وەزیری تەندروستی: لە سەرەتای ساڵی2012 دەست بە جێبەجێكردنی ڕیفۆرمی تەندروستی دەكەین

یەكێك لە پێوەرەكانی حوكمڕانی سەركەوتوو لە دنیادا بەرزكردنەوەی ئاستی كەرتی تەندروستییە، بەڵام تا ئەمڕۆ هەرێمی كوردستان خاوەنی سیستەمێكی تەندروستی باش نییە، ئەوەتا كەمی و لاوازی ئاستی نەخۆشخانەكان و گرانی نرخەكانی نەخۆشخانە تایبەتەكان و هەبوونی دەرمانی ئێكسپایەرو كوالێتی نزم و كەمبوونەوەی متمانەی نێوان نەخۆش و پزیشك، لەپاڵ نەبوونی بیمە و چاودێری تەندروستیی، لە گرنگترین خاڵە لاوازەكانی ئەم كەرتەن، بەرادەیەك ئەمە كەموكورتیانە وایان كردووە بونەتە فاكتەرێك بۆ هەژاربوونیی هاووڵاتیان. چونكە زۆربەی جار هاووڵاتیانی كوردستان كە نەخۆش دەكەون لەبەر بەرزی تێچووی چارەسەرییەكان، ئاستی داراییان دادەبەزێت و دێنە سەر هێڵی هەژار بوون، هاووڵاتیان باش ئەو راستییە دەزانن گەر بێتوو هەركاتێك تووشی نەخۆشییەكی قورس بنەوە و بیانەوێت خۆیان چارەسەر بكەن و یەك دوو نەشتەرگەرییان پێویست بێت، ئەوا لەماوەی 20 ساڵی رابردوودا هەرچییان كۆكردۆتەوە لە ماوەیەكی كورتی چارەسەریی نەخۆشییەكەیاندا هەمووی خەرج دەكەن؟! سەیرو سەمەرەكە لەوەدایە زۆرجار پێمان دەوترێت كە نرخەكانی چارەسەریی و تێچووی داوودەرمان بەرز نین و دكتۆرەكانی هەندەران زۆر زیاتریان لەمەی ئێرە دەست دەكەوێت. ئەم بەراوردكردنەی كوردستان بەوڵاتانێكی پێشكەوتوو هەڵەیەكی گەورەیە، چونكە هەندێك لەو وڵاتانەی كە بەراوردی پێ دەكرێت بێجگە لەوەی داهاتی تاكە كەسی ئەوان بەرزترە، تەنانەت لەو وڵاتە پێشكەوتووانەدا خاوەنی سیستمی تەئمین، یان سیستەمی چاودێری تەندروستی پێشكەوتوویان هەیە.
گەرچی لەماوەی 21 ساڵی رابردوودا بارودۆخی تەندروستی تا ڕادەیەك گۆڕانكاری بەسەردا هات، بەڵام لە ئاستی خواست و پێداویستیەكانی خەڵكی نییە، بۆ نموونە لەساڵی 1991 تەنیا 128 بنكەی تەندروستی و 20 نەخۆشخانەو 900 پزیشك لەم هەرێمەدا هەبوون، ئێستاكە ژمارەكە بۆ زیاتر لە 880 بنكەی تەندروستی و 60 نەخۆشخانەو 8هەزار پزیشك زیادی كردووە، بەڵام هێشتا ئەم گۆڕانكارییە وای نەكردووە ئاستی تەندروستی لەكوردستان بەپێی ستاندەری جیهانی بێت و بەشی پێداویستی 5 ملیۆن و 500 هەزار كەسی مەزەندەكراوی دانیشتووانی كوردستان بكات.
بە مەبەستی دەرخستنی راستییەكان و وەڵامدانەوەی چەند پرسیارێكی لەم بوارەدا، گۆڤاری گوڵان، لەم راپۆرتەدا هەرسێ لایەنی(هاووڵاتیان، سەندیكای پزیشكان، وەزارەتی تەندروستی)بەسەر كردەوە.

