نووسه‌ر :رێبوار سیوەیلی

گەشتێكی بەهاریانەو دیدەنیی هاوڕێیان:
گەشتی ئەمساڵ لەباتی سەیران، سەردانی چەند هاوڕێیەك بوو لەدنیای سیاسەتداو لەكایەی حزبایەتیدا. بۆیە ئەم مانگ و هەفتانەی پێشوو، هەفتەی گەرمی دیدارەكان بوو، هەفتەی شادبوونەوە بە دیداری دۆستان و هاوڕێیان، هەفتەی لەدایكبوونەوە.
تاسەی بینینی هاوڕێ، كارێكە سنوورەكانی سیاسەتی حزبایەتی دەبەزینێ. منیش وەك (مۆنتنی)، گەورە بیرمەندیی مرۆڤدۆست، كاتێ پاش ماوەیەك ئەتین دولابۆتی، هاوڕێ هەرە خۆشەویستەكەی، نابینێ و دواجار لە ئێوارە بۆنەیەكدا و لەبەر شەوقی چراكانی سەدەی شازدەیەمدا دەیبینێتەوە، بەجۆرێ وەسفی ئەم دیدارەی دەكات، وەك ئەوەی لەبەر ڕۆژی ڕووناكدا بووبێت و وەك ئەوەی خۆر لەو دیدارەوە هەڵهاتبێ و وەك ئەوەی دووبارە لەدایك بووبێتەوە.

بۆ منیش وەها بوو، كاتێ دەمبینی هاوڕێكانم بەوپەڕی شەوقەوە چاوەڕێمان بوون و دانیشتن و كۆبوونەوەو دەوام و پشووی چوونە ماڵەوەی خۆیان كردۆتە قوربانیی و بە تامەزرۆیی گفتوگۆو بیروڕاگۆڕینەوەو لێكحاڵیبوونەوە، لە ژوور و بەردەم دەرگای شوێنی كاركردنیانەوە، چاوەڕوانمان بوون. لە دیدارەكانیشدا جگە لەوەی هاوتەمەن و هاوپیشەكانی خۆمان دیتنەوە، چاومان بە مامۆستایانێكیش كەوت كە لە تەمەندا لە ئێمە هەڵكشاوتر بوون و سەرقاڵ و ماندوونەناس بەكارەوە، كە دەبێت لە بۆنەیەكی دیكەدا باسیان بكەم.
لەیەكەم پرسگەی دەرچوون لە هەولێرە دێرینەكەوە، ئەفسەرەكە ناسینی و لەگەڵ ئەوپەڕی ویقارو ڕێزدا هیوای بەسەلامەت گەڕانەوەی بۆ خواستین و ئێمەش وردە وردەو بەناو شاڕێی لۆرییە بارهەڵگرە توندڕەوەكاندا ملی ڕێمان بەرەو كەركووكی نەوت و زام و مێژوو گرت و پێش ئەوەی بڵێسەی ئاگری كانە نەوتەكانمان لێدەركەوێت، دیسانەوە ئەفسەری پرسگە خێرهاتنی گەرمی لێكردین و بە ڕووخۆشییەوە بەڕێی كردین. من بەم پێشمەرگەو ئەفسەرە كوردانەدا هەمیشە حەزمكردووە لە شوێنی ئەوان ڕاوەستم و فەرموو لە میوانان و ڕێبوارانێك بكەم كە دێنە وڵاتەكەمانەوە. جارێك ئەوەم لە بیرمەندێك بیستووە كە یەكەم ئەفسەری سەرسنووری وڵاتێك و دەروازەی شارێك، نوێنەرایەتی ئەو سیاسەت و حوكمڕانییە دەكات كە لەو وڵاتەدا هەیەو یەكەم پێشوازیی لە میوان چۆن بێت، وێنای ئەو میوانەی لەسەر ئەو وڵات و شارە لەسەر بینا دەبێت.

میواندارێتی لەفەلسەفەدا:
دێرێدا، فەیلەسووفی فەرەنسی، سەبارەت بە داڵدەدان و جێكردنەوەی(میوان)، نووسیویەتی: میوانداریكردن بۆخۆی كولتوورێكەو تا ئەو شوێنەی پەیوەستە بە (ئیتیۆس)ـەوە، واتە پەیوەستە بە نیشتەجێبوون، ماڵی حەوانەوەی تایبەت، شوێنی نیشتەجێبوونی خێزان، واتە پەیوەستە بە بوونی ئێمە لەگەڵ ئەوانیترداو پێوەندیی ئێمە بە ئەوانیترو بێگانەكانەوە، وەك پێوەندیی خۆمانی لێدێت بە خۆمانەوە، ئەوە لەم حاڵەتانەدا میوانداریكردن خودی ئەخلاقە. واتە ئەخلاق هاوشانی ئەزموونی میوانداریكردنە. بەم پێیەش لەلای درێدا، ئەخلاق سەرچاوەیەكی دیكەی نییە لەو ڕەفتارە زیاتر كە ئێمە لە چوارچێوەی میوانداریكردنی ئەوانیتردا، دەینوێنین. ئەو، لە شوێنێكی دیكەدا دەنووسێ: كاتێ كەسێك لە سەر قەراخی دەرگا و ماڵەكەی خۆیدا ڕاوەستاوەو بە ڕووییەكی خۆشەوە بەخێرهاتن لە میوان و بێگانەیەك دەكات، بەمانای ئەوەیە (لێرە كەسێ لە ماڵەوەیە. كەواتە شوێنێكی كردۆتە هی خۆی بۆ ئەوەی بتوانێ بەخێرهاتنی ئەویتری لێوە بكات. یاخود لەوەش زیاتر: بەخێرهاتنی ئەویتر دەكات تاكو شوێنێ بكاتە هی خۆی..). بەلای درێداوە، بیركردنەوە لە میواندارییەك كە تیایدا خاوەنماڵ بە ڕووی خۆش و بزەی سەرلێوەوە بەخێرهاتنی میوانەكانی نەكات، میوانداریی نییە. ئەو دەڵێ: (جیاكردنەوەی كولتووری میواندۆستی لە كولتووری پێكەنین و ڕووخۆشی، كارێكی ئاسان نییە). هاوڕێكانمان بەو پەڕی ڕووخۆشییەوە پێشوازییان لێكردین، بەهەمان شێوەی ئەفسەری پرسگەی نێوان شاران.

