* خانووەكانی دێرەلوك تاپۆیان نییە
* گرفتی ئاوی خواردنەوە هەیە و تۆڕی دابەشكردنی ئاوی شارۆچكەكە كۆنە
* نەبوونی پزیشكی پسپۆر لەبنكە تەندروستییەكان
* كەمی مامۆستای پسپۆری وانە زانستییەكان
* فەرمانگەی كارەباو ئاوی نییە
دێرەلوك لە ساڵی 1938 بۆتە ناحیە، بەڵام ئەو كات بەڕێوەبەرایەتی ناحیەكە لە گوندی (بیتبو) بوو كە نزیكە لە سنووری توركیاوەو لە ساڵی 1979 گوازرایەوە بۆ كۆمەڵگای دێرەلوك و بەناوی ناحیەی(نێروەو رێكان) ناوزەد كرا، لە ساڵی1988ولە كاتی دەستپێكردنی پرۆسەی جینۆسایدو پرۆسەی بەناو ئەنفال، ناحیەكە لەلایەن رژێمی بەعسەوە هەڵوەشێنرایەوەو هەموو سنوورەكەش بەسترایەوە بە ئیدارەی قەزای ئامێدییەوە.
لە دوای راپەڕینی گەلی كوردستان لە ساڵی(1991) بە بڕیاری حكومەتی هەرێمی كوردستان سەرلەنوێ دێرەلوك كرایەوە بە ناحیە. دێرەلوك بە دووری (17) كیلۆمەتر دەكەوێتە رۆژهەڵاتی قەزای ئامێدی و ڕووبەری سنووری ناحیەكە جگە لە ناوچەی نێرەو ڕێكان كە ڕووبەری ( 166390) كیلۆمەتر چوار گۆشەیەو ژمارەی دانیشتووانەكەی (52) هەزار كەسەو سنوورەكە(140) گوند لەخۆ دەگرێت، بەڵام لە ساڵی 1975- 1978 و دواتر لە پرۆسەی ئەنفالەكاندا هەموو ئەم گوندانە خاپووركران و خەڵكەكەش گوازرانەوە كۆمەڵگاكانی (دێرەلوك و شێلادزێ و سیریێ و باگیراو قەدش)، بەڵام ئێستاكە لە (140) گوند تەنیا(20) گوند ئاوەدانكراونەتەوە، هۆكاری ئاوەدان نەكردنەوەی گوندەكانیش بۆ خراپی بارودۆخی سنوورەكە دەگەڕێتەوە، چونكە زۆربەی ئەم گوندانە دەكەونە سنووری نێوان هەرێمی كوردستان و توركیاوە.
ئێستاكە ناحیەی دێرەلوك پێكهاتووە لە سەنتەری ناحیەكەو كۆمەڵگەی(شێلادزێ و سێریێ و 140 گوند كە تەنیا 20 گوندی ئاوەدانە)و ناوچەیەكی كشتوكاڵی و ئاژەڵدارییەو خەڵكێكی زۆریش بەكاری باخداری و ڕەزو بێستانەوە خەریكن، خەڵكی سنووری ناحیەی دێرەلوك گلەیی و گازندەیەكی زۆریان لە خراپی و كەمی پرۆژەی خزمەتگوزاری هەیە، چونكە بەپێی پێویست ئاوڕیان لێ نەدراوەتەوە، لەسەردانێكی (گۆڤاری گوڵان) بۆ ناحیەی دێرەلوك و كۆمەڵگەی (شێلادزێ و سیریێ)كەموكوڕی و گلەیی و گازندەی خەڵكەكەمان ئاڕاستەی (قادر عەزیز) بەڕێوەبەری ناحیەی دێرەلوك كرد، ئەویش بەمجۆرە ڕای خۆی خستەڕوو.
قادر عەزیز بەڕێوەبەری ناحیەی دێرەلوك بۆ (گـــوڵان):
لە كاتی نەخۆشی كتوپڕو لەدایكبوون خەڵكەكە هانا دەبەنە بەر نەخۆشخانەی ئامێدی یا شاری دهۆك
هەموو ئەو گوندانەی ئاوەدان نەكراونەتەوە
بەهۆی خراپی بارودۆخی ناوچەكەوە بووە..
