ئەحمەد محەمەد ئەو شاعیرەی توانیوویەتی خزمەتێكی زۆر بەدنیای شیعر و ئەدەبی كوردی بكات، خاوەنی زۆرترین شیعری گۆرانییەو و هەر بۆیەش زۆرترین شیعری لەلایەن هونەرمەندان كراوەتە گۆرانی، ئەو تەواو لەناو دنیای شیعردا قاڵبۆتەوە، ئەوەی ئەم لە شاعیرەكانی تر جیا دەكاتەوە ئەوەیە ئەحمەد محەمەد بە شاعیرێكی لێركی ناسراوە، ناوبراو لە دیدارێكی گۆڤاری گوڵان هاتە ئاخاوتن.

دیمانە : سۆران مارف كەریم

لە ساڵی 1967 لەگەڕەكی كانیسكانی شاری سلێمانی هاتوومەتە دنیاوە، بەلام بیرەوەرییەكانی منداڵیم لەگەڕەكی تووی مەلیك بووە. ئەو سەردەمە منداڵی و گەنجێتیەی ئێمەی پێیدا تێپەڕ دەبووین، زیاتر ئەدەبی بوو تا زانستی، سیستەمی خوێندن و پەروەردەیی لەسەر بنەمای ئەدەبی بوو، لەم ساڵانەی دواییدا زانست گەشەی كرد و زیاتر زانست هاتە ناو كایەكانی ژیانەوە، ئەو زەمەنەی ئێمەی پێیدا تێپەڕ دەبووین ئەدەب دەورێكی باڵای هەبوو، منیش لە خیزانێكی مامناوەند هاتوومەتە دنیاوە، ئەو زەمەنەی بە منداڵیی دەچوومە دوكانەكەی باوكم، زۆر گوێبیستی رادیۆی كوردی كرماشان دەبووم، ئەو كاتە شوكرەڵای بابان لەو رادیۆیە شیعری دەخوێندەوە، زۆر گۆبیستی ئەو شیعرانە دەبووم و ئەمەش پەلكێشی كردم بۆ ناو دنیای شیعر و ئەدەب، هۆگری كردم بەوەی زیاتر گوێ لە شیعر بگرم.

* عەشق چ باكگراوندێكی هەبوو لەپشت دەركەوتنی تۆوە؟
- راستیەك هەیە ئەگەر بیڵێین رەنگە جوانی وشەكان كەم بكاتەوە، لە وڵاتی ئێمە زۆربەی نووسەر و هونەرمەندەكانمان خۆیان سیناریۆ بۆ خۆیان درووست دەكەن بۆ ئەوەی ناسنامەیەك بدەن بە بەرهەمەكانیان، عەشقی بۆ درووست دەكەن، هەمیشە ئەوە دەڵێم ئەو عەشقە راستەقینەیە لە پشت و باكگراوندی كارەكانی مندا نەبوو، تەنها كەسێك بووم عەشقی خۆیدنەوەو ئەدەب بووم، ئەو عەشقەی لای منە عەشقی خۆشوویستنی شیعر بوو، دەموویست ئەوەی لەناخمدایە بیخەمە سەر كاغەز، هەتاوەكو (70) بەرهەمی شیعریم كرابووە گۆرانی هیچ چاوپێكەوتنێكی رۆژنامەوانیم نەكردبوو، عەشق لای من بە پلەی یەكەم نەبوو، ئەو عەشقەی كەمنیش هەمبوو خودی بەرهەمەكە خۆی بووە و خودی شیعرەكە بووە.

