نووسه‌ر :رێبوار سیوەیلی

قسەكردن لەسەر كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان، دەكرێ گەمەیەكی دڵخۆشكەر و دەشكرێ ڕیسك و مەترسییەكی گەورەی فیكری بێت، بەتایبەتیش بۆ هزری سیاسی كوردەكان و لە هەمان كاتیشدا خۆتاقیكردنەوەیەكی پێشوەختی كوردەكان بێت، بۆ بردنەوە، یان دۆڕاندنی داهاتوو. هیچكام لەم گریمانانە لە پێشەوە زانراو نین و چارەنووسەكەشیان بە تەواوی دیار نییە. كوردەكان مافی خۆیانە كۆنگرەی نەتەوەیی ببەستن و لەبارەی چارەنووسی نادیاری مێژوویی خۆیانەوە، جەم بن و بە گوتەی حاجی قادریی كۆیی: «كۆڕی خۆیان ببەستن وەكو هەنگ». بەڵام بۆچی كۆڕبەستنی كوردەكان ڕیسك و مەترسییە؟ ئایا ئەم مەترسییە بە پلەی یەكەم دەرەكییە یان ناوەكی؟ سەبارەت بە مەترسییە دەرەكییەكان، شتێكی چاوەڕوانكراوە، كە وەك هەڕەشەیەكی كوردەكان بۆ سەر سیاسەتی ناوچەكەو گشت ئەو دەوڵەتانە لێكبدرێتەوە، كە كوردستانیان لە ڕووی مێژووییەوە بەسەردا دابەش بووە. بەڵام ئەمە بابەتی وتارەكەی من نییەو پێشبینییەكی تایبەتیم نییە، جگە لەوەی كە دەزانم پێویستە كوردەكان خۆیان بۆ لێكدانەوەیەكی وەها ئامادە بكەن. ئەوەی جەمبوون و كۆبوونەوەی كوردەكان دەكاتە مەترسی هەر كوردەكان خۆیانن، كە سرووشتیی مێژووییان پیشانمان دەدات، چەندە بە ئازایەتییەوە خەبات و قوربانییان داوە بۆ بەدەستهێنانی هەل و بواری تایبەت بە بەرژەوەندییەكانیان، ئاواش بە ئاسانیی لە دەستیی دەدەن. بۆیە كۆنگرەی نەتەوەیی، هەرچەندەش لێرەو لەوێ قسەی لەبارەوە دەكرێت و وادەی بەستنەكەی دەستنیشان دەكرێ و دەگۆڕدرێ، لەگەڵ ئەوەشدا هێشتا مەترسیی ئەوە لە ئارادایە كە هەرگیز نەبەسترێ یان دوابخرێ، یاخود لە حاڵەتێكدا بەتەواوی خۆمان بۆ ئامادە نەكردبێت، فەشەل بهێنێ. لەگەڵ ئەوەشدا ڕێگە بدەن، كەمێ لەو چوارچێوەیە بدوێم، كە لەو بڕوایەدام ئەگەر كۆنگرەكەی تێدا ببەسترێ، سەركەوتنێكی زیاتر و ستراتیژانەتر بەدەست بهێنێ. بیروڕاكانم بە شێوەیەكی چڕو هەندێكجاریش بە وردەكارییەوە، دەخەمە پێشچاو، كە هیوادارم لە كاتی خۆیدا سوودمەند بن، ئەگەرچی بە دڵی هەمووانیش نەبن. لەم نووسینەدا هەمیشە نەگوتراوێك، ناوەڕۆكێكی شاراوە هەیە، كە بارودۆخەكە ڕێنادات لەوە زیاتر ڕوونبكرێتەوە، بەڵام بۆ كەسانێك بە وردیی دەیخوێننەوە، لەو ڕەهەندەش تێدەگەن، كە من بە ئاشكرا دەرمنەبڕیوە.
