دوای ئەوەی پێش راپەڕینی 1991 لە كوردستاندا تەنیا یەك زانكۆ بەناوی زانكۆی سەڵاحەدین هەبوو، ئێستا هەرێمی كوردستان لەم چەند ساڵەی دواییدا بەراورد بە ئەوسا خاوەنی 10 زانكۆی حكومی و چەندین زانكۆی ئەهلییە، بوارە زانستییەكانی خوێندیش لە فرەیی و هەمەچەشنێتی بەردەوامدان، ئەم دیمانەیەی گۆڤاری گوڵان لەگەڵ سەرۆكی دێرینترین زانكۆی كوردستاندا بۆ زانین و شارەزابوونە لەو چاكسازی و پرۆژەو پلان و بەرنامەو ئاریشانەی كە لەناو ڕەوشی خوێندنی زانكۆكانی كوردستان بەگشتی و زانكۆی سەڵاحەدین بە تایبەتی هەن، هەروەها بۆ زانینی فاكتەرەكانی دروست بوونی بۆشایی زانستی و ژیاریی كە باڵی كێشاوەتە سەر بوارەكانی ژیان لە كوردستان و عیراقدا، هەروەها هەماهەنگی نەكردنی زانكۆكان و دەرچووەكانی زانكۆ لەگەڵ بازاڕی كارو جیهانی تازەی گەیاندن و دیجیتاڵی..تاد
ئەمەی خوارەوە دەقی ئەو پرسیارانەیە كە ڕووبەڕوو ئاڕاستەی ئەحمەد دزەیی سەرۆكی زانكۆی سەڵاحەدین ــ مان كردو ئەویش بەم شێوەیە وەڵامی داینەوە:
* وتارێكت لە گۆڤاری (گوڵان) سەبارەت بە(چاكسازی لەزانكۆی سەلاحەدین) بڵاوكردەوە، ئایا چ پرۆژەیەكت هەیە بۆ پێشخستنی ئەم زانكۆیە؟
كاتێك باس لە چاكسازی و پرۆسەی پەرەپێدانی رەوشی خوێندن دەكەین پێویستە رەچاوی كۆڵەگەكانی خوێندنی باڵا بكەین كە بریتین لە(مامۆستا ــ قوتابی - پێداویستی ــ پرۆگرامەكان)، لەگەڵ ئەمەشدا كاتێك قوتابی دەگاتە قۆناغی زانكۆ پێویستە زەمینەسازی پەرەپێدانی ئاستی مەعریفی لە قۆناغەكانی پێشتردا بۆ كرابێت، بۆ ئەوەی راستەوخۆ بچێتە قۆناغێكی بەرزترو پێشكەوتووترەوەو بتوانین لە زانكۆ وای لێبكەین ئاستی هۆشیاری و مەعریفی بەرز بكەینەوە. لەلایەكی ترەوە سەبارەت بەمامۆستاو پەرەپێدانی لایەنی مەعریفی و بەرزكردنەوەی تواناكانی ئەم خاڵە پێویستی بەپلانێك هەبوو بۆ ناردنی مامۆستایان بۆ دەرەوەی وڵات و بەشداریكردنیان لە كۆنفرانسە زانستییە نێودەوڵەتییەكان و خولەكاندا، بە خۆشحاڵییەوە حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ڕێگای پرۆسەیەكی بەردەوامەوە، ژمارەیەكی باشی لە مامۆستایان بۆ ئەم مەبەستە ناردۆتە دەرەوەی وڵات، ئەمەش هاوكات بوو لەگەڵ دەستپێكردنی پرۆژەی تواناسازی و ناردنی ژمارەیەكی باشی یەكەمەكانی كۆلیژەكان بۆ تەواوكردنی خوێندنی ماستەرو دكتۆرا. لەسەردەمی كابینەی پێنجەمەوە ئەم پرۆسەیەی تواناسازی دەستی پێكردوو نزیكەی 1200 دەرچووی زانكۆ بۆ وەرگرتنی ماستەرو دكتۆرا ڕەوانەی دەرەوە كران و تا ئێستاش ئەم پرۆسەیە بەردەوامە. لیستی هاوپەیمانی لە هەڵبژاردنەكان بەڵێنی دا كە بەرنامەی تواناسازی پێشبخات و بەردەوام بێت و بۆ ئەم مەبەستەش 100 ملیۆن دۆلاری بۆ پرۆسەی تواناسازی تەرخان كردو تا ئێستا 2000 كەس سوودمەند بووە لەبەرنامەكە، راستە لەسەرەتادا پرۆسەی تواناسازی كەموكوڕی هەبووە، بەڵام ئێستا كارەكە بەهەماهەنگی لەگەڵ زانكۆكان دەكرێت و لەگەڵ وەزارەت لە گفتوگۆداین بۆ پێشخستنی بەرنامەكە. هەروەها لە پرۆژەیەكی تردا پرۆژەی زانستخوازیمان ئەنجامدا كە مامۆستا تەنیا ئەوە نییە لەهۆڵەكانی زانكۆ وانە بڵێتەوە، بەڵكو پێویستە مامۆستا توێژینەوەی زانستی بكات و بەشداری بكات لە سیمینارەكان و كۆنفرانسەكان دا.
