ئەگەر لە نیوەی یەكەمی سەدەی رابردوو، بارزانی مستەفا قوتابیانی بە سەری رمی هەموو شۆڕش و راپەڕینێك پێناسە كردبێت، ئەمەش بەو مانایەی پێویستە هەموو چەكێكی شانی پێشمەرگە ئەقڵێكی منەوەری لەپشتەوە بێت و هەموو هەڵچوونێكی نەتەوەیی پێویستە ئەقڵێكی زانستی لە پشتەوە بێت و بەرنامەڕێژی بكات بۆ ئەوەی ئامانجە نەتەوەییەكانمان بەدیبهێنێت، ئەوا لەمەوە تێدەگەین كە پرۆسەی شۆڕش و مقاوەمەت لە فیكری بارزانی مستەفادا هەموو كات كادری زانستی پەروەردەكراوی زانكۆ و پەیمانگا و قوتابخانە و قوتابخانە ئایینییەكانی بە ژێرخانێكی پتەو زانیووە بۆ ئەوەی بە باشترین شێوە سەرمایەی مرۆیی لە كوردستان بۆ مقاوەمەت و شۆڕش و بەرخودان ئامادە بكات.
لایەنێكی دیكە لە تێڕوانینی بارزانی مستەفا بۆ زانست و مەعریفە وەك كلیلێك بۆ كردنەوەی داهاتوویەكی رۆشن بۆ نەوەكانی ئاییندە دووبارە خوێندنەوە یان هەڵوەستەكردنە لەسەر بەرنامەی دانووستاندنی نێوان شۆڕشی كوردستان و حكومەتە یەك لەدوایەكەكانی عێراقە لە نیوەی دووەمی شەستەكانی سەدەی رابردوو، ئەویش ئەوەیە كردنەوەی زانكۆیەك لە كوردستان وەك داواكاری شۆڕش ئاماژەی پێكراوە كە ئەویش دروستكردنی زانكۆی سلێمانی-یە.
پێكەوە گرێدانەوەی شۆڕش و زانكۆ لە ساڵی 1974 دوای ئەوەی شەڕ لەنێوان شۆڕش و حكومەتی بەعس هەڵگیرسایەوە، نمایشێكی تازەی شۆڕشی كوردستان بوو لەنێو هەموو شۆڕشە رزگاریخوازەكانی جیهان تا ئەو سەردەمە، لەبەر ئەوەی زانكۆی سلێمانی لەگەڵ دەستپێكردنەوەی شەڕ، شوێنی خۆی لەناو سلێمانییەوە گواستەوە بۆ هەڵەبجەو قەڵادزێ و مامۆستایان و قوتابیانی زانكۆی سلێمانی ئامادەباشیان پیشاندابوو كە لە ناوچە ئازادكراوەكانی شۆڕش دەبێت زانكۆ بەردەوام بێت، لەسەر ئەم پرسە و تایبەت بە هەڵوێستی بارزانی مستەفا و مەكتەبەكەی، پرۆفیسۆر ئازاد نەقشبەندی لە بۆنەیەكدا بۆی گێڕاینەوە، لەسەر دووبارە بەردەوامیدان بە زانكۆ لەناوچە ئازادكراوەكانی شۆڕش، ئیدریس بارزانی هەمیشە زیندوو پێی وتبوون، ئێمە وەك شۆڕش هەموو ئامادەكارییەكتان بۆ ئامادە دەكەین و دەبێت تفەنگ و قەڵەم هاوشان لەسەنگەری مقاوەمەت پێكەوە بن.