یەكەم: خۆبەدوورگرتن لە پێشداوەرییە كەلتوورییەكان و تەشریفات:
ئێمە نەتەوەیەكین لە پرۆسەی مێژوویی دروستبوون و سەرهەڵدانی خۆماندا، ڕق و كینەو دەسیسە و پیلانگێڕی، بەشێكی زۆر لە سایكۆلۆژیای سیاسی و كۆمەڵایەتیمانی داگیركردووە. ڕەنگە ئەمە ڕەنگدانەوە و دەرەنجامی كاركردنی باووباپیرەكانی ئێمە بێت، لە سرووشتی سەختی وڵاتەكە و خەباتیاندا لە پێناو مانەوەدا، كە هەرچەندە دەستمایەیەكی گەورەی هەڵكردن و لێبووردەیی لەگەڵ سرووشتدا بۆ كەڵەكە كردووین، بەڵام لە ڕووی كۆمەڵایەتی و سایكۆلۆژییەوە، وردە كولتوورێكی ئەوتۆی لە ناوچە جیاوازەكانی كوردستاندا بەرهەمهێناوە، كە بە زەحمەت دەچێتەوە سەر یەك و لە ژێر ناوی كولتوورێكی سەراپای كوردیانەدا، پۆلێن دەكرێت. ئەم كولتوورە ڕەنگدانەوەی تایبەتیی خۆیشی لەسەر هزری سیاسی و چۆنێتی پێكهاتەی كایە سیاسیەكانی سەرجەم بەشەكانی خاكی كوردستان هەبووە و تەنانەت لە هەندێ دەرفەتی مێژوویدا، جیاوازیی كولتووریی بۆتە مەترسیی بەسەر هەرجۆرە هەوڵدانێك كە ویستبێتی كوردەكان وەك نەتەوەیەكی یەكسان و یەكدەست بەرجەستە بكات و بیانناسێنێ. لەبەر ئەم فاكتەرە سایكۆـ سۆسیۆلۆژیە، ئێمە یەكێكین لەو نەتەوانەی كە بەردەوام ئامادەییەكی تەواومان هەبووە، بۆ بەرهەمهێنانی وزەی شەڕ و خۆوێرانكردن، كە وزەیەكە بەفیڕۆ ڕۆیشتووە و هیچی نایەتەوە شوێن. بەڵام ئەم هوشیارییە بەرامبەر بە ئاڕاستەبوونی وزەی نەتەوەیی ئێمە بەرەو شەڕانییەت، بۆی هەیە یارمەتیدەرمان بێت لە خۆ ئامادەكردندا بۆ كۆنگرە، تاكو نەك هەر بەرهەمی نەهێنێنەوە، بەڵكو ئاڕاستەكەشی بگۆڕین و لە جیاتی بەرهەمهێنانەوەی وزەی ناوبراو، كە بە فیڕۆچوونی توانا مرۆییەكانمانی بەدواوەیە، بیگۆڕین بۆ بەرهەمهێنانی وزەی نەتەوەیی داهێنان. ئەمە ئەو خاڵەیە كە پێویستە پێش بەستنی كۆنگرە، خۆمانی بۆ ئامادە بكەین و جیاوازیی كولتووری كۆمەڵایەتی و ڕەنگدانەوەكانی لە كایەی سیاسی و بۆچوونی ئایدۆلۆژییدا، وەك ڕووبەڕووبوونەوەیەكی، یان تێكەڵبوونەوەیەكی كولتووری تەماشا بكەین، نەك جیاوازییە كولتووریەكانمان، ببێتە هۆی هەڵپەساردنی یەكبوونی سیاسی و بڕیاری سیاسیمان لە ئاستیی نەتەوەییدا. چونكە ئەمەی دواییان دیسانەوە ئاڕاستەمان دەكاتەوە بەرەو یادەوەرییەكی ناخۆش، كە لەو بڕوایەدام زیندووكردنەوەی، یان پەنا بۆ بردنەوەی كوردەكان لێكتر دوور دەخاتەوە، تا نزیكخستنەوەیان. دەمەوێ بڵێم، بەشداربووانی كۆنگرەی گریمانەكراو، پێویستە نەك هەر تەنیا خۆیان بۆ یەكخستنی گوتاری یەكێتی نەتەوەیی كوردستان ئامادە بكەن، بەڵكو لە ڕووی كولتووریشەوە، لاپەڕەیەكی نوێ هەڵبدەنەوە، كە تیایدا ئاشتەوایی كولتووریی ببێتە نیەتێكی ویژدانی، نەك هەر تەنیا ئامانجی سیاسی ببێتە مەبەستی سەرەكیی. بە مانایەكی تر، پێویستە ئامادەسازییەكی وەها بۆ كۆنگرە بكرێت، كە تیایدا یەكبوونی كولتووری و یەكخستنی گوتاری سیاسیی لە هەمان ئاست و بە هەمان گرنگییەوە، بەرجەستە ببن.