* تا چەند توانیوتە ئەو ئامانجەی هەتبووە بۆ خزمەتكردنی ئەدەب لە شیعر بیهێنیتە دی؟
- هەوڵم داوە لەو بوارەدا خزمەتی خۆم بگەیەنم، لە تەمەنی (18) ساڵیدا شیعری تەمەنم نووسی، مامۆستای گەورە كەریم كابان كاری لەسەر ئەو بەرهەمە كردوو كردییە گۆرانی، ئەگەر تەماشا بكەین لەو تەمەنەمدا ئەوەندەی كارم لەسەر بیرۆكەی شیعرێكی فەلسەفی كردووە، ئەوەندە كارم لەسەر شیعرێكی عەشق نەكردووە، راستە شیعریی تەمەن شیعرێكی لیركی سادەیە، بەڵام هەڵگری خەسڵەتێكی فەلسەفییەو ئەو مەرحەلەیەی كەمن ئەو شیعرەم تیانووسیوە، شایەتی ئەوەیە كە كەسێكی عاشق نەبووم، ناشمەوێت بانگەشە بۆ خۆم بكەم و بە زۆر خۆم بكەم بە عاشقێكی سەرسەختی ئەم دنیایەو خۆم بە فەرهادێك بناسێنم، ئەو زەمەنە هاوڕێكانم نامەی عەشقیان دەنووسی، بەڵام من دەموت (ئەی تەمەنی پڕ ئەسرینم ئەڕۆی ئاوڕ نادەیتەوە. لەگەڵ هەموو هەنگاوێكتا لە عومری من دەسڕیتەوە).

* هەڵبژاردنی تێكستی تەمەن لەلایەن مامۆستا كەریم كابان چۆن بوو؟
- سەرەتا ئەو شیعرەم لە یەكێك لە گۆڤارەكان بڵاو كردەوە، پاشان ئەو شیعرەم لە نامیلكەی عەشق باراندا بڵاو كردەوە ئەو كات، بە خزمەتی مامۆستا كەریم كابان نەگەیشتبووم تا قسەی لەگەڵ بكەم. خۆشبەختانە موزیك ژەن زانای مەحمود هەژار ئاوازی بۆ دانابوو تاوەكو مامۆستا كەریم كابان كاری لەسەر بكات، كاتێك بە گۆرانییەكە ئاشنا بووم، وەكو هەموو بیسەرێك گۆێبیستی ئەو بەرهەمە بووم. بەڕاستی دەتوانم بڵێم هەڵبژاردنی شیعرەكە لە قودرەتی مامۆستا كەریم كابان بوو، لەگەورەیی مامۆستا كەریم كاباندایە، دەتوانم بڵێم یەكێكە لە بەرهەمە نەمرەكانی مامۆستا كەریم كابان، هەرچەندە هەموو بەرهەمەكانی مامۆستا كەریم كابان نەمرن و ئەو دەنگێكی رەسەنی كوردییە، نیشانەی دەنگێكی رەسەنی سلێمانیمان پێ دەڵێت بۆ هەر چوار پارچەكەی كوردستان.

* زیاتر شاعیرەكانی كورد لەم زەمەنەدا كار لەسەر تێكستی سەربەست دەكەن، كاركردنی تۆ لە بواری لیركدا بۆچی دەگەڕێتەوە و هۆكاری ئەم شێوازە كاركردنەی تۆ لە بواری شیعری گۆرانی بۆچی دەگەڕێنیتەوە؟
- ویستم ستایلێك بۆخۆم بدۆزمەوە و شیوازێك بێت كە لاسایی كەس نەكەمەوە و كۆپی كەس نەبم، بە داخەوە هەندێك شیعر هەیە بەس قسە رێكخستنەو ناویان ناوە شیعر، ئەم لێشاوەی شیعر وایكردووە كەوا كۆمەڵێك شاعیری دروستكردووە كە هەموویان لەیەكتری دەچن، پێموایە ئەو مەجالەی من كاری تیادا دەكەم، هەستم كردووە لەم بوارەدا بۆشاییەك هەبووە و بە ئامانجی پڕكردنەوەی ئەو بوارە هەوڵم داوە، سەیرم دەكرد لەناو عەرەبەكاندا تێكستی زۆرجوان هەن كەوا بە سەدان ساڵ پێش ئێمە وتراون و شیعرەكانیان نموونەی شیعری غنائیاتن، بەهەمان شێوە بۆ فارسەكانیش. منیش هەمیشە بیرم لەوە دەكردەوە كە بۆ ئێمەی كورد بۆ بەشێوەیەكی جیا لە فۆلكلۆر و بەشێوەیەكی نوێ خزمەتی شیعری گۆرانی كوردی بكەین، هەمیشە ئەم پرسیارەم دەكرد بۆ ئێمەش شیعری جوانمان نەبێت.

* تۆ تاچەند كەوتویتەتە ژێر كاریگەری شیعری عەرەبی و فارسیەوە؟
- نەكووتوومەتە ژێر كارێگەری ئەدەبی ئەوانەوە، چونكە زۆر بە زمانێكی كوردی لە بەرهەمەكانمدا دەدوێم، بەڵام دەتوانم بڵێم ئەدەبی ئەوان گەشەیەكی زیاتری بەمن كردووە و خوێندنەوەیەكی زیاتر و دیدێكی نوێی بە من داوە.