بەڵام ئەوەی دووبارە جێگەی هەڵوەستە كردنە لەسەر ئەم خاڵە كاردانەوەی رژێمی بەعس بوو لەسەر دووبارە بەردەوامبوونی زانكۆی سلێمانی لە ناوچە ئازادكراوەكانی شۆڕش، ئەویش ئەوەیە رژێمی بەعس پێش ئەوەی هێرشی بەرفراوان بكاتە سەر هیچ بەرەیەكی شەڕ، تەنیا دوای مانگێك لەدەستپێكردنەوەی شەڕ، بەفڕۆكە هەردوو بنكەی زانكۆی سلێمانی لە هەڵەبجەو قەڵادزێی بۆمباران كرد و بەدەیان مامۆستاو قوتابی شەهیدكرد، تەنیا لەبەر ئەوەی لە ناوچە ئازادكراوەكانی شۆڕش زانكۆ بەردەوام نەبێت، ئەمە ئەوەمان پێدەڵێت دوژمنانی كوردستان هێندەی لە بناخە زانستییەكەی بیركردنەوەی تاكی كورد دەترسن، هێندە لە چەكەكانی شانیان نەترساون.
خوێندنی كوالێتی بەرز بە چ مانایەك؟
ئەگەر دامەزراندنی پارتی دیموكراتی كوردستان و دەسپێكی شۆڕشی ئەیلوول وەك گەورەترین شۆڕشی نەتەوەیی كورد لە مێژوودا بخوێنینەوە و دووبارە لەسەر ناسنامەی نەتەوەیی ئەم شۆڕشە هەڵوەستەیەكی رەخنەیی بكەین و بە چاوێكی رەخنەییانە ئەم مێژووە بخوێنینەوە و ئەو پرسیارە لەخۆمان بكەین، ئایا پارتی دیموكراتی كوردستان و شۆڕشی ئەیلوول لە پرۆسەی بونیادنانی نەتەوەیی گەلی كوردستان چ رۆڵێكی گەورەیان گێڕاوە؟ ئەوا لە وەڵامی ئەم پرسیارە مێژووی پارتی و شۆڕشی ئەیلوول ئەوەمان پێدەڵێن، كە یەكێك لە ئامانجە نەتەوەییەكانی ئەم شۆڕشە ئەوەبووە، كە نیسابی مەدەنی كۆمەڵگە لە نیسابی سیاسیی كۆمەڵگە بەرزتر بێت، ئەمەش بەو مانایەی شۆڕشی ئەیلوول تاكی كوردی لەسەر ئەو بنەما نەتەوەییە بونیادناوەتەوە كە خۆی وەك تاكی نەتەوە ببینێت نەك ئەندامی پارتێكی سیاسی كە ئەو كات (پارتی دیموكراتی كوردستان)بووە.
لۆژیكی ئەم تێڕوانینە كە سەرچاوەكەی دەگەڕێتەوە بۆ فیكری بارزانی، ئەوەمان پێدەڵێت بونیادی تاك لە كۆمەڵگە پێویستە بونیادێكی زانستی بێت نەك ئایدیۆلۆژی، هەربۆیە لەگەڵ دامەزراندنی پارتی و دواتریش لەگەڵ دەستپێكردنی شۆڕشی ئەیلوول نەریتی گرووپ و رێكخراوی مەدەنی بە ئاستێك دوور لەحزب هاتە ئاراوە، یەكێك لەو رێكخراوانە رێكخراوی یەكێتی قوتابیانی كوردستانە، كە یەكەمین سەرۆكی ئەو رێكخراوە بەڕێز مام جەلال سەرۆك كۆماری عێراق بووە كە ئەوكات ئەندامی سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان بووە.
ئەگەر لەسەر تەنیا ئەم رێكخراوە هەڵوەستە بكەین، هەست دەكەین لە فیكری بارزانیدا ئامانج لەم رێكخراوە ئەوەبووە، كە ئەم رێكخراوە قوتابیان لەناو ئەم رێكخراوە وەك كادرێكی زانستی و رۆشنبیر و هۆشیار و نیشتمانپەروەر بكات، بۆ ئەوەی ئەو كادرە زانستی و هۆشیارە لە داهاتوو سەركردایەتی لەناو حزب بگرێتە دەست و بەو زانست و هۆشیاری و نیشتمانپەروەرییەی پارتی ئاڕاستە بكات، نەك پارتی لەسەر بنەمایەكی ئایدۆلۆژی سیاسیی ئەو دەستەبژێرە ئاڕاستە بكات.
