ستافێكی گۆڤاری گوڵان لە سەردانێكی مەیدانیدا بۆ پارێزگای دهۆك و لەكاتی بەسەركردنەوەی ئاوارەكانی شنگال، بەعشیقە و زومار و دەوروبەری لە شێخان و دهۆك، ژمارەیەك لە ئاوارەكانی وەكو شایەتحاڵی كارەساتەكە دواند، كە هەركامیان بەسەرهاتێكی دڵتەزینی بیرەوەرییەكانی خۆیان لە هەگبەدا هەڵگرتبوو. ئەوان بە چاوی پڕ لە فرمێسكەوە باسی تاوانەكانی چەكدارانی داعش و برینەكانی هەناوی خۆیان دەكەن.
دیمەنی كوردە ئێزدی و موسڵمانەكانی شنگال و بەعشیقە و زومار لە ناو دار و پەردووی باڵەخانە تەواونەكراوەكان و قوتابخانە و چادرەكان بەڵگەی حاشاهەڵنەگرە بەرامبەر قێزەوەنیی ئەو تاوانەی دەرهەق بە كوردی رەسەنی ئێزدی و ئایینزاكانی تری ناوچەی شنگال و دەوروبەری كراوە، كە لەمێژە ئەم كوردستانییانە قوربانیی تەعریب و تەرحیل و چەوسانەوەی ئایینی و نەتەوەیین، ئەمەش هەڵقەیەكی درێژكراوەی زنجیرە لەدوای یەكەكانی ئەو گرووپە تەكفیرییەی بەناو دەوڵەتی ئیسلامی داعشە كە پێشتریش لەلایەن شۆڤێنییەكان و دوژمنانی كورد و كوردستانییەكانەوە لە پرۆسەیەكی بەرنامە بۆ داڕێژراوی ژینۆسایددا جێبەجێیان دەكرد. لەژمارەكانی رابردووی گوڵان چیرۆكە دڵتەزێنەكانی دوعای تەمەن نۆ ساڵ كە لە بەردەمیدا باوك و دوو مامیان بە دڕندانەترین شێوە كوشتبوو، هەروەها ئەو دوو خوشكە منداڵەی بێ باوك و دایك ماونەتەوەو ئەو باوكەی لە بەردەمیدا كچە تەمەن پێنج ساڵانەكەی بە بۆردومانی هاوەنەكانی داعش كوژراو، غەدر و خیانەتی عەرەبە هاوردەكانی ناوچەكە و دەیان چیرۆكی دڵتەزێنی دیكەمان باسكرد. ئەو چیرۆكانەی بەڵگەی قڕكردنی كوردی شنگالی و ژینۆسایدی خەڵكی سڤیلی نەتەوەی كورد و كوردستانییەكانە و برینداركردنی كەرامەتی نەتەوەیەكە. لەم ژمارەیەی گوڵانیشدا لەكاتی سەردانماندا بۆ پارێزگای دهۆك و بەسەركردنەوەی ئاوارەكانی شنگال و بەعشیقە و زومار و دەوروبەری لە شێخان و دهۆك، وەكو شایەتحاڵی كارەساتەكە بۆ گوڵان هاتنەئاخافتن.
سەرەتا لەناو یەكێك لە قوتابخانەكانی دهۆك بە ناوی قوتابخانەی (سەرەڕم) دیمەنی ئەو دوو منداڵە سەرنجی راكێشاین، كە لەگەڵ دایكیان رزگاریان بووە و كەسوكاریان پێیان وتین «باوكیان لە دژی هاتنی داعش شەڕی كردبوو، بۆیە بە برینداری كەوتە دەست ئەو تیرۆریستانە و دوای ئەشكەنجەدانێكی زۆر كوشتیانە».
