵ عەبدوڵا عەلی لەدایکبووی شاری سلێمانی گەڕەکی گۆیژە یەکێکە لەدامەزرێنەرانی تیپی شانۆی سۆران ساڵی 1967-1968 لەگەڵ كۆمەڵێک هونەرمەندی تر. شەماڵی عەبەڕەش یەکێکە لەو هونەرمەندانەی جێ پەنجەیەکی دیار و بەرچاوی هەیە بەکاروانی هونەری کوردیەوە، ئەم هونەرمەندە دانەبڕاوە تەنانەت لەشاخ وەکو هونەرمەندی پێشمەرگە درێژەی بەخەباتی کوردایەتی لەڕێگەی هونەرەکەیەوە داوە، شەماڵی عەبەڕەش یەکێکە لەهونەرمەندە دەوڵەمەندەکانی هونەری کوردی، خاوەنی 29 شانۆگەری و شەش دراما و شەش فیلمی سینەماییه، لەدەرفەتێكدا بەم شێوەیە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە.

ئا:خەلیل بلەیی


* لەساڵانی شەستەكانی سەدەی ڕابردوو لەبواری هونەریدا بوونت هەبوو، بەڵام بەر لەچەند ساڵێك لەدیمانەیەكتدا باست لەوە كردووە كە هێشتا هەست دەكەی لەسەرەتای كاروانەكەی، ئەمە نیشاندانی تەوازوعە یان ڕاستیەكە و دەیدركێنی؟
- بێگومان ئەمە ڕاستییەكە و بیركردنەوەیەكی زانستی سەربەست بەهونەر و ئەزموونی منە لەو بوارەدا.
* لەو وێستگە هونەریانەی كە شەماڵی عەبەڕەش لەیادیان ناكات دەكرێ خۆشترین یادگاری خۆی بدركێنێ بەتایبەتی لەساڵانی هەشتاكان و پێشتریش؟
- هەڵبەت لەهەموو ئەو ئەزموونەی كە پێیدا ڕۆیشتوومە، هەریەكە بەپێی خۆی چەندێك زانیاری و هوشیاری پێ بەخشیوم و كۆمەڵێك یادگاری لام جێهێشتووە، یەكێك لەو یادگاریانە سەرەتای ساڵانی حەفتاكان بوو لەشاری بەغدا شانۆگەری (كاوەی ئاسنگەر)مان پێشكەش كرد لەهۆڵی ئەلموستەنسریە، من ڕۆڵی كاوەم ئەگێڕا، یەكێك لەهاوڕێ هونەرمەندەكانم ڕۆڵی ئەفسەرە ئەژدیهاكەی دەبینی و بەدەست و چەكوشی من دەكوژرێت، پاش تۆزێك و لەكاتێكدا دیالۆگم دەوت بوو بەیەك چەپڵە ڕێزان، بەڵام هاوڕێكەم بەهەڵه وایزانی بینراوە كە كۆتایی هاتووە ڕێك هەستایە سەر پێ و ویستی بچێتە ئەو دیو پەردەكەوە، كە ئاوڕی دایەوە و بینی هێشتا بینراوەكه بەردەوامە هاواری كرد (ئاخ ئاخ) وەك ئەوەی بریندار بێت و چووە دەرەوە، ئەم كارە بووە مایەی پێكەنینێكی زۆر و بەهێز لەلایەن بینەرانەوە.
*كە بەزمانی هۆڵەندی كاری هونەریت پێشكەش كرد و هونەری میللەتەكەشت كەس ئیرەیی پێ نابات، هەستت چۆن بوو؟
‌‌- بێگومان كاتێك هونەرمەند كە بەزمانی بیانی یان بڵێین زمانێك كە زمانی دایكی نییە كاری هونەری پێشكەش دەكات بەتایبەتی لەسەر شانۆ هەستێكی جیاوازی لا دروست دەبێت، لەلایەك تۆ بەپەرۆشی كە دیالۆگەكان بەو واتایە بگاتە بینەر كە خۆت مەبەستتە، لەهەمان كاتدا پەرۆشی لایەنە هونەرییەكەشی كە بەشێوەیەكی جوان بەرچاوی بینەر بكەیت، لەلایەكی تریشەوە تۆ لەناو بینەرێكی بیانیدا كارەكەت پێشكەش دەكەیت كە خاوەنی كلتوور و تێڕوانینی جیاوازە لەكۆمەڵگە و ناوەڕۆكی ئەو دەقەی تۆ بۆی پێشكەش دەكەی، ئەمانە هەموویان كاریگەری دەروونی لەسەر هونەرمەند دروست دەكەن.
