-ئەگەر پڕۆژەی ئاوی ئیفرازی (4) دەست پێ نەكات ئەوە بەشێكی زۆری هەولێر بێ ئاو دەبێت
-لە ساڵی دادێ پرۆژەی ئاوی چەمچەماڵ دەست پێ دەكات
-كارگەی ریسایكلینی دهۆك بەشێوەیەكی باش كار دەكات و بەرهەمیشی هەیە


وەزارەتی شارەوانی و گەشت وگوزار بە یەكێك لەو وەزارەتە گرنگانە دادەنرێت كە ڕاستەوخۆ پێوەندی بە ژیانی هاووڵاتیانەوە هەیە، پرۆژەكانی ئاووئاوەڕۆ و شەقام و گەیاندنی خزمەتگوزارییەكانی دیكەی شارەوانی لەڕیزبەندی پێشەوەی ئەو پرۆژانە دێت كە هاووڵاتیان بە بەردەوامی پێویستیانە، لەگەڵ باشتربوونی بژێوی ژیان و گەورە بوون و فراوان بوونی شارو قەزاو ناحیەو گوندەكان چەندین پرۆژەی دیكەمان پێویستە.
لەم دیمانەیەدا چەند پرسیارێكمان ئاڕاستەی بەڕێز سەمیرعەبدوڵڵا وەزیری شارەوانی و گەشت وگوزار كردو ڕاشكاوانە وەڵامی ڕەخنەو پرسیارەكانی داینەوە كە لەم دیمانە تایبەتیەدا بڵاوی دەكەینەوە.
* لە ماوەی ساڵی 2011 وەزارەتی شارەوانی و گەشت وگوزار یەكێك بوو لەو وەزارەتانەی بووە بە بەشێك لە پرۆسەی چاكسازی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، پرسیاری ئێمە لە وەزیری شارەوانی و گەشت و گوزار ئەوەیە ئایا چۆن توانیتان لەم چوارچێوەیەدا هاوكاری پرۆژەكەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بن؟
- سەرەتا دەمەوێت ئاماژە بەوە بكەم كە پرۆژە چاكسازییەكەی جەنابی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بە شێوەیەكی گشتی كارەكانی سەرجەم وەزارەتەكانی گرتۆتەوە، بەڵام وەزارەتی شارەوانی و گەشت و گوزار لەبەر ئەوەی وەزارەتێكی خزمەتگوزارییە بەشێوەیەكی تایبەتیش وەزارەتی ئێمەی گرتۆتەوە، بۆیە ئێمە لەو بەشەی پەیوەندی پێمانەوە هەبووە، بەوپەڕی تواناوە كار ئاسانیمان پێشكەشكردووە و هەوڵمانداوە هۆكارێك بین بۆ سەرخستی تەواوی پرۆژەی چاكسازییەكەی جەنابی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، لایەنی سەرەكیش لەناو ئەو پرۆژەیە كە تایبەت بوو بەوەزارەتی ئێمە، مەسەلەی تەرخانكردنی زەوی موساتەحە بوو، كە هەموو لایەك دەزانن ئەم لایەنە زۆر گرنگ بوو، بێگومان پێش دەستپێكردنی پرۆژەكەی سەرۆكی هەرێم، ئێمە وەك وەزارەت دەستمان كردبوو بە بەدواداچوونی زەوییەكان، بەڵام كە پرۆژەكەی جەنابی سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەستی پێكرد، هێزێكی گەورەی دا بە بەدواداچوونەكانی ئێمەو بووە هۆكاری ئەوەی بتوانین ئەم لایەنە گرنگە تەواو كۆنترۆڵ بكەین، وەك دەبینرێت دوای ئەوەی بڕیارەكەی سەرۆكی هەرێم لە 19/4/2011 هات، توانرا ژمارەیەكی هێجگار زۆر لەو زەویانەی درابوون بە موساتەحە و هیچ كاریان لەسەر نەكرابوو هەموویان گرێبەستەكانیان هەڵبوەشێنینەوە، كە نزیكەی چوارسەد گرێبەست بوو هەڵوەشینراونەتەوە، كێشەیەكی دیكە لەگەڵ ئەو پڕۆژانە بوو كە ئیشیان تێدا كرابوو بەڵام ئیشەكە ڕاگیرابوو، بۆیە بەپێی بڕیارەكانی سەرۆكایەتی هەرێم ئەوانیش بەدواداچوونی یاساییان بۆ كراوەو ڕێوشوێنی یاسایی لەبەرامبەریان وەرگیراوە، ڕێوشوێنەكەش بەو جۆرەیە بەپێی یاسا كاتێكی دیكەیان پێدەدرێت ئەگەر نەتوانرا كارەكە لەو ماوەیە تەواو بكەن، ئەوا گرێبەستی ئەوانیش هەڵدەوەشێنرێتەوە، كێشەی سێیەمیش ئەوەبوو كە زەوی بەشێوەی موساتەحە درابوو بەڵام ئەوەی لە گرێبەستەكەدا هاتبوو لەسەر زەوی پێكهاتەكەی گۆڕدرابوو، بۆ ئەمەش بەدواداچوون كراوەو دەبێت بیگێڕێتەوە بۆ شێوەی خۆی و ئەو گۆڕانكارییانە نەهێڵێت.
* بەپێی بڕیارەكانی سەرۆكایەتی هەرێم، ماوەی ڕاگرتنی تەرخانكردنی زەوی بەشێوەی موساتەحە بۆ دوومانگ بوو، واتە دەبێت لەدوای ئەو دوومانگە دەستی پێكرابێتەوە، ئایا ئێستا ئێوە زەوی بەشێوەی موساتەحە تەرخان دەكەن؟ ئەگەر تەرخانی دەكەن میكانیزمی نوێتان بەچ شێوەیەكە؟
- بەپێی بڕیاری سەرۆكایەتی هەرێم راستە بۆ دوومانگ ڕاگیرابوو، بەڵام دەستپێكردنەوە بە تەرخانكردنەوەی زەوی پێویستی بەڕێنمایی تازە هەبوو، بۆیە هەتا ڕێنمایی تازەش دەرچوو هەندێك دواكەوت، بۆیە بەپێی ئەو ڕێنماییە تازانە ئێستا ئێمە دەتوانین بەشێوەیەك دەست بە تەرخانكردنی زەوی بكەین كە رووبەڕووی گرفتی پێشان نەبینەوە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە بەپێی ئەو رێنماییە تازانە دەبێت پلانمان هەبێت، ئەمەش واتە ئێمە وەك وەزارەتی شارەوانی و گەشت و گوزار پێویستە پلانێكمان هەبێت بۆ ئەوەی پێداویستیەكانی هەموو شارەكانی هەرێمی كوردستان دیاری بكەین، ئەمەش لەلایەن سەرۆكایەتی شارەوانیەكانی هەولێر و سلێمانی و دهۆك و گەرمیان و بەرێوەبەرایەتی گشتی شارەوانیەكانی هەرسێ پارێزگا دەبێت پلان بۆ پێداویستیەكانی ناوچەكان دیاری بكەن، ئەوسا بەپێی ئەو پێداویستیانەی لەپلانەكەدا دیاری كراون زەوی تەرخان دەكەین، ئەم خاڵە گرنگەی پێویستە ئاماژەی پێبكەین، ئەویش ئەوەیە كە لەمەودوا هەر زەوییەك تەرخانبكرێت بۆ وەبەرهێنان بە زیادكردنی ئاشكرا دەبێت، هەروەها پرۆژە چاكسازییەكەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لایەنی كەرتی گەشت و گوزاری گرتەوەو زەوییەكی زۆر تەرخانكرابوو بۆ پڕۆژەی گەشتیار، بۆیە ئەوانەی زەوی گەشتیاریشی گرتەوە، ئەو زەویانەشی بۆ پرۆژەی گەشتیاری تەرخانكرابوون بە هەمان شێوەی زەوییەكانی موساتەحە مامەڵەیان لەگەڵداكراوە.
