سینەماكاری لاو محەمەد دەراجی هونەرمەندێكی عەرەبی عێراقیە لە وڵاتی هۆڵەندە دەژی سێ فیلمی داستانی درێژی هەیە، لە دوای ئەحلام، خۆشەویستی جەنگ شێتی فیلمی دووەمی بوو، كوڕی بابلیش دواین فیلمی ئەو دەرهێنەرەیە. لە فیستیڤاڵی قاهیرەی سینەمایی خەڵاتی سیناریۆی بەنیوەیی لەگەڵ فیلمی لوبنانی (گوللەی وێڵ) بەدەست هێنا.
فیلمەكە بەرهەمی ساڵی 2009یە، چەندین وڵات لەبەرهەمهێنانی ئەم فیلمە بەشداریان كردووە، لەوانە: عێراق، میسر، ئیمارات، هۆڵەندە، فەرەنسا، بەریتانیا. لە فیستیڤاڵی بەرلین خەڵاتی رێكخراوی لێبووردەیی نێودەوڵەتی بەدەست هێناوە، بەپێی سایتی ئیلاف فیلمەكە پاڵێوراوە بۆ ئۆسكاری 2011. فیلمی كوڕی بابل لەسەرەتا تا كۆتایی كوردییە، جگە لەو دواندنانە نەبێ كە چەند كارەكتەرێكی عەرەب لە رەوتی چیرۆكەكەدا بەشدارن. فیلمەكەلە رووی ستایلەوە، فیلمی رێگایە لایەنی داستانی و دیكۆمێنتی لەخۆی دەگرێ.
لەبەر سێ هۆی سەرەكی: چیرۆكەكە، ناوی فیلمەكە، شێوازی فیلمەكە، سینەماكاران و نووسەرانی ئەم بوارەی كوردستان پێویستە بەشدار بن لە گۆڕینەوەی بیروڕا لەگەڵ سینەماكاران و رۆشنبیرانی عەرەب.
پوختەی فیلمەكە بەم شێوەیە: ئەحمەدی دوانزە ساڵان (یاسر تالب) باوكی لە دوای جەنگی دووەمی كەنداوەوە بێسەروشوێنە، دوای رووخانی رژێمی دیكتاتۆری، بۆ دۆزینەوەی ئیبراهیمی باوك؛ گوایە لە بەندیخانەی ناسریە بینراوە، لەگەڵ داپیرەی، (شازاد حوسێن) دایكی باوكی دەكەونە رێ. ئەوان دوای دەردەسەریەكی زۆر، هیچ نادۆزنەوە، داپیرە دوای ئەوەی لەو سەربازە عەرەبە (بەشیر ئەلمەجید) دەبووری كە بەناچاری بەشداری لە تاوانەكانی رژێمی سەدامدا كردووە، لە بەر دەرگای عەشتار لەناو پیكابێك كۆچی دوایی دەكا، ئەحمەدیش بەهەناسەو چاوی پڕ لە گریان بەهەرچوار لای خۆی دەڕوانێ، فیلمەكە تەواو دەبێ.
فیلمەكە ناوی (كوڕی بابل)ـە، دەرهێنەر محمەد دەراجی لە كۆڕی رەخنەیی فیستیڤاڵەكە، راشكاوانە وتی: هەموو عێراقیەكان بەبی جیاوازی كوڕی بابلن. ئەو قسەیەی دەرهێنەر لە سایتەكاندا بڵاوكرایەوە، تاوەكو ئەمڕۆش بێدەنگی لەو قسەیەی دەرهێنەر كراوە.
راستیەكەی فیلمەكە پڕە لە هەستی مرۆڤانە، زۆریش بە راستگۆیی ئازاری ئەو دایكانەی دەردەبڕی كە كوڕەكانیان بزرن.