*ئێستا سەرقاڵی كارێكی نوێی و بەر لەماوەیەكیش لە(ئاكامی نهێنییەكان) بەشدار بووی كەموكوڕی یاخود تێبینیت لەسەر ئەم دووكارە و ئەوەی بەر لە20-25 ساڵ پێشكەشتان دەكرد چین؟
- بەڵێ ئێستا من سەرقاڵی پڕۆژەیەكی نوێم و لەخۆ ئامادەكردندام بۆ ئەو پڕۆژەیە، بێگومان ئەو پڕۆژەیە و هەتا پڕۆژەی پێشووم (ئاكامی نهێنییەكان) جیاوازی هەیە لەگەڵ ئەو كارانەی كە 20-25 ساڵ بەر لەئێستا كردوومانە یان بەشدار بووم تێیدا، چ لەڕووی هونەری تەكنیكەوە چ لەڕووی قاڵبوونەوەی هونەرییەوە، خۆم بۆ كارەكەم چ لەڕووی هەڵبژاردنی دەق و تەرخانكردنی كات و پێچوونی پڕۆژەكە لەڕووی كاتەوە، بەمانای درێژخایاندنی پڕۆژەكە. پاشان ئەو سەردەمە دنیای دەرەوە داخراو بوو بەڕووی هونەرمەند و هەموو توێژەكانی كۆمەڵگە، بەڵام ئێستا هەموو جیهان بۆتە گوندێك بەهۆی ئینتەرنێتەوە، هونەرمەند لەنزیكەوە دەتوانێت ئاگاداری پێشكەوتنەكان بێت گەر بیەوێت. هەتا باری سەرنج و ڕەخنەكان ئێستا جیاوازن لەڕووی فرسەتی بڵاوكردنەوە، ئەوسا زۆر زەحمەت بوو هەموو كەسێك بتوانێت لەڕۆژنامە و گۆڤارەكاندا سەرنج و ڕەخنەكانی بڵاو بكاتەوە، بەڵام ئێستا بۆ نموونە لەڕێگای فەیسبوك هەموو كەس سەربەستە ڕەخنە و سەرنجەكانی بڵاو بكاتەوە.
*وەك هونەرمەندێكی تاراوگە هونەرمەندی كوردی بەزمانی خۆی زیاتر خزمەت بەهونەری كوردی دەكات یان بەزمانەكانی تر؟
-بەبڕوای من لەتاراوگە هونەرمەند بەزمانی ئەو وڵاتەی تێیدا دەژی كارەكەی پێشكەش بكات باشتر و خزمەتگوزاریترە، چونكە زمان لەشانۆدا ناڵێم تاكە بنەمایە، بەڵام بنەمایەكی سەرەكییە بۆ گەیاندنی كارەكەت، لەلایەكی تر بۆ ئەوەی بتوانی بینەر زۆر بكەی بۆ كارەكەت پێویستە بەزمانی بینەرەكە بدوێیت و ئێمە لەم مەسەلەیە ئەزموونمان هەیە و زۆریش سەركەوتوو بووین تێیدا، بۆ نموونە چەند شانۆگەرییەكمان بەزمانی هۆڵەندی پێشكەش كرد كە ئەمەش بووە مایەی دروستكردنی بینەرێكی هۆڵەندی بەرچاو بۆ كارەكانمان.
* هونەرمەندی كوردمان هەیە گەیشتوونەتە قۆناغی بەجیهانیبوون لەهونەر، كەی هونەری كوردی دەگاتە ئەو ئاستە؟
-من نازانم مەبەستت كام شانۆكار و هونەرمەندانەیە كە گەیشتۆتە ئاستی بەجیهانی بوون، بەڕای من بەجیهانیبوون تەنیا ئەوە نییە كە لەكارێكدا لەدەرەوەی وڵات كار بكەی، یان لەدەقێك لە دەقەكانی درامایەكدا لەدەرەوە كارت كردبێت، یان كارێكت لەیەكێك لەفیستیڤاڵەكان لەدەرەوە بەشدار بێت، پاشان من چەند ساڵێك لەمەوە پێش باسم لەم مەسەلەیە كردووە و ئێستاش لەسەر هەمان باوەڕم كە ئەم مەسەلەیە پێوەندی بەبوونمانەوە هەیە وەك دەوڵەت واتە بوونمان لەڕووی فەرمییەوە، دان پێنانمان وەك میللەتێك، دەوڵەتێك ئەوسا لەڕێی دەزگا فەرمییەكانەوە لەدەرەوە فرسەت بۆ هونەرمەند و هونەرەكەی دەڕەخسێت كە وەك هونەرمەندێكی جیهانی ناو ببرێت یان بناسرێت.