هاوڕێیەتی و میوانداری لەسیاسەتدا
لەودیدەنیەدا سێ بابەت هەبوون لەگەڵ هاوڕێكانمدا لە دەسەڵات و ئۆپۆزیسیۆن باسمكردن: یەكەم، مەسەلەی قسەكردن لەسەر دەوڵەتی كوردی، دووەم: مەسەلەكانی ناوخۆ و ناكۆكیە سیاسییەكان، سێیەم: مەسەلەی ئیسلامی پۆپۆلیستی و ئیسلامی سیاسی.
سەرەتا دوای ئەوەی هەندێك لە هاوڕێ پارتییەكانم بینی و قسەوباسمان كردو بە عادەتی خۆیان داوایان لێكردم لەگەڵیان بچمە دەرودەشت و نەمتوانی، لەگەڵ هاوڕێیەكمدا، كە مامۆستای زانكۆیەو دواجار ئەم وتارەی لەگەڵ داڕشتمەوە، هەستاین چووین بۆ سلێمانی و بۆ دیداری هاوڕێ یەكێتی و گۆڕانەكانمان، ئەمە پاشئەوەی لە هەفتەكانی ڕابردوودا لەگەڵ هاوڕێ یەكگرتووەكان و كۆمەڵەكانم لە پێوەندیدا بووم..

هاوڕێ ئیسلامییەكان:
رەواندنەوەی گومان و دروستكردنی متمانە:
من نازانم ئیسلامییەكانی كوردستان وەك حزب و ڕێكخراوی فەرمی تا چەندە لە دواڕۆژدا دەتوانن كۆنترۆڵی بڕوادارانێك بكەن، كە من ناویان دەنێم ئیسلامی پۆپۆلیستی یان ئیسلامی كۆمەڵایەتی و عامیانەی خەڵك. بەڵام لە ئێستادا ئیسلامی سیاسی خۆی لە فۆرمێكی ڕێكخراوەیی فەرمیانەی حزبسالاریدا بەرجەستە دەكات كە گەڕانەوەی بەردەوامی دەبێت بۆ یارو لایەنگرانی خۆی، لەگەڵ كەمكردنەوەی گومانەكانی لەسەر لایەنی دەسەڵات لە ئاستی ڕواڵەتیدا. لەكاتێكدا بۆی هەیە ئیسلامی پۆپۆلیستی، یان كۆمەڵایەتی، ئەجیندای میزاجیانەی خۆی هەبێت بە بێ گوتارێكی یەكگرتوو، یان مەرجەعێكی بڕیاری فەرمی، كە بۆ دەسەڵاتی هەرێم ئاسان نابێت لە داهاتوودا مامەڵە لەگەڵ ئەم فۆرمەی ئیسلامی شەعبیدا بكات، لەبەر فۆرمۆلەنەبوونی لە گوتارێكی یەكگرتووی ڕێكخراوەییدا. بەڵام دڵنیام ئیسلامی سیاسی چ لە فۆرمە یەكگرتوویی و چ لە فۆرمە كۆمەڵییەكەیدا، نەیانەوێت كێشەی سیاسی گەورە بۆ پرۆسەی دەسەڵات لە هەرێمی كوردستاندا دروست بكەن، چ ئەو كاتەی لە ئۆپۆزیسیۆندا بن و چ ئەو كاتەش دەچنە سەر دەسەڵات، بەتایبەتی لە مەسەلەی پێوەندیی بە عێراق و دروستبوونی كیانێكی تایبەت بە كوردەكان لەم هەرێمەدا. مەگەر تەنیا لە رێگەی خۆراكبەخشین بە ئیسلامی پۆپۆلیستی و بەكارهێنانیان وەك گوشارێكی ئاپۆرەیی.

ئیسلامی سیاسی لە ئاستی میدیایی و دیپلۆماسییەتی سیاسیدا، بەرەو شوێنێك دەڕوات وەك ئەوەی بیەوێ سیمایەكی كرانەوەی مەدەنیانە، شەففافییەت و كاركردن لەسەر پرانسیپەكانیان ببێتە كاراكتەریان و پەروەردەی خۆیانی بۆ دواڕۆژ لەسەر دابڕێژن. بەڵام ئەگەر ئەو شوێنانە بكەینە پێوەر كە ئیسلامییەكانی كوردستان خۆیان بە درێژكراوەیان دەزانن و دەیانەوێ لێرە ئەو ئەزموونانە دووبارە بكەنەوە، هەمیشە ئەگەری پەشیمانبوونەوەیان لەم سیما و كاراكتەرە هەیە. ئەمە لە ئێران و میسر و سوریاش بە ئاشكرا بینراوە. جگە لە ئەزموونی هاوبیرانیان لە وڵاتانی ئەوروپا و پشوو كورتییان لە ئاست كرانەوەی كۆمەڵگا دیموكراتیكەكانی ئەوروپادا و گەڕانەوەیان بۆ ڕەفتار و هزرینی توندڕەوانە. من هەرگیز نەمتوانیوە لە هاوڕێیانی ئیسلامیستم دڵنیابم سەبارەت بە ڕێزگرتنی بنەماییان بۆ ژیانی مەدەنی و جیاوازیی و بەكارنەهێنانیان بۆ چەكی ئایین لە دژی كۆمەڵگا. بەڵام نامەوێ بڵێم ئەوان بەرپرسیی هەموو توندڕەوییەكی ئایینیانەی ئەم وڵاتەشن.