سەرۆكی سەندیكای پزیشكانی كوردستان لقی هەولێر: قەرەباڵغی هەندێك نۆرینگەو بردنە ژوورەوەی دوو سێ نەخۆش بۆ ژووری دكتۆر لەیەك كاتدا كارەساتێكی گەورەیە


چوونە لای پزیشك و كڕینی داوودەرمان
پارەیەكی زۆری دەوێت
لەشەقامی پزیشكان لەهەولێر چەند هاووڵاتیەك كە بۆ سەردانی پزیشك هاتبوون هێنامانە ئاخاوتن، حاجی ئەحمەد كە كچێكی خۆی بۆ چارەسەری هێنابووە لای دكتۆرێك وتی((لەماوەی ئەم دوو ساڵەدا ئەرك و خەرجی نەخۆش گرانتر بووە، ئێستا جگە لەگرانی نرخی نۆرینگەكان، دەبێت جۆرەها پشكنینی وەكو سۆنارو تیشك و خوێن بۆ نەخۆشەكە بكەین و داوودەرمانەكانیش زۆر گرانن، ئەو بڕە دەرمانەی ئێستا كڕیومانە زیاتر لە 70هەزار دیناری پێدراوە، سەرەڕای ئەوەی ئەو بڕە دەرمانەی بۆ كچە نەخۆشەكەم نووسراوە هەموویمان نەكڕیوە، ئەگەر بێتوو هەموو دەرمانەكەمان بكڕیبایە پارەكەی دەیكردە 150 هەزار دینار، بۆیە دەڵێم هاتنە لای پزیشك و پشكنین و داودەرمانەكان بڕە پارەیەكی زۆری دەوێت)).
غوربەت محەمەدیش كە لە شاری ڕانیە هاتبووە هەولێر بەقسەی خۆی چەندین نەشتەرگەری بێ سوودیان بۆ ئەنجام داوە بەمجۆرە بەسەرهاتەكەی خۆی بۆ گێڕاینەوە: تووشی نەخۆشییەك هاتم، سەردانی چەندین پزیشكم كرد بێ سوودبوو،پاشان پزیشكێكی ئافرەت پێی وتم نەخۆشییەكەت شێرپەنجەیەو پێویستت بە نەشتەرگەری هەیە، منیش لە خێزانێكی هەژارو كەمدەرامەتم، هەوڵمدا لە نەخۆشخانەی حكومی بۆم ئەنجام بدرێت، بەڵام بۆ ئەو مەبەستە دەبوایە نۆرە بگرم، بۆیە بە ناچاری بڕیارماندا كە نەشتەرگەریەكە لە نەخۆشخانەی ئەهلی بكەم و لە دوای ئەو نەشتەرگەریەش تەندروستیم هەر وەكو جاران خراپە، بۆیە چەندین جاری تر سەردانی هەمان پزیشكم كردۆتەوەو ئێستا دەڵێت شێرپەنجەت نییە، گەرچی تا ئێستا زیاتر لە 4 هەزار دۆلارم خەرجكردووەو هیچ سوودم وەرنەگرتووەو لەم ڕۆژانەدا جارێكی تر هاتمەوە عیادەو پزیشكەكەم دەڵێت پێویستیت بە نەشتەرگەرییەكی تر دەبێت، پێویستە بە پەلەش ئەنجامی بدەیت و ئەم كارەش هەر لە نەخۆشخانەی تایبەت دەكرێت، من زۆر لەم پزیشكە پاڕامەوە كە ناتوانم لە نەخۆشخانەی تایبەت دیسانەوە نەشتەرگەری بكەم، چونكە پارەمان لە دەست نەماوە، سەرەڕای ئەمەش پزیشكە پێی لەسەر ئەوە داگرتووە كە نەشتەرگەریەكەم لە نەخۆشخانەی ئەهلی بۆ بكات و ئەوەتا ئەمڕۆ ئەو برایەم لە ڕانیەوە هاتووە كە داوا لە پزیشكەكە بكەین نەشتەرگەریەكەم لە نەخۆشخانەی حكومی بۆ بكات، پاش پاڕانەوەیەكی زۆر هەر ڕازی نەبوو، هەر بۆیە لێرە ڕاوەستاوین و سەرمان سووڕماوە نازانین چی بكەین، ئەگەر چارەسەری خۆشم نەكەم بۆی هەیە ژیانم بەرەو دۆخێكی خراپتر بچێت.
كێشەكانی تەندروستی بە ریفۆرم چارەسەر دەبێت
بۆ زیاتر بەدواداچوونی كێشەی تەندروستی و پرسیاری ئەوەی بۆچی تا ئێستا بیمە و چاودێری تەندروستی لە هەرێمی كوردستان بوونی نییە؛ سەردانی بەڕێز تاهیر هەورامی وەزیری تەندروستیمان كرد و ئەویش لەوەڵامی ئەو پرسیارانەو چەندین پرسیاری تردا وتی:
ئێمە بۆ دانانی بیمەی تەندروستی لە بنەڕەتدا دوو پلانمان هەیە، یەكێك ئەو كۆنفرانسە بوو كە لە مانگی شوباتی ساڵی 2010 سازكراو تێیدا توێژینەوەو لێكۆڵینەوەی وردو زانستی ئەنجامدرا، ئەمەش هەر لەگەڵ سیستەمی عێراقدا دەبێت و هەر لەسەرەتاوە لە حكومەتی عێراقی فیدراڵیداو لە بودجەی سیادیی 54ملیۆن دۆلار بۆ تازەكردنەوەی سیستەمی تەندروستی هەموو عێراق(ISPM)تەرخانكراوەو ئێمەش وەكو هەرێمی كوردستان بەشێكین لەم تازەكردنەوەیەداو ئەمەش نەخشە ڕێگایەكی بۆ دانراوەو بەشی یەكەمی ئەو نەخشە ڕێگایەش تەواوبووەو بەشی دووەمی كە دەستكردنە بە گۆڕینی سیستەمەكە، لەسەرەتای ساڵی 2012 دەست پێ دەكات. ڕیفۆڕمی تەندروستی هەرێمی كوردستان لەگەڵ عێراقدایەو لە 1/1/2012 بە فاملی مێدیسن دەست پێ دەكات تا دەگاتە بیمەی تەندروستی كە دەبێت لە هەموو عێراق بێتەدی، بێگومان بە هاتنەدی بیمەو چاودێری تەندروستی زۆر لە كێشەكانمان لەبواری تەندروستیدا بە تایبەتی لەڕووی چارەسەری نەخۆش و گرانی و قورسی داوودەرمانەوەو تێچوونی بەرزی نەشتەرگەری لەسەر نەخۆش كۆتایی پێ دێت.