بەرهەمی جوانی رێكخراوی یەكێتی قوتابیانی كوردستان و رەنگدانەوەی لە ژیانی سیاسیی و كۆمەڵایەتی ئەوكاتی كوردستان، وایكرد ئەم بوارە پەلبكێشێت بۆ دامەزراندنی گرووپ و رێكخراوی دیكە، وەك یەكێتی ئافرەتان، یەكێتی زانایانی ئیسلامی، یەكێتی نووسەران و هونەرمەندان...تاد.
بەڵام ئەوەی لەم ئاراستەیە گرنگە ئەوەیە كە فیكری بارزانی بۆ بونیادی نەتەوە و بۆ بونیادی ئاییندەی نەتەوە لەو خاڵەدا چڕدەبێتەوە، كە هەموو ژێرخانەكانی رێكخستنەوەی كۆمەڵگە پێویستە لەسەر بنەمای ژێرخانێكی زانستی و نیشتمانپەروەرانە بێت. بۆیە لێرەوە كە سەیری هەنگاوەكانی ئەوكات دەكەین، وێڕای بارودۆخە ئاڵۆزەكان و وێڕای ئەو هەموو گوشارەی دوژمنانمان، بەردەوام ئاراستەی شۆڕش هەنگاو هەڵگرتن بووە بۆ بەرزكردنەوەی ئاستی خوێندن، لە كوالێتی نزمەوە بۆ كوالێتی بەرز. هەر بۆ نموونە:
1. رێگە گرتن لە هەڵكشانی رێژەی نەخوێندەواری، ئەویش بە كردنەوەی قوتابخانەكانی شۆڕش بۆ پەروەردەو فێركردنی رۆڵەكانی ناوچە ئازادكراوەكان بە كچان و كوڕانەوە.
2. وەرگرتنی زەمالەی خوێندن لە رێگەی شۆڕشەوە بۆ ئەو قوتابیانەی خوێندنی قۆناخی یەكەمی بكالۆریۆسیان تەواوكردووە بۆ ئەوەی بچن خوێندی باڵا لە بوارە جیاوازەكان تەواو بكەن، ئەمەش واتە شۆڕش تەنیا كادری سەربازی پەروەردە نەكردووە، بەڵكو چەندین مامۆستای پایەبەرزی كورد هەن، كە لەسەردەمی شۆڕشی ئەیلوول بەرێگەی زەمالەی شۆڕش خوێندنی باڵایان تەواو كردووە.
3. خوێندنی كوالێتی بەرز بووە یەكێك لە دواكارییەكانی شۆڕش لە دانووستانەكانی لەگەڵ رژێمە یەك لەدوایەكەكانی عێراق، بۆ نموونە وەك پێشتر ئاماژەمان پێكرد كردنەوەی زانكۆی سلێمانی، ئەمەش مانای ئەوەیە لە فیكری بارزانی مستەفادا، خوێندنی كوالێتی بەرز هاوشانی مافە نەتەوەیی و نیشتمانییەكان خەباتی بۆ كراوە.
بۆیە لێرەوە كاتێك باسی خوێندنی كوالێتی بەرز دەكەین، مەبەست لەوەیە چۆن ئاراستەی خوێندن بەرەو بەرزبوونەوە دەچێت، هەر بۆ نموونە ئەگەر ماوەی 25 ساڵی نێوان 1961 – 1986 وەربگرین، پرسیار ئەوەیە ئایا ئاستی خوێندن لە كوردستان لە 1961 چۆن بووە و لە 1986 گەیشتۆتە كوێ؟ دیارە ئەمە بەڵگەیەكی حاشاهەڵنەگرە، ئەگەر ساڵی 1961 بە سفر پێناسە بكەین بۆ ئاستی خوێندن لە كوردستان، ئەوا لە 1986 دەكرێت بە ئاستی لوتكە بیبینن، هۆكاری ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەو ژێرخانەی كە شۆڕشی ئەیلوول لە 1961- 1975 دروستی كرد، ئەم وەرچەرخانە گەورەیەی بەخۆیەوە بینی.