هاوڕێكانم لە گۆڕان ئەم مەسەلەیە بەمجۆرە نابینین و ئەوان ئازادن، بەڵام من بە ئاشكرا گوتومە ئەوان لە هاوپەیمانێتیان لەگەڵ ئیسلامی سیاسیدا باجێك چاوەڕێیان دەكات و پێویستیش ناكات فەلسەفەمان خوێندبێت بۆ ئەوەی لەم ڕاستییە تێبگەین. لەگەڵ ئەوەشدا پێمخۆشە لایەنەكانیتر، بەتایبەتیش پارتی و تا ئەندازەیەكیش یەكێتی، گومانەكانی خۆیان سەبارەت بە هەبوونی«نیەتی شاراوە» لەسەر ئیسلامییەكان، كەم بكەنەوەو لەبەرامبەر ئەمەشدا بكەونە گفتوگۆی ڕاشكاوو شەففاف لەسەر ئەو خاڵانەی كە ئەوان پێیانوایە دەبنە خاڵی گەمەكردنی ئیسلامی سیاسی لەگەڵیاندا.

ئیسلامیی سیاسی بەرگریی لە مافەكانی خۆی دەكات و لە پێناوی بەرژەوەندییە گشتی و مەدەنیەكانیشدا خۆی بەجۆرێكی بەرپرسیارانە پیشاندەدات. گوتنی ئەم قسەیە بۆ ئێستا ڕاستە، بەڵام ئەوان «ئێستا» وەك «ئامرازێ»ك بۆ ئامانجێك تەماشا دەكەن و هاوكات بەردەوامن لە كاركردنیاندا بۆ چەسپاندنی بیروڕاكانیان لەلای لایەنگرانی خۆیان و پەروەردەكردنیان بەو جۆرەی كە سیاسەتی ئەوان دەیخوازێت و ئامادەكردنیان بۆ داهاتوو، كە هیچ مەرج نییە درێژكراوەی ئێستایان بێت. ڕاستە كە «گەمەی پشت پەردە» و «نییەتی شاراوە» و «دەسیسە» و «هەلپەرستیی سیاسی»، هەموویان چەمكگەلێكی پاش ڕۆژانی شەڕە ناوخۆییەكانن، بەڵام من هەتا ئێستا نەمتوانیوە قەناعەت بەوە بكەم، كە ئێمە ئەو ڕۆژگارەمان تێپەڕاندووە. هاوكات بەوەی حەز دەكەم پارتی و یەكێتی لەبارەی ئیسلامی سیاسییەوە دووبارە تێڕوانینێكی تر بینا بكەن، بە پێویستییەكی ئەخلاقیشی دەزانم لەناو فەزای نوێی سیاسەتی هەرێمدا وەكو پێویست بواری بەشداریی كردنیان بۆ بڕەخسێت و بەبێ هیچ فیلتەرێك گوێیان بۆ بگیرێت. ئەمە جگە لەوەی ئەركێكی ئەخلاقییە قەرەبووی ئەو زیانە مادیی و مەعنەویانەیان بۆ بكرێتەوە، كە لە بارودۆخە گرژەكاندا بەر ئەو لایەنانە كەوتوون و بەیەك چاو و وەك هاووڵاتی تەماشای لایەنگرانیان بكرێت.
داهاتووی كۆمەڵگاكەمان خاڵیی نییە لە ئایین و بەتایبەتیش لە ئیسلامی سیاسی، بۆیە هاوكات بەكرانەوەی ئەم فۆرمە لە ئیسلام لە ئاست ئایین و ئایینزاكانی تر و ڕێزگرتنیان لە مافە دەستوورییەكان، لەوانەش ئازادیی بیروڕا بۆ هەموو تاكێك لەلایەن ئیسلامییەكانەوە، پێویستە مافی دەستووریی ئیسلامییەكانی كوردستانیش پارێزراو بێت. هەرچەندە ئەوان تاكو ئێستا پێداچوونەوەیەكی ڕەخنەگرانەیان بۆ ڕابردووی خۆیان نەكردووە. من نازانم گۆڕانخوازەكان تا چەندە لەو هاوپەیمانیەتیەیاندا لەگەڵ ئیسلامی سیاسیدا، ئەم خاڵەیان كردۆتە مەرج بۆیان، بەڵام مامەڵەی بزووتنەوەی گۆڕان لەگەڵ ئیسلامییەكان لەڕووی سیاسییەوە، مامەڵەیەكی تەندروست و تا ڕادەیەكی زۆر باشە بۆ داهاتووی هەرێمەكە.
پێویستە ئەوەشمان لەبیر نەچێت، كە هاوكات بە گۆڕانێكی بەرچاو لە ئیسلامیی سیاسیدا بەرەو هێوری و بەشداریی سیاسی، گۆڕانێكی بەرچاویش لە تەشەنەسەندنی جۆرێك لە ئیسلامی پۆپۆلیستی و كۆمەڵایەتیانەدا دەبینرێت، بەبی ئەوەی لە ڕووی سیاسیەوە هیچ گوتار و مەرجەعێكی هەبێت. ڕێی تێدەچێت وەك گوتم، ئیسلامی سیاسی لە شوێنێكدا خۆراكبەخشی ئیسلامی كۆمەڵایەتی بێت، بەڵام ئەوە پرسیارێكە: ئایا لە دۆخی بارگرژی و ئاڕاستەبوونی توندڕەوانەی ئەم فۆرمە لە ئیسلام لە كۆمەڵگای كوردیدا، دەسەڵات یەخەی كێ دەگرێت؟ هەندێ ئەزموون ئەوە ئاشكرا دەكەن هەركات شتێكی نەخوازراو ڕوو بدات، تۆ بێیت و یەخەی ئیسلامی سیاسی لە فۆرمە یەكگرتوویی و كۆمەڵییەكەیدا، بگریت، هەڵەیەكی گەورەیە.