لەو چاكسازییەی كە باسم كرد پرۆژەی دڵنیایی جۆریشمان هەیە كە ڕێگاكانی وانە وتنەوەی مامۆستایان بەشێوازێكی مۆدێرن و سەركەوتوو پێشكەش بكات بۆ ئەوەی زانیارییەكەی بگوازێتەوە بۆ قوتابیان لەگەڵ ئەم پرۆژانەدا توانیمان لەكابینەی پێنجەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەست بە پرۆژەی بەرزكردنەوەی ئاستی بژێوی و كۆمەڵایەتی مامۆستا بكرێت ئەوەبوو توانرا لەسەر ئەركی رێزدار نێچیرڤان بارزانی 1000 خانوو بۆ مامۆستایانی زانكۆكەمان دروست بكەین. لەم نزیكانەش لە پرۆژەیەكی تری نیشتەجێبوون 300 شوقەی نیشتەجێبوون بۆ ئەو كەسانەی سوودمەند نەبوون لەو پرۆژانەی پێشوو دروست دەكەین، لەلایەكی ترەوە یاسای خزمەتی زانكۆیی وایكرد مووچەی مامۆستای زانكۆ باش بێت و بتوانێت ژیانێكی ئاسوودەیی بۆ بڕەخسێت و كاتی هەبێت بۆ بیركردنەوەو ئەنجامدانی توێژینەوەی زانستی و بەرزكردنەوەی ئاستی زانستی، هەر بۆ بەرزكردنەوەی ئاستی زانستی زانكۆ پێوەندی باشمان لەگەڵ زانكۆو ڕێكخراوە پێوەندارە جیهانییەكان دروست كردووە. سەبارەت بە پێداویستیەكانیش ئێمە لە زانكۆی سەڵاحەدین لەبواری پێداویستیەكان كەموكورتیمان زۆرەو بەڵێن وەرگیراوە زۆر لەو كەموكورتیانە بەرەو چارەسەر ببەین.
سەبارەت بە پرۆگرامەكانی خوێندنیش كە لە ئاستی جیهانی زۆر پێشكەوتووە؛ لەهەوڵی ئەوەداین بەرەو پێشەوەی ببەین، بۆ ئەم مەبەستەش لەهەموو زانكۆكان بەڕێوەبەرایەتی یەك دانراوە تا بەهەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی ئاستی پرۆگرامەكانی زانكۆكانی كوردستان بەرز بێتەوە. بەمشێوەیە گەربێتوو لەهەموو ئەم كۆڵەگانە كار بكرێت و كەموكورتیەكان چارەسەر بكرێت و بنەماكانی خوێندن بەرەو پێشەوە بچێت ئەمە خۆی لە خۆیدا پرۆسەیەكی چاكسازییە.