لێرەدا دەمەوێ ئاماژە بەو ڕاستییەش بدەم، كە بەشێك لە سەركەوتنی ئەم كۆنگرەیە، چ لە ڕووی كولتووریی و چ لە ڕووی سیاسییەوە، كە خزمەت بەو بیرۆكەیەی سەرەوە دەكات، بریتییە لە كەمكردنەوەی ڕەسمیات و سیستەمی تەشریفاتی بە هەموو ڕەهەندەكانییەوە، كە بەرهەمێهێنەرەوەی زۆرێك لەو پێگە و پلەوپایە و مەقامە سیاسیی و كۆمەڵایەتی و عەشیرەتیانەیە، كە كوردەكان لە ئاستیاندا هەستەوەر و حەسساسن. پێویست ناكات ئەم كۆنگرەیە، سەركەوتنی خۆی لە گرتنەبەری سیستەمێكی تەشریفاتی قەبەدا، كە بۆی هەیە هەڵەی تێبكەوێ و حەساسییەت دروستبكات، ببینێ. كەمكردنەوەی سیستەم و شێوازیی تەشریفاتیانە، شتێكی باشە، چونكە جگە لەوەی تەشریفات، لە كایەی سیاسیی كوردەكاندا، بە مانا مۆدێرنەكەی شتێكی تازەو وەرگیراو و لاساییكراوەیە، ئاواش نوێیەو ئێمە هێشتا زۆر تیایدا شارەزا نین. لەبەر ئەوە ئەگەری هەڵگەڕانەوەی ئەم شێوازە تەشریفاتییە، بۆ نانەوەی تەفرەقە لە ئارادایە. لە درێژەی ئەمەشدا، پێویستە كۆنگرە، بە هەمان شێوە خۆی لە زیادە مەسرەفیی و بەهەدەردانی سامان و پیسكردنی ژینگە و جۆرەكانی پێشێلكاریی ئەخلاقیی، وەك گۆشتخۆریی زۆر و قەسابخانە دروستكردن، لەگەڵ ئامانجی مرۆڤدۆستانە و ئازادیخوازانەی كۆنگرەدا نایەتەوە. ناكرێ، كۆنگرەیەكی ئەوتۆ بە شێوازێك ببەسترێ، كە شێوازیی بەڕێوەچوونەكەی لەگەڵ ئامانجەكانیدا بكەوێتە ناكۆكییەكی هێندە گەورەوە، كە ئامڕازەكانی و بەڕێوەچوونەكەی بەشێك بێت لە فەشەلی گریمانەكراوی ئەنجامەكانی و هەر لەسەرەتاوە متمانەی جەماوەریی بەخۆی سست بكات.
هەر لە درێژەی ئەمەشدا، پێویستە ئەوەش بەیاد بهێنێنەوە، كە ئەم كۆنگرەیە نابێت لە كاتی بەڕێوەچوونیدا، كاریگەریی نێگەتیف بكاتە سەر ژیان و گوزەرانی هاووڵاتیانی ئەو شوێنەی كۆنگرەكەی لێدەبەسرێت و گونجاو نییە، سیستەمی بەڕێوەبردنەكەی ببێتە مایەی تێكدانی بەرنامەی خەڵك و هاتوچۆو گرتنی شەقام و ڕێگاكان و ئەو ڕووداو و پەرچەكردارانەی لە ئەنجامی ئەمەوە دەكەونەوە، كە پێشتر ئەمە ڕوویداوە.
دووەم: زمانی فەرمیی و هاوبەش وەك بنەمایەك بۆ كولتووریی نەتەوەیی هاوبەش:
پێویستە لە كۆنگرەدا زمانێكی هاوبەش، یان شێوەزارێك ببێتە زمانی فەرمی بەتایبەتی لە ئاستی نووسینەوەی دۆكترین و بەڵگەنامە فەرمییەكانی كۆنگرەدا. ئەمەش دەمانخاتە بەردەم هەڵبژاردنێكی پێشوەخت بۆ بەدیهێنانی كۆدەنگییەك سەبارەت بە زمانی فەرمیی تۆماركردنی بەڵگەنامە و بڕیارەكانی كۆنگرە، بەبێ ئەوەی ئەمە ڕێگربێت لەبەردەم ئاخاوتنی بەشداربووان بە شێوەزاریی لۆكاڵیی خۆیان. هەڵوێست لە ئاست زمانیی فەرمی كۆنگرەدا، پێشزەمینەی هەڵوێستێكە بۆ بەفەرمیكردنی زمانی ستانداردی نەتەوەیی و ئەمەش سەرەتایەكی گرنگە بۆ ئامادەكاری نەوەكانی داهاتووی كوردستان تا شوناسیی خۆیان لە چوارچێوەی زمانێكی ستانداردی نەتەوەییدا، دابڕێژن. ئەمە جگە لەوەی بناخەیەكی گرنگ لە ڕێگەی شێوەزارێكی هاوبەشەوە، دەبێتە لانكەی پەروەردەیەكی نەتەوەیی و ڕاگرتنی شوناسێكی پتەو لەسەر لەخۆتێگەیشتنێكی فراوانتر لەوەی كۆمەڵگای لۆكاڵیی دەیخاتە بەردەم تاكی كورد و لە هەمان كاتیشدا سڕینەوەی ستەمكارانەی ئەم شوناسە لەلایەن سیستەمە داخراوەكانی تر و پرۆسەكانی وەك بە عەرەبكردن و بە فارسكردن و بە تورك كردن، كە لە ڕێگەیانەوە، كورد بە ئەویتر كراوەو دەكرێت.