گرانی نرخەكانی چارەسەركردن
سەبارەت بە گرانی و بەرزی نرخی نەشتەرگەرییەكان و داودەرمان و سۆنارو تیشك كە لەلایەن هاووڵاتیانەوە گلەییەكی زۆری لەسەرە، وەزیری تەندروستی وتی: ئێمە هەموو جۆرە نەشتەرگەری و پشكنین و داودەرمانێكمان لە نەخۆشخانەكان هەیەو نرخەكانیشیان ڕەمزییە لەچاو نەخۆشخانەكانی ئەهلی و نۆرینگە تایبەتەكان و دەرمانخانەكانی كەرتی تایبەت، ئێمە لە نەخۆشخانەكانی حكومی كێبڕكێی نەخۆشخانەكانی كەرتی تایبەت دەكەین و بنكەی تەندروستی و نەخۆشخانەمان هەیە 24 كاتژمێر ئیش دەكەن و بنكەی تەندروستی میللیمان هەیە كە ئەمساڵ بودجەی زیاتری بۆ دانراوەو پلانیشمان هەیە لەسەرەتای ساڵی داهاتوو نۆرینگەی ڕاوێژكاریی لە هەموو عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە دابنێین و ئێستا لە شاری سلێمانی نۆرینگەی ڕاوێژكاریی هەیە و پزیشكی تایبەت و پسپۆڕ و خاوەن ئەزموون كاری تێدا دەكەن و لەم نۆرینگانەدا خەڵكی كەمدەرامەت سوودیان لێوەردەگرن.
سەبارەت بەوەی كە هەندێ پزیشك هەیە رۆژانە زیاتر لە 40 نەخۆش دەبینن و ئەو پزیشكەش هەمان ئەو كەسەیە كە لە نەخۆشخانە حكومییەكان كار دەكەن، بۆچی تا ئێستا ئەو پزیشكانەی لە حكومەت كار دەكەن جیانەكراونەتەوە لەوانەی نۆرینگەی تایبەتیان هەیە یا لە كەرتی تایبەت كار دەكەن وەزیری تەندروستی وتی: ئێمە بە نیازین ئەوانەی لە نەخۆشخانەكانی حكومی كار دەكەن لەوانەی نۆرینگەیان هەیە جیابكرێنەوەو بۆ ئەو مەبەستەش پلانێكمان هەیە كە لە ساڵی 2012 دەستی پێ دەكەین، ئەوانەی كە خوێندنی باڵا تەواو دەكەن دەبێت بەڵێننامەیەكمان پێ بدەن كە بۆ ماوەی سێ ساڵ لە نۆرینگە ڕاوێژكارییەكانی ئێمە كار بكەن و پاش ئەو سێ ساڵە ئەگەر ویستیان لە دەرەوەی سیستەمی ئێمە كار بكەن، ئەوە پشتگیریان دەكەین.