* لەچەند رۆژی ڕابردوودا كۆنفراسێكتان بۆ پەرەپێدانی ئاستی زانستی و توێژینەوە ئەنجامدا؛ تاچەند ئەم كۆنفرانسەش وەكو زۆربەی كۆنفرانسەكانی تری كوردستان نابێتە هۆی ئەوەی تەنیا پارە بەفیڕۆ درابێت؟
- هەموو زانكۆیەك لەجیهاندا مافی ئەوەی هەیە لایەنی توێژینەوەی زانستی بایەخێكی زۆری پێ بدات، زانكۆی سەڵاحەدین لەساڵی 2000 ەوە كە سێیەمین كۆنفرانسی زانستی نێودەوڵەتی بەستبوو ماوەی 10 ساڵە كۆنفرانسی نەبەستووە، بۆیە (كۆنفرانسی زانستی نێودەوڵەتی چوارەمی زانكۆی سەڵاحەدین) پێویستییەك بوو، ئەم كۆنفرانسە دوو مەبەستی سەرەكی هەیە، هەموو ئەو توێژینەوە زانستی نێودەوڵەتیانەی پێشكەش دەكرێت لەچەند كتێبێك بڵاو دەكرێتەوەو لە خزمەتی كۆمەڵگاماندا دەبێت، توێژینەوەی زانستی لە زانكۆ زۆر گرنگە بەداخیشەوە لەساڵانی رابردوو تەنیا وەزارەتی خوێندنی باڵامان هەبوو، ئێستا توێژینەوەی زانستی بۆ زیاد كراوە واتا قوتابی دەیخوێندو تەنیا بڕوانامەی بەدەست دەهێنێت و لایەنی توێژینەوەی زانستی بایەخی پێنەدرابوو، ئەمساڵ لە وەزارەت و ئەنجومەنی وەزارەتیش بڕیارمان داوە كار بكەین بۆ توێژینەوەی زانستی و پێویستە بودجەیەكی تەواو دابین بكرێت و تاقیگەكانمان چاك بكەینەوەو ئاستی مامۆستا بەرز بكەینەوەو ئەو كێشانەی لە ناو كۆمەڵگا هەیە بە توێژینەوەی زانستی چارەسەری بكەین، ئامانجی دووەمیش لە كۆنفرانس ئەوەیە پێوەندییەكانی نێوان ئەكادیمیەكانی ئێمەو ئەكادیمیە نێودەوڵەتیەكانی زانكۆ پێشكەوتووەكان پەرەپێبدەین، خۆشبەختانە لە كۆنفرانسەكە 300 مامۆستای پسپۆرو شارەزا لە بوارە جۆراوجۆرەكان لەزانكۆ جیهانییەكان بەشداربوون.
* بەرنامەی بووژانەوەی كشتوكاڵ هەیە، بەڵام كۆلێژی كشتوكاڵ خاوەنی كێڵگە نییە، لەكاتێكدا هەرێمی كوردستان پێویستی بە زانكۆیەكی كشتوكاڵی هەبوو، كەچی كۆلێژی كشتوكاڵ خاوەنی كێڵگەكانی(ئاژەڵ و پەلەوەرو شیرەمەنی و بەرووبوومە پیشەسازییە كشتوكاڵیەكانی تر نییە؟ ئایا تاچەند لەبەرنامەتاندا هەیە بەشی نوێ بۆ ئەو كۆلێژە بكەنەوە؟
- كۆلێژی كشتوكاڵ یەكێكە لە كۆلێژە گەورەكانی زانكۆی سەڵاحەدین و 7 بەش لەخۆ دەگرێت، كێڵگەو دارستان و كێڵگەی ئاژەڵی و بەرووبوومی ئاژەڵی و ڕووەكیمان هەیە، مەبەستی ئێمە بۆ كێڵگەكان بۆ بەرهەمهێنان و فێربوونە، بۆ نموونە ئێستا لە كێڵگەی پەلەوەر كە پێشتر كۆن بوو ئێستا نوێمان كردۆتەوەو لەگەڵ كۆمپانیایەك دوو سێ وەجبە پەلەوەرمان بەخێوكردووەو فرۆشراویشەو داهاتێكیشە بۆ زانكۆكە تەنانەت لە كێڵگەی ئاژەڵیدا جگە لە سوود وەرگرتن بۆ قوتابیان ئێستا سوودمان لە بەرووبوومەكانی وەرگرتووەو لە