یەكێتی و واقیعبینی:
لە سەردانەكەدا ئەوەی هەستی پێدەكرا گوتاری یەكێتیش سەبارەت بە بزووتنەوەی گۆڕان گۆڕانێكی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە. ئەمەش جێگەی دڵخۆشییە، چونكە یەكێتی لەوە واقیعبینترە كە نەتوانێت كاریگەریی ئەم بزووتنەوەیە لەسەر كۆمەڵگای كوردی و وەدیهێنانی خەونێكی خۆی كە هەمیشە لە كۆنەستیدا هەبووە، لەسەر دەستی گۆڕانخوازەكان نەبینێت.
بەڵام بە ئاشكرا گوتاری یەكێتی نیشتیمانی، لەسەر بزووتنەوەی گۆڕان نەغمەیەكی ڕێزدارانەتر و واقیعبینانەتری بەخۆیەوە گرتووە. یەكێتی گەنجایەتی و ئازایەتی خۆی لە گۆڕاندا دەبینێتەوە، بەڵام ئەو هاوڕێ یەكێتیانەی لەو گەشتەدا بینیمن، داهاتووی خۆیان وەك زنجیرەیەك بۆ بەرپەرچدانەوەی سیاسەتەكانی هاوڕێ گۆڕانخوازەكانم نابینین و لەو باوەڕەدان بزووتنەوەی گۆڕان بەو سووربوونەیان لەسەر نەهێشتنی گەندەڵیی ئابووری و ئیداری، خزمەتێكی زۆریان بە پلانەكانی ئەوانیش كردووە بۆ پێداچوونەوە و بەخۆداچوونەوە.

هەرچەندە پێوەندییە كۆمەڵایەتیەكانی نێوان ئەوان و گۆڕانخوازەكان لە ئێستادا ناسكترە لە جاران، بەڵام ئەم دووركەوتنەوەیە لە نییەتەوە نییە و زیاتر ڕەنگدانەوەیەكی كەسێتی كۆمەڵایەتیانەی ئەوانە لەبەرامبەر یەكتردا، نەك كەسێتی و بۆچوونی سیاسییان. من لە گەشتەكەمدا لە زمان هەردوولاوە، بەدەر لە بۆچوونی سیاسی و جیاوازییان لە پاشوپێشخستنی پرانسیپەكاندا، بە تایبەتی لە بواری لێكدانەوەكانیاندا بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی كوردی، لە وشەی شیرین زیاتر هیچیترم نەبیست و گوێم لە نەغمەی هەشتاكان و نەوەدەكانی ڕەتكردنەوەی كورد بۆ یەكتری نەبوو. بەمجۆرەش، هەرچەندە كایەی سیاسیی و ململانێی سیاسی نێوان ئەم دوو حزبە لە جوگرافیایەكی بەرتەسكتردایە (شارێك) و ئەمەش ڕێگە بە گرژبوونەوەی لەپڕی ئەم دوو لایەنە لەبەرامبەر یەكتردا دەدات، بەڵام لەوە ئەچێت چیدی هیچ لایەكیان نەگەڕێنەوە بۆ ڕەفتاری گرژانە وەك بەدیلێك بۆ سەپاندن و جێبەجێكردنی میكانیزمە سیاسییەكانیان لە ئاست یەكتردا.
لەلایەكیترەوە، یەكێتیەكان لەوباوەڕەدان سیاسەتی ئەوان لەگەڵ بەغدا ئەنجامی باشی بەدەستەوە داوە و نوێنەرەكانیان وەكو پێویست بە ئەركی خۆیان هەستاون. بێگومان ئەم بۆچوونە جێی پرسیارە و سەرچاوەی تر هەن كە پێچەوانەی ئەمە دەسەلمێنن و باس لە بەفیڕۆدانی كات و زیاد لە پێوست خۆخەریكردنی ئەندامانی لیستی كوردستانی بە كاری بازرگانی و ڕێككەوتنی بازرگانی لەگەڵ لایەنە سیاسیە عێراقییەكاندا دەكەن، لەگەڵ پیشاندانی ترسێكی زۆری كاربەدەستە كوردەكان لە هەندێك لە كەسایەتی و لایەنەكان و خۆ بچووككردنەوە لە ئاستیاندا..