* لایەنێكی دیكە كە خەڵك زۆر بەگەشبینیەوە سەیری وەزارەتی شارەوانی دەكرد لە كابینەی شەشەم بەرنامەی بەڕێزتان بوو بۆ چۆنیەتی پاككردنەوەی شارو شارۆچكەكانی كوردستان و چۆنیەتی چارەسەركردنی زبڵ و خاشاك بوو، بەڵام ئێستا هەولێر كە پایتەختە گرفتی خاوێن كردنەوەی هەیە، ئایا هۆكاری ئەم گرفتە چییە؟
- بەڵی راستە، منیش دەڵێم، شاری هەولێر بەو ئاستەی پێویستە خاوێن بكرێتەوەو وەك پایتەختێكی پاك و خاوێن پیشانی بدەین، تا ئێستا ئەم خزمەتگوزارییە بەو شێوەیە نەبووە، پێشتر پاككردنەوەی هەولێر درابووە كۆمپانیایەك، بەداخەوە نەیتوانی ئەركەكانی خۆی بە ڕێكوپێكی جێبەجێ بكات، بۆیە ئێمە سنووری دوو شارەوانیمان لەناو شاری هەولێر لێوەرگرتەوە، كە ئەوانیش شارەوانی یەك و چوار بوو، بۆ ئەوەی بتوانن بەشەكەی دیكە بە جوانی خاوێن بكەنەوە، ئەمە تۆزێك كارەكەی باشتر كرد، بەڵام لەم حاڵەتە وادەی گرێبەستەكە بەرەو تەواو بوون چوو، ئێمە بیرمان لەوەكردوە هەولێر بكەینە دوو زۆن، ئەم دوو زۆنەش فراوانكرا هەموو ئەو شوێنانەی دەگرتەوە كە ماستەر پلانی هەولێر دەیگرتەوە، واشمان پلان دانابوو هەر زۆنێكیان بدەینە كۆمپانیایەك بۆ ئەوەی دوو كۆمپانیا كارەكە بكەن و ململانێ لە نێوانیاندا هەبێت و كێشەكانی پێشوو دووبارە نەبنەوە، بەڵام بەداخەوە ئەمجارەش لە پرۆسەی كردنەوەی تەندەرین كۆمپانیایەكی بەریتانی هەردوو گرێبەستەكەی بردەوە، بەڵام بۆ ئەوەی دڵنیا بین كارەكە بە باشی دەكات ئێمە گرێبەستی تەنیا یەك زۆنمان لەگەڵ كرد، هۆكاری ئەم دوودڵیەشمان ئەوەبوو ئەو پارەیەی ئەو كۆمپانیا بەریتانیا داینابوو زۆر لەخوار ئەو دەرخستەیە بوو كە ئێمە بۆمانكردبوو، لەگەڵ ئەم مەترسیەی ئێمە كونسوڵیەتی بەریتانیا لەهەرێم زۆر پشتگیری ئەو كۆمپانیایەی كرد بەوەی كۆمپانیایەكی زۆر باشە، بەڵام ئێمە كە 15ی تەمموز گرێبەستمان لەگەڵ كرد ماوەی دوومانگمان بۆ دیاری كرد بۆ ئەوەی دەست بەكار بێت، واتە دەبوو لە 14ی ئەیلول دەست بەكار بووایە، بەڵام پێش ئەوەی بگەینە 14ی ئەیلوول هاتن وتیان ماوەیەكی دیكەمان بدەنێ هەتا ئالیەتەكانمان دێنین و دەست بەكار دەبین، بۆیە ئێمە راشكاوانە پێمان راگەیاندن كە ئەگەر ئەو كارەتان پێ ناكرێت وازی لێ بێنن، هەر بۆیە من مۆڵەتی هەتا سەرەتای مانگی11م دانێ بۆ ئەوەی بتوانن كاری خۆیان رێكبخەن و دەست بەكار بن، بەڵام بەداخەوە دیسان هەر نەیانتوانی بۆیە مۆڵەتی دووهەفتەمان دانێ ئەگەر نەتوانن بیكەن گرێبەستەكە هەڵدەوەشێنینەوە، بۆیە ئێستا ئەو گرێبەستمان هەڵوەشاندۆتەوە، هەولێرمان كردۆتە شەش زۆن بۆ ئەوەی كۆنترۆڵی ئاسان تر بێت، بۆ ئەمەش ئەم ئەركەمان سپاردووە بە شارەوانی هەولێر و پارێزگای هەولێر ئەوانیش چەندین تەندەریان ئامادەكردووە، لە چەند رۆژی داهاتوو لیژنەی شیكردنەوەی تەندەرەكان هەموو تەندەرەكان شیدەكەنەوە بۆ ئەوەی بڕیاری لەسەر بدەن.
* ئایا سەبارەت بە خاوێنكردنەوەی هەردوو پارێزگای سلێمانی و دهۆك چی دەڵێن؟ ئایا ئەوانیش هەمان كێشەی هەولێریان هەیە؟
- پاككردنەوەی سلێمانی دراوەتە دوو كۆمپانیا یەكێكیان كۆمپانیای شینكی یە ئەوەی دیكەیان ئۆسرەمە، ئەوان داوایان كردبوو گرێبەستەكەیان درێژ بكرێتەوە، ئێمەش تا كۆتایی ئەمساڵ گرێبەستەكەمان بۆ درێژكردونەتەوە، بەڵام تا ئێستا هیچ گلەیەكمان بۆ نەهاتووە كە پێمان بڵێن ئەوان كەمتەرخەمن لە خاوێنكردنەوە.
لەشاری دهۆكیش زۆر ڕازین لە پاككردنەوەكە و دیارە ئەو كۆمپانیایەی خاوێن كردنەوەی دهۆكی وەرگرتووە بە باشی ئەركەكانی خۆی جێبەجێ كردووە، هەمان كۆمپانیا سێمێڵ و زاخۆش خاوێن دەكاتەوە.
* ئەمە سەبارەت بە خاوێن كردنەوە، لایەنێكی دیكە مەسەلەی چارەسەركردنی زبڵ و خاشەكە، ئەمەش پێویستی بە كارگەی ریساكلینە، ئایا تا ئێستا چەند كارگەی ڕیسایكلین لە هەرێمی كوردستان هەیە؟
بۆ شاری هەولێر گرێبەستێكمان لەگەڵ كۆمپانیایەكی كەنەدی كردووەو رێككەوتوین كە دوو كارگەی ریساكلین لە هەولێر دروست بكات، یەكێكیان لە ڕۆژهەڵات و ئەوی تر لە رۆژئاوای شاری هەولێرە، ئەو دوو كارگەیە ڕۆژانە دەتوانێت نزیكەی دوو هەزار تەن زبڵوخاشاك لێك جیابكاتەوەو بەشێوەیەك كە دووبارە سوودی لێ وەربگیرێتەوەو بڕێك لەو زبڵوخاشاكەش دەبێتە وزەو ئێمە لەگەڵیان وا ڕێكەوتووین كە ئەو وزەیەیان بە خۆڕایی لێ وەردەگرین. لەدهۆك ئێستا لە ناوچەی كواشێ كارگەیەكی ڕیسایكلین دانراوەو كاریش دەكات و بەشێوەیەكی باش زبڵوخاشاكەكە لێك جیا دەكاتەوە و بەرهەمیشیان هەیە، ئەم كارگەیە هەموو ناوچەكە سوودی لێ وەردەگرن و زبڵوخاشاكی زاخۆش دێنە ئەو كارگەیەو تا زۆنی ئاكرێش دادەنرێت ئەوە بۆی هەیە زبڵوخاشاكەكەی ببەنە ئەو كارگەیە، ماوەیەكە زۆنی ئاكرێش كەوتۆتە كارو تیمێك خەریكە بچنە ئەڵمانیا بۆ ئەوەی كارگەكە دەستنیشانی بكەن و بیهێنن، چونكە دەبێت لە ڕۆژی واژۆكردنی گرێبەستەكەوە تا ماوەی 8مانگ ئەو كارگەیە بە هەموو وردەكارییەكانییەوە دابمەزرێت. زۆنی شەقڵاوە كارگەكەی لە لایەن تیمێكەوە لە وڵاتی ئیتاڵیا دەستنیشانكراوە لە ماوەیەكی كورتدا ئەو كارگەیەش دادەمەزرێت و دەست بەكارەكانی خۆی دەكات، هەروەها لە زۆنی سۆران كە قەزاكانی چۆمان و رواندز و مێرگەسورو سۆران لەخۆ دەگرێت و كارگەی ڕیسایكلینەكەشی تا ماوەی 5مانگی تر دادەمەزرێت و تا نیوەی ساڵی 2012 هەموو كارگەكانی ڕیسایكلین دادەمەزرێن ئەو كاتە كێشەی زبڵوخاشاكمان نامێنێت.