كوشتنی دیلەكان و خەڵكی سڤیلی شنگال تەنیا تاوانێكی جەنگ نییە دژ بە مرۆڤایەتی كە ئەوان دەیانویست لەم رێگەیەوە ترس و دڵەڕاوكێ لەلای دانیشتووانی ناوچەكانی تریش بڵاوبكەنەوە، بەڵكو قڕكردنی نەتەوەیەكە و تەواوكاری پرۆسەی لە مێژینەی ئەنفالە، لەم بارەیەوە بەشیر عەلی كە كوردی موسڵمانە و خەڵكی زومارە وتی: «ئەوەی بەردەستی داعش بكەوێت، بە ئەشكەنجەوە دەیكوژن و هیچ حیسابێك بۆ ئافرەت و پیاوی بەساڵاچوو، یان مێردمنداڵ و تەنانەت منداڵیش ناكەن، لە هێرشەكەیاندا بۆ سەر زومار، دەیان خەڵكی سڤیل و منداڵ كەوتنە بەردەم گوللەی دۆشكەی هامەرەكانیان و جیاوازی نێوان ئێزدی و موسڵمان و عەرەبیش ناكەن گەر بێتو لەگەڵ خۆیاندا نەبن».
رائید شەمۆ، یەكێكە لەو هەزاران كەسەی كە بە هۆی هێرش و پەلاماری تیرۆریستانی داعش ئاوارە بووە. ئەو باسی كۆمەڵكوژییەك دەكات، كە بەچاوی خۆی لەناوچەیەكی نزیك لە شوێنی خۆشاردنەوەی بینیویەتی و دەڵێت: «نزیكەی 70 كەس كەوتنە ناو بۆسەیەكی داعشەوەو دوای ئەوەی ئافرەت و منداڵەكانیان لێ جیاكرانەوە، پیاو و لاوەكانیان گوللەباران كرد».
شنگالییەكان پێیانوایە قڕكردنی ئەوان تەنیا كارێكی كتوپڕ نەبووە، بەڵكو پێشتر نەخشەی وردی بۆ دانراوە، ئەگینا چۆن بێ لێپرسینەوە تەنیا لەبەر كوردبوون و ئێزدی بوونیان قەتڵوعام دەكرێن؟ خێرۆ حەیدەر كە كوردێكی ئێزدییە لەو بارەوە وتی: «ئەم كارەساتە ئەوەندە دڕندانەو ترسناكە باوەڕناكەم لە مێژوودا گرووپێكی بەناو ئیسلامی هەبێت كاری وای ئەنجام دابێت، ئەوان بێ لێپرسینەوەو بێ ترس لە دادگا كەوتنە گیانی خەڵكی بێتاوان و تووشی كوشتن و نەهامەتییان كردین، دیار بوو ئەمە نەخشەی بۆ دانراوەو لەلایەن عەرەبە سوننەكانی ناوچەكەشەوە پاڵپشتی دەكران، تەنانەت خواردن و خواردنەوەشیان بۆ ئامادە كردبوون، ئەوانەی لە دەستیشیان رزگاریان بوو، ئێستا لەناو داروپەردووی بینا تەواونەكراوەكان و پۆلەكانی قوتابخانە و لەژێر رەشماڵە بێ خزمەتەكان چاوەڕێی مەرگ و ژیانێكی زەحمەتن».
قاسم حەجی كە پیاوێكی ئێزدی خێزاندارەو خەڵكی گوندێكی شنگالە، باسی لەو خیانەتە كرد كە عەرەبەكان دەرهەق بە گوندەكانی كورد كردوویانە، ئەو دەڵێت: «داعش چووبێتە ناو هەر گوندێكەوە ماڵەكانی دزیون، زۆر لە ماڵەكانی سووتاندوون، لەمەشدا عەرەبەكانی گوندەكانی دەوروبەرمان هاوەڵیان بوون و تاڵانی زۆریان كردووە، هەر وەكو چۆن لە ئەنفالدا دەرهەق بە كوردەكانی گەرمیان و ناوچەكانی تر كردیان، هەر بۆیە زەحمەتە ئێمەش لێیان خۆش بین».