سرووشتی كەسایەتی كورد لە ڕووی مێژووییەوە، لێوانلێوە لە خۆبەكەمزانی لەبەرامبەر بێگانەدا، هەروەها دووڕوویی و نەبوونی یەكدەنگیی لە نێوانیاندا زیانێكی گەورەی بە شوناسی كوردبوونیان گەیاندووە. ساڵی 2003، كاتێك توێژینەوەم لەسەر خۆبەعەرەبكردنی كوردەكان دەكرد، سەرم سووڕما لەو ڕاستییەی كە كورد چ ڕۆحێكی خۆبەكۆیلەكردنی تێدایە. ئەم ڕاستیی و گریمانەیە ڕێگەمان پێدەدات كە بڵێین: ئەو كوردانەی لە بەغدا نوێنەرایەتی لایەنە سیاسیەكانی كوردستان دەكەن، هەموویان وەكو پێویست ئەركەكانی خۆیان جێبەجێ نەكردووە و هەمیشەش بەدوای ئەو دەرفەتانەدا نەگەڕاون كە لە رێگەیانەوە مەسەلەی یاسایی كوردستان و مافەكانی گەلی كورد تەئمین دەكرێن.
پارتی و یەكێتی تا ئێستا بەدەگمەن لەسەر كەمتەرخەمی كەسێكیان بانگكردبێتەوە هەرێم و لێپێچینەوەی لەگەڵدا بكەن. لەبەر ئەوە دەرگای ڕەخنەگرتن لەو كەمتەرخەمیانەی نوێنەرانی كورد بە كراوەیی دەمێنێتەوەو هەتا ئەوەش ڕوونەدات، مەترسیی لەسەر مەسەلەی كورد دەمێنێت. ئەوەی لە میدیاكاندا گوێمان لێدەبێت، بریتیە لە گوتارێكی بەرپەرچدەرەوانەی شەرماویی كوردەكان لە ئاست هەندێك لە سیاسەتەكانی بەغداد، نەك كاركردنی یاسایی و دەستووریی بۆ چەسپاندنی مافەكانی كورد بەپێی دەستوور و یاسا. من لەو بڕوایەدام، كوردەكان لە بەغدا شەڕی دەستوور و یاسایان كردبێتە قوربانیی ڕێكەوتنی سیاسی و بەستنی هاوپەیمانێتی لەگەڵ كوتلە و حیزبە سیاسیەكانی عێراقدا، یان لانیكەم، خۆشیرنكردنیان لەلای هەندێك دەسەڵاتداری شۆڤێنیست، ئەمەش تەنیا لە بەرامبەر بەرژەوەندیی تایبەت و مامەڵەی بازرگانی و پشكداریی ئابووریی و مانەوەیان لە پۆستەكانیاندا.
من نەمزانی بیروڕای هاوڕێ گۆڕانخوازەكانم لە گردە حەیاتەكە لەمبارەیەوە چیبوو، بەڵام پاساوهێنانەوەی هاوڕێ پارتی و یەكێتیەكانم بۆ پینەكردنی بارودۆخی كورد لە بەغدا، پێ پەسەند نییە. ئەو گورزەی ئەمڕۆ كورد دەیخوات لە دەستی بەغدا، دواكەوتنی لە هەندێك بڕیاری گرنگ، بەشكردنی سامانی نەوت، ملكەچیمان بۆ سیستەمی شەراكەتی سیاسی و ئابووری و بە پەراوێزخستنەوەی هێزی پێشمەرگە، هەموویان ئەنجامی ئەو خۆبەعێراقیكردنەوەیەن كە لە دوو هەزار و سێوە گیرۆدەی بووینەوە. هەرچەندە ئێستا لایەنی لیستی كوردستانی كەمێك پەشیمانی دەردەبڕن بۆ ئەو وزە زۆرەی لە زیندووكردنەوەی «گورگەتۆپیوەكە»دا، سەرفیان كرد، بەڵام من بۆخۆم تێگەیشتنێكی ئەوتۆم بۆ هاوسۆزی بەرەی ئۆپۆزیسۆن و بەتایبەتیش گۆڕانخوازەكان نییە، لە پیشاندانی نەرمی لەگەڵ بەغدا و هەمیشە ترسی ئەوەم هەیە كە پەرچەكرداری گۆڕان لە ئاست سیاسەتی ناوخۆی یەكێتی و پارتیدا ئەوانی بەرەو سیاسەتێكی دەرەكیی هەڵە لەگەڵ بەغدا بردبێت. چونكە بێگومان ئەگەر پێوەندیی كورد و بەغدا بخرێتە دەنگدانێكی جەماوەرییەوە، بزووتنەوەی گۆڕان رێژەی هەرە زۆری دەنگە ناوخۆییەكانی لە ئاست سیاسەتی مامەڵەكردنیان لەگەڵ بەغدا دەدۆڕێنن.