ئامێری پێشكەوتوومان نییە تا كۆنترۆڵی كوالێتی دەرمان بكەین
سەبارەت بە كوالێتی داودەرمان وەكو لای هەموو لایەكمان ئاشكرایە كە ئێمە لە كوردستان ئامێرو دەزگای پێشكەوتوومان نییە كە بتوانین بەتەواوی كۆنترۆڵی جۆری دەرمان بكەین و ئەو هەموو جۆرە دەرمانە خراپە چۆن دێت و چۆن هەوڵدراوە كۆنترۆڵ بكرێت، وەزیری تەندروستی وتی: ئێمە وەكو وەزارەتی تەندروستی دوو سەرچاوەی دابینكردن و هاتنی دەرمانمان هەیە، یەكێك لە سەرچاوەكان ئەوەیە كە دەرمان لە بەغداوە بۆ هەرێمی كوردستان دێت كە لە 17% ی عێراقە و ئەم جۆرە دەرمانانە باشن و بەكۆنترۆڵی جۆریی حكومەتی عێراقیدا ڕۆیشتووە، سەرچاوەی دووەمی دەرمانی ئێمە ئەوەیە كە خۆمان هەڵدەستین بە كڕینی دەرمانی باش لە بازاڕ، بەڵام هەندێ لەو داوودەرمانانەی كە لە بازاڕ و دەرمانخانەكانن باش نییەو هەندێكیان ماوە بەسەرچوون، ئەوە دوو سەرچاوەی هەیە، یەكێكیان ئەوەیە كە لە ڕێگای قاچاغەوە دەگاتە عێراق و هەرێمیش لێی بەدەر نییەو سەرچاوەی دووەم ئەو دەرمانەی نافرۆشرێت و دەمێنێتەوەو لە پاشان ماوەی بەسەر دەچێت و خاونەكانیشیان فڕێی نادەن، بەڵام لەو كاتەدا دەبێت كابرا خۆی ویژدانی هەبێت و بە نەخۆشی نەفرۆشێت. بۆیە لێرەدا داواكارین لە هاووڵاتییان كە هاوكاری ئێمەو لایەنی بەرپرس بكەن و لە هەر شوێنێك دەرمانی ماوە بەسەرچوویان بینی ئاگادارمان بكەنەوە. هاوكات بوونی نۆرینگەی بێ مۆڵەت و لاكۆڵانەكانیش سەرچاوەی دەرمانی خراپ و ماوە بەسەرچوون و بۆ ئەمانەش داوامان لە وەزارەتی ناوخۆو سەندیكای دەرمانسازان كردووە كە هاوكارمان بن لە لابردنی دوكانی لا كۆڵانی دەرمانفرۆشتن و دەستبەسەرداگرتنی دەرمانی ماوە بەسەرچوو كە لە بەرژەوەندی هەموو لایەكماندایە.
بوونی جۆرێك لە تێنەگەیشتن
لەنێوان سەندیكا و وەزارەتدا
سەبارەت بە پێوەندی نێوان سەندیكای پزیشكانی كوردستان و وەزارەت كە هەندێ جار كێشەو گرفت لەنێوانیان دروست دەبێت یا تێكەڵییەك لە كارەكان هەیە، وەزیری تەندروستی وتی: ئەو كێشانەی كە هەندێ جار دێتە پێشمان، ئەوە ئێمە بەكێشەو گرفتی نازانین، بۆی هەیە جۆرە تێنەگەیشتنێك لەلایەن سەندیكای پزیشكانی كوردستان هەبێت، بەڵام بەپێی یاسایی وەزارەتی تەندروستی حكومەتی هەرێمی كوردستان ئێمە بۆمان هەیە لەهەموو كارو ئیشێكی پزیشكی و تەندروستی هەرێمی كوردستان تەدەخول بكەین و ئێمە مۆنیتەری ئیشی سەندیكاش دەكەین، بەڵام بۆ ساخكردنەوەی هەموو ئەو ئیشانە ئێستا ئێمە خەریكی دامەزراندنی ئەنجومەنێكی پزیشكی كوردستانین بۆ ئەوەی هەموو ئەو كەس و كارمەندو لایەنانەی لە بواری پزیشكی كار دەكەن و خەڵكیش كە نوێنەرایەتی نەخۆش بكات لەم ئەنجومەنەدا هەبن بۆ سەرپەرشتی و بەدواداچوونی هەموو بوارەكانی پزیشكی لە كوردستاندا.
هانی هاتنی پزیشكی بیانی دەدەین
سەبارەت بەو سەنتەرو نەخۆشخانە ئەهلیانەی كە پزیشكی بیانی دەهێنن و ئەوانەش نرخیان گرانەو هەندێ حاڵەتی نەشتەرگەریش دەركەوتووە كە هەڵەی پزیشكی تێدا ڕوویداوەو سەركەوتوو نەبووە، چۆن دەتوانرێت ئەو پزیشكە بیانیانە و ئەو حاڵەتانە كۆنتڕۆڵ بكرێن دكتۆر تاهیر هەورامی وەزیری تەندروستی وتی: ئێمە لە كوردستان هانی ئەوە دەدەین كە پزیشكی بیانی ئەو پسپۆرایاتییەی كە لە كوردستان نیمانە یا كەمە بێنە هەرێمی كوردستان، ئەمەش بۆ هاوكاری نەخۆش و هاووڵاتیانە، چونكە لە كاتێكدا نەخۆشێك بۆ چارەسەر دەچێتە دەرەوەی وڵات ئەوە خەرجی زۆری دەوێت، هەروەها ڕێنمایی تایبەتیش بۆ هاتنی پزیشكی بیانی دیاریكراوەو دەبێت هەر پزیشكێك كە دێت بۆ هەرێمی كوردستان سێ مانگ پێش هاتنەكەی سیڤی خۆی بۆ وەزارەتی تەندروستی بنێرێت و ئێمەش بۆ وەزارەتی خوێندنی باڵاو سەندیكای پزیشكانی كوردستانی دەنێرین بۆ هەڵسەنگاندن و وردبوونەوە لەسەری، ئەگەر سیڤی و بڕوانامەكە هەڵسەنگاندنەكەی بۆكراو پەسەند بوو ئەوە نەخۆش 100دۆلاریش بەو پزیشكە بیانییە بدات هەر هەرزانە، هەڵەی پزیشكی ئەوە بەپێی یاسا مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت و دەبێت لیژنەیەكی پزیشكی پسپۆڕ بڕیار بدات كە ئەمە هەڵەی پزیشكییە، بەڵام موزاعەفات لە نەخۆش ڕوودەدات و لێرەدا ئەوە گوناهی پزیشك نییە، چونكە كاری پزیشك چاودێری و سەرپەرشتی كردنی نەخۆشە نەك چاككردنەوەی لە 100%.