چیرۆكی چیای شنگال لە دەمی وەلید سەعید دەبیستین كە لە دەستی داعشەكان دەربازی بووە و خۆی و خێزانەكەی پەنایان بۆ چیای شنگال بردبوو، ئەو بە نیگەرانییەكی زۆرەوە وتی: «دیمەنی تینوێتی و برسێتی و بریندارەكانی چیای شنگال و ئاه و نزا و حەسرەتی دایك و پیاوی بەساڵاچوو لە زهنییەتی شنگالییەكان ناسڕێتەوە و كاریگەری لەسەر باری دەروونیمان دروست كردووە، حەوت شەو و حەوت رۆژ لەبەر گەرما و لەترسی هێرشی داعش و بێ ئاو و خواردن لەو چیایە ماینەوە، ئێستاش لەدواڕۆژی منداڵەكانمان دەترسین و رۆژ لە دوای رۆژ باری تەندروستییان خراپتر دەبێت».
لەدرێژەی سەردانەكەماندا چەند ئاوارەیەكی شاری شنگال و دەوروبەریمان بەسەركردەوە، كە لە ژمارەیەك لە دووكان و باڵەخانەكانی ناو شاری شێخان نیشتەجێ ببوون كە هێشتا تەواو نەكراون.
سەرەتا شەمسین قاسم وتی: «شەو لە خەودا بووین كاتێك داعشەكان بە تۆپ و هاوەن و هامەڕ هێرشیان كردە سەرمان، مەڕ و ماڵات و كەلوپەلی ماڵەكانمانیان تاڵان كرد و بگرە زۆر لەو خانووانەی لاوەكانیان پێشمەرگە بوون تەقاندیانەوە، داعش و عەرەبەكان بۆ ژینۆسایدی ئێمە هاتبوون، خێزان هەیە هەر هەموو ئەندامەكانی تا ئێستا شوێنبزر كراون و دوای ئەوەی بۆ شوێنی نادیار براون، نازانین چارەنووسیان چییە».
ئەو هاووڵاتییە كوردەی ئێزدی لە درێژەی قسەكانیدا باسی لە تاوانەكەی گوندی كۆچۆی كردو وتی: «1200 كەس دانیشتووی گوندی كۆچۆ بوو، ئەو گوندەی گەنج و پیاوەكانی بەرگرییان لەخۆیان كرد و بریندار و قوربانییەكی زۆریان دا و گوللەیان پێ نەما، كاتێكیش داعش هاتە ناو گوندەكە كۆمەڵكوژی ئەنجامدا و بریندارەكان و پیاوی بەساڵاچوو و مێرمنداڵەكانی كوشتن و گەنجەكانی لە بەردەم باوكەكاندا دایە بەر رێژنەی گوللە و دواتر باوكەكانیشی كوشت و ئافرەتەكانیشی رفاند».
هەر سەبارەت بە بێسەروشوێنكردنی كوردەكانی شنگال بەتایبەتی ئافرەتەكانیان زهرێ فەرید وتی: «خزم و كەسوكارم لەناو ئەو كەسانەدا بوون كە چارەنووسیان دیار نییە، زۆربەشیان ئافرەتن و بێسەروشوێن كراون و مەترسیی دەستدرێژیكردنە سەریان هەیە، ئەمەش دەروونی كچەكان و خێزانەكانی تێكداوە».
ئەو ئافرەتە كوردەی شنگال باس لە سووتان و بەتاڵانبردنی ماڵەكانیان دەكات و دەڵێت: «بەپێی ئەو هەواڵانەی بە دەستمان گەیشتووە، داعشەكان بە پاڵپشتی زۆربەی هۆزە عەرەبەكان هەر وەكو پیشەی لە مێژینەیان دەستیان كردووە بە بەتاڵانبردنی ماڵە كوردەكان و ژمارەیەكی زۆری خانووی خەڵكیان تەقاندۆتەوە، بەتایبەتی ئەو پێشمەرگانەی لەگەڵ قاسم سمێل لەچیای شنگالن و چەندین جار لە دوای چەندین شەڕ دەستەویەخە لەگەڵ چەكدارانی داعش رووبەڕوو بوونەتەوە».