سێیەم: شێوازیی پەرلەمانیانە و یاساییانەی بەڕێوەچوونی كۆنگرە:
دەكرێ شێوازیی بەڕێوەچوونی كۆنگرە، بۆ پتەوكردنی ڕەهەندیی یاسایی و جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان لە یەكتر، شێوازێكی پەرلەمانیانە بێت، كە تیایدا و لە ڕۆژەكانی یەكەمدا سەرۆك و دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان لەسەر بنەمای بەشەكانی كوردستان، یان هەر بنەمایەكی تر، هەڵبژێردرێن و دەنگیان پێبدرێت و ئەندامەكانیش لە كۆی ئەندامانی لایەنە سیاسییەكان و نوێنەرانی دیكەی كۆمەڵگای كوردستانی لە شوێنە جیاوازەكان، پێك بێن و لیژنە جیاوازەكانیان لێپێكبهێنرێن بۆ چالاكبوونیان لەو بوارانەدا كە وەك ئەرك پێیاندەسپێردرێ و خستنەڕوویان لە بەردەم پەرلەمانە كاتییەكەدا. ڕەنگە ئەمە كارێكی ئاسان نەبێت، بەڵام بۆ نەتەوەیەك كە هەرگیز حساب بۆ كەسایەتی نەتەوەیی نەكراوە، گرتنە بەری ڕێگای ئەقڵانیی و دیموكراتیكیانە، نرخدانانێكی مەزنە بۆ خەباتی نەتەوەیی ئەو میللەتە و ساڕێژكردنی برینە قووڵەكانی و ئەمەش ئەو ڕێگایەیە كە لایەنە سیاسییەكان دەتوانن بەهۆیەوە متمانەی لاوازبوو و لەدەستچووی خۆیان بەدەست بهێننەوە. پێكهاتەی پەرلەمانتارانەی كۆنگرە، دەكرێ وەك پێشنووسێكیش بێت بۆ چێكردنی هەر جۆرە پەرلەمانێكی داهاتووی ویلایەتە یەكگرتووەكانی كوردستان.
چوارەم: خۆبەدوورگرتن لە ڕەگەزسالاری و حزبسالاری:
زۆر گرنگە ئەم كۆنگرەیە لەدوو خاڵی نێگەتیڤ خۆی بەدوور بگرێت: یەكەم نەبێتە كۆنگرەیەكی پیاوسالار و ڕێژەی بەشداربوونی ژنان تیایدا بە ئاستێك بێت، كە وەڵامدەرەوەی بوون و بەشداریی و خەباتی خانمان و دایكانی ئەم وڵاتە نەبێت. پێویستە ئەقڵی كارا لە كۆنگرەدا، حسابی ئەوە بكات، كە نەتەوە، یەك ڕەگەز نییە و یەكڕەگەزانە بیركردنەوە لە نەتەوە هۆكارێكی ڕاستەوخۆی بەرهەمهێنانەوەی كۆی ئەو ستەمانەیە كە پیاوسالاریی و نێرسالاری بە درێژایی مێژوو لە دژی ڕەگەزەكەی تر بەرهەمهێناون و ئەوانی خستۆتە پەراوێزی مێژووەوە.
دووەم خاڵ ئەوەیە كە نابێت كۆنگرە، حیزب سالارانە بێت و بەشداربووان تەنیا لە ئەندامانیی لایەنە سیاسییەكانی پارچەكانی كوردستان، پێك بێت. چونكە ئەمە لە قورسایی نەتەوەییبوونی كۆنگرە كەم دەكاتەوە و متمانەی گەلی كورد بەم چالاكییە لاواز دەكات. لەسەر ئەم خاڵە زۆر ناوەستم، چونكە ئەزموونەكانی پێشتر لە ئاستی لۆكالیدا، لە یادی خەڵكدان و ئەنجامگەلێكی باشیان نەداوە بەدەستەوە.