سەرەتا بەڕێوەبەری ناحیەی دێرەلوك سەبارەت بەم تۆپبارانەی لەلایەن هێزە سەربازییەكانی توركیاوە بۆ سەر ناوچەكە دەكرێت و كە كاریگەری بۆ سەر دانیشتووان و خەڵكی سنوورەكە هەیە وتی: لەهەركات و جارێكدا كاتێك تۆپبارانی ئەم ناوچەو شوێنانە كرابێت جگە لەزیانە زۆرەكانی كە بەر ئەم ناوچەیە كەوتووەو باغ و بێستانی خەڵكەكە دەسووتێت، وێڕای ئەوەش حاڵەتێكی دەروونی زۆر ناخۆش بۆ خەڵكەكە دروست دەبێت، زۆربەی جاریش زیانی گیانی و ماڵی و ماددی لێدەكەوێتەوە، سەرەڕای هەموو ئەمانەش هەموو ئەو گوندانەی ئاوەدان نەكراونەتەوە هۆكارەكەی بۆ ئەو بارودۆخە خراپە دەگەڕێتەوە كە ماوە ماوە سنووری ناوچەكە بە بیانووی بوونی هێزی چەكداری، بەتۆپ و فڕۆكە بۆردومان دەكرێت.
نەبوونی ماستەرپلان بۆ فراوان كردن و ئەنجامدانی پڕۆژەكان كێشەی دروست كردووە
سەبارەت بەوەی كە ماستەرپلان هۆكارێكی گرنگ و نەخشەڕێگایە بۆ فراوانبوون و ئەنجامدانی پرۆژەكان و سەركەوتنی پرۆژەكان، بێ بوونی ماستەرپلان كاریگەرییەكی خراپ لەسەر گەورەبوون و فراوانبوونی شارستانییانەی شار دروست دەبێت، بەڕێوەبەری ناحیەی دێرەلوك وتی: ماستەرپلان نەخشەی فراوان كردن و گەشەپێدانی هەموو شارو شارۆچكەیەكە، هەر شوێنێك ئەگەر ماستەرپلانی نەبێـت زۆر بە ناڕێكی گەورە دەبێت و زۆر بەزەحمەت دەتوانرێت ڕووبەڕێك بۆ قوتابخانە یا بنكەی تەندروستی یا هەر پرۆژەیەكی تر دیاری بكرێت، ناحیەی دێرەلوكیش لەبەر نەبوونی ماستەرپلان ئەم گرفتانەو چەندین كێشەی تری هەیە، بەڵام نەخشەیەكی بنەڕەتی هەیە كەلایەنە پێوەندارەكان و بەتایبەتی شارەوانی كاری لەسەر دەكەین،بەڵام لەگەڵ ئەمەشدا بوونی ماستەرپلانێك بۆ فراوانبوونی شارۆچكەكەمان زۆر پێویستە.
گرفتی كووژانەوەی زەوی و تاپۆنەكردنی خانووەكان
لەوەڵامی پرسیارێكی گوڵان دا بەوەی تا چ ڕادەیەك كار بۆ چارەسەركردنی گرفتی كووژانەوەی زەوی و گرفتی نەبوونی تاپۆ بۆ خانووەكانی هاووڵاتیان كراوە، بەڕێوەبەری ناحیەی دێرەلوك وتی: ئێمە كێشەی زەویوزارمان هەیە كە ناتوانین لە سنوورەكە بەتایبەتی لە سەنتەری ناحیەو كۆمەڵگەكان كوژاندنەوەی زەوی ئەنجام بدەین، لەبەر ئەمەشە زۆر بە كەمی توانراوە چەند پارچە زەوییەك جیا بكرێـتەوە، بۆ ئەوەی بەسەر خەڵكەكەدا بەتایبەتی فەرمانبەران و كرێچییان و كەمدەرامەتان دابەشیان بكەین، هەروەها لە سەنتەری ناحیەكەدا خانووەكان بە گشتی تاپۆیان نییە، ئەمەش بۆ چەندین لایەن گرفتن، هەر بۆ نموونە بۆ میرات دابەشكردن، بەڵام نەبوونی تاپۆ كاریگەریی لەسەر پێدانی پێشینەی خانووبەرە نییە، چونكە بە بڕیارێكی تایبەت بۆ ئەم مەبەستە مامەڵە لەگەڵ سنوورەكە دەكرێت، هەر بۆیەش خەڵكێك لەوانەی مامەڵەی پێشینەی خانووبەرەیان پێشكەش كردووە، سوودیان وەرگرتووە.
