سەعدون یان با روونتر بڵێین ئەو كەسەی رۆڵی (رەجەب) دەبینی، نیوەی تەمەنی زیاتر لەنێو بواری دراما و شانۆ و هونەر بە گشتی برۆدتە سەر و تا ئێستاش ئەگەر لە سوباتیشدا بێت، بەڵام نەوەستاوە، بۆیەش دەڵێن (رەجەب)، چونكە ئەو كارە هونەرییەی دوای تێپەڕبوونی سی ساڵ ئێستاش لە پێشكەشكردنی و سەرەڕای ئەو هەموو پێشكەوتنانەی لە كوردستان و ژیانی تاكی كوردی هاتوونەتە ئاراوە هێشتا هەمان تاموچێژی ئەو كاتی ماوە ئەگەر زیاتریش نەبێت، بەجۆرێك سەعدون یونس ددان بەوەدا دەنێت ئەگەر دەیان جار ئەوەندە بودجە و پارەی بۆ تەرخان بكرێت، ئەستەمە كارێكی لەو جۆرە دووبارە ببێتەوە، لە گفتوگۆیەكماندا لەگەڵ هونەرمەند سەعدون یونس هەوڵیدا هەندێك لە یادگارییە خۆشەكانی خۆی و بیروبۆچوونەكانی دەربارەی ئێستای هونەری كوردی بەخوێنەرانی رابگەیەنێت.
سەرەتا مامۆستا سەعدون باسی لە هۆكارەكانی پێشخستنی هونەری كوردی كردو وتی: هونەری دراما و شانۆ بەوە دروست نابێت فەرمانگەیەك دابندرێت و چەند كەسێك وەك فەرمانبەری ئاسایی تێیدا دانیشن، گرنگ نییە فەرمانگەكە چەندە و چەند فەرمانبەری هەیە، گرنگ ئەوەیە چ پێشكەش دەكەن، پێویستە كار بكرێت بۆ ئەوەی چۆن بازاڕ بۆ هونەری كوردی بدۆزرێتەوە.
* ئەو بازاڕە چۆن دروست دەبێت؟
- كاتی خۆی بڕی نۆزدە هەزار دیناری سویسری بۆ (هەبوو نەبوو) سەرفكرا بۆ ماوەی 15 رۆژ پێشكەشكرا، هۆڵ پڕ دەبوو و جێگە نەدەما و پارەی خۆی بە تەواوی دەهێنایەوە، تەنیا لە پلیتەكان تا وایلێهات لەو پارەیەی بۆی دانرابوو تێیپەڕاند، بەڕێوەبەری گشتی وتی بەسەر ستافەكە دابەشی بكە، بە هەمان شێوە لە (محەمەد سێوێ)یش بێئەوەی سیدی و دی ڤی دی هەبێت.
*بەڵام هەست دەكرێ لە سلێمانی هەوڵێك هەیە لە بواری دراما بۆچی لە هەولێر نییە؟
- بەڕای من كاتی خۆیش دەمانوت بناغەی مۆسیقا و گۆرانی لە سلێمانییە، دراما، تەلەفزیۆن لە هەولێرە، عەلی ئەفەندی من (كۆلارە)م بۆی كرد، لە تەلەفزیۆن دانیشتبوو وتی: ئەوە سی ساڵە كاری نواندن دەكەم و سی فیلمم كردووە، بەڵام لە سەعدون یونس فێربووم نواندن بكەم و دەتوانم بڵێم قۆناغێكی ژیانمە، جەلیل زەنگەنەش لە دیمانەیەكدا وتی: زۆر شتم لە خەیاڵە، بەڵام زۆر شت دەنووسم بە توانای ئەكتەر، ئەكتەری باشم لەبەر دەستدا نییە، لێیان پرسی چی دەكەی، وتی(سەعدون یونس) ێك و دەیانی ئەوم بدەنێ بزانم چی دەكەم، تەنانەت مامۆستا ئەحمەد سالار چەند جارێك پێمی وتووە تۆ ئەكتەر نیت.
*پێت وانییە هونەرمەندانیش بەدوای پلەو پایەوەن و بازاڕیان لەبیر كردووە؟
- پێموایە هونەرمەندەكان لەو مەسەلەیە بەهەڵەدا چوون و بەو شێوەیە نییە كە ئەوان باسی لێدەكەن، هەروەها كەسێك نییە كە پسپۆر بێت، تەنیا لە شتێكی دیاریكراوە شارەزا بێت، كەسانێك هەن لە یەك كاتدا چەند كارێك ئەنجام دەدەن.