پزیشكی نەخۆشییەكانی ئافرەتان كەمە
سەبارەت بە نەبوونی پزیشكی ئافرەت و نەبوونی نەخۆشخانەی قەرەوێڵەیی لە قەزاكانی هەرێمی كوردستان وەزیری تەندروستی وتی: لەبارەی نەبوونی پزیشكی پسپۆڕی ئافرەت، ئێمە ئێستاكە ڕەزامەندی هێنانی كۆمەڵێك پزیشكمان لە وڵاتانی دەرەوە هەیە، بەڵام تا ئێستا لە هەوڵەكانمان بۆ هێنانی پزیشك چ لە بەنگلادیش چ هیندستان چ لەمیسر بۆ هەرێمی كوردستان سەركەوتوو نەبووین، لەبەرئەوەی ناسنامەی هەرێمی كوردستان لە دەرەوە هەر بە ناسنامەی عێراقەوەیە و لە عێراقیش ئاسایش لەبار نییە، بۆیە پزیشكی هیچ وڵاتێك بۆ كوردستان نایەت، لەلایەكی ترەوە خۆی پزیشكی ئافرەت لە كوردستان زۆر كەمە، لەبەر ئەوەی هەموو قوتابییەك بە نمرە لە كۆلیژ وەردەگیرێت، لەمبارەشەوە ڕێژەی كوڕ لە كچ زۆر زیاتر لە كۆلیژی پزیشكی وەردەگیرێن و ئەو كچانەی وەریشدەگیرێن زیاتر لە پسپۆڕایەتی گشتی و پێست و سۆنارو تیشك و . تاد. كار دەكەن لەوەی بێن لە پسپۆڕایەتی ئافرەتان یا لە نەشتەرگەری كار بكەن، هەر بۆیە نەمانتوانیوە ئەو بوارە لە قەزاكان چارەسەر بكەین، هەروەها ڕاگەیاندنەكانیش ڕۆڵی خراپیان لەبەرانبەر پزیشكان دیتووە بەتایبەتی لە بواری نەشتەرگەری باسی چەندین لایەن و هەڵەی پزیشكی یا موزاعەفات خرایەڕوو كە وایكرد پزیشك بەتایبەتی پزیشكی ئافرەت لەنەشتەرگەری بترسێن و دووربكەونەوە، بەڵام بۆ نەخۆشخانەی قەرەوێڵەیی هەر شوێنێك ژمارەی دانیشتووانەكەی لە 10هەزار كەس زیاتر بێت ئینجا پێویستی بە نەخۆشخانەی قەرەوێڵەیی هەیە، بەڵام ئێستا ئێمە سیستەمێكی ترمان داناوە كە ئەو كێشەیە چارەسەر دەكات، ئەویش سیستەمی (EMS)ی پێ دەوترێت، واتە فریاگوزارییەكی تەندروستی خێرایەو بۆ ئەو مەبەستەش ئۆتۆمبێلی فریاكەوتن لە زۆربەی شوێنەكان دادەنێین كەئامێرو پێداویستی پزیشكی گونجاوو باشی تێدایە لەگەڵ كارمەندی تەندروستی ڕاهێنراوو شوفێری ئۆتۆمبێلەكانیش لەڕووی كاری فریاكەوتنی سەرەتایی خوولی بۆ كراوەتەوەو ڕاهێنراوەو ئەمەش لە كۆتایی مانگی سێی ساڵی 2012 تەواو دەبێت، خەڵك ئەو كاتە دەتوانێت تەلیفۆن بۆ 122 یا 111بكات و لەو كاتەدا تیمەكان بەفریای هاووڵاتیان دەكەون و لەشاری سلێمانی تەنیا لەماوەی 7 خولەك و كەمتریشدا دەگەنە شوێنی مەبەست.