* كێشەیەكی دیكەی خزمەتگوزاری سەرەكی دابینكردنی ئاویخواردنەوەیە بۆ هاووڵاتیانی سەرتاسەری هەرێمی كوردستان، هەست دەكرێت ئەم لایەنە لە هەندێ شوێنە زۆر باش هاتووە و لە هەندێ شوێنان زۆر خراپە، بۆ نموونە هەندێ پڕۆژە هەیە ماوەی دوو ساڵە بەردی بناغەی دانراوە و تا ئێستا دەستی پێ نەكردووەو پڕۆژەی تر هەیە كە دەبووایە لە ماوەی دوو ساڵ تەواو بووایە وەكو پڕۆژەی ئاوی كۆیە ئەوە ماوەی 7بۆ 8ساڵە تەواو نەبووە، ئێمە حەز دەكەین لە وەزیری شارەوانی و گەشت و گوزار بپرسین؛ ئایا بەرنامەی بۆ ئەو خزمەتگوزارییە سەرەكییە چییە و بۆچی هەندێ پڕۆژە دەستی پێ نەكردووەو هەندێكیش هەر سەركەوتوو نەبوونە؟
- بەڕاستی پڕۆژەكانی ئاو پڕۆژەی زۆر گرنگن و زۆر سەختیشن، ئەگەر دیزاینی باشی بۆ نەكرابێت، ئەوە ئەو كێشەو گرفتانە دروست دەبێت، بەداخەوە لە پارێزگای سلێمانی و لە گەرمیان تووشی ئەو گرقتانە بووین، لە ڕانیەو قەڵادزی و كەلارو كۆیە لەپرۆژەكانی ئاویخواردنەوە تووشی دیزاینی خراپ بووین، هەر ئەمەش هۆكاری ئەوەیە ئەو پرۆژانەی لەساڵی 2005 و 2006 دەستیان پێكراوە هەتا ئێستا تەواو نەبوون، ئەوپرۆژانە دووبارە دیزاین كراونەوە و دەرخستەی زیادەیان بۆ ئەنجامدراوەو، دەتوانم بڵێم ئەو پرۆژانە ئێستا لە قۆناخی كۆتاییدان، هەر بۆنموونە پڕۆژەی ئاوی كەلار بەشێكی سوودی لێ وەردەگیرێت و ناوچەی رزگاری ماوەو ئەوەش پاش ماوەیەكی تر تەواو دەبێت، پڕۆژەی ئاوی ڕانیەو قەڵادزێ كێشەی تەغیری ئەمر هەیە كە تا ئێستاكە لە ئەنجومەنی وەزیران ڕەزامەندی لەسەر نەدراوە، پڕۆژەی ئاوی ڕانیە نزیكەی شەش ملیۆن و حەفت سەد هەزار دۆلاری پێویستە و پڕۆژەی ئاوی قەڵادزێ دوو ملیۆن و چوار سەد هەزار دۆلاری دەوێت و ئەو بڕە پارانە زۆر پێویستن بۆ تەواو كردنی پڕۆژەكان و پڕۆژەی ئاوی كۆیێ كێشە لە نێوان بەڵێندەرەكان هەبوو و ئێستا كێشەكە كۆتایی هاتووەو پڕۆژەكە دەبێت بۆ مانگی 3و4ی ساڵی 2012 تەواو ببێت، سەبارەت بە دەڤەری بادینان كێشەی پرۆژەی ئاوی خواردنەوەمان نییە، چونكە پڕۆژەی ئاوی زاخۆ و دهۆك (1 و2) تەواو بووە و پڕۆژەی ئاوی ئامێدی دەستی پێ كردووەو لە قۆناغی جێبەجێكردندایە، پڕۆژەی ئاوی ئاكرێ بەداخەوە لەسەر هەندێ هۆی هونەری دواكەوتووە ئێستا لە قۆناغی تەندەركردن دایە، سۆران و بێخاڵ هیچ كێشەیان نییە و پڕۆژەی ئاوی مێرگەسور بۆ 42گوند بوو لە پاشان 22 گوندی تر زیادبوو و سنووری پیرانیش خرایەسەر ئەو پڕۆژەیە، پڕۆژەی ئاوی بارزانیش كە 51 گوند لەخۆ دەگرێت و ئەم ساڵ دەست پێ دەكات و پڕۆژەی ئاوی چەمچەماڵ بودجەی بۆ تەرخانكراوە كە بڕی 130ملیار دینارەو ئەویش ئەمساڵ دەست پێ دەكات كە پڕۆژەیەكی زۆر گەورەیە كە ناوچەی چەمچەماڵ لە كەمئاوی ڕزگار دەكات، سەبارەت بە هەولێر كە زۆر بەرفراوان بووە و ئاوی ئیفرازی (3) بەشی ناكات، بۆیە پلان و بەرنامەمان هەیە كە پڕۆژەی ئاوی ئیفرازی چوار دەست پێ بكات، ئێستا پڕۆژەی ئاوی ئیفرازی چوار لە قۆناغی دیزاین كردندایە و لە ساڵی 2012 پڕۆژەكەش دەست پێ دەكات، دڵنیاین دەست پێدەكات، لەبەر ئەوەی ئەگەر پڕۆژەی ئاوی ئیفرازی (4) دەست پێ نەكات ئەوە بەشێكی زۆری هەولێر بێ ئاو دەبێت، بەجێبەجێ كردنی ئەم پرۆژەیەش قورساییەكی زۆر لەسەر شاری هەولێر كەم دەبێتەوە. ئاوی قەندیل بۆ كۆڕی و شەقڵاوەو مەسیف، ئەوەش قۆناغێكی باشی بڕیوە تا ئێستا لە 70%ی تەواو بووە لە مانگی 4و5تەواو دەبێت، هەروەها جەنابی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ پڕۆژەی ئاوی ناوچەی شوان بڕی زیاتر لە نۆ ملیار دیناری تەرخانكرد بۆ ئەوەی پڕۆژەی ئاوی خواردنەوە بۆ 135 گوند ئەنجام بدرێت كە ئەمەش قۆناغێكی گرنگ و ڕێژەیەكی زۆر لە كێشەی كەم ئاوی لەناوچەكە چارەسەر دەكات.