* ئایا بێجگە لە هەولێر پایتەختێك هەیە سینەمای نەبێ؟
- نەخێر باوەڕ ناكەم مەگەر لە مەقادیشۆ سینەما نەبێت.
*پێت باشە بە مامۆستا سەعدون بناسرێی یان بە رەجەب؟
- مامۆستا سەعدون ــ م پێ خۆش نییە، سەعدون یونس بە رووتی خۆشترە، رەجەبیش جێگەیەكی گەورەی هەیە لە ژیانمدا.
*مەبەستمان ئەوەیە ئێستا منداڵێك لە دەرەوە بڵێ ئەمە (رەجەب)ـە؟
- زۆر زۆرم پێخۆشە هەرچەندە میللەتی ئێمە ناتوانن وەك پێویست هەستی خۆیان دەرببڕن، كاتی خۆی هەندێك لەبەر نەزانینی چۆنیەتی هەستی خۆشەویستی خۆی دەگەیشتە راددەی بێزار بوون.
* بەڕای تۆ پەرلەمان ئەحمەد سالاری وەك هونەرمەند كوشت؟
- نەخێر، بەڵام وەك پێویست مامەڵەی نەكرد، ئەگەر بێینە سەر واقیع هونەرمەند بیر لەوە ناكاتەوە، چونكە پەرلەمانی هونەرمەند میللەتەكەیە ئەوەندە ساڵەی لە ئەڵمانیام تا ئێستا نەمبینیوە هونەرمەندێك هەر باسی پەرلەمان بكات، زۆر هونەرمەند هەن تەنانەت نازانن وەزیری دەرەوە كێیە نازانێت، چونكە مامەڵە لەگەڵ سیاسەت ناكات، بەڵكو لەگەڵ بازاڕ دەكات.
* لە كوردستان هونەرمەندێك هەیە سیاسی نەبێت؟
- نەخێر، چونكە هەر لە ئەساسەوە سیاسییە، منیش سیاسیم بە قەناعەتی من ئێمەی كورد هەموومان سیاسین، سەبارەت بەوەی سەر بەملایەن یان ئەون لە زۆر هونەرمەندم پرسیوە دەڵێن: ئەگەر بەو شێوەیە نەڕۆین ناتوانین بژین، جا نازانم ئەمە تا چەند راستە، چونكە ژیان بۆ هونەرمەندان گرنگترە.
* بەڵام ئایا هونەرمەندان تاچەند بڕوایان بەو حزبایەتییە هەیە یان تا چەند رێخۆشكەرن بۆ ئەو كارە؟
- ئێستا لایەنێك داوام لێبكات ببم بە نوێنەریان لە ئەڵمانیا بە خۆشحاڵییەوە رازی دەبم، بەڵام پێم بڵێن تەنیا نوێنەری لایەنگرانی ئێمە ببە ئەوا رازی نابم، خۆشم تاقیكردنەوەیەكی شەخسیم هەیە لەو بوارەوە.
* لە یەكەم نمایشكردنی (هەبوو نەبوو) سەركەوتنی بەدەستهێنا، دوای نمایشكردنی كاردانەوەی خەڵك چۆن بوو؟
- لە بەغدا سێ (هەبوو نەبوو) لە فیستیڤاڵێكدا پێشكەشكران، یەكیان تیپی نەتەوەیی بەغدا، دووەمیش لە كەربەلا بوو، سێیەمیشیان تیپی نەتەوەیی هەولێر پێشكەشی كرد، دوای تەواوبوونی فیستیڤاڵەكە، قاسم محەمەد لەسەر شانۆ وتی: پێشكەشكردنی (هەبوو نەبوو) لە خەیاڵی خۆم زیاتر بوو، من وەكو دەرهێنەر باوەڕ نەدەكرد بەوە شێوەیە پێشكەش بكرێت و سەعدون یونسیش لە نووسینەكەی منی تێپەڕاند، لە مێژووی هونەری كوردی ئەوەندە لە رۆژنامە و گۆڤارە عەرەبییەكان لەسەر (هەبوو نەبوو) نووسرا باوەڕ ناكەم لەسەر هیچ بەرهەمێكی عەرەبیش نووسرابێت، نەك بەرهەمی كوردی.