ڕێگا نادەین دەستێوەردانی سیاسی لەناو كاروباری تەندروستیدا بكرێت
سەبارەت بەوەی كەسێك یا بەرپرسێك دەتوانێت دەست لە كاری پزیشكی وەربدات وەزیری تەندروستی وتی: ئێمە لە بنەڕەتدا لە كاری پزیشكیدا دیكتاتۆریەتمان هەیە، بۆیە هیچ كەسێك ناتوانێت دەست لەكارو ئیشمان وەربدات و كاری پزیشك وەكو كاری سەربازی وایە، بەڵكو پزیشك دەبێت كاری پزیشكی بكات و ئێمە پێوەندیمان بە كارو لێپرسراوی سیاسی نییەو ڕێگاش نادەین بە هیچ جۆرێك دەستێوەردانی سیاسی لەناو كاروباری تەندروستی دا بكرێت.
نرخی نۆرینگەی پزیشكە بیانییەكان بەرزن
هەر بۆ زیاتر ئاگاداربوون لە كێشەو گرفتی نۆرینەگە تایبەتیەكانی پزیشكان و نرخ و گرانی پشكنین وداودەرمان و زۆری داودەرمان نووسین و نۆرەی نەخۆشێكی زۆر لە لای هەندێ لە پزیشكان و عیادەی لاكۆڵانەكان و چەند پرسێكی تر دكتۆر كامەران ڕەسول قادر سەرۆكی سەندیكای پزیشكانی كوردستان لقی هەولێر وتی: ئێمە نرخمان بۆ نۆرینگەی پزیشكان داناوە، نرخەكان لە ئاستێكی مەعقوڵدایە، نرخی چوونە لای دكتۆر لە كوردستان لە هەموو شتێك هەرزانترە، بەپێی ئەو بارودۆخەی لە كوردستاندا هەیە، هەر بۆ نموونە نرخی فیتەرو كرێی خانوو و خواردەمەنی و . . .تاد یەكجار بەرزن، هەروەها نرخی نۆرینگەی پزیشك بە بەراورد بەهەموو وڵاتانی دنیا بەتایبەتی بە وڵاتانی ئەوروپا زۆر هەرزانەو مووچەو هەقی پزیشك لە وڵاتانی ئەوروپا بۆ نموونە لە وڵاتێكی وەكو بەریتانیا لەمووچەی سەرۆك وەزیران زیاترە، بەڵام لەو وڵاتانەدا بیمەو چاودێری پزیشكی هەیەو ئەگەر بیمەی تەندروستی نەبێت كەس لەو وڵاتانە ناتوانێت لە لای پزیشكی تایبەت چارەسەری خۆی بكات، ئەگەر پارەیەكی زۆریشت كۆبكردبووایەوە، هەر نەتدەتوانی نەشتەرگەری ڕیخۆڵەكوێرەیەكیش بكەیت، بەڵام لەلای خۆمان ئاوا نییەو سەرەڕای گرانی بازاڕیش هێشتا ئامادەیمان هەیە بەو نرخەی دانراوە پشكنین و چارەسەری نەخۆش بكەین بۆ ئەوەی بەشداربین لە خزمەتكردنی میللەتەكەمان، هەروەها لەبەر نەبوونی بیمەو چاودێری پزیشكی دەبێت ئێمەی پزیشكان هاوكاری و یارمەتی نەخۆش بدەین، هەرچەندە پێویستە حكومەتی هەرێم و لایەنی پێوەندار بیر لە سیستەمێكی گونجاوترو دانانی بیمەو چاودێری تەندروستی بكەنەوە بۆ ئەوەی هاوكاری تەواوی نەخۆش بكرێت و ئاستی بژێوی پزیشكانیش لەبەرچاو بگیرێت و باشترو بەرزتر بكرێتەوە، هەروەها لە كاتێكدا كە بیمەی تەندروستی هەبێت ئەوە پزیشكیش هەقی خۆیانە زیاتر وەربگرن بە قەدەر ئەوەی كە خوێندویەتی و هیچی لە ئەندام پەرلەمانێك كەمتر نییەو پێویستە وەك ئەوان موچەیان بۆ دابین بكرێت. بۆ كۆنتڕڵكردنیی ئەو پزیشكە بیانیانەی دێنە كوردستان دوو شتمان هەیە، یەكەمیان ئەوەیە ئەو پزیشكانەی كە لە هەرێمی كوردستان دەمێننەوە ئەوە دەبێت بڕوانامەكانیان لە خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی هەرێم یەكسان و پشتڕاست بكەنەوە، دووەمیان بۆ ئەو پزیشكانەی كە بۆ ماوەیەك هاتوون و لە هەرێم نامێننەوە ئەوە دەبێت لە ژێرچاودێری پزیشكێكی پسپۆڕی خۆمان دابن و لەوكاتەی ئەو پزیشكە هەر چارەسەرو نەشتەرگەرییەكی ئەنجامدا تێیدا سەركەوتوو نەبوو، ئەوە پزیشكەكەی خۆمان و نەخۆشخانەكەی كاری لێ دەكات لێی