هاوڕێ پارتییەكانم: ڕزگاربوون لە بیرۆكەی دەسیسەو پیلانگێڕی:
جاران هاوڕێ پارتییەكانم زۆر بەدگومانتر بوون لە ئاست هاوڕێ یەكێتی و گۆڕانخوازەكانمدا. ئەوان وا بیریان دەكردەوە، كە زۆر لەو شتانەی ڕوو دەدەن، دەسیسە و پیلانیان لە پشتەو هەمیشە پارتی قوربانییە. پارتییەكان هەمیشە وایاندەزانی دروستبوونی بزووتنەوەی گۆڕان سیناریۆیەك بێت لە دژی ئەوان و ڕۆژگارێك یەكێتی و گۆڕانخوازەكان یەكبگرنەوە. لەم مەسەلەیەدا دیدگایەكی ئەمنی ئامادەیی هەبوو، كە دواجار دەركەوت هەڵەیەك هەیەو پێویستیی بە پیاچوونەوەو داڕشتنەوەی هەیە. هەڵبژاردنی ئەم دیدگایە هاوڕێ پارتیەكانمی بەرەو شوێنێك برد كە تیایدا كەمتر بیر بكەنەوەو زیاتر پەرچەكرداریان نواندو ئەمەش خستنیە بەردەم بڕیارگەلێكی ئەوتۆ كە تووڕەیی جەماوەریی بەدوادا هاتووە..
ئێستا بارودۆخەكە تەواو گۆڕاوە. پارتی سەنگی مێژوویی خۆی، نەك لە هەرێمەكەدا بەڵكو لە سەراپای كوردستاندا هەستپێدەكات. ئەكتەری نوێ لە سیاسەتی پارتیدا هاتوونەتە ئاراوە، كە مامەڵەیەكی پتر سیاسیانەو ستراتیژیانەتر لەگەڵ یەكێتی و لەگەڵ ئۆپۆزیسیۆنیشدا دەكەن. سەرۆكی هەرێم سیاسەتێكی كوردانەتر، ڕاشكاوانەتر و بوێرانەتری گرتۆتە پێش، كە هیوادارم خۆخۆری و خیلافاتی تایبەت لە سیاسەتی هەرێمدا، ئەم دەستپێشخەریانەی لاواز نەكەن، چونكە تاكە وەرەقەیەكە بۆ ئاشتكردنەوەی كۆمەڵگای كوردی و بەرجەستەكردنی مژدەیەكی نوێ. بەڵام ئەوە هەڵەیە كە لە پێناوی ڕازیكردنی نەیارەكان و ئۆپۆزیسیۆندا، دۆست و هاوپەیمانەكانت لەخۆت تووڕە و زویر بكەیت. ڕاگرتنی هاوسەنگی هونەرێكی گەورەیە لە سیاسەتدا. پارتیەكان پێویستییان بە داڕشتنەوەی سیاسەتی خۆیان هەیە لەگەڵ هاوڕێ ئیسلامییەكانمدا. هاوڕێیانی ئیسلامیم خۆیان بە «بریندار» وەسفدەكرد. ئێمە ناتوانین لە بوونی ئەم هەستە لەلای ئەوان تێنەگەین، بەڵام ڕەتكردنەوەشی لە لایەن پارتییەوە، ئەنجامی دڵخۆشكەری نابێت. پارتی پێویستی بەوە زۆرە هەر جۆرە باڵانۆڕی و باڵاخوازییەك لەلای خۆی لە ئاست ئۆپۆزیسیۆندا بكوژێت و بە شتی ڕاست بڵێ ڕاست و بە هەڵەش بڵێت هەڵە. لە هەمان كاتیشداو لە پرۆسەی سیاسیدا پێویستە هەمووان بزانن كە ئەوان ئەوە نین كە بۆخۆیان وێنای دەكەن و لە خۆیاندا دەیبینن، بەڵكو پێویستە ئەو وێنانەش ببینن كە ئەوانیتر دەیدەنە پاڵیان و بەهۆیانەوە كەسایەتی ئەوان لە كۆمەڵگادا بەرجەستە دەكرێت.
هاوڕێ گۆڕانخوازەكانم ئێستا لە جاران زیاتر ڕەهەندەكانی پارتی دەبینین. هاوڕێ پارتییەكانیشم بە وردی بەدواداچوون بۆ قسە و گوفتاری هاوڕێ گۆڕانخوازەكانم دەكەن. هاوڕێ پارتییەكانم لەو بڕوایەدان ئەوان بە تەنیا بەرپرسیار نین لە گەندەڵی و نادادوەری، بۆیە نابێت بە تەنیا ئەوان وێنای دوژمنیان پێببەخشرێت. چارەسەرەكەشی بەتەنیا لەلای ئەوان نییە. هاوڕێ گۆڕانخوازەكانیشم لەو بڕوایەدان ئەوان نە دەبنە بەشێك لە گەندەڵی و نە لە ناعەدالەتیش خۆش دەبن و نە بە ئاسانییش متمانە بە پارتی و یەكێتی دەبەخشنەوە لەو دوو مەسەلەیەدا.
لێرەوە، من وەها تێگەیشتم كە هاوپەیمانێتی هاوڕێ گۆڕانخوازەكانم لەگەڵ هاوڕێكانم لە ئیسلامی سیاسیدا، مامەڵەكردن بێت لە ئاستی بنەما و پرانسیپی سیاسی، نەك عەقیدەتی و پەرچەكرداریانە لە ئاست یەكێتی و پارتیدا. ئەمەش بە پێچەوانەی ئەو نیگا ئەمنیەوە بوو كە پێشتر لەلای هاوڕێ پارتی و یەكێتیەكان گوێمان لێدەبوو.

پرسی دەوڵەتی سەربەخۆی كورد
لە مەسەلەی ڕاگەیاندنی دەوڵەتی سەربەخۆی كوردیدا، بیر و ڕای سەركردەكانی یەكێتی و بەرپرسەكانی خوارەوە جیاوازیی هەیە. سەركردەكان بە ئاشكرا گوتارێكی نائومێدكەرانەو بەدەر لە ویست و خواستی سەردەمە مێژووییەكە بەرجەستە دەكەن. ڕەنگە ئەمە تاكتیك بێت و حەقیەقەتی مەسەلەكە نەبێت. ئەوەی من لە هاوڕێ یەكێتییەكانی خۆمم بیست، جیاواز بوو: ئەوان بە ڕاشكاوانە و بەو گومانەوە ئاخۆ كەسانێك هەبن تەماعێكی تایبەتیان لەو دەوڵەتەدا هەبێت بۆ بەرژەوەندیی خۆیان، خێرهاتنیان لە بیرۆكەكە دەكرد. ئەگەر یەكێتی بە پێچەوانەی ئەمەوە بیر بكاتەوە، بە بڕوای من دژی خەباتی چەندین ساڵەی خۆی و چاندنی بیرۆكەی ڕزگاری و ئازادیی دەوەستێتەوە، كە ڕاگەیاندنەكەی لەسەردەمانی شۆڕشی ڕزگاریخوازیی و چەكداریدا پشكی سەرەكیی بڵاوكردنەوەی ئەو جۆرە بیروڕایانەی بەردەكەوێت.