هەولێریش وەك ئاوێكی مەنگ بوو (هەبوو نەبوو) بەشێوەیەك هەمووی هەژاند كە بە هیچ شێوەیەك من لە خەیاڵمدا نەبوو، بە شێوەیەك بوو ئێستا دوای سی ساڵیش من ناوم لە پێستی (رەجەب) نایەتە دەرێ.
* ئێستا ئەگەر كەسێك لە بازاڕ بە (رەجەب) بانگت بكات ئاوڕی لێ دەدەیتەوە؟
- بەڵێ، جارێكیان لەگەڵ كوڕەكەم لە بازاڕ دەگەڕاین خەڵك ئەوەندە بانگیان كردم و داوایان لێكردم لەگەڵیان دانیشم تاقەتی چایە خواردنم نەمابوو، ئەو رۆژی دەعوەتی برادەرێك بووم، داوای لێبوردنم لێی كرد كە ناتوانم هیچ بخۆم، زۆر حەزم لە بازاڕ و گەڕانە، بەڵام بەشێوەیەكی كەم حەز ناكەم زۆر بگەڕێم و بسوڕیم، چونكە پێموایە لەگەڵ ئەو هونەرەی پێشكەشی دەكەم پێویستە كەسایەتیەكیش بۆ خۆت دروست بكەی، جارێكیان سكرتێری پارێزگار تەلەفۆنی بۆ كردم وتی: دەعوەتی پارێزگاری، منیش پێموت: بۆچی خۆی تەلەفۆنی نەكرد، دوای كاتێكی كەم پارێزگار خۆی تەلەفۆنی كرد و داوای لێبوردنی لێكردم، تەنیا بۆ ئەوەم بوو كە بزانێت من ئەوەندە ئاسان نیم هەرچەندە هونەرمەندیشم، من وا پەروەردە بووم تەنانەت كە هاتمەوە وتیان رێزلێنانت بۆ دەبڕینەوە، بەڵام من قبوڵم نەكرد.
* ئەمە بۆ سەعدون یونسی ئاسایی دەگەڕێتەوە یان بۆ سەعدون یونسی هونەرمەند؟
- ئەمە بۆ سەعدون یونسی هونەرمەند دەگەڕێتەوە، من بە چاوێكی زۆر بەرزەوە سەیری هونەرمەند دەكەم، پێموایە هونەرمەند مرۆڤێكە دەبێ بە هەست و هۆش مرۆڤێكی ئاسایی نەبێت، دەبێ ناسك و خاوەن دید و تێڕوانینێكی دووربین بێت.
*ئەو سروشتەی تۆ باسی دەكەی لەگەڵ (رەجەب) لێك دوور نەبوون؟
- ئەوەی لەسەر شانۆ پێوەندی بە هیچ شتێكەوە نییە، ئەركێكی سەر شانتە پێویستە جێبەجێی بكەی، بەڵام لە دەرەوەی شانۆ پێویستە خاوەن كەسایەتیی خۆت بیت، لە هەندێك دیمەنی (رەجەب) كە پێویستی بە لێدان بوو ئەحمەد جەمیل دەیوت چۆن دەبێ من لە مامۆستای خۆم بدەم، بە داوای لێبوردنەوە بۆ هەموو هونەرمەندان دەڵێم: لە هەولێر تا ئێستا كەسایەتییەكی وەك خۆم نەدۆزیوەتەوە و شانازیشی پێوە دەكەم.
* ئێستا لەگەڵ نووسین چۆنی بۆ نموونە لەسەر هونەری كوردی شتێك بنووسی؟
-ئەگەر من دەست بكەم بە شتێك رەنگە بە شەوێك بینووسم، حەز دەكەم بیرەوەرییەكانی خۆم بنووسم، چونكە وەكو دەرهێنەر یەكەم شانۆگەریم دەرهێنا بەناوی (المسیح یصلب من جدید) كە یۆنانی بوو بە جلوبەرگی كوردی پێشكەشم كرد لە ساڵی 1970 لەو (قاعە شعب)ـەی هەولێر، لە ساڵی 1967 هاتمە سەر شانۆ بە رۆڵێكی سەرەكی وەك ئەكتەر، لەو ماوە دوور و درێژەدا زۆر شت هەیە كە بیرم لێی كردۆتەوە وەك فایلێك ئامادەی بكەم.