شەقامی سەرەكی
پێویستی بە چاككردن و فراوانكردن هەیە
كاتێك سەردانی ناوچەكە دەكەیت و بۆ ناو سەنتەری ناحیەكە بەڕێدەكەویت، رێگاكە تەسكەو یەك سایدیی و پێچاوپێچەكانی سەرنجت ڕادەكێشێت، نەبوونی ڕێگای سەرەكی جووت ساید دەبێتە هۆی كەوتنەوەی ڕووداوی ئۆتۆمبێل، لەلایەكی ترەوە لەنێوخۆی دێرەلوك و زۆربەی كۆڵان و شەقامەكانی ناو گەڕەكەكانی ناحیەو كۆمەڵگاكاندا كۆنكرێت و قیرتاو نەكراون، لەمبارەیەوە بەڕێوەبەری ناحیەی دێرەلوك وتی: شەقامی سەرەكی پێویستی بەچاككردن و بەرفراوان كردن هەیە، بۆ ئەم مەبەستەش هەوڵێكی زۆردراوە، ماوەیەكە دیزاین و كەشف و بودجەی ئەم شەقامە جووت سایدە(30) مەترییە بە درێژی چوار كیلۆمەتر ئەنجامدراوە، ئەگەر ئەمساڵیش جێبەجێ نەكرێت لە ساڵی داهاتوو بە تەئكیدی كاری لەسەر دەكرێـت و بڕیاریشە بە دوو قۆناغ پڕۆژەكە ئەنجام بدرێت، ئەمەش لەبەر بڕی بودجەكەیە، لەبەر ئەوەی تەنیا قۆناخی یەكەم بڕی9 ملیار دیناری بۆ تەرخانكراوە، لێرەدا پێویستە لە ڕێگا و شەقامە جووت سایدەكەی ناو سەنتەری ناحیەكەدا ئاماژە بەوەش بكەین لە هەردوو دیوی تەنیشت شەقامەكە زێدەڕۆیی هەیە،دەبێت پێش دەستكردن بەپرۆژەكە ئەم زێدەڕۆییانەش قەرەبووبكرێنەوە بۆ ئەوەی خەڵكەكە زیانمەند نەبن، لەلایەكی ترەوە ئەم رێگایەش كە لەدهۆكەوە دێت بۆ سنووری ناحیەكەمان تا دەگاتە پردی باڵندە، پلان و بەرنامەی لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی رێگاوبانی دهۆك بۆ دانراوە كە بكرێتە دوو ساید، بەڵام نازانین ئەم بەرنامەیەش كەی دەست پێدەكات و بە چەند ساڵی تر تەواو دەبێت، لەبەر ئەوەی پرۆژەیەكی گەورە و ستراتیژییە و بودجەی زۆری دەوێت. سەبارەت بە كۆڵان و شەقامەكانی ناو گەڕەكەكان بەشێكیان كاری لەسەركراوە، بەڵام زۆر كۆڵان و گەڕەك لەناو سەنتەری ناحیەو كۆمەڵگاكان هەیە كە زۆرخراپ و ناڕێكن و پێویست بەوە دەكات بخرێتە پلانەوە و لە ساڵانی داهاتوو بە بەرنامەكار و ئیشیان لەسەر بكرێت، لەم قۆناغەدا بۆ هەندێ كۆڵان و گەڕەك (700) ملیۆن دینار تەرخانكراوە. بۆ ئەو گوندانەشی كە ئاوەدانن و ڕێگا و بانەكانیان زۆرباش و گونجاو نییە، خەڵكی گوندەكانیش گلەیی و رەخنەیان لەسەر هەیەو داوا دەكەن ئاوڕیان لێ بدرێتەوەو رێگاكانیان بۆ قیرتاو یان چەوڕێژ بكرێت.