* تاچەند گەشبینی بەو گەنجانەی ئەمڕۆ كە لە بواری نووسین هەوڵەكانیان چڕ كردۆتەوە، ئەوانە تاچەند ئومێد دەكەیت لە داهاتوودا ببن بە دەنگ؟
- قسەكردن لەسەر ئەو گەنجە نوێیانە هەروا كارێكی ساناو سادە نییە. تۆ ناتوانیت بە چەند دێرێك خەڵكێك رەفز بكەیت و بە چەند دێرێك خەڵكێك بكەیت بە نموونە، ئەڵبەتە كەسێك و وێنەی جوانی پێیە و رێزمانی تەواو نییە، كەسێكی تر تەكنیكی جوانی هەیە و وێنەی جوانی نییە، كەسێك موسیقا لە شیعرەكانیدا هەیە، كەسێكی تر مۆسیقا لە شیعرەكانیدا نییە، بەداخەوە ئەو گەنجانەی ئێستا ئەوەندەی بایەخ بە وێنەكانیان دەدەن و ئەوەندە بایەخ بە قژ و ستایلی خۆیان دەدەن لە سایتەكاندا، ئەوەندە بایەخ بە ناوەرۆكی شیعرەكانیان نادەن و ناخوێننەوە، تەنیا لەرێگەی سایتەكانەوە نەبێت رەنگە شتێك ببینن دەنا تاقەتی خۆیندنەوەیان نییە.

* ئەو هونەرمەندانەی كەوا كاریان لەسەر تێكستەكانی تۆ كردووە تاچەند توانیوویانە بەقەدەر هەیمەنەتی شیعرەكە ئەدای گۆرانییەكە بكەن؟
- دەتوانم هەمیشە شانازی بەو كارە جوانە هونەرییانەوە بكەم كەوا توانراوە حەقی خۆی بدات بە شیعرەكەم، بۆ نموونە هەمیشە شانازی بەو بەرهەمەوە دەكەم كەوا مامۆستا كەریم كابان كاری لەسەر كردووە، هونەرمەندان ناسری رەزاری و مەرزییە فەریقی و لەیلا فەریقی و دیاری قەرەداغی و هانی و بورهان خۆشناو خالید رەشید و كەمال محەمەد و حەمە جەزا كە ئەمانە كۆمەڵێك هونەرمەندی باشن و هەقیان بە بەرهەمەكانم داوە، ببوورن ئەگەر ناوی هەندێك كەسم لە یاد كردبێت و هەندیكێكان خزمەتیان بە شیعری من كردووە، بەڵام هەندێ گۆرانی بێژی تر هەبوون هەم شیعرەكەیان باش ئەدا نەكردووە هەم ئاوازەكەی باش نەبووە، دواتریش بەكلیپێكی ناشرین ئەوەندەی تر شیعرەكەیان كوشتووە.

* هونەرمەندان زۆرجار هاوكاری كراون بۆ كارە هونەرییەكانیان، لەكاتێكدا ئێوەی شاعیر كارئەكتەرێكی سەرەكی دروستبوونی هەر بەرهەمێكی هونەرین، ئەی ئێوە لەو هاوكارییەی بۆ هونەرمەندان خەرجكراوە، بەشتان هەبووە؟
- نەحێر هیچ بەشێكم نەبووە، بەناوی شیعرەوە لە وەزارەتی رۆشنبیری و حكومەتی هەرێمی كوردستان، بەڵام شاعیریش هەبووە بەناوی كلیپ و خوێندنەوەی شیعرەوە سێ چوار دەفتەری بۆسەرفكراوە، لەكاتێكدا كۆمەڵێك شاعیری زۆر باش هەن كە تاوەكو ئیستا یەك لاپەڕەیان نەخراوەتە بەر دەست تا شیعرێكی تێدا بنووسن، هیوادارم لە باسی پارەدا من نەبم بە موحاسبێك بۆئەوەی دەمی پارە وەگرەكان لە من نەكرێتەوە. ئەو وەڵامە لای وەزارەتی رۆشنبیرییە نەك من.