پێنجەم: ڕووكردنە داهاتوو بەلەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندییە نەتەوەییەكان:
گرنگە ئەم كۆنگرەیە ڕووی لە داهاتوو بێت، نەك ڕابردوو. لەم ڕوانگەیەشەوە پێویستە كۆنگرە لە بڕیارەكانیدا، بەرژەوەندیی نەوەكانی داهاتوو لەبەر چاو بگرێت و سنوورێك دابنێ لە بەردەم چۆنێتی هەڵسوكەوتكردنی نەوەی ئێستا لەگەڵ سامانە نەتەوەییەكاندا، كە نەوەكانی داهاتووش، مافی سروشتیی خۆیان و پشكی ڕەوای خۆیان تیایدا هەیە. بەبێ ڕەچاوكردن و گرتنەبەری ڕەهەندی ستراتیژیانە و دوورمەودایانەی داهاتوو، كۆنگرە ناتوانێت بەرژەوەندیی نەتەوەیی بۆ داهاتووی كوردەكان دەستنیشان بكات و شتێك نابێت لایەنەكان پێوەی پابەندبن تا هەریەكەیان لەلای خۆیەوە لە كارنامەی سیاسیی خۆیدا و لە كۆمەڵگای لۆكاڵیدا، كاری بۆبكات و بیكاتە بەشێ لە پەروەردەی نەتەوەیی و نیشتیمانی.
شەشەم: هەڵوێستی ڕاشكاو لە ئەوانیتر وەك خاوەن شوناسی نەتەوەیی، بەبێ گەڕانەوە بۆ ڕابردوو:
بە هەمان شێوە پێویستە كۆنگرەی نەتەوەیی هەڵوێستێكی ستراتیژیانە لە نەتەوە دراوسێكانیتر و دەسەڵاتەكانی ناوچەكە وەربگرێت، كە زیاتر ڕەنگدانەوەی گەورەیی نەتەوەیی كوردەكان بێت، نەك پەرچەكرداریی سایكۆلۆژیی لە ئاست مێژووییەكدا كە ئەمانی خستۆتە پەراوێزە و ئەوانیتریشی كردۆتە سەردەستە. بەمجۆرەش پێویستە كۆنگرە، هەڵوێستی كوردیانەی خۆی لە ئەوانیتر، كە وەكخۆی خاوەن كەرامەتیی مرۆیین، وەربگرێ و ئەو هەڵوێستە بخاتە پلانێكی ستراتیژیی تری پەروەردەییەوە، تا پاش چەند نەوەیەك سوودەكەی بۆ بەرەی مرۆڤایەتی لە كەمكردنەوەی توندوتیژیی و بەشداریی لە ئاشتەوایی ناوچەكەدا، ڕەنگبداتەوە. لە ئاستیی حكومەت و پێوەندییە سیاسیی و بازرگانیی و ئەوانەش كە لە پاشە ڕۆژدا دروستدەبن، هەڵوێستێكی دیپلۆماسیانە لەسەر بنەمای دانپیانانی دوولایەنە بە مافی یەكتر و پاراستنی بەرژەوەندیی یەكتر و ڕێزدانان بۆ ڕێككەوتنە فەرمییەكانی نێوان گەلان و حكومەتەكانیان، بە لەبەرچاوگرتنی مافی هاوسێیەتی و نزیكایەتی كولتووریی و ئایینی، وەربگرێت.
ئەو مێژووەی كوردەكانی لەگەڵ نەتەوە دراوسێكانیدا گەیاندووە بەم ڕۆژگارە، ئەو ستەمەی لە سایەی دەوڵەتەكانی دراوسێكانیدا، چەشتوویەتی، میراتێكی خراپ و ناسوودمەندیی بۆ ئێستا دروستكردووە و ئەقڵ و ژیریی مرۆیی ڕێگەمان پێنادات كە بمانەوێ ببێتە میرات بۆ پاشەڕۆژیش تا نەوەكانیتریش لە هەردوو لا، بەو كێشانەوە سەرقاڵ و بەقوربانیی بكات، كە نەوەكانیتر لە پێشوودا و لە ئێستاشدا بەدەستیانەوە دەناڵێنن. ئێمە هیچ قازانجێكی نەتەوەیی و مرۆیی ناكەین، بەوەی نەوەی داهاتوو گیرۆدەی میراتێك بكەین، لە گرژی و غەدر و ستەمكاری، كە بۆخۆمان تا سەرئێسقان لێی زەرەرمەند بووین و زۆرێك لە وزەی مرۆیانەمانی بەفیڕۆداوە. ئاشتییەكی ڕێژەیی و بچكۆلەی گریمانەكراو و دڵنیا لە داهاتوودا، سەدهەزارجار باشتر و ژیرانەترە، لە بردنەوەی شەڕێكی گەورە و تۆڵەكردنەوەیەكی بچووك..