* لەو كارانەی كە بەزمانی هۆڵەندی پێشكەشت كردوون، ئایا هەوڵتداوە لەڕێگەیانەوە خزمەت بەهونەری كوردی بكەیت و چۆن؟
-بەپێی ئەزموونی ئەو چەند كارەی كە لەهۆڵەندا بەئەنجامم گەیاندووە دەڵێم بەڵێ، ئەو كارانەمان بەزمانی هۆڵەندی بوو بووه مایەی ئەوەی خەڵكێكی زۆری ئەو وڵاتە تێڕوانینێكی تری هەبێت بۆ میللەتەكەمان و بۆ كێشەكەی، پاشتر هاتنی كۆمەڵێك هونەرمەندی هۆڵەندیمان تێكەڵی كارەكانمان كرد و بەبەشداری پڕۆژەكانمان بەئەنجام گەیاند، بەمەش كۆمەڵێك بینەر و هونەرمەندی هۆڵەندیمان بۆ خۆمان ڕاكێشا و بینەری هۆڵەندیمان دروستكرد بۆ كارەكانمان، پاشان بەم كارانەمان توانیمان پێوەندییەكی باش لەگەڵ شانۆكاران و هونەرمەندە هۆڵەندییەكان پەیدا بكەین و ئاستی هونەری كوردی و هونەرمەندانی كوردیان نیشان بدەین، كارەكانیشمان لەو ڕووەوە شاهید قسەكانمە.
* ئایا مانەوەتان(تۆ و سەدان هونەرمەندی دیكەی كورد) لەتاراوگە مانای ئەوە نییە كە ئیتر هونەر بووەتە شتێكی لاوەكی و تەنیا یادگارییەك لەژیانتاندا؟
-نەخێر من لەم ڕووەوە باس لەخۆم و چەندین هونەرمەندی تر دەكەم كە ئێمە هونەرمان پشتگوێ نەخستووە، شتێكی لاوەكی نەبووە و بەپێچەوانەوە لەگەڵ هەموو زەحمەتێكی كاركردندا بەردەوام بووین و چەند شاكارێكی جوان و بەخزمەتمان به ئەنجام گەیاندووە، دیارە خۆ ڕەنگە هونەرمەندیش هەبێت هونەرەكەی پشتگوێ خستبێت، بەڵام ئەوانە ڕێژەیەكی زۆر كەمن.
* چۆن (ئاكامی نهێنییەكان) هەڵدەسەنگێنی؟
- (ئاكامی نهێنییەكان) یەكێك لەو كارانەیە كە فەخری پێوە دەكەم چ لەڕووی ناوەڕۆكەوە چ لەڕووی هونەرییەوە و چ لەڕووی بەشدارانەوە، ئەم كارەش وێستگەیەكی بەرەو پێشی تر بوو لەو وێستگە هونەرییانەی كە پێیداڕۆیشتووم.
* ئامانجەكانت لەو درامایە (ئاكامی نهێنییەكان) هاتنە دی؟
- بەڵێ (ئاكامی نهێنییەكان) چەندین ئامانجی هەبوو كە هەموویان پیرۆزن لای من، لەوانە مافی مێینە، دژایەتی توندوتیژی دژیان، ئاگادار كردنەوەیان لە شوێنێك، یاسایەك، كەسانێك هەن داكۆكییان لێ دەكەن و ئێمەش وەك هونەرمەند بەشدارین لەئاشكرا كردنی وێنەكان و ڕێپیشاندان بۆ چاو نەترسی و ڕێگای چارەسەر كە ئەمانە لەلای زۆربەی بینەر كاردانەوەیەكی زۆر باش و پۆزەتیڤی هەبوو.
* خەڵك سەربەستە لەدەربڕینی سەرنجی خۆی بەرامبەر هەر كارێك كە دەیبینێت هەر چۆن منیش سەربەستم لەهەڵبژاردنی هەر كارێك كە دەمەوێت بەئەنجامی بگەیەنم، گرنگ ئەوەیە ئەو ڕەخنانە زاستی بن و ئێمەش بتوانین سوودی لێ وەربگرین، هەموو سەرنجەكانیش ناچێتە خانەی ڕەخنەوە.