وێڕای خێرهاتنی هاوڕێ گۆڕانخوازەكانم لەو بیرۆكەیە، بەڵام جیاوازیی بیروڕایان لە جۆر و فۆرمی ئەو دەوڵەتە نەدەشاردەوە. ئەمەشیان لەو گومانەوە بۆ هاتووە، كە ئەوان ئەزموونی حكومداری ئەم بیست ساڵەی دوایی بە ئەزموونێكی سەركەوتوو لە هەموو ڕوویەكەوە دانانێن، لەبەر ئەوە پرسیارێكی ڕەوا دەكەن لەوەی چ حیكمەتێكی تێدایە دەوڵەتێك ڕابگەیەنرێ و فەرمانڕەواییەكەی بدرێتەوە دەست هەمان سیستەم كە پێشتر سەركەوتنی خۆی نەسەلماندووە؟ ئەم پرسیارەی هاوڕێ گۆرانخوازەكانم، هەرگیز ڕێگر نییە لەبەردەم پشتیوانیكردنی ئەوان لە دروستكردنی وەها دەوڵەتێك بۆ كورد، بەڵام پێش ئەو كارە، لەوانەیە ئەوان بە حەزەرێكی زۆرەوە، ڕەنگە زۆر ڕۆشنبیرانەو تیۆریانەش بیر لە دەوڵەتی كوردی بكەنەوە، كە ئێستا بنەماكانی بەلای ئەوانەوە ئامادە نین. مێژوو بۆی هەیە هەلی ئازادیییەكی ڕاستەقینەت بۆ بڕەخسێنێ لە واقیعێكی دیاریكراودا، بەڵام مەرج نییە ئەو ئازادییە نمونەیەكی ئایدیاڵی بێت. ئازادیی شتێكە پێویستە خەباتی بەردەوامی بۆ بكرێت، نەك بە خەونی ئازادیی ئایدیاڵییەوە، ئەوەی واقیع شیاو و مومكینی دەكات، ڕەتبكەینەوە.

هاوڕێ ئیسلامییەكانم لە ئاست دەوڵەتی كوردیدا بوون بە داوی خۆیانەوە: ئەوان سەرەتا كە دامەزران، لانیكەم لە چوارچێوە كۆمەڵیی و یەكگرتووییەكەیدا، بۆ ئەوە دامەزران تا لە چوارچێوەی بیروڕا و كراوەیی بیری ئیسلامیانەدا، خزمەت بە كێشەی نەتەوایەتی كورد بكەن. بەڵام ئێستا پۆپۆلیسمی ئیسلامی و ئیسلامی كۆمەڵایەتی و لەتلەتبوونی خۆیان، وەها پیشاندەدات كە ئەوان دوورن لە بیرۆكەی نەتەوەیی و دەبێت پلانێكی شارەوەیان هەبێت. من وای بۆ دەچم، باوەڕدارانی ئیسلامی سیاسی لە بەخۆداچوونەوەیاندا لە ئاست كێشەی نەتەوایەتی و شوناسی كوردیانەی خۆیاندا، هوشیارانە مامەڵە دەكەن، بەڵام هەرگیز ناتوانن ببنە فیلتەری كەمكردنەوەی ئەو تاكڕەهەندیی و توندوتیژیەی لە ئیسلامی كۆمەڵایەتیدا هەیە. حكومەت پێویستە ئەمەیان لە ڕێگەی هوشیاركردنەوەی خەڵك و یاساوە چارەسەر بكات، نەك تەنیا ئیسلامیستەكان بكات بە چاودێر بەسەر تەشەنەسەندنی ئیسلامی شەعبییەوە.

كەشێكی ئارام و گەڕانەوەو كرانەوەی سیاسیی زیاتر:
ئێستا كەشێكی ئارامتر لە ئارادایە بۆ هەموو گفتوگۆیەك و سەرلەنوێ خۆ ئۆرگانیزەكردنەوەی لایەنەكانی دەسەڵات لە هەرێمی كوردستاندا. هەلێكی تر بۆ كوردەكان هاتۆتە پێش تا میلێكی تری «زیندانی گورگە تۆپیوەكەی عێراق» بشكێنن و بدەنە شەققەی باڵ و لەدەرەوەی خۆبەعێراقیكردنەوە، چێژی ئازادیی تام بكەن. لەم بارودۆخەی هەنووكەدا، دووبارەبوونەوەی ڕووداوە ناخۆشەكان و تۆمەت بەخشینەوەكان دەكەوێتە سەر ڕێژەی بەخۆدا چوونەوەی لایەنەكان و ڕاددەی سوودوەرگرتن لێیان.

ئەوەی كە هاوڕێ پارتی و یەكێتیەكانم حسابێكی جیدی بۆ هاوڕێكانمان لە بزووتنەوەی گۆڕان دەكەن لە بەشداریكردنیان لە خەباتی دیموكراتیزەكردنی كۆمەڵگای كوردیدا، نیشانەی تێگەیشتنێكی واقیعیانەترە لەو سیاسەتە ڕاگەیاندنەی پێشتر لەسەری دەڕۆیشتن. هاوڕێیانیشم لە بزووتنەوەی گۆڕان، وێرای هەبوونی نەغمەیەكی مۆنۆلۆگیانەی شۆڕشگێڕانە، ڕەخنەگرانە و دڵسۆزانە و ڕاشكاوانە قسەیان دەكرد. ئەوان لەوە تێگەیشتوون كە پارتی و یەكێتی چۆڵی ناكەن و نیازیی جێهێشتنی دەسەڵاتیان نییە، بەڵام ئایا لەبەرامبەر ئەم ڕاستییەدا چییدەكەن؟ نازانم و تێنەگەیشتم. خۆزگەم دەخواست هاوڕێ گۆڕانخوازەكانم لە كابینەی نوێی حكومەتدا بەشداربوونایەو لە نزیكەوەو ڕۆژانە خەونەكانی خۆیان لە وەدیهاتن بە هۆی حكومەتەوە، نزیك بخستایەتەوە. بەڵام ئەوەیان نەكرد. لە غیابی ئەواندا هەلی پۆست وەرگرتن لەبەردەم كۆمەڵێك كەسدا خۆش بۆوە كە هەموومان دەزانین ناتوانن لە ئەستۆی بێن. سەرۆكی كابینەكە هەرچەندەش لێهاتوو بێت، عاقیبەت باجی كەمتەرخەمی و مڕومۆچی و نەشارەزایی ئەوانیتر دەدات. بزووتنەوەی گۆڕان ئەمەی دەزانی و بەدیلی باشتری هەبوو، بەڵام بەشداریی نەكرد..