ئەو هەستی پڕ لە راستگۆیی فیلمەكە؛ رێگەی بەمن نەدا، رەخنە لە فیلمەكە بگرم، ئەگینا دەبوایە من یەكەم كەس بم، بە بینەران و دەرهێنەر بڵێم: ببوورە ئێمە كوڕی بابل نین، ئێە سەر بە شارستانیەتێكی زۆر جیاوازین، لاریشم لەوە نییە، ئەگەر بابل وەكو سیمبۆل بۆ ناوی ئێراق بەكار هاتبێت، چونكە لە راستیدا فیلمەكە لە رەوتی چیرۆكەكەیدا بەهیچ شێوەیەك ئاماژە بەوە ناكات كوردەكان بابلی بن، گێڕانەوەی چیرۆك لەلایەن داپیرەی ئەحمەدی كورد، هەمان وێنەی داپیرەیەكی عەرەبە بۆ نەوەكەی، دەرهێنەر ئەو خەیاڵەی لە رێگەی دایكێكی كورد بۆ ناونیشانی فیلمەكەی وێنا كردووە.
مردنی داپیرە لەبەردەم دەرگای عەشتار لە رووی ستاتیكای سینەماوە زۆر قووڵ بوو، لە رەوتی شێوازی فیلمەكەش، وەكو فیلمێكی رێگا لۆژیكی تێدایە. لە بەر ئەمە من ئەو مافە بە ناونیشانی فیلمەكە دەدەم.
عێراقیش وەكو وڵات لە جیهاندا بە شارستانیەتی بابیلۆن ناسراوە، لەو گۆشە نیگایەوە دەكرێ ئێمە فیلمی كوری بابل بە فیلمی خۆمانی بزانین.
فیلمەكەمان ئێستا بۆ خەڵاتی ئۆسكاری فیلمی بیانی لە ئەمریكا پاڵێوراوە، كەواتە ئەركی رۆشنبیرانی كوردی ئەم بوارە هونەرییە قورستر دەكەوێتەوە، پێویستە شوێن پێی فیلمەكە بكەوین، كورد قسەی خۆی هەبێ لەو رێورەسمانەی كە فیلمەكەی تیادا نیشان دەدرێ. دەبێ بەبینەرانی ئەوفیلمە بڵێین: كورد نەوەی بابلیەكان نین، ئێمە سەر بەشارستانیەتێكی زۆر جیاوازین، بەڵام لاریمان لەوە نییە ئەگەر تەنیا وەكو سیمبۆل، پێناسەی عێراقی پێبكرێ هەرچەندە بیروڕای جیاواز هەیە دەڵێت: شارستانیەتی بابیلۆن شارستانیەتێكی عارەبی نییە.
نكۆڵی لەو راستیە ناكرێ، زۆربەی عەرەبەكان شارستانیەتی بابلی بە شارستانیەتێكی عەرەبی دەزانن، ئێمەش ناتوانین ئەو مافە لەوان بسەنینەوە، بەڵام دەتوانین پێیان بڵێین، ئێمە بابلی نین. بابەتی فیلمی كوڕی بابل كێشەی مرۆیی كوردە نەك زەوی. دەرهێنەر لە رێگەی ناوی فیلمەكەو، كۆچی دایكی ئیبراهیم لەبەردەم دەرگای عەشتار، ئێمە ناچار دەكات بچینە ناو ئەو دیالۆگەوە. دەبێ زۆر وریا بین هەستی ئەو هونەرمەندە بریندار نەكەین. دەراجی فیلمێكی كوردی زۆر جوانی داهێناوە، ئازاری كوردی بەرجەستە كردووە، هەر بەزمانی كوردیش نمایش دەكرێ.
بینەری كورد هەر كە فیلمەكە دەبینێ ناونیشانەكەی بە بیردێتەوە دوچاری ناكۆكی دەبێ، ئینجا لە گۆڕینەوەی بیروڕا پێویستە رەچاوی جۆرە عەقڵانیەتێك بكرێ دووربێ لە هەڵچوونی هەست و سۆزی نەتەوەیی، بۆ ئەوەی هونەرەكەو هونەرمەندەكە لەدەست نەدەین. دۆخێك نەخوڵقێنین رۆحیەتی توندڕەوانەی تێدابێت، لە ئاكامدا دۆستەكانمان لەو بوارە هونەریەدا لەدەست بدەین.