خۆ ئەگەر ماوەی دوای راپەڕین لە 1991 – 2014 وەربگرین و ئەو پرسیارە لەخۆمان بكەین، ئایا ئەو وەرچەرخانەی 1961- 1986 دەیبینین، لە 1991- 2014 دەیبینین؟ وەڵامی ئەم پرسیارە دوو لایەنی هەیە:
1. ئەگەر لەرووی چەندایەتیەوە وەریبگرین، بێگومان بەڵێ، لەبەر ئەوەی لەساڵی 1991 تەنیا یەك زانكۆ هەبووە ئەویش زانكۆی سلێمانی بوو، ئەو زانكۆیەی لە 1981 گواسترایەوە بۆ هەولێر و ناوەكەی گۆڕا بە زانكۆی سەلاحەدین، بەڵام ئێستا 16 زانكۆی حكومی و 12 زانكۆی كەرتی تایبەت و دوو زانكۆی ئەمریكی لە كوردستان بوونیان هەیە.
2. بەڵام ئەگەر لە رووی جۆرایەتیەوە سەیری بكەین، بەداخەوە واقیعی ئەمڕۆی كوردستان پێمان دەڵێت، ئەو ژمارە زۆرەی دەرچووانی زانكۆكان لە قۆناخی یەكەمی بكالۆریۆس و ئەوانەشی كە ژمارەیان بە هەزارانە لە قۆناخەكانی خوێندنی باڵا و خاوەنی بڕوانامەی ماستەر و دكتۆران، نەبوونە ئەو سەرمایە مرۆییەی كە بتوانرێت لەپرۆسەی بونیادنانەوە و ئاوەدانكردنەوەی كوردستان وەك پێویست وەبەرهێنانیان تێدا بكرێت، لەمەش خراپتر ئەم چەندایەتیە بەجۆرێك كاریگەری لەسەر جۆرایەتی هەبووە، كە ئەم سەرمایە مرۆییە زانستیە لە ئێستا لەبری ئەوەی ببێتە هێزێك بۆ بەگوڕتركردنی رەوتی پرۆسەی بونیادنانەوە و پەرەپێدان، بۆتە هۆكاری هەڵاوسان و خاوكردنەوەی پرۆسەی پەرەپێدان و بونیادنانەوە.
مانۆڕی ساڵانەی دەرچووانی زانكۆ و
خوێندنەوەیەكی رەخنەیی لە وەرگرتنی بڕوانامەكانیان
لە كۆتایی مانگی حوزەیرانی هەموو ساڵێك و لە هەموو شارەكانی هەرێمی كوردستان چەندین ئاهەنگ بۆ دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكانی كوردستان رێكدەخرێت، ئەم ئاهەنگانە وەك بۆنەیەكی نیشتمانی سەیر دەكرێت بۆ پێشوازی كردن لە پۆلێك كوڕان و كچانی پێگەیشتوو بۆ ئەوەی دوای وەرگرتنی بڕوانامەكانیان و دوای ئەوەی هۆڵەكانی خوێندن بەجێدەهێڵن، پێویستە راستەوخۆ رووبكەنە مەیدانی كار و بونیادنانەوە، ئەوجا ئەو مەیدانە كەرتی گشتی بێت یان تایبەت بێت، كە ئێستا كەرتی تایبەت شادەماری پرۆسەی پەرەپێدان و بونیادنانەوە لەكوردستان پێكدەهێنێت.