هەوڵی ئەوەین لە زانكۆی سەڵاحەدین كارگەی شیرەمەنی دامەزرێنین، لەلایەكی ترەوە لەكێڵگەی بەرووبوومی رووەكیدا چەندین تاقیكردنەوەی زانستی لێدەكرێت، بەرووبوومەكەش لە بازاڕدا دەفرۆشین(دەتوانن سەردانی گوندی گردەڕەشە بكەن و ئەو كێڵگانە ببینن)، لەگەڵ ئەو گۆڕانكارییانەی بەسەر كێڵگەكانماندا هاتووە بەڵام وەكو پێویست نییە، چونكە پێویستە ڕێنمایی جووتیارەكانیش بكەین. لەگەڵ زانكۆیەكی ئەمەریكی بەهەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی كشتوكاڵ لەهەوڵی ئەوەداین كارمەند ئامادە بكەین بۆ رێنمایكردنی جوتیارەكان بۆ پەرەپێدانی بەرهەمی كشتوكاڵی. بۆ زانیاریتان كۆلێژی كشتوكاڵی لەكێڵگەكانیدا بەرهەمهێنانی هەنگوینیشی هەیە و لە بازاڕەكانیش دەیفرۆشین. سەبارەت بەبەشی دارستانیش راستە ئەو بەشەمان هەیە بەڵام دارستانەكانی كوردستان بەپێی پێویست نییە، بۆیە كەموكوڕی لەو بەشە هەیە، لەگەڵ ئەوەشدا هەنگاوی باش نراوە بۆ پێشخستنی بەشەكەو ئێستاكە قوتابیانمان بۆ لێكۆڵینەوەو توێژینەوەكانیان دەچنە ناو ئەو دارستانانەی لە چیاكانی كوردستان هەیە.
* بۆ ماستەرپلانی هەولێر پشت بە دەزگای ئەندازیاری لوبنانی و كۆمپانیایەكی ئەڵمانی بەستراوە، لەكاتێكدا ئێمە خاوەنی هەردوو بەشی ئەندازیاری بیناسازی و مەدەنین، تەنانەت لە دیزاینی كەمپی زانكۆی سەلاحەدین پشت بە كۆمپانیایەكی نەرویجی و دیزاینەری بیانی بەستراوە ئایا ئەمە هۆكارەكەی بۆچی دەگەڕێتەوە؟
- ماستەرپلانی هەولێرو دیزاینی كەمپی زانكۆی سەلاحەدین لە ساڵانێك ئەنجامدرا كە ئەو كات بەپێی راگەیاندنێك كراو پرۆژەیەكی گەورەشە، بۆیە پێمان باش بوو لە سەر ئاستێكی نێودەوڵەتی كاری لەسەر بكرێت، ئەو كات تواناو شارەزایی كۆمپانیا جیهانیەكان زیاتر بوو لە ئێمە. بۆ نموونە كەمپی زانكۆی سەڵاحەدین دیزاینەكەی لە لای كۆمپانیایەكی نەرویجی ئەنجامدراوەو دیزاینەكە لەبەردەستماندایەو لەم ماوەیە بودجەی بۆ دیاری دەكرێت، ماستەرپلانی هەولێریش لەبیرمە ئەو كات كۆمپانیایەكی لوبنانی سەرقاڵی ئەو دیزاینە بوو، ئێستا لە دەستەی راوێژكاری زانكۆی سەڵاحەدین لە تواناماندایە كاری گەورە بكەین و پرۆژەی دروستكردنی 300 شوقەی یەكەی نیشتەجێبوون هەیە لە لایەن ئەو دەستەیەوە كاری دیزاین و دیراسەتی دەكات، دەستەی راوێژكاری ئەندازیاری لەساڵی رابردوو نزیكەی نیوملیۆن دۆلار داهاتی بۆ زانكۆكەمان هەبووە. لەلایەكی ترەوە كەرتی تایبەت توانای زیاترەو تاقیگەكانی ئێمە لەو ئاستەی ئەواندا نییە، پێویستە ئەو راستییە بووترێت كەوا (كەسە بەتواناكانی ئێمەیە هاوكاری كەرتی تایبەت دەكەن) .