كەمئاوی و خراپی
تۆڕی ناوخۆی دابەشكردنی ئاو
سەبارەت بەوەی كە قەرەباڵغییەكی زۆر لەسەر سەنتەری ناحیەو هەردوو كۆمەڵگاكە هەیە لە ڕووی ژمارەی دانیشتووانەوە گرفتی كەمئاوی هەیەو پێویستە بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتە كارو پرۆژەی تر ئەنجام بدرێت، بەڕێوەبەری ناحیەی دێرەلوك وتی: ناحیەی دێرەلوك لەگەڵ ئەنجامدان و تەواوبوونی پرۆژەی ئاوی ئامێدی، گیروگرفتەكانی كۆتایی پێدێت، بەڵام ئەم پرۆژەیەش هەندێ كێشەو گرفتی هاتۆتە پێش بەتایبەتی ئاڕاستەی ڕۆیشتنی بۆری ئاوە سەرەكییەكە بەرەو ئامێدی، هەر بەم هۆكارەشە ماوەی دوو مانگە پڕۆژەكە راوەستاوە، بەڵام بڕیارە لەچەند ڕۆژی داهاتووەوە دەست بە كاركردن بكەنەوە، پڕۆژەی ئاوی ئامێدی پرۆژەیەكی ستراتیژییەو بڕی (96) ملیۆن دۆلاری بۆ تەرخانكراوە،بە ماوەی(600) ڕۆژ تەواو دەبێت و بە تەواوبوونی ئەم پرۆژەیە جگە لە سنووری ئامێدی، ناحیەی دێرەلوك و كۆمەڵگاكانی شێلادزێ و سیرێی و تا دەگاتە بامەڕنێ سوودی لێ وەردەگرن، گەرچی هەموو سەنتەری ناحیەكە تۆڕی دابەشكردنی ئاوی هەیە، بەڵام هەندێ لە گەڕەكە تازەكان ماون تا پرۆژەی تۆڕی ئاویان بۆ دابنرێت، هاوكات هەندێ گەڕەك و شوێن هەیە تۆڕی دابەشكردنی ئاوەكەیان كۆنە، هەر بۆیە هەندێك جار لە هەندێ شوێندا بۆرییەكان دەشكێن، بۆیە بەرنامەو پلان هەیە كە تۆڕی دابەشكردنی ئاوی ناحیەكەو كۆمەڵگاكان بە گشتی بگۆڕدرێت و بە دیزاینێكی نوێ بۆڕی تازەو هاوچەرخیان بۆ دابنرێت، ئەمەش گرفتی كەمئاوی كەم دەكاتەوە، لە لایەكی ترەوە ئەم پڕۆژەیە كە لە كاتی خۆیدا دروستكراوە بۆ(100 تا 150) ماڵ بووە، بەڵام ئێستاكە ژمارەی خێزان و دانیشتووانەكەی چەند بەرامبەر زیادی كردووە، ئەم هۆكارەشە دەبێـتە هۆی كەم بوونەوەی ئاوو سەرهەڵدانی كێشەی كەمئاوی، هەرچەندەش دوو سەرچاوەی ئاوی خواردنەوە هەیە، لەلایەكی ترەوە خەڵكەكە هاوكارنین و ئاوی خواردنەوە بە فیڕۆ دەدەن، بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتە ئێستا ئێمە لە یەكێك لە سەرچاوەكانی ئاوەوە بەرنامەیەكمان داناوە. لەسەرچاوەی دووەمیشەوە ڕۆژانە بەردەوام قوفڵەكان كراونەتەوە، بەم هۆیەوە تا ڕادەیەكی باش چارەسەری كەمئاوی كراوە.
پزیشكی پسپۆر
لە بنكە تەندروستییەكان نییە
سەبارەت بە بواری تەندروستی و گرفتەكانی بەتایبەتی لایەنی نەبوونی پزیشكی پسپۆر و ئافرەت بەڕێوەبەری ناحیەی دیرەلوك وتی: لە سنووری ناحیەكەدا(5) بنكەی تەندروستی هەیە، بەڵام ئەم بنكانە تەنیا چارەسەری سەرەتایی بۆ خەڵكەكە دەستەبەر دەكەن، چونكە پزیشكی پسپۆر لە بنكەكان نییە، هاوكات پزیشكی ئافرەتمان هەیە، بەڵام مومارەسەی نەخۆشییەكانی ئافرەتان و لە دایكبوون ناكات، بۆیە لەكاتی نەخۆشی كتوپڕو لەدایكبوون خەڵكەكە هانا دەبەنە بەر نەخۆشخانەی سەنتەری ئامێدی یا شاری دهۆك،هەر لەبەر ئەمانە و لەبەر قەرەباڵغی داوامان لە وەزارەتی تەندروستی كردووە نەخۆشخانەیەكی (50 تا 100) قەرەوێڵەیی لەناحیەی دێرەلوك دروست بكرێت، بەڵام تا ئێستاكە ڕەزامەندی لەسەر نەدراوە.