بەرپرسیارە، هەروەها لە هاتنی هەر پزیشكێك بۆ ناو هەرێم دەبێت پرس بە سەندیكا بكەن، ئەگەر لە كاتێكدا لە هاتنی پزیشكێك پرس بە ئێمە نەكربێت ئەوە هاتن و كاری پزیشكەكە قاچاخەو دوور لە ڕێنمایی و یاسایە. لە كاتێكدا ئەو حاڵەتانەی بە قاچەخ دەردەكەون ئەوە ڕووبەڕووی دادگا و یاسا دەبنەوەو تا ئێستا حاڵەتی نایاسایی لە هەرێمی كوردستان ڕووی نەداوە، بەڵام ئێمەش ئەو نرخانەی كە پزیشكەكانی بیانی وەریدەگرن پێمان زۆرەو هاووڵاتیانی خۆمان بەداخەوە بە ئاسانی پارەیەكی زۆر بە پزیشكانی بیانی دەدات، گەرچی بە پێچەوانەوە بە زەحمەت پارە بە پزیشكانی خۆمان دەدات، كەچی نرخی نۆرینگەی پزیشكانی ئێمە چەند بەرانبەر لە نرخی بیانییەكان كەمترە، ئەو جیاوازییەی كە لە نێوان پزیشكی خۆمان و بیانیی باس دەكرێت و پزیشكی بیانیی بە باشتر دادەنرێت زۆر دوورە لە ڕاستی و كارەكە بەم شێوەیە نییە، بەڵكو هەندێ پزیشكی بیانی هەیە زۆر ناشارەزایەو ئەزموونی نییە، بەڵام خەڵكی خۆمان فەقیرحاڵن و وافێركراون كە پزیشكی بیانی لە پزیشكی وڵاتی خۆمان باشترە، هەر بۆ نموونە نەخۆش هەیە هاتۆتە لای من لە پاشان باوەڕی بە پشكنین و داودەرمانەكانی من نەهێناوە چۆتە ئێران لە وێ ڕاجێتەكەی منی پیشانداوەو پێیان وتووە هەر ئەو داودەرمانانە چارەسەری تۆیە. لەلایەكی ترەوە هەندێ جار و حاڵەت هەیە گوناهەكەی بۆ نەخۆش و خەڵكەكە دەگەڕێتەوە، ئەوەش لەو كاتانەدا كە پزیشك تووشی هەڵەیەكی تەندروستی دەبێت یا دەرمان بە هەڵە دەداتە نەخۆشێك ئەوە نەخۆشەكە یا خزم و كەسی نایەن لە سەندیكا سكاڵا لەسەر ئەو پزیشكە تۆمار بكەن و هەندێ هەڵەی پزیشكی هەیە دەبێتە هۆی مردن، لەو كاتەدا هەڵەكە زۆر گەورەیە و پێویست بەوە دەكات بەدواداچوونی جددی لەسەر هەڵەی پزیشكیەكەو لێپێچینەوەش لەگەڵ پزیشكەكە بكرێت، ئێمە وەكو سەندیكای پزیشكان گەرلە هەر پزیشكێك هەڵەی پزیشكی ڕوویدابێت ئەوە لیژنەی پسپۆڕمان لە بوارە پزیشكیەكە پێكهێناوە، بۆ زانین و دەرخستنی ئاستی زانستی پزیشكەكە، ئەگەر دەركەوت هەڵەی پزیشكیەكە هەیە، ئەوە لێپێچینەوەمان لەگەڵ پزیشكەكە كردووەو چەندین نۆرینگەی پزیشكیشمان هەر لەسەر ئەم حاڵەتانە داخستووە. هەروەها بۆ باشتر كاركردنی پزیشك پێویستە ئەو پزیشكەی لە نەخۆشخانە كار دەكات مووچەكەی زۆر باش بكرێت هەروەكو ئەندام پەرلەمانێك و دادوەرێك بێت بۆ ئەوانەی نۆرینگەی نەبێت و ئەوەی نۆرینگەشی هەبێت ئەوە لە نەخۆشخانەكان نابێت كار بكات واتە پزیشكی نەخۆشخانەكان جیا بكرێنەوە لەوانەی نۆرینگەیان هەیە لەوكاتەدا پزیشك زۆر بە جوانی و باشتر كار دەكات و ئەو حاڵەتەش ڕوونادات كە خەڵك دەڵێت لە كاتی چوونە نەخۆشخانەكان ئەوە پزیشكەكان پێمان دەڵێن ئێوارە وەرە عیادەكەمان، هەرچەندە ئەو حاڵەتانە كەشف نەبووەو تەنیا بە قسە دەیبیستینەوە و لە هەر كاتێك ئەو حاڵەتە هەبێت ئەوە دوور لە ڕێنمایی سەندیكای پزیشكانی هەرێمی كوردستانە. بەڵام تا برایم سێكتەر و پۆپلی سێكتەر لە یەكتر جیا نەكرێنەوە ئەوە رەنگە ئەو حاڵەتانە ڕووبدات، چونكە پزیشك ڕۆژانە پێیەكی لە نەخۆشخانەیەو پێیەكیشی لە نۆرینگەكەیەتی، ئەگەر بێت و ئەو پزیشكە میلاك بێت دەنا هەر كێشەمان لەم لایەنەوە بۆ دروست دەبێت.