* بەڵام پێت وانییە بەشێوەیەكی گشتی بەرهەمهێنانی زانستی و مەعریفی لە زانكۆكە كەم بۆتەوە ؟
- ئێمە لەساڵانی هەشتاكانەوە بەهۆی شەڕو سیاسەتەكانی حكومەتی ئەوكاتی ناوەندیی ئاستی زانستیمان لە دابەزیندابووە، بەڵام ئێستا من لەگەڵ ئەوەدا نیم ئاستی زانستی و مەعریفی لەزانكۆكان لاوازە، بەپێچەوانەوە ماوەی دوو ساڵە ئاستەكە باش بووە، بەڵگەم بۆ ئەوە هەیە كاتێك دەبینین قوتابیان لەدوای دەرچوونیش بەردەوام دەبێت لەبەدەستهێنانی بڕوانامەی بەرزو بەهۆی پێشبڕكێشەوە بۆ دامەزراندن قوتابی زیاتر خۆی ماندوو دەكات، دامودەزگاكانی دەوڵەت و كەرتی تایبەت شارەزایی باشترو كادیری بەتواناتریان دەوێت، بۆیە قوتابیش زیاتر خۆی ماندوو دەكات و ئاستی زانستی و مەعریفی بەرزتر دەبێتەوە. لەلایەكی ترەوە پرۆسەی خوێندن و دەوام و پرۆگرامیش گۆڕانكاری بەسەردا هاتووەو ئاستی زانستیمان باشتر بووەو چەند ساڵی داهاتوو بەرهەمی ئەو ئاستە دەبینین، بەڵام هێشتا ئاستی زانستی و مەعریفی لە ئاستی زانكۆ جیهانییە پێشكەوتووەكانی دەرەوەدا نین، چونكە لەوێ بنەماو ژێرخانی باشتر بۆ گەشەكردن و بووژانەوە هەیە. تەئكیدم لەچەند ساڵی داهاتوو ئاستی زانستی و مەعریفی لە زانكۆكان بەرز دەبێتەوە .
* بۆچی لە پێگەیاندنی قوتابیاندا كەمتر ڕەچاوی پێداویستی بازاڕی كار دەكرێت، چی بكرێت بۆ ئەوەی زانكۆ تەنیا دەزگایەك نەبێت بۆ بەدەستهێنانی بڕوانامە؛ بەڵكو لایەنێكی زانستی و مەعریفیش پێش بخات و كۆمەڵگاو هەرێمەكە لێی سوودمەند بن؟
- توانای هەرێم و زانكۆكانمان ئەوە نییە لە كۆلێژێك لە كۆلێژەكان كە بازاڕی كار زۆر پێویستی بە دەرچووەكانی هەیە ئێمە ئەو ژمارە زۆرە وەربگرین، بۆیە نەمانتوانیوە ڕەچاوی بازاڕی كار بكەین. ژمارەی مامۆستایانمان لە كۆلێژو بەشەكان دیاریكراوە. پلانی ئێمە لەسەر ئەو بنەمایەیە چۆن بتوانین ئەو كۆلێژو بەشە بەڕێوە بەرین، زۆرجار ڕەچاوی حەزو خولیای قوتابیش دەكرێت كە دەیەوێت لەو بەشە وەربگیرێت. كاتێك ژمارەی زانكۆكان زیاد دەبێت ئەو كات پسپۆرایەتی بەپێی پێداویستیەكانی بازاڕ لەبەشەكانی ئەو زانكۆیە دەكرێتەوە .
* ئەو ململانێ و كێشمەكێشەی لە نێوان قوتابیان و زانكۆدا هەیە بۆچی دەگەڕێتەوە؟ پێت وا نییە جۆرە لێكتێنەگەیشتنێك لەم رووەوە هەیە؟
- زانكۆی سەڵاحەدین و هەموو زانكۆكانی تری كوردستان بۆ خزمەتی قوتابی دانراوەو گەر قوتابی نەبێت زانكۆ وجودی نییە، بۆ یە ئیشوكارەكانمان هەمووی دەبێت لە خزمەتی قوتابی دا بێت و دەبێت بزانین قوتابی ئەرك و مافی چییە ؟ ئەو كێشانەی ڕوو دەدات لەوانەیە داواكاری قوتابیان رەوا بێت و هەندێك جاریش وا نییە، بەڵام بۆتە دیاردەیەك، بۆ نموونە دانانی تەرقین قەید یەكێك لە هۆكارەكانی دابەزینی ئاستی زانستی قوتابیان بوو، تەنانەت ساڵانێك دەوری سێیەم دانرا، لەم دوو سێ ساڵەی رابردوو سیستەمێك دانراوەو بە قوتابی راگەیەنراوە بەو سیستەمە مامەڵە لەگەڵ قوتابی دەكرێت.