پیسبوونی ئاوی گەلی رەشاڤە
سەبارەت بەوەی كە ئاوەڕۆی سەنتەری ناحیەكە دەچێتەوە سەر ئەم رووبارەی كە بەناو سەنتەری ناحیەكەدا دەڕوات و چۆن چارەسەربكرێت، بەڕێوەبەری ناحیەی دێرەلوك وتی: هەڵكەوتەی شارۆچكەكە وا كەوتووەتەوە هەرچییەك بكەیت ئەوە ئاوەڕۆی گەڕەك و ماڵەكەكان دەچێـتەوە سەر ئاوی گەلی رەشاڤە، بەڵام ئاوەكە تا دەچێتەوە سەر ئاوی شین كەس بۆ ئاوی خواردنەوە بەكاری ناهێنێت و هیچ پرۆژەیەكی ئاوی خواردنەوەشی لەسەر نەكراوە، تاوەكو لە ڕووی تەندروستییەوە زیانی هەبێت، بەڵام تێڕژانی ئاوی قورس و ئاوەڕۆ بۆ سەر ئەم ئاوە خاوێنە، هۆكارێكی سەرەكی پیسبوونیەتی.
قوتابخانەكانی ناو سەنتەری ناحیەو كۆمەڵگاكان دوو دەوامیین
سەبارەت بەوەی كە سنووری ناحیەی دێرەلوك قەرەباڵغە و رێژەی قوتابیشی زۆرە، ئەمەش وایكردووە قەرەباڵغی لە قوتابخانەو پۆلەكانی خوێندندا زۆر بێت، لەلایەكی ترەوە بەهۆی ئەم سیستەمە تازەیەی خوێندن گرفتی دوو دەوامی و كەمی مامۆستای پسپۆر سەری هەڵداوە، بەڕێوەبەری ناحیەی دێرەلوك لەم بارەوە وتی:
سنووری ناحیە بە كۆمەڵگا و گوندەكانەوە (40) قوتابخانەی بنەڕەتی و (9) قوتابخانەی ئامادەیی لێیە، سەرەڕای ئەمەش بەهۆی زۆری ڕێژەی قوتابییانەوە لە ناو پۆلەكان، قوتابخانەكانی ناو سەنتەری ناحیەو كۆمەڵگاكان دوو دەوامین، بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتە ئێستاكە قوتابخانەیەكی(18) پۆلی لە سەنتەری ناحیەو (18) پۆلییەكیش لە كۆمەڵگای شێلادزێ دروست دەكرێت، هاوكات قوتابخانەیەكی(18) پۆلی ئێستاكە لە كۆمەڵگای سیرێی لە ژێرجێبەجێكردندایە، یەكێك لە گرفتەكانی بواری پەروەردە لەسنوورەی ناحیەكەمان، كەمی مامۆستای پسپۆری وانە زانستییەكانە وەكو وانەكانی(فیزیا و كیمیاو بیركاری و ئینگلیزی).
سیستەمی پاككردنەوەی زبڵ و خاشاك كۆن تەقلیدییە
سەبارەت بە كۆكردنەوەو خۆڕزگاركردن لە زبڵوخاشاكی ناحیەكە و كۆمەڵگاكان، بەڕێوەبەری ناحیەی دێرەلوك وتی: شارەوانییەكان بەكاری خۆیان هەڵدەستن و ڕۆژانەو بە بەردەوامی ناو كوچەو كۆڵان و شەقامەكانی سەنتەری ناحیەو كۆمەڵگاكان لە زبڵوخاشاك پاك دەكەنەوە، بەڵام سیستەمی پاككردنەوەكە هەر كۆن و تەقلیدیەو زبڵوخاشاكەكە لە شوێنێكی دەرەوەی شارۆچكەكەو لە ڕۆژهەڵاتی ناحیەكە فڕێدەدەن و ژێر گڵی دەخەن، گەرچی پێویستە بۆ خۆ رزگاركردن لەم زبڵوخاشاكە كارگەیەكی ریسایكلین دابمەزرێت هەروەكو ئەو كارگەیەی لە سنووری پارێزگای دهۆك دانراوە، لێرەدا من بەپێویستی دەزانم ئەم زبڵوخاشاكەی سنوورەكەمان بگوازرێتەوە بۆ كارگەی ریسایكلینی دهۆك، بەڵام دیارە ئەوانیش بەرنامەی تایبەتی خۆیان هەیەو بەپێی ئەو بەرنامەیە كاردەكەن، بڕیاروایە لە پاش ئەم قۆناخە كارگەكە بەرفراوان بكەن و لە قۆناخی دووەمدا زبڵوخاشاكی قەزاو ناحیەكانی سنووری پارێزگای دهۆك بۆ ئەم كارگەیە ڕابگوازرێنەوە.