بەڵام بەداخەوە ئەو بڕوانامانەی لەو كەرناڤاڵە نیشتمانییە دەبەخشرێتە قوتابیان نابێتە فیزەی پەڕینەوە لە هۆڵەكانی خوێندنەوە بۆ مەیدانی پرۆسەی بونیادنانەوە و پەرەپێدان، لە كاتێكدا قوتابیان بە كۆمەڵێك هیواو ئومێدەوە ئەو بڕوانامەیە وەردەگرن كە بە قردێلەیەكی سور بەستراوە، بەڵام لە هەمانكاتدا لەگەڵ وەرگرتنی ئەم بڕوانامەیە نیگەرانی و نائومێدی لە ناخی قوتابیان دروست دەبێت، بەوەی ئایا دوای وەرگرتنی ئەم بڕوانامەیە چەند مانگ یان چەند ساڵ لە وێستگەی بێكاری دادەنیشن، تاچەند دەچنە بەردەمی كۆمپانیاكان و سیڤییەكانیان پێشكەش دەكەن و چاوەڕێی ئەو وەڵامە دەبن (ببورن مەرجەكانی كۆمپانیاكەمان رێگە نادات ئێوە كارمان لەگەڵدا بكەن)، لەمەش تراژیدتر نەبوونی بەرنامەو پلانێكی تۆكمەیە بۆ رێگەگرتن لەپووكانەوەی سەرمایەی مرۆیی مەعریفی. بەمشێوەیە گەورەترین هێزی كار لەم هەرێمەدا پەراوێز دەخرێن و دەكەونە گێژاوی كێشە بێ چارەسەرەكانەوە. كاتێكیش لەسەدەی بیست و یەكدا بڕوانامەی بكالۆریۆس هەلی كاری دەست نەكەوێت و سەرمایەی مەعریفی خۆمان لەبازاڕی كارو ناو كۆمپانیاكاندا كەس پێویستی پێی نەبێت، كەواتە بۆچی بەرهەمی بهێنین و بەرزترین بودجە لە خوێندنی كوالێتی نزمدا بەهەدەر بدەین؟ ئایا هەر ئەم گەنجە رۆژهەڵاتی و جیهانی سێیە نییە لەجیهانە پێشكەوتووەكاندا لەریزبەندی پێشەوەی داهێنەرو كەسە بزووێنەر و چالاكەكانن، جیاوازییەكە لەوەدایە لەوێ خوێندنی كوالێتی بەرزیان هەیە ئەو خوێندنەی داهێنان دروست دەكات.
ناكرێت زانكۆكانمان لە رووی ستانداردی جیهانییەوە لە ریزبەندی 10هەزار بێت و زانكۆیەكی وەكو زانكۆی سەڵاحەددین لەریزبەندی 8ـەمین زانكۆكانی عێراق بێت لەناوخۆشدا مامەڵە لەگەڵ گەورە كۆمپانیا پێشكەوتووەكانی دنیای پێترۆڵ و تەكنەلۆژیای وەكو ئیكسۆن مۆبیل و گازبرۆم و شیڤرۆن و گەنەل ئینیرجی و هێرتج و هیس و كریسنت ئۆیل و ماراسۆن و مۆل و كالیگران و 50 گەورە كۆمپانیای پێترۆڵ و 40 كۆمپانیای دیكەی خزمەتگوزاری و كۆمپانیاكانی وەكو سامسۆنگ و دەیانی تری كۆمپانیا بەناوبانگە جیهانییەكانی تەكنەلۆژیا بین، ئەمەش ئاستی زانكۆ و پرۆگرامەكانمان بێت.
ئەگەر سەرنج لەم بەراوردە بدەین، دیارە مەبەست ئەوە نییە كارێكی باش نییە ئەم هەموو كۆمپانیا گەورە جیهانییە رووبكاتە كوردستان، نەخێر ئەوە جێگەی شانازییە بۆ هەرتاكێكی كوردستان كە ئەمڕۆ سیاسەتی حكومەتی هەرێم لەو ئاستەیە كە سەرنجی ئەم هەموو كۆمپانیا گەورەی راكێشاوە بۆ ئەوەی بێنە كوردستان، بەڵام ئیشكالیەتەكە لەوەدایە ئەگەر ئاستی كوالێتی خوێندن بەرز نەكرێتەوە بۆ ئەوەی كادرە زانستیەكانمان بتوانن تەفاعول لەگەڵ ئەم پێشكەوتنە بكەن، ئەوا بۆشایی یان ناهاوسەنگیەكی گەورە لەنێوان ئاستی بەرزی كۆمپانیاكان و كادرە زانستیە لۆكاڵەكانی خۆمان دروست دەبێت و بەشێكی گەورە و گرنگی سەرمایەی مرۆییمان كە سەرمایەی مەعریفەیە سوودی لێوەرناگیرێت.