لەگەڵ ئەوەشدا هەرسێ لایەنی یەكێتی و پارتی و گۆڕانخوازەكان، پۆزەتیڤتر قسەیان دەكرد و بیریان دەكردەوە و سەردەمی پەرچەكرداری سایكۆلۆژییان لە ئاست یەكتردا تێپەڕاندووە. ئەوەی لەلای هەرسێكیشیان جەختی لەسەر دەركرایەوە، ئەوە بوو كە هەر لایەكیان سەركردەكانی خۆیان بە مەرجەعی سەرەكی دادەنان و چاوەڕوانیشیان هەیە ئەوانیتر حساب بۆ خاڵی «پیرۆزی هاوبەش»یان بكەن. گۆڕانخوازەكان سەردانەكانی سەرۆكی هەرێم و كەسایەتیە پارتیەكانیان بە ڕێزەوە باس دەكرد، بەڵام ئەوەشیان نەدەشاردەوە كە سەرۆكی هەرێم ئەركی خۆیەتی كە هەموو لایەك بەسەر بكاتەوە. لەسەردانەكەی ڕێكخەری بزووتنەوەی گۆڕانیشدا بۆ لای سەرۆكی هەرێم، لە ڕۆژانیی ڕابردوودا دیار بوو، كە ئەوانیش ئەو ئەركە لە ئاست یەكتردا جێبەجێ دەكەن. بەڵام پێویستە سەرۆكی هەرێم و ئەوانیتریش دیدارەكانیان لەگەڵ چین و توێژە جیاوازەكان فراوانتر بكەن، سەرۆكی هەرێم لەمجۆرە دیدارانە زیانی نەكردووە. میللەتی خۆی باشتر ناسیوەو لە زمانی دڵی ئەوان تێدەگات و قسان دەكات. بەڕێزیان هەتا دەستپێشخەرتر بێت و كراوە و لە خەڵكەوە نزیك، خەڵكیش زیاتر بەرەوپیری دەچێت و لایەن و كەسایەتیەكانیش ڕەفتاری هاوشێوە دووبارە دەكەنەوە.

من گەشتەكەم زۆر بێ پلان بوو، بەڵام هیچكام لەو لایەنانەی ناوم هێنان پێویستیان بە مەوعیدی پێشوەخت نەبوو، لە هیچ پرسگەیەك ڕایان نەگرتین و كەسیش نەیپشكنین. تەنیا بە تەلەفۆنێك و دیدار ئامادە و دۆستانە لەسەر خوانی گفتوگۆی كراوە. سیاسییەكانی ئێمە دەبێت لەوە تێبگەن، كە خەڵك دەچێت بۆلایان مافی خۆیانە، پرسیار و قسەیان هەیە. مەرج نییە بۆ كاری تایبەت و داواكاریی تایبەت بێت. سیاسیەكانی ئێمە تا ئێستا وەك پێویست خەڵك ناناسن و خەڵك نابینن، ئەمەش لە بیروبۆچوونیاندا ڕەنگیداوەتەوەو لەزۆربەی كاتدا دەزانرێ كە بیروڕای ئەوان نیشانەی گوێ لێنەبوونە لە فرەیی تێڕوانینەكانی كۆمەڵگا..

پێش ئەوەی لە گردە حەیاتەكەی سلێمانییە حەیاتەكەوە بگەڕێیینەوە بۆ هەولێری دێرین، چووین پیاز، یان بنەگوڵمان كڕی. ئەو خانمەی هاوكارمان بوو لە گوڵ كڕینەكەدا، هەرچەندە تەمەنی زۆریش نەبوو، بەڵام بە ڕۆحێكی دایكانەوە پێشنیاری پێكردین، ئەو پێیگوتین: پێویستە پیازی گوڵەكان بكڕین تا لەم وەرزی بەهارەدا لە قووڵایی خاكەوە ڕەگ دابكوتن. فێریشی كردین چۆن دەبێت خاكەكەی بۆ ئامادە بكەین و بنەگوڵەكان بنێژین بە مەرجێ هێندەی سەرەپەنجەیەكیان بەدەرەوە بێت. هەستێكی دایكانە بۆ مانەوەو پەروەردەكردن لە قسەكانیا دیار بوو، كە بەدەرنەبوو لە بیركردنەوەیەكی كوردیانەو ترسی كوردی لە لەناوچوون و وشكبوون و نەمان. ڕەنگە ئەمە ئاماژەیەك بێت بۆ ڕۆژگارێكی نوێ و قۆناغێكی نوێ، كە پێویستە تیایدا ڕیشەییانەتر بیر لە مانەوەو گەشەكردنی باخچە و گوڵەكانمان بكەینەوە. كوردستان بە بۆنی گوڵەكان خۆشتر دەبێت، نەك بە ژەهر و كیمیایی و ئەنفالی ئەوانیتر.