* ئایا بوارەكانی مەكتەبەو بینایەو تاقیگەكانی زانكۆ بۆ وا فەرامۆشكراون؟
- مەكتەبەكانمان شوێنی باشیان نییە، بەڵام كتێبەكانمان باشەو لەچەند ساڵی ڕابردوو بەبەهای 10 ملیۆن دۆلار كتێب بۆ مەكتەبەكانی زانكۆكانی كوردستان كڕدراوەو كەمتەرخەمی لە كڕینی كتێب نەكراوەو سیستەمەكە بەپێی پێوانەی ئەلەكترۆنی و پێشكەوتوو نییەو كاریش لەمبوارەوە كراوە. سەبارەت بەتاقیگەی كۆلێژەكان ڕاستە بەپێی پێویست نییە بەڵام ئێستا دەستمان بە گرنگیدان بە تاقیگەكان داوەو بودجەیەكی باشمان لەمبوارەدا تەرخانكردووەو بۆ ئەمساڵ زیاتر تەركیزمان لەسەر كۆلێژی زانست و كشتوكاڵ و پەروەردە بەشی زانستەكان كردووە تاوەكو تاقیگەكانیان پێشبخەین و پەرەی پێبدەین، هەر كەموكورتیەك لەبواری تاقیگەكان هەبێت بۆ كەمی بودجە دەگەڕێتەوە.
* ئایا لە زانكۆی سەڵاحەدین دەتوانرێت بڵێین ئامێری تەكنەلۆژیاو كەرەستەی پێشكەوتوو بەكار دەهێنرێت، بۆ نموونە وەكو مەكتەبەی ئەلەكترۆنی یا بەكارهێنانی ئامێری (كیندەڵ ئەمازۆن)؟
- لە ڕێگای باڵیۆزخانەی ئەمەریكاوە كتێبخانەیەكی ئیفترازیمان هەیە، چەند ساڵە بۆ ئێمەیان دابین كردووەو چەندین توێژینەوەی زانستی مامۆستایانمان لەوێ داخڵ كراوەو سوودی لێوەر دەگرین، هەروەها دەزگایەكی تر هەیە پێی دەووترێت (هەناری) كە لە ئەوروپاو بەریتانیا خەڵكانێكی كوردی خۆمان توێژینەوەی زانستیان كۆدەكردەوەو سوودمان لێوەردەگرتن، هەروەها لەگەڵ ئەو زانكۆیانەی پێوەندیمان باشن بواریان بۆ ڕەخساندوین كە پێوەندی راستەوخۆمان هەیە لەگەڵیاندا. ساڵانێكی زۆرە ئێمەش هەوڵ دەدەین مەكتەبەی جیهانیمان هەبێت، بەڵام كێشەی ئێمە هێڵی ئینتەرنێتەو ئێستاكە باش بووەو هەنگاو نراوە، هاوكات مامۆستایەكی زۆرمان هەیە ئامێری (كیندەڵ ئەمازۆن) یان هەیەو بەكاری دەهێنن. منیش لەگەڵ ئێوەم پێویستە لە زانكۆی سەڵاحەدین مەكتەبەیەكی ئەلەكترۆنیمان هەبێت .