وەزارەتی كشتوكاڵ بە دەنگمانەوە نەهاتووە
سەبارەت بە كەرتی كشتوكاڵی كە سنوورەكە ناوچەیەكی كشتوكاڵییەو خەڵكێكی زۆر خەریكی كاری باخ و بێستان و دارچاندن و گەنم و جۆیە، ئایا وەزارەتی كشتوكاڵ هیچ پرۆژە و هاوكارییەكی ئەم سنوورەی كردووە، بەڕێوەبەری ناحیەی دێرەلوك وتی: تا ئێستاكە پرۆژەیەكی وا دیار و بەرچاو نییە كە وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوە ئاوییەكان ئەنجامی دابێت، بەڵام بۆ بەخێوكردنی مانگا پێشینەیەك دەدرێت بە جووتیار و سوودیشی هەیە، بەڵام بەگشتی كاری كشتوكاڵی لە ناوچەكە لاوازبووە، لەبەر ئەوەی زیاترلە(120) گوند ئاوەدان نەكراوەتەوە، لەلایەكی ترەوە هەندێ پرۆژەی كشتوكاڵی هەیە وەكو ساردكەرەوە كە زۆر پێویستەو چەندجار پێشنیارمان كردوە كە لە ناوچەكە دروست بكرێت، بەڵام وەزارەتی كشتوكاڵ بە دەنگمانەوە نەهاتووە. هەروەها كارگەیەكی قووتوبەند بۆ ئەو بەروبوومە میوەجاتەی لە سنوورەكە هەیە زۆر پێویستە واتە بەهۆی دروستكردنی ساردكەرەوەو كارگەیەكی قوتووبەندەوە لە سنوورەكە پشتگیری و هاوكاریەكی گەورەی بەهێزی جوتیاران دەكرێت بۆ برەودان بە كەرتی كشتوكاڵی لە ناوچەكەداو دۆزینەوەی هەلی كاریشە بۆ خەڵكەكە، چونكە كێشە و گرفتی سەرەكی ئێمە لەم سنوورە بێكارییە.
هیچ پرۆژەیەكی گەشتوگوزاری ئەنجام نەدراوە
وەك دەزانین سنووری دێرەلوك و شێلادزێ ناوچەیەكی دڵڕفێن و شاخاوییەو سەرچاوەی ئاوی زۆرە، بەڵام تا ئێستا لە بواری گەشتوگوزاریدا گرنگی پێ نەدراوەو كارو پرۆژەی لەمبوارەدا بۆ ئەنجام نەدراوە، بەڕێوەبەری ناحیەی دێرەلوك وتی: دێرەلوك خاوەنی ژینگەیەكی لەبارە بۆ گەشتوگوزاریی، ماوەیەك پێش ئێستاش ئەگەر سەیری گەلی باڵندەت بكردایە بەسەدان خێزان لەسەر ڕووبارو گازینۆیەكان سەرقاڵی سەیران و گەشتیاری بوون، بەداخەوە ئەم ناوچەیە زۆر فەرامۆشكراوەو ئێستا هیچ پرۆژەیەكی گەشتوگوزاری بۆ ئەنجام نەدراوەو ئەركی حكومەتی هەرێمی كوردستانە بەجددی ئاوڕ لەم ناوچەیە بداتەوە، لەلایەكی ترەوە بارودۆخی نائارامی ناوچەكە زیانی گەورەی بەكاری گەشتوگوزاری گەیاندووە، بەتایبەتی ئێستاكە كە فڕۆكە جەنگیەكانی توركیاو تۆپخانەكانی وڵاتانی دەوروبەر تۆپبارانی ئەم ناوچەیە دەكەن و زیانێكی گەورەیان بە هاووڵاتیانی سیڤیل و ژێرخانی ناوچەكەو باغ و بێستانی گوندنشینەكان و ئاژەڵەكان گەیاندووە.