* راستە ئێوە بەرنامە و پلانتان هەیە و پرۆژەكانتان دیزاین كردووە، بەڵام جێبەجێكردنی پرۆژەكان زۆر داوادەكەون، هەربۆ نموونە 4 ساڵە دەڵێن پرۆژەی ئاوی ئیفرازی(3) لە شەش هەزار مەتر سێ جاوە فراوان دەكەن بۆ 10 هەزار مەتر سێ جا، بەڵام تا ئێستا نەكراوە، دەڵێن ئاوی هەڵەبجە و هەموو تۆڕەكانی ئاوی خواردنەوەی هەولێر و سلێمانی نۆژەن دەكرێتەوە بەڵام نەكراوە، پرسیار ئەوەیە هۆكاری دواكەوتنی ئەم پرۆژانە چین؟
- سەبارەت بە فراوانكردنی پڕۆژەی ئاوی ئیفرازی 3 ئەوە كۆرییەكان بەم كارە هەڵدەستن و ئەوانیش بە پێی بەرنامەی خۆیان ئیش دەكەن لە ماوەیەكی كەمدا لە مانگی 3و4دا ئەو پڕۆژەیەش تەواو دەبێت و ڕێژەی ئاوەكە دەبێتە 10هەزار مەتر سێجا، هەروەها بڕیارە ڕێكخراوی جایكا تۆڕی ئاوی هەڵەبجەو هەولێرو دهۆك و سلێمانی نۆژەن بكاتەوە و ئەمەش پڕۆژەیەكی زۆر گەورەیەو ئێستا دەگاتە قۆناغی جێبەجێكردن، پڕۆژەی ئاوی هەڵەبجە هەندێ كێشەو گرفتی هەیەو ئێستا لیژنەیەكمان داناوە بۆ ئەوەی بەدواداچوون و لێكۆڵینەوە لەسەر ئەو پڕۆژەیە و كێشەكانی بكات، تاوەكو بزانین بۆ تا ئێستا كێشەكانی ئەو پڕۆژەیە چارەسەر نەكراوە، گرفتەكانیش زیاتر لەگەڵ بەڵێندەر و لایەنی هونەرییەكەیەتی، ئینجا پاش ئەوەی لیژنەكە لە لێكۆڵینەوەی خۆی تەواو دەبێت و ئێمەش تەماشای بەدواداچوون و لێكۆڵینەوەكە دەكەین و خاڵی سەرەكی و هۆكاری كێشەكانمان بە تەواوی بۆ ڕوون دەبێتەوە.
* خزمەتگوزارییەكی دیكە كە زۆر گرنگەو هەموو شارەكانی كوردستان بەشێوەیەكی گشتی و هەولێر بەتایبەتی پێویستیانە، نەبوونی خزمەتگوزاری ئاوەڕۆیە، بۆ ئەم خزمەتگوزارییەتان فەرامۆش كردووە؟
- ئەم لایەنە فەرامۆش نەكراوە، بەڵكو لە ئەولەویاتی پڕۆژەكانی ستراتیژی ئێمەدایە، لە ساڵی 2010 بۆ 2011هەوڵماندا كە ئەو پڕۆژانە بەتایبەتی پڕۆژەی ئاوەڕۆی قورسی شاری هەولێر لە بەرنامە دابێت، بەڵام ئەو پڕۆژانەش بودجەیەكی زۆریان دەوێت، تەنیا پڕۆژەی ئاوەڕۆی ئاوی قورسی شاری هەولێر نزیكەی 800ملیۆن دۆلاری پێویستە، بۆیە نەمانتوانی ئەو پڕۆژەیە دەست پێ بكەین، هۆكارێكی دیكە ئەوە بوو لە ساڵی 2011 بودجەیەكی گەورە بۆ وەزارەتی كارەبا تەرخانكرا، بودجەی وەزارەتەكانی دیكە كەمكرایەوە، بەڵام لە ساڵی( 2012 ) پڕۆژەی ئاوەڕۆی هەولێر لەبەرنامەدایەو پەسندیش دەكرێت و قۆناغی یەكەمی پڕۆژەكەش دەست پێ دەكات و لەگەڵ پڕۆژەكەدا پاڵاوگەی ئاوی قورسیش دادەنرێت، وتومانە بەهەر شێوەیەك بێت ئەگەر بە قەرزیش بێت ئەوە دەبێت ئەو پڕۆژەیە دەست پێ بكات، هەروەها بۆ ساڵی 2012 پلانمان داناوە كە دەبێت هەموو شارو شارۆچكەكانی هەرێمی كوردستان ماستەرپلانی ئاوەڕۆی بۆ دروست بكرێت، چونكە هەموو هەرێمی كوردستان كێشە و گرفتی ئاوەڕۆی هەیە، هەرچەندە لە شاری دهۆك كێشەكە كەمترە، هەروەها سلێمانی ئاوەڕۆی هەیەو لە دهۆكیش باشترە.
* لایەنێكی دیكە كە لەم دیدارە تیشكی دەخەینە سەر مەسەلەی زێدەڕۆیی و ماستەرپلانی هەموو شارو شارۆچكەكانی هەرێمی كوردستانە، بۆ ئەمەش و زۆر جار كە باسی زێدەڕۆیی دەكرێت راستەوخۆ هاووڵاتی تاوانبار دەكرێت، بەڵام كە بەدواداچوونیش دەكرێت دەبینین هۆكارەكەی دواكەوتنی ماستەرپلانە ئایا بۆ كێشەی ماستەرپلانی شارو شارۆچكەكان و زێدەڕۆیی چ بەرنامەو پلانێكتان بۆ چارەسەركردنی هەیە؟
- بەڕاستی هەموو شارو شارۆچكەكانی هەرێمی كوردستان دەبێت بە زووترین كات ماستەرپلانیان بۆ دروست بكرێت، ئێستا ماستەرپلانی چەندین شارو شارۆچكە كەوتونەتە قۆناغی جێبەجێكردن و بە دەیەها شارۆچكەش قۆناغی باشی بڕیوە و هەیە تەواو بووە. كە ماستەر پلانەكانیش تەواوبوون خەڵك ناچار نابێت زێدەڕۆیی بكات، لەبەر ئەوەی بەپێی ماستەر شوێنی نیشتەجێ و خزمەتگوزارەكانی دیكەش دیاری دەكرێت، هەر بۆ نموونە ئێستا زۆر شوێن زێدەڕۆیی لەسەر كراوەو بەپێی نەخشەی بنەڕەتی ئەو شوێنە نابێت بكرێتە شوێنی نیشتەجێ، بەڵام كە سەیریشی دەكەین هۆكارەكەی نەبوونی ماستەرپلانە، ئێمە بۆ چارەسەركردنی كێشەی زێدەڕۆیی كۆبوونەوەیەكی دوورو درێژمان لەگەڵ لیژنەی شارەوانی و لیژنەی یاسایی و لیژنەی خزمەتگوزاری شارەوانی لە پەرلەمان ئەنجامدا بۆ ئەوەی سێ كێشە هەیە چارەسەر بكرێت، یەكەم: كێشەی زێدەڕۆییە، دووەم: كێشەی خانووی بێ تاپۆیە، سێیەم: كێشەی كوژاندنەوەی زەوییە. بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشانە پێشنیارمان كردبوو دەستەیەكی باڵا لە وەزارەتەكانی (كشتوكاڵ و شارەوانی و داد و دارایی) پێكبهێنریت و خۆی تەرخان بكات بۆ چارەسەكردنی ئەم كێشانە، ئەم دەستەیە لەلایەن ئەنجوومەنی وەزیرانەوە پەسەند كرا، بەڵام سەركەوتنی بەدەست نەهێنا، بۆیە هەرسێ كێشەكە رووبەڕووی وەزارەتی شارەوانی كرایەوە، ئێستا ئێمە چەند پرۆژەیەكی یاسایمان پێشكەشی ئەنجوومەنی وەزیران كردووە و بڕیارە لەسەرەتای ساڵی دادێ بچێتە پەرلەمان و پەسند بكرێت، ئەوجا بەڕێگەی لیژنە جیاواز و تایبەتەكان كە لە شارو شارۆچكە و ناحیەكان هەیە، ئەوە كێشەكان بە ئاسانی چارەسەر دەكرێت.