دەكرێ ئەم كۆنگرەیە كار بكات بۆ بە واقیعیكردنەوەی ئەویتر لە فۆرم و قەبارەی خۆیدا، نەك خۆبچووككردنەوە لەكاتی ڕووبەڕووبوونەوە و شەرمكردن لێی، نەك خۆ هەڵاوساندن و گیڤبوونەوە لە وەختێكدا كە سوور دەزانیت هیچت لەدەست نایەت. لەسەر بنەمای بە واقیعیكردنەوەی ئەویترەوە، دەكرێ هەموو پەیوەندییە گرژەكان و بەدگومانیەكانی كورد لەگەڵ ئەوانیتر، بكرێنە پەیوەندیی گفتوگۆئامێز، كە كورد بە هەمان مافی چوونیەك و یەكسان و بە هەمان ڕاستیی ڕێژەییەوە، تیایدا بەشدارە، بەبێ ئەوەی پێویستیی بەوە هەبێت بەمەبەستی ڕازیكردنیان لە ئاست ئەوانیتردا كەمێك لە مافەكانی خۆی بكشێتەوە.
لە ئاستی ناوخۆشدا، پێویستە كۆنگرەیەكی ئەوتۆ، میساقێكی نەتەوەیی مۆربكات بۆ قەدەخەكردنی هەرجۆرێكی شەڕ، یان پەنابردن بۆ هێز و ئابڕووبردن و ڕووشكاندنی سیاسیانەی هێز و لایەنە سیاسیەكانیتری هەر هەرێمێك و بەشەكانی دیكەی كوردستان و دووبارەنەكردنەوەی شەڕی ناوخۆیی و خوشك و براكوژیی نەگریس. هەروەها نابێت دەسەڵاتی كورد، بۆخۆی سووكایەتی بە نەتەوەی خۆی بكات و بە هێز و چەك ڕووبەڕووی ببێتەوە و سەركوتی بكات. ئەم شەڕ و توندوتیژیانە لە ئاستیی نێونەتەوەیی و لەبەردەم ڕای گشتیی جیهاندا، زیانێكی ئەوتۆ بە شوناسیی كوردیانەمان دەگەیەنن و لە شكۆی گەورەیی نەتەوەییمان دەهێننە خوارەوە. لە ئاستی ناوخۆ و لەخۆتێگەیشتنی مرۆڤی كوردیشدا، دووچاری بەخۆداشكانەوە و ڕووشكێنی و هەستكردن بە كەمیی و دەروون پشێویمان دەكات.
هەروەها پێویستە ئەو میساقە، هەرجۆرە دەستخستنەناودەستی لایەنی نەیار و بەگومان بە نەتەوەی كورد، لە ئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتیدا، كە زیانی هەبێت بۆ ئاشتیی مرۆیی و سەقامگیریی سیاسیی و هەڕەشە دروستكردن بۆسەر لایەن و هێزی تر، ڕەتبكاتەوە و توانای هەبێت لە داهاتوودا، ئەو لایەنە سزا بدات كە هەستاوە بەكارێكی لەوجۆرە و زیانی بە كەسایەتی نەتەوەیی كوردە هاوزمان و هاوكێشەكانی گەیاندووە و ئەوانی خستۆتە بەرەی غولام، جاسووس و دەستەندەخۆر و ڕیشوەخۆر و خیانەتكارەوە.