خوێندنی كوالێتی بەرز
سەرچاوەی هێز و كار لە سەدەی بیست و یەك
چیدیكە لەسەدەی بیست و یەكەم تەحددییەكان تایبەت نابن بە وڵاتانی تازە پێگەیشتوو یان رۆژهەڵاتی، بەڵكو تەحددییەكانی سەدەی بیست و یەكەم، پێش وڵاتانی رۆژهەڵاتی و تازە پێگەیشتوو، وڵاتانی رۆژئاوا دەگرێتەوە، هەربۆیە ئێستا مەترسی ئەوە هاتۆتە ئاراوە دەوڵەتانی پیشەسازی دوێنی، ئەمڕۆ هەنگاو بەرەو كۆمەڵگەیەكی بەرخۆر هەڵدەگرن، هۆكاری ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ بەرزبوونەوەی نرخی وزە و دابەزینی نرخی كار لە وڵاتانی رۆژهەڵات بە تایبەتی رۆژهەڵاتی ئاسیا.
ئەم ئاراستەیە ئەوەمان پێدەڵێت، حكومڕانی لەهەموو جیهاندا پێكەوە رووبەڕووی تەحددییەكانی هاوبەش دەبێتەوە و سەرچاوەی ئەم تەحددیانەش ئەو كچ و كوڕە گەنجانەن كە گۆڕانكارییە خێراو گەورە و بەردەوامەكانی ئەم سەدەیە بەهێزی كردوون.
هۆكاری سادە كە وادەكات لاوان و گەنجان ببنە سەرچاوەی تەحددیەكان و خۆشیان رووبەڕووی ئەم تەحددیانە ببنەوە، ئەوەیە هیچ حكومەتێك لەجیهاندا نییە كە بتوانێت یەكسانی دروست بكات، دیارە كە دەشڵێین ناتوانێت یەكسانی دروست بكات، لەبەر ئەوەی بەرنامەی ئابووری جیهان ئێستا لە هەموو جیهاندا بەرنامەی ئابووری بازاڕ و ململانێیە، بۆیە ئەگەر هەتا بشتوانێت یەكسانی دروست بكات، ئەوا ئابووری بازاڕ و ململانێ كۆتایی پێدێت.
بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئەم تەحددیانە، ئەو وەرچەرخانە گەورەی كە بەسەر هێز هاتووە، بەتایبەتی لەبواری گواستنەوەی هێز لە دەوڵەتانی رۆژئاواوە بۆ دەوڵەتانی رۆژهەڵات و هەروەها گواستنەوەی هێز لە كاراكتەری دەوڵەتیەوە بۆ كاراكتەری غەیرە دەوڵەتی واتە تاك و گرووپ، دیارە بەرەنجامی ئەم گواسنتەوەیەش راشكاوانە لەوڵاتانی ئیسلامی و عەرەبی دەبینین كە چ كەشێكی ئاڵۆز و ناسەقامگیر و ترسناكی دروستكردووە، ئەوا ئێستا تەنیا یەك رێگە هەیە، ئەویش بایەخدانە بەخوێندنی كوالێتی بەرز، بۆ ئەوەی بتوانیت لەنێوان تاكەكاندا دەرفەتی یەكسان و ململانێكی شەریفانە دروست بێت كە سەروەریی یاسا و ئاشتی و كۆمەڵایەتی بەدوای خۆیدا دەهێنێت.