* كێشەیەكی دیكە مەسەلەی كێشەی نیشتەجێبوونە، ڕاستە وەزارەتی شارەوانی خۆی یەكەی نیشتەجێبوون دروست ناكات، بەڵام لەبەر ئەوەی زەوی بۆ یەكەی نیشتەجێبوون بۆ پرۆژەكان دابین دەكات و بۆ هاووڵاتیانیش، بۆیە كارو ئیشە سەرەكییەكە دەكەوێتە سەر وەزارەتی شارەوانی و ماوەی 5ساڵە دابەشكردنی زەوی ڕاگیراوە، ئایا كە زەوی دابەشكردنتان راگرتووە چۆن كێشەی نیشتەجێ چارەسەر دەكەن؟
- ئێمە تا ئێستا چەندین هەزار پارچە زەوی نیشتەجێبوونمان لە شارو شارۆچكەكانی هەرێمی كوردستان بەسەر هاووڵاتیان دابەشكردووە، بەڵام زۆربەیان تا ئێستا خانوویان لەسەر دروست نەكردووەو لەم لایەنەوە كە هاووڵاتیان لەسەر ئەو پارچە زەویانە خانوویان دروست نەكردووە تەنیا گوناهەكە لەسەر هاووڵاتیان نییە، بەڵكو بەشێكی زۆری بۆ وەزارەتی شارەوانی دەگەڕێتەوە كە پڕۆژەی خزمەتگوزاری نەگەیاندۆتە ئەو شوێنانە، هۆكاری ئەمەش كەمی و نەبوونی بودجەی پێویستە، سەبارەت بەوەی بۆچی حەز ناكەین زەوی دابەش بكرێت، چونكە ئەو زەوییانە هەر هەموو بەشێوەی ئاسۆیی دابەش دەكرێت و بەم شێوەیەش دەبێت خزمەتگوزاری بگەێنینە هەر هەموو ئەو شوێنانە، ئەمەش زۆر زەحمەتە، بەڵام ئەگەر یەكەی نیشتەجێبوون بەشێوەی ستوونی بێت ئەوە كارەكان ئاسانتر دەبێت، لەبەر ئەوەی ئەو پلانە دانراوە كە وەزارەتی ئاوەدانكردنەوەو نیشتەجێكردن بەو پڕۆژەیە هەستا كە ساڵانە 5هەزار یەكەی نیشتەجێبوون دروست بكات، كە بڕی پارەی تێچوو بۆ هەر ساڵێك 250 ملیار دینارە، بۆ ئەوەی كێشەی نیشتەجێبوون چارەسەر بێت و ئێمەش لە هەندێ شوێن جێگامان ببێتەوەو ئەوە نەبێت كە پەرت وبڵاوو بین و نەتوانین خزمەتگوزاریشی بۆ ببەین و كێشەكەش چارەسەر دەبێت. بۆ دابەشكردنی ئەم شوقانەش چەندین مەرج هەیە، یەكێك لە مەرجەكان ئەوەیە دەبێت كرێچی بێت، دووەم سوودمەند نەبێت و خانووی نەبێت، بۆ زانینی ئەو مەرجانەش فۆڕم دابەش دەكرێت و ئەو كەسەی داوای شوقە دەكات ئەو فۆرمانە پڕی دەكاتەوە لە پاشان لە كۆمپیوتەرو لە لایەنی پێوەندار تەئكید لەسەر زانیارییەكانی ناو فۆڕمەكان دەكرێتەوە و شارەوانی و فەرمانگەی تاپۆو پارێزگا و وەزارەتی ئاوەدانكردنەوەو نیشتەجێكردن بەشێكی پێوەندار دەبن لە پڕۆسەی دابەشكردنی یەكەی نیشتەجێیەكان. شێوازی پارەكەشی بە قەرزی درێژخایەنە بۆ ماوەی 20تا25ساڵ دەبێت و پێشینەش وەرناگیرێت و قورسایی بە هیچ شێوەیەك ناكەوێتە سەر هاووڵاتی.
* ماوەیەك لەمەوپێش ڕاتانگەیاند كە زەوی بە شەهیدانی سەنگەر دەدەن، بەڵام تەماشا دەكەیت ئەو ژمارەكەمەشتان پێ ئامادە نەكرا، هۆكارەكەی چییە؟
- بەڵی ئەمە راستە بڕیاردراوە نزیكەی 11 هەزار پارچە زەوی بۆ شەهیدانی سەنگەر لەسەرانسەری كوردستان دابین بكرێت، بۆ ئەم مەبەستەش لەگەڵ وەزیری شەهیدان و ئەنفالكراوەكان لەسەر ئەو بابەتە كۆبوونەوەمان كردو گشتاندنمان بۆ هەموو شارەوانییەكان كرد بۆ ئەوەی زەوی بۆ شەهیدانی سەنگەر بەپێی ئەو ئامارەی كە ئێمەو وەزارەتی شەهیدان و ئەنفالكراوەكان هەمانە دابین بكەن، لە پارێزگای هەولێرو دهۆك ئاماری شەهیدانی سەنگەر هەمووی ئامادەكراو لە سلێمانی تەنیا 400 پارچە زەوی ئامادەكراوە، بەڵام لە گەرمیان و هەموو شارو شارۆچكەكانی تر هیچ ئامادە نەكراوە.
* ساڵی پار بۆ ماوەیەك مۆڵەتی خانوو دروستكردنتان لەسەر زەوی 100 مەتری ڕاگرت، پاشان لەهەندێك شوێن كردتانەوەو لەهەندیك شوێنی دیكە وەك خۆی مایەوە، ئایا بۆ مۆڵەت بە دروستكردنی خانوو لەسەر زەوی 100 مەتری نادەن، یان لەچەند گەڕەكێك دەیدەدەن و لەچەند گەڕەكێكی دیكە نایدەن؟
- مەسەلەی 100 مەتری واتە دابەشكردنی پارچەیەك زەوی 200 مەتری بۆ دووبەش، واتە خۆی 100 مەتری نییە بەڵكو دەكرێتە 100 مەتری، ئەم دابەشكردنەی پارچە زەوی 200 مەتری بۆ دووبەش كۆمەڵێك كێشە دروست دەكات، كە ئێستا لەژمارەیەك گەڕەكی هەولێر بوونی هەیە، هەر بۆ نموونە بەپێی نەخشە ئێمە گەڕەكێكمان دروست كردووە بۆ ئەوەی 10هەزار هاووڵاتی تێدا نیشتەجێ بێت، ئەمەش واتە ئێمە بەپێی ئەو ژمارەیەی دیاریمان كردووە، شوێنی قوتابخانەو باخچەی ساوایان و بنكەی تەندروستی و مزگەوت و شوێنی سەوزاییمان دیاریكردووە، بۆیە كاتێك ئەم زەوییانە دابەشی دوو دەكرێت واتە ژمارەی خانووەكان بووە دوو ئەوەندەو ژمارەی دانیشتووانەكەشی بووە دوو ئەوەندە، بۆیە ئەو ژمارە زۆرە كێشە بۆ كارە خزمەتگوزارییەكان دروست دەكات، ئەمە بێجگە لەوەی شێوازی تەلارسازی شارەكەش دەشێوێنێت، بەڵام وێڕای هەموو ئەمانەش سەبارەت بەهەندێك گەڕەكی شاری هەولێر كە بەشێكی زۆری زەوییەكانیان دابەشی 2 كردووە، ئەوا بڕیارماندا ئەو بەشەشی كەماوەتەوە مۆڵەتیان پێ بدەین و خانوو دروست بكەن لەسەر زەوی 100 مەتری، بەڵام هەندێك گەڕەكی دیكە كە هێشتا ئەم دیاردەیەی تێدا دروست نەبووە، بەراستی ڕاست نییە بوار بدرێت ئەم دیاردەیە ئەو گەڕەكانەش بگرێتەوە. لەبەر ئەوەی كێشەی نیشتەجێ بە دابەشكردنی پارچە زەوییەك بۆ دوو 100 مەتری چارەسەر نابێت، كێشەی نیشتەجێ بە پلان چارەسەر دەبێت، بۆ ئەمەش حكومەتی هەرێمی كوردستان پلانی خۆی هەیە، پلانەكەشمان وەك پێشتر ئاماژەم پێكرد بەو جۆرەیە كە ئەنجومەنی وەزیرانیش پەسەندی كردووە، بەوەی ساڵی 5 هەزار یەكەی نیشتەجێ بەشێوەی شوقە دروست بكرێت.