هەر سەبارەت بە كوشتن و ئەشكەنجەدانی لاوەكان و خەڵكی سڤیل، ئەلیاس شێخۆ باسی لە كوشتنی گەنجێكی شنگالی كرد و وتی: «مێرمنداڵێك بەهۆكاری ئەوەی بریندار ببوو، تۆمەتی پێشمەرگەیان خستەپاڵی و دوای ئەشكەنجەدانێكی جەستەیی زۆری دواتر لەناو تەنووری نان برژاندن سووتاندیان».
نوار موەفەق، كوردێكی ئێزدی خەڵكی شنگالە و ئەویش سەبارەت بە كوشتنی خێزانە كوردەكان وتی: «بەچاوی خۆم بینیم لەچوارڕیانی تەلعەزیم خێزانێكی هەشت كەسی لەناو ئۆتۆمبێلێكدا كەوتنە بەر گوللەبارانی داعشەكان و كوشتیانن و دواتر لەناو ئۆتۆمبێلەكە دەستیان كرد بە گەڕان و بردنی ئاڵتوونی ئافرەتە شەهیدەكان و گیرفانی پیاوە شەهیدە كوژراوەكەیان بڕی، تا ئێستاش لەو شوێنەدا تەرمی كوژراوەكان ماون و نەنێژراون، هەر لەو بۆسەیەدا خێزانێكی تری 13 كەسییان رفاند و پیاو و ئافرەت و منداڵەكانیان بە ئۆتۆمبێلی جیا برد، تەنانەت لەسەر دزینی ئۆتۆمبێلەكەشیان لەنێوان داعش و ژمارەیەك چەكداری عەرەب بوو بە شەڕیان».
هەر لە درێژەی سەردانەكەماندا بۆ پارێزگای دهۆك و شاری شێخان ژمارەیەك لە ئاوارەكانی ناو باڵەخانە تەواونەكراوەكان ئومێدیان زۆر بوو تا بەم نزیكانە شنگال و ناوچەكانی دەوروبەری لەلایەن هێزی پێشمەرگەوە ئازاد بكرێت و لە ژیانی پڕ لە نەهامەتی و ئاوارەیی دەربازیان بێت. ئەوان باسی ئەوەیان دەكرد كە ئەو كۆمەك و یارمەتییانەی بەدەستیان دەگات كەمەو بەشی بژێوی ژیانیان ناكات. یەكێكیان كە نەیویست ناوی خۆی ئاشكرا بكات، وتی: «هاوكارییەكان نەتوانراوە وەكو پێویست دابەش بكرێن، چونكە ئێزدییەكانیش بەسەر شار و دەیان شارۆچكە و باڵەخانەی تەواونەكراو و قوتابخانەو ئۆردوگا دابەشبوون، ئەمەش بووەتە هۆی قورسكردنی گەیاندنی كۆمەك و هاوكارییەكان».
هەروەها زۆر لەو ئاوارانەی قسەمان لەگەڵیان كرد، وەك شەمسین قاسم و وەلید سەعید و حوسێن قاسم و ژمارەیەكی دیكەی پیاو و ئافرەتی كوردی ئاوارە، ئەو هەقیقەتەیان خستەڕوو كە دوای ئازادكردنی شنگال و ناوچەكانیشیان گەر بێتو زەمانەتی پاراستنیان لە داعش و عەرەبەكانی ناوچەكە نەكرێت، زەحمەتە بتوانرێت بگەڕێنەوە، بەپێی وتەكانیان ئەوان چیتر بڕوایان بە عەرەبە سوننەكانی ناوچەكەش نەماوە، چونكە زۆربەی هۆزە عەرەبەكان چوونەتە پاڵ داعش و لە كۆمەڵكوژیدا بەشداری راستەوخۆیان كردووە.