كۆمەڵگەی شێلادزێ
پێویستی بەپرۆژەی زیاترو باشتر هەیە
سەبارەت بە كۆمەڵگەی شێلادزێ كە لە زۆر بواری خزمەتگوزاریدا بەتایبەتی لەبواری زبڵ و خاشاك كۆكردنەوەو شەقام وكۆڵانەكان كە بەشی زۆری كۆنكرێت و قیرتاو نەكراوە، بەڕێوەبەری ناحیەی دێرەلوك وتی: من ناتوانم بڵێم شێلادزێ لە بواری خزمەتگوزاری كەموكوڕی نییە، بەڵكو بە پێچەوانەوە لە بواری خزمەتگوزاری كێشەو گرفتی زۆری هەیە. سەرەڕای ئەم كەموكوڕییانە چەندین پرۆژەی خزمەتگوزاری لەم سنوورەدا ئەنجامدراوە، بەڵام پێویستی بەپڕۆژەی زیاترو باشتر هەیە، چونكە لەماوەی 3 ساڵی ڕابردوودا بەرفراوانییەكی زۆری بەخۆوە بینیوەو ژمارەی دانیشتووانەكەی گەیشتۆتە 29000 هەزار كەس، هاوكات هەردوو شارەوانی كۆمەڵگای شێلادزێ و سیریێ یەكیانگرتۆتەوە، بەم هۆیانەشەوە دەبێت كارو پرۆژەی خزمەتگوزاری زیاتر پێشكەش بكەن، هەربۆیە ئەمساڵ زیاتر ڕوومان لە ئەنجامدانی پرۆژەی ئاوو ڕێگاوبان و شەقام و كۆڵانەكان كردۆتەوە. تەنیا بۆ پرۆژەی ئاو 850 ملیۆن دینار تەرخان كراوە، تاوەكو لە ڕێگای ئەم پرۆژەیەوە خەڵكی كۆمەڵگای شێلادزێ لە گرفتی كەمئاوی ڕزگاریان بێت.
كۆڵان و شەقامەكانی ناو گەڕەكەكان بەشی زۆری خراپە و پێویستی بەكۆنكرێت و قیرتاوكردن هەیە، بوونی ئەم كەموكورتییەش بۆ پەرشوبڵاوی و بەرفراوانبوونی كۆمەڵگاكە دەگەڕێتەوە، چونكە ئێمە ڕووبەری فراوانی زەویمان نییە تاوەكو هەموو گەڕەكەكان بەشێوەیەكی رێكوپێك و یەك لەدوای یەك دروست بكرێت، واتا چەند خانوویەك لە شوێنێك دروست دەكرێت دواتر چەند خانوویەكی تر دوور لەو گەڕەكە دروست دەكرێت، ئەمەش میكانیزم و بودجەو كارو پرۆژەی زۆر زیاتری دەوێت تا پرۆژە خزمەتگوزارییەكانیان بۆ ئەنجام بدرێت . لێرەدا دەتوانم ئاماژە بۆ ئەوە بكەم كە ئەمساڵ زیاتر لە 75% كێشەی كەمئاوییان بۆ چارەسەر دەكەین، بەڵام ئەو ڕێژەیەی كە دەمێنێتەوە ڕێژەیەكی زۆرەو كاریگەری خراپ لەسەر خەڵكەكە دروست دەكات، لەلایەكی ترەوە ئەو خەڵكانەی لە ناو دەوارو چادرەكان نیشتەجێن لە چاوەڕوانی دروستكردنی خانوودان، بەتەنكەر ئاویان بەسەردا دابەش دەكرێت .
هەندێك پرد هەیە لەبەر بارودۆخی ناوچەكە نەتوانراوە كاریان لەسەر بكرێت
لەلایەكی ترەوە لە سنووری ناحیەی دێرەلوك چەند پردێك لە ساڵانی ڕابردوودا كە لە ئەنجامی بۆردومانكردنەوە ڕووخێنرابوون، ماوەیەكە بە بەرنامەو پلان دووبارە كاری نوێكردنەوەی ئەم پردانە دەستیان پێ كردووە، ئەو پردەی لە سەر ئاوی (ئاڤەمارك)ـە تەواو بووەو زۆر لە جاران باشترو گونجاوترە، پردێكیش لەنێوان شێلادزێ و چەند گوندێكی سنوورەكە هەیەو ئەویش لەقۆناغی جێبەجێكردندایە، بەڵام هەندێك ناوچەو پردی تر هەن، لەبەر بارودۆخی ناوچەكە نەتوانراوە بە پێی پێویست كاریان لەسەر بكرێت.