* ئایا بە نیازنین چاوێك بەو بڕیارە بخشێننەوە، سەبارەت بەو خەڵكانەی ئێستا زەوی 100 مەتریان هەیە و لەو گەڕەكانەش نین كە ئێوە مۆڵەتیان پێدەدەن؟
- ئەو گەڕەكانەی مۆڵەتیان پێدراوە خانوو لەسەر زەوی 100 مەتری بكەن، چەند گەڕەكێك نین بەڵكو ژمارەیەكی زۆر لە گەڕەكەكانی هەولێر دەگرێتەوە، ئێستا ئەم مەسەلەیە بەدواداچوونی بۆ كراوەو پلانێكی بۆ دانراوەو پلانەكەش لە سەرۆكایەتی شارەوانی هەولێرە، ئێستا ئەم بڕیارە بەو شێوەیە كە هەموو ئەو گەڕەكانە دەگرێتەوە كە پێویستیان بەوەیە كە خانوو لەسەر 100 مەتری بكەن، بەڵام زۆر شوێنیش هەیە پێویستیان بەوە نییە كە خانووی 100 مەتری دروست بكەن، بۆیە ئەو شوێنانەی پێویستیان پێی بێت چاوی پێدادەخشێنینەوە.
* لایەنێكی تر هەیەو گلەیی لە وەزارەتی شارەوانی دەكرێت كە وەزارەت تەنیا موساتەحە لەشارە گەورەكان دەكات و گرنگی بەقەزاو ناحیەكان و گوندەكان نەداوە، ئایا بۆ بەرنامەیەكتان نییە بۆ ئەوەی پرۆژەكانی موساتەحەو خزمەتگوزاری و شوقەی نیشتەجێكردن هانبدرێن لە قەزاو ناحیەكان بكرێن؟
- ئێمە زۆر هەوڵی ئەوەمان داوە كە وەبەرهێنەكان بچنە قەزاو ناحیەكان پرۆژەكانیان ئەنجام بدەن، لەكاتێكدا راستە كێشەیەكی زۆرمان لەو قەزاو ناحیانە هەیە هێشتا بێ چارەسەر ماوەتەوە، كە وایكردووە وەبەرهێنەكان نەتوانن لەو شوینانە كار بكە، ئەویش كێشەی تەسویەی زەوییەكانە، یا ئەو خەڵكەی ئەوێ دەڵێن ئەو زەوییە هی ئێمەیەو نایدەین بەكەس، ئەمەش بۆتە رێگر لەبەردەم پرۆژەكانی وەبەرهێنان لە شارو شارۆچكەكان، بۆ نموونە لە ئاكرێ بۆ ماوەی دوو ساڵە چەندین پرۆژەی نیشتەجێبوون تا رادەیەك كۆتایی بێ هاتووەو كەچی خەڵكەكە ناهێڵن بیكەن دەڵێن ئەو زەوییە هی ئێمەیە لەكاتێكدا وا نییەو موڵكی شارەوانییە، هەر بۆیە پێویستە حكومەت بەئەركی سەرشانی خۆی هەڵسێت و ڕێگا نەدات ئەو خەڵكانە زێدەڕۆیی و سەرپێچی بكەن، هەروەها یەكەی ئیداری كە سەرۆكی ئەو شوێنانەیە دەبێت بەئەركی خۆی هەڵبستێت.
* بەڵام جەنابی وەزیر قسەیەكیش هەیە دەڵێن هەندێك لە كۆمپانیاكان دێن و دەڵێن ئەوەندە خانوو دروست دەكەم، ئێوەش زەوییەكی زۆری بۆ تەرخان دەكەن و ژمارەیەكی كەم خانوو دروست دەكات و دوایی دەبێتە دوكانی عەقارات و دەیفرۆشێتەوە ئایا ئەمە بوونی هەیە؟
- پێویستە دەستەی وەبەرهێنان كۆنترۆڵی ئەوە بكات و ڕێگا نەدات ئەو كۆمپانیانەی زەوییان بۆ تەرخان دەكەین ژمارەیەكی كەم خانوو دروست بكەن، ئێمە زەوییان بۆ تەرخان دەكەین و بەپێی پلانسازی ڕای وەردەگرین و زەویی تەرخان دەكرێت، بەڵام بۆ ئەوەی بەدواداچوون بكرێت بەپێی ئەو پێكهاتەیەی كە لە پلانەكەدایە پێویستە دەستەی وەبەرهێنان بەدواداچوون بۆ ئەو پرۆژانە بكات. بۆیە ئەگەر كاری واكرابێت ئەوە نایاساییەو دەبێت دەستەی وەبەرهێنان ئاگاداری ئەم مەسەلەیە بێت و لێپرسینەوەو بەدواداچوونی بۆ بكات، گەربێتوو ئەو قسەیە ڕاست بێت ئەوا پێویستە لێپرسینەوەی توند بەرامبەر ئەو وەبەرهێنە بكرێت.
* ئایا دەبێت هەموو پڕۆژەكانی وەبەرهێنان مۆڵەت لە شارەوانی وەربگرن؟
- بەڵێ؛ دەبێت دەستەی وەبەرهێنان بۆ هەموو پرۆژەكانیان مۆڵەت وەربگرن، بەڵام پرۆژە هەیە مۆڵەتی لە ئێمە وەرنەگرتووە، هەر لەبەر ئەوەشە زۆربەی ئەو پرۆژانەی كە مۆڵەتیان وەرنەگرتووە ڕاگیراون. لەبەر ئەوەی بەهیچ شێوەیەك یاسا ڕێگا نادات بە پڕۆژەیەكی وەبەرهێنان بێ وەرگرتنی مۆڵەت لە شارەوانی ئەو پرۆژەیە ئەنجام بدرێت، بەڵام ئەمە وایلێهاتووە بۆتە كەلتوورێك دەبینین خەڵكانێك هەن دەست رۆیشتوون، وا دەكەن ئەو خەڵكەی لەخزمەتگوزاری شارەوانییەكان كار دەكەن ناتوانن لێپبچینەوەیان لەگەڵدا بكەن، دیارە تا ئێستا وابووە بۆیە هەندێك پرۆژە بێ مۆڵەت دروست كراوە، بەڵام لە پاش ئەوەی كە بڕیارەكانی جەنابی سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەرچووە، ئیتر نابێت هیچ پرۆژەیەك بێ مۆڵەت دەست پێبكرێت بۆیە ئەو پڕۆژانە ڕاگیراون، بڕیارەكانی جەنابی سەرۆكی هەرێمی كوردستانیش بۆ ئەوەیە كە نابێت هیچ پرۆژەیەك بێ مۆڵەت ئەنجام بدرێت، ئەمەش پاڵپشتی و پشتگیرییەكی زۆری داوەتە وەزارەتی شارەوانی و گەشت و گوزار.
* لایەنێكی دیكە كارەكانی وەزارەتی شارەوانی و گەشت و گوزار، پەرەپێدانی كەرتی گەشت و گوزارە، لەم لایەنەوە دەستخۆشی لەوەزارەتی شارەوانی و گەشت و گوزار دەكەین، كە توانیوێتی پرۆژەیەكی وەك چاڤی گەشتیاری بكاتە پڕۆژەیەكی پشك و خەڵكی كوردستان هەمووی تێیدا بەشدار بێت؛ ئایا ڕای بەڕێزتان بەرامبەر ئەم پرۆژەیە چییە؟
- هەر پرۆژەیەك كەخزمەتی هاووڵاتیان بكات بەشێوەیەك كە بتوانێت گەشتیارێكی زۆر بهێنێتە ئەو ناوچانە ئێمە دەستخۆشیان لێدەكەین، هەروەها پرۆژەیەك كە بتوانێت خزمەتی خەڵك و ئەو ناوچەیە بكات، ئێمە هەوڵ دەدەین ئاسانكاری و یارمەتییان بدەین، بەڵام گەربێتوو ببێتە پشك ئەوە یاساو رێنمایی خۆی هەیە، لەبەر ئەوە كەس ناتوانێت پرۆژەیەك بكاتە پشك بێ ئەوەی پەیڕەوی یاساكان و رێنماییەكانی پشك نەكات، كەس ناتوانێت بێتوو بە ئارەزووی خۆی بڵێت من نرخی پشكم ئەوەندەیە، چونكە ئەمە مەرج و رێوشوێنی خۆی هەیە، پرۆژەیەكی نێوخۆیی ناتوانرێت وەكو پرۆژە جیهانییەكان كۆنترۆڵ بكرێت، هەر بۆیە دەبێت یاساكانی بۆرسە بڕیار بدات ئایا ئەو پرۆژەیە دەتوانێت بكرێتە پشك و یاسای پشك كڕین دەیگرێتەوە یان نایگرێتەوە؟ بەپێی یاسای دەستەی وەبەرهێنان و یاسای وەزارەتی شارەوانی و گەشت و گوزار، كەس ناتوانێت تەنازول لە پرۆژەكەی خۆی بكات، پشك فرۆشتنیش ئەوە وەكو تەنازولكردن دەبێت و ئەمەش یاسایی نییە.