لەبارەی پاكوخاوێنی نۆرینگەكان لەلایەن سەندیكای پزیشكان چەندین ڕێنمایی و مەرج دانراوەو هەر بەهۆی ئەو مەرج و ڕێنماییانەوە ئێستاكە زۆربەی نۆرینگەكانی پزیشكان زۆر پاكوخاوێن و سەردەمیانەن و جیاوازییەكی باش لەگەڵ 4ساڵ پێش ئێستاكە هەیە. بەڵام نۆرینگەش هەیە بەپێی مەرج و ڕێنماییەكان نییە.
لەلایەكی ترەوە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان و رێكخستنی كارەكانمان لەگەڵ وەزارەتی تەندروستی بەگشتی و بە هەماهەنگی پێكەوە كار دەكەین و پێوەندی نێوانمان باشە، گەرچی لە هەندێ كاردا ئەوان دەست دەخەنە ناو كارەكانمان و هەندێ جاریش ئێمە لە هەندێ كاردا دەست دەخەینە ناو كارەكانی وەزارەت، ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ناڕوونی لە هەندێ ئیشوكارداو ئەو دەست تێوەردانانەش هەندێ كێشەو گرفت لە نێوانمان دروست دەكات.
هەروەها ئەو پزیشكانەی خەڵكێكی زۆر نۆرەیان بۆ دەگرێت و دوو یان سێ نەخۆش بەیەكەوە دەبەنە ژوورەوە ئەوە دوورە لە ڕێنمایی پزیشكی و تەندروستیی و نازانین ئەو پزیشكانە چۆن دەتوانن ئەو هەموو نەخۆشە لە ڕۆژێكدا یا لە چەند كاتژمێرێكدا بپشكنێت، یا دوو و سێ نەخۆش بەیەكەوە دەبەنە ژووری پشكنین، خۆ نەخۆشیش مرۆڤە و مافی هەیە بۆیە ماقوڵ نییە بەمجۆرە مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت. بۆیە لێرەدا داوا دەكەین و پێویستە ئەو پزیشكانە ڕۆژانە نۆرە بۆ ئەو هەموو كەسە دانەنێن و تاك تاك نەخۆشیش ببەنە ژوورەوە، چونكە نەخۆش هەیە شەرم دەكات یا نایەوێت جگە لە پزیشك كەسی تر بە نەخۆشیەكەی بزانێت و لە ڕووی دەروونیشەوە گونجاو نییە پشكنین بەمجۆرە ئەنجام بدرێت. لەلایەكی ترەوە قەرەباڵغی عیادەكان بەو جۆرەی هەیەو چوونە ژوورەوەی دوو كەس و سێ كەس بەیەكجارو لە یەك كاتدا ئەوە كارەساتێكی گەورەیە، ئەو حاڵەتانە لە هەموو دنیاو لە سیستەمی تەندروستی و پزیشكیدا نییە، بەڵام لە لای خۆمان ئەو حاڵەتانە بۆ هەڵپەو نۆرەبڕی خەڵكەكەو دابونەریت و كەلتورو چەندین لایەنی تر دەگەڕێنەوە.
هەروەها ڕاوبۆچوونی ئێمە وەكو سەندیكای پزیشكان لەسەر عیادەی لاكۆڵانەكان ئەوەیە كە لە 100% دابخرێن، چونكە ئەوانە زۆربەیان مومارەسەی كاری پزیشكی دەكەن و داوودەرمانیش دەفرۆشن كە ئەمەش لە دەرەوەی هەموو ڕێنمایی و یاساكاندایە. بەڵكو كاری ئەو یاریدەدەری پزیشكانە فریاگوزاری سەرەتایی و برینپێچی و دەرزی لێدانەو ئەم كارانەش پاش وەرگرتنی مۆڵەتی فەرمی ئەنجام دەدرێت، نەك وەكو ئەوانەی ئێستاكە هەیە كە زۆربەیان بەبێ ئاگاداری لایەنی پێوەندیدار كراونەتەوەو دوورن لە ڕێنمایی كاركردنەوە.