حەوتەم: یەكاڵاكردنەوەی پێوەندیی سیاسەت و ئایین لەبەر ڕۆشنایی بەرژەوەندیی نەتەوەییدا:
كوردستان وڵاتێكی فرە ئایین و ئاینزایە. مۆڵگەی كۆمەڵێ ململانێی بەمیرات بۆماوەی ئایینزاكان و لق و پۆپە عەقیدەتی و بڕوادارییەكانیانە، كە ئەگەر ئەو میراتە بكرێتە پێوەر، ئاسۆی چارەسەركردنی كێشەكان و بەشداریی ئاشتیخوازانەی ئایینەكان لە دابینكردنی داهاتوودا، لاواز و بگرە بە زیانی خۆشیان تەواو دەبێت. لەلایەكیترەوە، داهاتوو سەپرایز و موفاجەئەی سڕكەریشی بۆ ئایینەكان پێیە، چونكە گۆڕانە سۆسیۆ كولتوورییەكان و ئەو كاریگەرییە ڕۆژانەییانەی دەكرێتە سەریان، بە توندڕەوانەكردنی ئایین و باوەڕ، یان بە ئاپۆرەكردنی هاووڵاتیان و هاندانیان بۆ هەر ڕەفتارێكی نامەدەنیانە، وەڵامنادرێنەوە. باشترین وەڵامدانەوەی باوەڕداریانە و ئایینیانە، بۆ كێشەكانی داهاتوو، نەرمینواندنی ئایینیانە و گەڕانەوەیە بۆ سرووت و بۆنە ئایینیە ڕەسەنەكان، وەك ئەوەی لە وڵاتە پێشكەوتووەكانی ئەوروپا و ئاسیا، دەبینرێ. بۆیە پێویستە كۆنگرە، ئەوەی لەبەر چاوبێت، كە گرنگە هەڵوێستی خۆی لە ئایین ڕوونبكاتەوە و زۆرترین مافی ئازادیی بۆ بیروڕا و ئایینەكان، بەبێ جیاوازیی، دابین بكات و هەرجۆرە نانەوەی تەفرەقە و بە سەنتەركردنی ئایینی و بە پەراوێزخستنی ئایینزایی، ڕەتبكاتەوە. چونكە هەروەكچۆن تەفرەقەی ئایینی و جیاوازیی ئایینزایی لە ڕابردوودا زیانی بە یەكێتی نەتەوەیی كوردەكان گەیاندووە، ئاواش لە داهاتوودا دەبێتە ڕێگرێكی گەورە لەبەردەم گواستنەوەی كۆمەڵگای كوردستان بەرەو كۆمەڵگایەكی پێشكەوتوو و هاوچەرخ. هەڵوێستی كۆنگرە لە بەشدرایی ئایین لە بڕیاریی سیاسیدا، خۆبەدوور گرتنە لە هەرجۆرە بارگرژییەكی هەرێمەكانی كوردستان، كە بۆی هەیە لە داهاتوودا لەسەر بنەمای ئایینزایی و عەقیدەتیەوە دروست ببێت و یەكەمجار زیانێكی گەورە لەو عەقیدە و ئایینە بدات و دووەمجاریش لە بەرژەوەندییە نەتەوەییەكانی نەتەوەی كورد. ڕشتنی ئاوێكی وا بۆ نەوەكانی داهاتوو، بەمانای سەپاندنی میراتێك دەبێت بەسەریاندا، كە ئێمە ئێستا بۆخۆمان بەدەستییەوە دەناڵێنین. لەبەر ئەوە هەرچەندە ڕۆڵی سرووتیانەو كولتووریانەی ئایین و دامەزراوە ئایینیەكان بەهێز بكرێن و ئازادیی پراكتیزەكردنی ئایین فراوانتر بكرێت، خۆمان لەو كێشە سیاسی و بارگرژییە سیاسی و ئایدۆلۆژییانە بەدوور دەگرین، كە سەرچاوەكەیان لە جیاوازیی عەقیدەتی و ئایینییەوە پەیدا بووە و دەبێت ڕەنگدانەوەكانیان لە سیاسەتیشدا تەحەموول بكرێن، بەڵام بەدژی سیاسەت و ئایین دەكەونەوە، چونكە ئایین بنەمایەكی بڕواداری و سرووشتیانەی هەیە و سیاسەتیش پرانسیپێكی ئەقڵانیی و تیۆری هەیە بۆ ڕێكخستنی پراكتیكیانەی ژیانی كۆمەڵگاكان. ئەم دوو كایەیە تەنیا ئەوكاتە دەتوانن سوودی گشتیی و سوود بەیەكتر بگەیەنن، كە رێز لە سنووری ئەرك و ماف و دەسەڵاتی یەكتر بگرن. هەر كامیان لە بەرخاتری، یان لە ترسی یاخود بۆ دوورخستنەوەی ئەویتریان، دەست لە مافەكانی خۆی بكێشێتەوە، یان چاوپۆشیی بكات لەمافەكانی خۆی، یانژی ئەویتر ناچار بكات بۆ ژێر ئیرادەی خۆی، بە زیانی خۆی و ئەویتریش تەواو دەبێت و كۆمەڵگا دەبێتە بارمتەی هەر جۆرە گرژییەكی ئایدۆلۆژیی نێوانیان.