* ئەی چۆن ئەزموونی ئەم فرۆشتنەتان دەستپێكرد لە پڕۆژەیەكی گەشت و گوزار، كە دەكەوێتە ناو چوارچێوەی وەزارەتی شارەوانی و گەشت و گوزار؟
- ئێمە هیچ مۆڵەتی ئەوەمان بە پرۆژەی چاڤی گەشتیاری نەداوە ببێتە پرۆژەیەكی پشكدار، من لە رێكلامەكانی تەلەفزیۆن بینیومە كە پشك دەفرۆشرێت، ئێمە كە لە لیژنەی باڵای وەبەرهێنانین مۆڵەت لە ئێمە وەرنەگیراوەو ئاگاداریمان لەسەری نییە، واتا مۆڵەت لە لیژنەی باڵای وەبەرهێنان و وەزارەتی شارەوانی و گەشت و گوزار وەرنەگیراوە، نازانم لە بەڕێوەبەرایەتی گشتی سلێمانی وەرگیراوە یا نا، گەرچی ئەو پرۆژەیە پێش ماوەیەك راوەستابوو كەچی ئێستا دووبارە رێكلامی بۆ دەكرێتەوە.
* بەڵام خەڵكی بەڕێژەیەكی بەرچاو پشك دەكڕن و دڵیان بەو پڕۆژەیە خۆشەو حەزیش دەكەن لە وەزیری شارەوانییەوە گوێبستی ئەوە بن كە دڵیان بەو پرۆژەیە خۆش بێت؟
- ئەو پرۆژەیە بەپرۆژەیەكی گرنگ دادەنرێت كە یارمەتی شاری سلێمانی دەدات و گەشتیارێكی زۆر لە سلێمانی و ناوچەكانی تر و ناوچەكانی ناوەڕاست و باشووری عێراق و وڵاتەكانی تریش بۆ مەبەستی گەشت و گوزاریی روو بكەنە ئەم ناوچەیە، بەڵام پێویستە ڕەچاوی یاسا بكرێت و ئینجا دەست بە پرۆسەی فرۆشتنی پشك بكرێت، هەربۆیە ئەمە بەڕای من نایاساییە.
* لایەنێكی تر كە دەمانەوێت لە بەڕێزت بپرسین مەسەلەی ماستەرپلانی گەشتیارییە و وابزانین ماوەیەكیشە كاری باش لەسەر ئەمبوارە كراوە، حەز دەكەین بزانین بۆ ساڵی 2012 ئەم پرۆژەیە دەگاتە كوێ و هاوكات پرۆژەكانی گەشتیاریش بۆ ساڵی نوێ چییە؟
- پرۆژەی ماستەرپلانی گەشتیاری سەرتاسەرییەو ئینشائەڵڵا بۆ ساڵی 2012 تەواو دەبێت، كاتێك كە گەیشتە قۆناغی تەواو بوون ئەو كات دەزانین ئێمە چی پرۆژەیەكی گەشتیاریمان پێویستە، هەموو ئەو شوێنانەی كە دەستنیشان دەگرێت ئەو كات دەتوانین ئەو پرۆژانە بخەینە قۆناغی راگەیاندن بۆ وەبەرهێنەكان، تاوەكو وەبەرهێنەر بێتوو ئەنجامی بدات، بەڵام پێویست پرۆژەی خزمەتگوزاری بگەیەنینە ئەو شوێنانەی كە دەمانەویت پرۆژەی گەشتیاری تێدا ئەنجامبدەین.
* كۆمەڵێك ماستەرپلانتان هەیە وەكو ماستەرپلانی چیای سەفین بناری كۆسرەت چیای زاوا بەڵام ئەم ماستەرپلانانە ناچنە بواری جێبەجێكردنەوە ئایا هۆكارەكەی چی یە بەنیاز نین لەساڵی 2012 ئەم ماستەرپلانانە جێبەجێ بكرێت، لە لایەكی ترەوە هەندێك شوێنی گەشتیاریمان هەیە بەتەواوەتی فەرامۆشكراوە بۆ نموونە وەكو بێخاڵ؟
- چیای سەفین ماستەرپلانی تەواو بووەو تا رادەیەك پێكهاتووین لەگەڵ ئەو كۆمپانیانەی دەیانەوێت ئەو پرۆژەیە جێبەجێ بكەن، ئێمە لەگەڵ چەندین كۆمپانیای بیانی و خۆماڵی دانوستاندنمان كردووە و گفتوگۆو كۆبوونەوەمان كردووە، دەرئەنجام گەیشتینە ئەو بڕیارەی كە كۆمپانیا ناوخۆییەكان ئەو پرۆژەیە بكەن ئێستاكە كارەكان لە دەستەی وەبەرهێنانە و ساڵی 2012 ئەو پرۆژەیە دەكەوێتە قۆناغی جێبەجێكردن، هەروەها پرۆژەی چیای زاوە ئەویش تارادەیەك لە قۆناغەكانی كۆتاییەو وا گرێبەست دەكرێت و كۆمپانیایەك هەیە دەتوانێت ئەو پرۆژەیە دەست پێ بكات و تەنانەت پرۆژەی تەلەفریكەكانیش دەست پێدەكات، پرۆژەیەكی تر هەیە كە فراوانكردنی بەنداوی دهۆكەوە، ئەویش پرۆژەیەكی گەورەیەو تارادەیەك تەواو بووەو پرۆژەیەكی گەشتیارییەو وەبەرهێنەكان بانگێشتكراون بۆ ئەوەی بەشداری بكەن لەو پرۆژەیە، هەروەها پرۆژەی بناری كۆسرەت كە هەندێك كێشەی هەیە هی زەوییەكەی دەبێت ئەوە چارەسەر بكەین ئەو كات دەست بەو پرۆژەیە بكەین، لە چیای كۆسرەت جێگایەكی سروشتی زۆر جوانی هەیە دەتوانین باشترین و جوانترین پرۆژەی گەشتیاری لە بناری كۆسرەت ئەنجام بدرێت. لەدوای تەواوبوونی ماستەرپلانی سەرتاسەری گەشت و گوزاری چەندین شوێنی تر هەیە كە دەتوانین ئێمە پرۆژەی بۆ دابنێین. لە بێخاڵ كێشەیەكی گەورەمان هەیە لەگەڵ خەڵكی بێخاڵ كە سەنەدیان هەیەو زەوییەكان هی ئەوانە ئێمەش ناتوانین راستەوخۆ دەست بە پرۆژەی وەبەرهێنان بكەین، لەمبارەیەوە چەندین گفتوگۆمان لەگەڵ كردوون بەڵام بێ ئاكام بووە رازی نەبوون پرۆژەی گەشتو گوزاری لەوێ ئەنجام بدرێت، تەنانەت لەگەلی عەلی بەگیش هەمان كێشەمان هەیە، ئەگینا لەبەرنامەو پلانماندایە گرنگی بەم دوو شوێنە گەشتیارییە بدەین و سەرنجی گەشتیارەكان زیاتر رابكێشین.
* ئەی سەبارەت بە دەربەندیخان كە سەرجەم ناوچەكە گەشت و گوزارییەو ئەوەی گوێبستی دەبین بەتەواوەتی پشتگوێ خراوە؟ بۆچی دەربەندیخان بەتەواوەتی وا فەرامۆشكراوە و هیچ شتێكی بۆ نەكراوە؟
- هەوڵی ئەوە دەدەین كە وەبەرهێنەكان بێنە دەربەندیخان و وەبەرهێنان بكەن، پێویستە ئەو ناوچەیە بەبەرنامەو پلانێك رێك بخرێت نەك تێك بدرێت، دەربەندیخان بەنداوێكی زۆر گەورەو دەریاچەو چیاو سروشتێكی جوانی هەیە بۆیە پێویستە بەدیراسە بكرێت رەنگە وەبەرهێنەر بتوانێت كافتریاو شوێنی گەشتیاری بچووك دروست بكات بەڵام بۆ پرۆژەی گەورە پێویستی بەماستەرپلانە.