دەسەڵاتی ئیداری بەبێ دەسەڵاتی دارایی و نەبوونی بودجە هیچ سوودێكی نابێت
سەبارەت بەدابەزاندنی دەسەڵاتی كارگێڕی، ئەم دەسەڵاتە چەند كاری لەسەر كراوە بەتایبەتی لە غیابی دەسەڵاتی داراییدا، بەڕێوەبەری ناحیەكە وتی: دوای ئەوەی بڕیارەكە لە ئەنجومەنی وەزیران دەرچوو هیچ گۆڕانكارییەك لە دەسەڵاتی خۆم هەستی پێ ناكەم، ئەگەر هاتوو دەسەڵاتی ئیداری زیاتریش بكرێت بە بێ دەسەڵاتی دارایی و بودجەو یەكەی ژمێریاری هیچ سوودێكی نابێت، بۆیە ئێمە لەم بڕیارەدا سوودمان وەرنەگرتووەو هەر بۆ نموونە ئەمساڵ لە ئەنجامی لافاو خەڵكی سنوورەكە 6 ملیار دینار زیانیان پێگەیشتووە. بەڵام ئێمە هیچ بودجەیەكمان لەبەردەست نەبوو تاوەكو قەرەبووی خەڵكی بكەینەوە. لەمبارەیەوە كەشف و ناونووسی زیانمەندانمان كردووەو بەنووسراوی فەرمی بۆ سەرووی خۆمان بەرزمان كردۆتەوە، بەڵام تا ئێستا خەڵكی قەرەبوو نەكراونەتەوە.
كەمی ئامێرو ئۆتۆمبێل و
نەبوونی بینایەی فەرمانگەكان
سەبارەت بەگرفت و كەمی ئامێرو ئۆتۆمبێل و نەبوونی بینایەی فەرمانگەكان بەڕێوەبەری ناحیەی دێرەلوك وتی: ئێمە لەسنوورەكە 2 شارەوانیمان هەیە كە هەردوو لایان لە ئامێرەكاندا كەموكوڕییان زۆرە لەبەر ئەوەی سنووری ناحیەكەمان ناوچەیەكی شاخاوییەو پێویستە حكومەت هەموو جۆرە ئامێرێكمان بۆ دابین بكات، هەروەها لەبواری بەرگری شارستانی یەك ئۆتۆمبێلی ئاگركوژێنەوەمان هەیە ئەگەر ئەم ئوتۆمبێلە 1 رۆژ كاربكات چەند رۆژێك لەكار دەكەوێت، هەروەها یەكێك لە گرفتەكانی تر نەبوونی ئۆتۆمبێلی سەلەی كارەباییە. هەروەها فەرمانگەی كارەباو ئاومان نییەو تەنیا بەشی چاككردنەوەمان هەیە، لەلایەكی ترەوە زۆر لە فەرمانگەكانمان بینایەی تایبەت بەخۆیان نییە، ئەمانەش گرفتی گەورەو كاریگەرن و كار دەكەنە سەر سستی لە بەڕێوەچوونی پرۆژەو كارەكانماندا.
سەبارەت بەكەرتی تایبەت و پرۆژەو كارەكانیان لەم سنوورەدا بەڕێوەبەری ناحیەكە وتی: كەرتی تایبەت و دەستەی وەبەرهێنان تا ئێستا تاكە پرۆژەیەكیان لە سنوورەكە ئەنجام نەداوە، هەرچەندە زۆر هەوڵمانداوە تا وەبەرهێن بهێنینە ناوچەكەو هاوكاری و ئاسانكارییان بۆ بكرێت، بەداخەوە لەو ڕووەوە هیچ پرۆژەو كارێك لەم ناوچەیە نابینرێت، تەنیا یەك پڕۆژەی نیشتەجێبوون لە قۆناغی جێبەجێكردندایە.