* دەنگۆی ئەوە هەیە مامۆستای زانكۆ هەیە تا ئێستا كۆمپیوتەر بەكارناهێنێت، بەرنامەتان بۆ بەرزكردنەوەی ئاستی مامۆستایانی زانكۆ چییە؟ جگە لە سەفەركردن و ئیفاد كە بۆتە ململانێیەك لەنێوان زۆر لەمامۆستایاندا بۆ ئەوەی زۆرترین هەلی ئیفادو گەڕانیان دەستكەوێت؟
- لە پرۆسەی دڵنیایی جۆری كە تەركیزمان لەسەر كردووە بۆ مامۆستایانی زانكۆیە، تاوەكو مامۆستا بتوانێت كۆمپیوتەرو داتاشۆ بەكار بهێنێت، بۆیە ساڵی رابردوو بە ئیجباری هەموو مامۆستاكانمان بەكاریان هێناوە، بەڵام هەندێكجار نەوەی كۆنمان رەنگە كەمتر بەكاری بهێنێت، ئەمانیش بەهاوكاری چەند كەسێك موحازەرەكانی ئامادە كردووەو لەناو هۆڵی خوێندن لەسەر كۆمپیوتەرو بەشێوازی داتا شۆ بەكاری دەهێنێت. سەبارەت بەكێشەی ئیفادو ناردنە دەرەوەی مامۆستایان ئێمە سیستەمێك پەیڕەو دەكەین، لە زانكۆكان تەنیا ئەو مامۆستایە دەتوانێت بچێتە دەرەوە كە توێژینەوەی زانستی هەبێت بۆ بەشداریكردن لە كۆنفرانسێك لە كۆنفرانسە جیهانییەكان.
* گەر بتەوێت كۆلێژەكانی زانكۆكە بەسەر بكەیتەوە چەند رۆژی دەوێت چونكە هاتوچۆكردن لەنێوان ئەو كۆلێژانە كە دوورن لەیەكترەوە كاتێكی زۆری پێویستە، نازانین كەمپی زانكۆكە بووە شەمەندەفەرەكەی سلێمانی و تا ئێستا بۆچی هەنگاوی پراكتیكی بۆ نەنراوە؟
- كەمپی زانكۆ كێشەیەكی دێرینی زانكۆی سەڵاحەدینەو لەو كاتەی لەساڵی 1981 زانكۆ گوازرایەوە بۆ هەولێر تا ساڵی 1990 حكومەتی ناوەندی نەیدەویست زانكۆكە پێش بخرێت، تا ساڵی 2003 لەسەر ئەركی رێزدار نێچیرڤان بارزانی دیزاینی كەمپی زانكۆ درا بە كۆمپانیایەكی نەرویجی و دیزاینەكە تەواو بووەو شوێنەكەی دیاری كراوەو ئامادەی جێبەجێكردنە، كێشەكە لەتێچوونی پرۆژەكەدایە كە (یەك) ملیار دۆلارەو لە توانای ئێمەدا نییە، لە دانیشتنێكی جەنابی سەرۆك بارزانی كە لەگەڵ قوتابیانی زانكۆی سەڵاحەدین ئەنجامی دا بڕیاری جێبەجێكردنی كەمپەكەی دا، لەمەودوا ئەو بودجەیەی كە بۆ زانكۆی سەڵاحەدینەو بۆ دروستكردنی بینایەكانە لەكەمپەكەدا خەرجی دەكەین، بەڵام پێویستە وەكو هەموو وەزارەتەكانی تر ساڵێك لە ساڵان بودجەیەكی باش و تایبەت بۆ وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە تەرخان بكرێت، تاوەكو كارو پڕۆژەو بایەخی زیاتر بە هەموو لایەن و بوارەكانی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی بدرێت.
* لەكۆنگرێسی ئەمەریكادا لیژنە بۆ جێبەجێكردنی ماددەی 140 دانراوە، هاوكات لە پەیمانگای برۆكنسیش لە ئەمەریكا چەندین دیراسەت لەسەر ناوچە جێناكۆكەكان هەیەو لە پەیمانگای كارینجیش لەسەر كێشەی كەركووك توێژینەوە هەیەو لە ڕێكخراوی قەیرانی نێودەوڵەتیش بەشێك لەسەر كەركوك دامەزراوە، زانكۆی سەڵاحەدین و شارەزایانی لەمبوارەدا چی بۆ كەركوك و ناوچە جێناكۆكەكانی تر هەیە؟
- لەم كۆنفرانسە زانستیە نێودەوڵەتیەی چەند ڕۆژێك پێش ئێستا لە زانكۆی سەڵاحەدین بەسترا چەندین بابەت و توێژینەوەو لێكۆڵینەوەی لەسەر ناوچە دابڕێنراوەكانی هەرێمی كوردستان و ماددەی 140دەستووری كە تایبەتە بە چارەسەركردنی ناوچە كێشە لەسەرەكان و ناوچە دابڕێنراوەكان تێدا بوو، كە لەلایەن مامۆستاو ئەكادیمیەكانی خۆمانەوە ئامادەكرابوون و پێشكەشكران، لە پاشان لەلایەن ئامادەبووان و شارەزاو پسپۆڕانی ناوخۆ و بیانییەكان تاوتوێ و گفتوگۆیان لەسەركرد.