* شوێنەواریش بەشێكی دیكەی كارەكانی وەزارەتی شارەوانی و گەشت و گوزارە، شوێنەوارەكانی كوردستان هەتا ئێستا وەك پێویست ئاوڕیان لێنەدراوەتەوە، ئەمەش سامانێكی گەورەی نیشتمانی یە ئایا بۆ شوێنەوارەكان بەرنامەتان چیە و چیتان كردووە؟
- گومانی تێدا نیە غەدرێكی زۆر لە سێكتەری شوێنەوار لە هەرێمی كوردستان كراوە، هەتا ساڵانی رابردوو گرنگی نەدراوە بە شوێنەوار لە هەرێمی كوردستان. ئێمە دەتوانین بڵێین هۆكار هەبووە نەتوانراوە سوود لەو گەنجینەیە وەربگرین، چونكە پرۆژەكانی ژێرخانی ئابووری گرنگی زیاتر پێدراو ریزبەندی پرۆژەكانیش درا بەو لایەنە خزمەتگوزارییەكانی وەك كارەبا و تەندروستی تاد. بۆیە پێویستە لە ئێستاوە دەست بە كنە و پشكنین و نۆژەنكردنەوەو پاراستی شوێنەوارەكانمان بكەین و بەرنامەی بۆ دابنێن، لە رووەوە لە كابینەی پێنجەمەوە هەنگاو بۆ ئەم مەبەستە هەڵگیراوە و ئێمەش لە كابینەی شەشەم بەردەوامیمان بەو هەنگاوانە داوە، بۆیە توانیومانە چەندین گرێبەست لەگەڵ چەندین زانكۆی جیهانی بۆ ئەنجامدانی كنەو پشكنین گرێبدەین، بۆ ئەمەش چەندین زانكۆی جیهانی وەك زانكۆكانی فەرەنسا و ئیتاڵیا و هۆڵەندا و یۆنان و ئەڵمانی هاتوون دەستیان بەكاركردووە، ئەمەش هەوڵێك بووە بۆ ئەوەی سوود لە ئەزموونی ئەو زانكۆ پێشكەوتووانە وەربگرین و شوێنەوارناسەكانی خۆمان كاریان لەگەڵ بكەن و سوود لە ئەزموونیان وەربگرن، هەروەها پێشنیارمان كردووە مۆزەخانەیەكی نیشتمانی لە هەولێر دروست بكرێت ئەمەش پرۆژەیەكی گەورەیە و ساڵی 2012 رەزامەندی لەسەر دەكرێت و بە پرۆژەیەكی زۆر گرنگ دادەنرێت.
* شارەزایانی شوێنەوارناسی ئاماژە بەوە دەكەن كە نۆژەنكردنەوەی شوێنەوارەكان پێویستی بە پسپۆری تایبەتی خۆی هەیە، بەڵام زۆر جار بەو ئاستە پسپۆرییە شوینەوارەكانی كوردستان نۆژەن ناكرێتەوە بۆ نموونە قەیسەی كفری، ئایا وەزیری شارەوانی و گەشت و گوزار لەسەر ئەم مەسەلەیە بێدەنگ بووە؟
- من بێدەنگ نەبووم و خۆم چووم سەردانی ئەو قەیسەرییەی كفریم كردووە، منیش لەگەڵ ئەوەدام نابێت ئەو شوێنە نازدارە وا كاولبكرێت، بەڵام كێشەكە كێشەی بودجەیە، 16-18 ملیار دیناری دەوێت تاوەكو قەیسەری كفری كە شوێنەوارێكی مێژووییە نۆژەن بكرێتەوە. ئەگەر زوو هەنگاو بۆ نۆژەنكردنەوەی قەیسەری كۆنی كفری نەكەین وێران دەبێت، هەنگاومان بۆ نۆژەنكردنەوەی ناوەو لە پلانماندا بووە بەڵام رەزامەندی لەسەر نەدراوە لەبەر كێشەی بودجە.
* ئێوە وەك وەزیریی وەزارەتێكی خزمەتگوزاری گرنگ، ئەندامی شاندی حكومی بوون لە سەردانەكانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ ناوچە جیاجیاكانی كوردستان، بەتایبەتیش بۆ ناوچە دابڕێنراوەكان، وەك كەركوك و خانەقین و مەخمور، لەسەردانتان لەگەڵ جەنابی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ خانەقین و كەركوك و مەخموور لەوێ رووبەرووی كۆمەڵێك شت بوونەوە كە دەبێت جێبەجێی بكەن، لەدوای ئەو سەردانانەوە چیتان بۆ ئەو ناوچانە پێشكەش كردووە؟
- كاتێك لەگەڵ جەنابی سەرۆك چووینە ئەو شوێنانە بۆ ئەوەبوو كە بزانین ئەو شوێنانە چ خزمەتگوزارییان پێویستە تەنیا بۆ ئەوە نەبوو شاندەكە قەڵەباڵغ بكەین، ئەوەی زیاتر لەو شوێنانە داوا دەكرا بەتایبەتی لە سەعدیەو مەندەلی و جەلەولا زیاتر لایەنی ئەمنی بوو، واتا داوای ئەوەیان هەبوو كە لایەنی ئەمنییان بپارێزرێت چونكە گەر لایەنی ئەمنی چارەسەر نەكرێت ناتوانرێت لەوێ ئیش بكرێت. سەبارەت بە خانەقین كە ئیشێكی زۆری لێكراوەو بەردەوامیشین، لە خانەقین چەندین پرۆژە هەیە دەمانەوێت ئەنجامی بدەین و لە ساڵی 2012 چەندین پرۆژە هەیە بڕیارە جێبەجێی بكەین. سەبارەت بەسەردانەكەی جەنابی سەرۆك بۆ كەركوك و مەخمووریش هەنگاوێكی زۆر باش بوو بۆ نموونە لەكەركوك كە هەموو چین وتوێژەكانی كەركوك بەكوردو توركمان و عەرەب و برایانی كریستانی ئامادەی بوون پەیامێكی زۆرجوان بوو بۆ كەركوكییەكان.
كە بەهیچ جۆرێك جیاوازی نییە لەنێوان پێكهاتەكاندا، گەیاندنی كارەباكەش جوانترین نمونەیە بۆ ئەوەی كە جیاوازی نییە بۆ هەموو ئێستا نزیكەی 18 كاتژمێر كارەبایان هەیە، لەگەڵ ئەوەش دا لەگەڵ جەنابی پارێزگاری كەركووك دانیشتین و پێمان وت هەر پرۆژەو كارێكتان پێویستە ئامادەی بكەن تاوەكو لەبەرنامەی خۆماندا دایبنێین، ئێستاكە لەچاوەڕوانی ئەوەداین پرۆژەكانی خۆیان بۆمان بنێرن و ئێمەش لەبەرنامەی خۆماندادایبنێین. سەبارەت بە مەخمووریش لەو ناوچەیە پرۆژەیەكی زۆر كراوە هەر بەشاهێدی قایمقامی مەخموور پێش ئێستاو تا ئەمساڵیش چەندین پرۆژەی جۆراوجۆر ئەنجامدراوەو چەندی تریش لە چاوەڕوانی ئەنجامدانیداین، لە دوو ساڵی رابردوودا كەمتەرخەمی نەكراوە بەڵام خەڵكەكە داوای دووبارە گەڕانەوەی دەكات بۆسەر هەرێمی كوردستان. ئالێرەدا هاووڵاتیانی مەخموور مافی خۆیانە ئەو داواكاریییە بكەن بەتایبەتی دوای ئەوەی مەخموور سەر بەبڕیاری 140 نەبووە، لەساڵی 1996ەوە بەفرمانێكی رژێمی بەعس چووبووە سەر موسڵ.