* تۆ بۆ قسە كردن باشتری یان بۆ نووسین؟
- بۆ قسە كردن، لەگەڵ هونەرمەند دانا رەئوف رێككەوتووین من قسە بكەم ئەویش بینووسێت.
* دوور لە جددیات با هەندێك باس لەلایەنە خۆشەكانی ژیانت بكەینەوە، بێ لە سەمیرە خان خۆشەویستیت كردووە؟
- لە ساڵی 1963 ئەو كات 15 ساڵان بووم جارێكیان گیرام، بەڵام لەسەر سیاسەت نا، بەڵكو لەسەر خۆشەویستی بوو، ئەو كات وەرزشی لەشجوانیم دەكرد، بەردەوام كراسی نیو قۆڵم لەبەر دەكرد، ماڵمان لە تەیراوە بوو لە پشتەوەش گامێشەوان هەبوون كە خەڵكی دەشتی موسڵ بوون، ئەوان كچێكی جوانیان هەبوو، من دەمویست لەگەڵ گەنجەكانی ئەو كات جیاواز بم، ئەوان كەلایانێیان دەكرد من نەمدەكرد و لە یانەی بروسك وەرزشم دەكرد، سەرنجی كچەكەم راكێشا و لەگەڵ كچەكە پێوەندیمان دروستكرد، ئیتر جارێكیان لەسەر خۆشەویستی ئەو كچە ماوەیەك گیرام دوای ئەوەی باوكی بەیەكەوە ئێمەی بینی، هەروەها ئەو كات پاس هەبوو لە عەینكاوە دەهات بۆ سەیداوە منیش رۆژانە سواری پاس دەبووم و خۆشەویستیم دەكرد، بە قەناعەتی من هیچ مرۆڤێك ناتوانێت بێ عەشق بژیت.
* عەشقی تۆ بۆ هونەرەكەت وەك عەشقی پاسەكە بوو؟
-عەشقی من بۆ هونەرەكەم زۆر گەورەتر بوو لە عەشقی پاسەكە.
* ئەی لەسەر عەشقی هونەرەكەت سزا نەدرای؟
- سزاكە لەسەر ئەو بەرهەمانە بوو كە پێشكەشمان دەكرد وەك (انتبهوا ایها السادە و النبی بدران) - بە زمانی كوردی- راگیران، محەمەد و سێوێ، گوڵاڵە، قەڵای دم دم و قاسپەی كەو، كەونە دەركە) گرفتیان بۆ دروستكردم، بە گشتی هیچ بەرهەمێك بێ گرفت تێنەپەڕیوە، چونكە لە پشت هەموویان مەبەستێكی سیاسی هەبووە.
* وەك هونەرمەندێك بە راشكاوانە پێمان بڵێ، بەڕای تۆ دەسەڵاتی كوردی چۆن سەیری هونەر دەكەن؟
- بە قەناعەتی من بەچاوێكی بەرز سەیری هونەرمەند دەكەن ئەمەش رەنگە من و كەسایەتی من دروستیان كردبێت، بەڵام بەو چاوەی ئەو هونەرمەندە دەبینن، بەیەك چاو سەیری هونەرمەندان ناكەن، من خۆیشم وەك یەك سەیری هونەرمەندان ناكەم، پڕۆژەیەكمان پێشكەش كردووە بۆ حكومەت، ئەگەر كەوتە واری جێبەجێ كردنەوە گرفتی من ئەوە دەبێت چیبكەم بۆ ئەوەی ئەم هونەرمەندانە بهێنمە ئاستی ئەو بەرهەمە كە ئەمەش گرفتێكە.
* چیت ماوە بیڵێی؟
- دوو شت دەڵێم یەكەمیان بۆ برایانی هونەرمەندی خۆم دەڵێم با ئێمە بۆ هونەر شتی گەورە بكەین و ئەو گەورەییە هونەرەكەمان بپارێزێت، دووەمیشیان بە برایانی بەرپرس و سیاسەتمەدارانی ئەو هەرێمە دەڵێم: ئەم هەرێمە زۆر جوانتر دەبێ ئەگەر بایەخی زیاتر بە هونەر بدرێت.