هەروەها یەكێك لە پێشنیارو راسپاردەكانی كە لەم كۆنفرانسە گەڵاڵە دەبێت ئەوەیە ئەو بابەتانەی لەسەر ناوچە دابڕێنراوەكان و ماددەی 140 و كێشەی دەستوورو ئەو كێشانەی لەگەڵ حكومەتی ناوەند هەمانە هەر هەمووی كۆدەكەینەوەو لیژنەیەك دادەنێین بۆ ئەوەی ئەو لیژنەیە بەیەكەوە كار بكەن تاوەكو بتوانین وەكو زانكۆی سەڵاحەدین پڕۆژەیەكمان لەسەر ئەو بابەتانە هەبێت و ئەوانەی لەو لیژنانەش كار دەكەن شارەزاو پسپۆڕو كەسانی پێوەندارن لە بوارە جیا جیاكان وەكو مامۆستایان لە كۆلیژەكانی یاسا و ڕامیاری و ئاداب(بەشی كۆمەڵناسی و جوگرافیا و مێژوو..تاد
* ئایا تاكەی زانكۆ لە پیاوانی سیاسی دوور دەخرێتەوە، ئەوەتەی ئەم زانكۆیە بواری ماستەرو دكتۆرای كردۆتەوە، بەدەیان سیاسەتمەدار بوونە خاوەنی بڕوانامە؛ ئایا زانكۆی سەڵاحەدین لە پێدانی بڕوانامەی ماستەر و دكتۆرا بۆ كەسێكی سیاسەتمەدار چی سوودێك دەكات؟
- لەو ماوەیەی كە بەرپرسیارێتی سەرۆكایەتی زانكۆی سەڵاحەدین بە من دراوە كە سێ وەجبە بۆ خوێندنی باڵا وەرگیراون كە بەسیستەمێك ئیش كراوە زۆر شەفاف بووەو دوور بووە لە ڕۆتین، من دەزانم خەڵكانێك هەیە كە ماستەر و دكتۆرا دەخوێنن و بەرپرسن، بەڵام ئەوانە بە پلەو كورسی تایبەت وەرنەگیراون، بەڵكو ئەوانەش وەكو هەر هەموو ئەوانەی تر بە تاقیكردنەوەو پێشبڕكێ و نمرە وەرگیراون، هەر بە پێی ئەو سیستەمەی كە لە زانكۆ پەیڕوی دەكەین و ئێمە حیسابی ئەوە ناكەین كە ئەوە كوڕە دەوڵەمەندەو ئەوە بەرپرسەو ئەوە هەژارە، نەخێر لەسیستەمەكە هەموو شت دیارە و ڕوونكراوەتەوەو دانانی پرسیارو دیتنی تاقیكردنەوەو دانانی نمرەكان و ڕاگەیاندنی دەرئەنجامەكان هەریەكەو لیژنەیەكی شارەزاو پسپۆڕ پێی هەڵدەستن و ناوەكانیش شاراوەیە كەس ناناسرێت، بۆیە بەبێ كێشەو بە پێشبڕكێیەكی زانستی قوتابی لە نامەی ماستەرو دكتۆرا وەردەگیرێن و ئەمساڵ ناوی قوتابیانی خوێندنی باڵا لە پرێس كۆنفرانسێكدا بە داتا شۆ پیشان دەدەین و ڕایدەگەیەنین، بەڵام من لێت ناشارمەوە ساڵانی كۆن و پێشتر لەم ڕووەوە كەموكوڕی و گرفتمان هەبووە.