لەم چوارچێوەیەدا ئەگەر لە كۆمەڵگەی كوردستانەوە سەیری ئەم بارودۆخە گۆڕاوە خێراو بەردەوامە بكەین، ئەوە دەگەینە ئەو دەرەنجامەی، بۆ ئێستای كوردستان بایەخدان بە خوێندنی كوالێتی بەرز و بەرزكردنەوەی ئاستی زاستی پرۆگرامەكانی هەموو زانكۆكانی كوردستان، دەبێتە هەنگاوی یەكەم بۆ ئەوەی سوودێكی هێجگار گەورە لەو سەرمایە مرۆییە وەربگرین كە ساڵانە زانكۆكانی كوردستان پێشكەشی كۆمەڵگەی دەكەن، بەپێچەوانەشەوە ئەگەر بەرهەمی زانكۆكانی كوردستان لەم ئاستەی ئێستای بمێنێتەوە، راستە ساڵانە بەهەزاران كادری زانستی بەرهەم دەهێنن، بەڵام ئەم كادرە زانستیانە نابنە ئەو سەرمایە مرۆییەی لە پرۆسەی پەرەپێداندا سوودیان لێوەربگرن، بەڵكو دەبنە گوشارێك لەسەر حكومەت و هەڵاوسان لە حكومەتدا دروست دەكەن، هەروەك چۆن ئێستا %70ی بودجەی كوردستان بۆ مووچەی فەرمانبەرانە، ئەوا ئەگەر ئەم ئاراستەیە چارەسەر نەكرێت، لەوانەیە لەچەند ساڵی داهاتوو ئەم رێژەیە بەرز بێتەوە بۆ 75-80% لەم حاڵەتەشدا لەبری ئەوەی پرۆسەی پەرەپێدان بگۆڕین بۆ پرۆسەی پەرەپێدانی بەردەوام، ئەوا پرۆسەی پەرەپێدان دەگۆڕدرێت بۆ پرۆسەی دامەزراندنی فەرمانبەران.





دكتۆر وەسفی تاهیر راگری كۆلێژی بەڕێوەبردن و ئابووری زانكۆی سەڵاحەدین:
عەقڵیەتی كەرتی حكومی زاڵە بەسەر عەقڵیەتی كاركردن لەكەرتی تایبەت
گۆڕینی ئەم كلتوورە بەرنامەو كار و كاتی دەوێت

سەبارەت بە ئیشكالیەتی كێشەی دەرچووانی قوتابیان و گواستنەوەیان لە هۆڵەكانی خوێندنەوە بەرەو مەیدانی پرۆسەی پەرەپێدان و بونیادنانەوە، د.وەسفی تاهیر راگری كۆلێژی بەڕێوەبردن و ئابووری لە زانكۆی سەلاحەدین بەمجۆرە بۆ گوڵان هاتە ئاخاوتن:
(زۆربەی دەرچووەكانی زانكۆو پەیمانگاكان كلتوور و فەرهەنگێك بەسەریاندا زاڵە، ئەویش ئەوەیە كە دەبێت هەموو دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكانی كوردستان لە وەزارەت و دامەزراوەكانی حكومی دامەزرێن، واتا عەقڵیەتی كەرتی حكومی زاڵە بەسەر عەقڵیەتی كاركردن لەكەرتی تایبەت، گۆڕینی ئەم كلتوورە بەرنامەو كارو كاتی دەوێت، چونكە حكومەت نەیتوانیوە بەتەواوەتی رۆڵی هەبێت لە پاڵپشتیكردن و رێكخستنی پرۆژەی بچووكی گەنجان. من تێناگەم بۆچی تائێستا دامەزراوەیەكی ئابووری رێكوپێك نییە لەچوارچێوەی یاساو پرەنسیپە نێودەوڵەتیەكان بۆ تەمویلكردنی پرۆژەی بچووك و رێكخستنی كاری پرۆژەی بچووك لەهەرێمی كوردستان، كە لەڕووی دۆزینەوەی هەلی كاری نوێ و كەمكردنەوەی بێكاری و بەرزكردنەوەی كێرڤی ئابووریی رۆڵی گەورەی دەبێت).




دكتۆر محەمەد شوكری مامۆستای ئابووری لەزانكۆی سەڵاحەددین:
قوتابی گوناهی نییە كەوا زۆربەی پرۆگرامەكانی خوێندنی پێش نەخراوەو نەتوانراوە گەنجێك پەروەردە بكەن كە لەئاست گۆڕانكاری و پێشكەوتنە خێراكانی سەردەم و داواكاری بازاڕی كاردا بن

ئایا تاچەند ئەو پرۆگرامە زانستیەی لە زانكۆكانی كوردستان پێڕەو دەكرێت، وەڵامی خواستەكانی ئەمڕۆی لەسەدەی بیست و یەكەم پێیە؟ ئایا تاچەند ئاستی زانكۆكانمان توانای بەرهەمهێنانی كادری زانستی بۆ ئەم قۆناخە پیشانداوە؟ لەوەڵامی ئەم پرسیارەدا د.محەمەد شكوری مامۆستای ئابووری لەزانكۆی سەلاحەدین بەمجۆرە وەڵامی گوڵانی دایەوە:
(دەرچووەكانی زانكۆ و پەیمانگاكانی كوردستان كاتێك رووبەڕووی بازاڕی كار دەبنەوە لەئاست رووبەڕووبوونەوەكەدا نین، چونكە لەلایەك پێداویستیەكانی خوێندن و زانستی و ئاستی مامۆستایانیش لەئاست كرانەوەی بازاڕو پێشكەوتنە خێراو بەردەوامەكەی ئابووری و كارگێڕی نییە، قوتابی گوناهی نییە كەوا زۆربەی پرۆگرامەكانی خوێندنی پێش نەخراوەو تەنانەت زۆربەی زانكۆ و پەیمانگاكانی كوردستان نەیانتوانیوە گەنجێك پەروەردە بكەن كە لەئاست گۆڕانكاری و پێشكەوتنە خێراكانی سەردەم و داواكاری بازاڕی كاردا بن، لەزۆربەی بەشەكان پرۆگرامەكانمان پێویستی بەگۆڕانكارییە، بۆ نموونە لەكۆلێژی بەڕێوەبردن و ئابووری داوامانكردووە چەند بەشێكی نوێ بكرێتەوە كە بازاڕی كار پێویستێتی كەچی لەوەزارەتی خوێندنی باڵا وەڵام نەدراوینەتەوە، هەروەها زۆربەی پرۆگرامەكانی خوێندنمان كلاسیكییە ئەمەش وایكردووە گەورە كۆمپانیا پێشكەوتووەكانی دنیا لەهەوڵی ئەوەدا بن پشت بەكادیر و كارمەندی خۆیان ببەستن، لەلایەكی ترەوە زۆر لەو پسپۆرایەتی و شارەزاییانەی لەناو دەرچووانی زانكۆكانمان هەیە كەچی كۆمپانیا بیانی و زۆربەی جار خۆماڵیەكانیش پشت بەكارمەندو دەرچووانی وڵاتانی دەرەوە دەبەستن كە دەبێت ئەمە رێكبخرێت، چونكە لەهیچ وڵاتێكدا نییە بازاڕی كاری نغرۆ بێت لەكارمەندو كرێكاری بیانی و هاووڵاتی و دەرچووەكانی زانكۆو پەیمانگاكانیشی كاریان دەست نەكەوێت، لەكاتێكدا هەموومان دەزانین كەرتی تایبەت مەرج نییە هەموو جارێك لەغیابی شارەزایی و توانای دەرچووەكانماندا پەنایان بۆ كارمەندو شارەزایانی بیانی بردبێت، بەڵكو لەنەبوونی یاساو رێنمایی بازاڕی كارو هەرزانی نرخ و بێ بەهاكردنی كارەوەیە كارمەندانی بیانی رەواجی زیاترە. من بە بەردەوام بەقوتابیەكانم دەڵێم گرنگی بەبواری خوێندن بدەن و خۆیان بەسەرمایەی مەعریفی و تازە دەوڵەمەند بكەن، چونكە ئێستا هەرێمی كوردستان بەرووی دەرەوە كراوەتەوەو ململانێی بەدەستهێنانی كار قورستر و ئاڵۆزتر بووە، پێویستە خوێندكارانمان فێری زانستەكانی تەكنەلۆژیاو ئینتەرنێت و چەندین زمان و ئەتەكێت و چۆنییەتی كاركردن بن، ئەوجا دەتوانن هەلی باشی كار بدۆزنەوە).