هەشتەم: ئاشتیی و ئاسایش، وەك نامەی كورد بۆ كۆمەڵگای جیهانی:
ئایا كۆنگرەی نەتەوەیی هیچ چارەیەكی تری هەیە، لەوە زیاتر كە لەبەرامبەر پەیوەندییە دەرەكییەكانی و كۆمەڵگای مرۆیی و ڕای گشتیی جیهانیدا، خۆی وەك فاكتەرێكی بڕواپێكراو، هەرێمێكی ئابووریی بەهێز و بەرەیەكی ئاسایش و ئاشتیخواز، بناسێنێت؟ ئەزموونی سەدەی بیستەمی كورد لە شۆڕش و بەرەنگاربوونەوەكانیدا، ئەو زیانانەی لێیكەوتوونەتەوە و ئەو ئەنجامانەی لێیكەوتونەتەوە لە پیرۆزكردنی توندوتیژی و بووژانەوەی جۆرەكانی دوژمنداریی و توندڕەوی، هەروەها دوورخستنەوەی دۆست و هاوڕێیانی كورد لە ئازادیخوازانی جیهان و ناوچەكە، ئاماژەیەكی ئەوتۆمان دەدەنێ كە دووبارەكردنەوەی ئەو ئەزموونە، هەرچەندەش دەستكەوتە كاتییەكانی بەرچاو بووبن، بەڵام لە ئاستی ستراتیژیی و بۆ داهاتووی نەتەوەییمان، زیانبەخش دەبن. لەبەر ئەوە پێویستە كورد سیمای لۆكاڵیانەو جیهانیانەی خۆی بگۆڕێت و ناوچەكە بكاتە شوێنی سەرنجڕاكێشان و ئاوەدانیی و ئاساییش. بەم مانایەش، ئەم كۆنگرەیە پێویستە چەندە خۆڕزگاركردن بێت لە ڕابردوو، بە هەموو ڕەهەندەكانییەوە، ئەوەندەش خۆئامادەكردن بێت بە هەموو ڕەهەندەكانییەوە. وا چاوەڕواندەكرێت، كۆنگرەیەكی ئەوتۆ، نامەیەكی ڕوون و ئاشكرا بۆ كۆمەڵگای نێونەتەوەیی بنێرێت و ڕۆڵی ئاییندە خوازانەی كوردەكان لە ناوچەكەدا، بۆ جیهان ڕوونبكاتەوە.
نۆیەم: هەڵوێست لە سەرمایەدارییەتی بێدەروەست و بەرپرسیاركردنی سەرمایەداران:
پێویستە ئەم كۆنگرەیە لە هەمان كاتدا كە بیر لە بەرژەوەندیی گشتیی هەنووكەیی و پاشەڕۆژی كوردەكان و كوردستانیەكان دەكاتەوە، لە هەمان كاتیشدا بنەمایەكی یاسایی و ئەركمەندانە بۆ چۆنێتی سنوورداركردنی هەرجۆرە هێزێك دابنێ، كە لە دواڕۆژدا بۆی هەیە بەرژەوەندییەكانی خۆی بخاتە سەرووی بەرژەوەندیی نەتەوەییەوە. لە ئێستادا ئەو هێزەی ئەمكارە دەكات و بەدەر لە بنەما ئاكاری و مرۆیی و ژینگەیی و مافناسییەكان، خۆی وەكو دەسەڵاتێك لەناو دەسەڵاتی فەرمیی كۆمەڵگادا مانیفێست دەكات، هێزی ئابووری و سەرمەیەداریەتی دڕندەی بێدەروەستی كوردە، كە لە هەمان كاتدا بە هۆی هاوكار و شەریكەكیانیەوە لە دامەزراوە نەتەوەیی و حكومی و فەرمییەكاندا، دەرگای ئاوەڵاكردووە بۆ سەرمایەدارانی مشەخۆر و كۆمپانیای زەبەلاحی بیانی، كە بەبێ هیچ ئیلتیزامێك بۆ كۆمەڵگای كوردستانی و مافی بەهرەمەندبوونی مرۆڤی ئەم وڵاتە، خەریكی مژینی وزە و سامانی ئابووریی كوردستانە، كە پشكێكی گەورەی مافی خەزنكراوی نەوەكانی داهاتووە و دەبێت بە خەزنكراویش بمێنێتەوە. من چاوەڕوانیی هیچ بڕیارێكی پراكتیكی لەمبارەیەوە لە كۆنگرە ناكەم، بەڵام پێویستە هەڵوێستێكی ئەخلاقیانە و ویژدانیانەی لەم فۆرمە سەرمایەداریەتە دڕندەیە وەربگرێت و سنوورە ئەخلاقییەكانی دەستنیشان بكات، چونكە ئەو سیستەمە سەرمایەدارییەتە بۆخۆی هیچ ئەركێكی ئەخلاقیانە و ویژدانیانەی لە ئاست ئەم كۆمەڵگایە و مرۆیەكانی لەبەرچاو نەگرتووە و ناگرێت. پێویستە ئەم كۆنگرەیە، ئەوە بەبیری سەرمایەدارانی مشەخۆر بخاتەوە، كە لە هەرشوێنێكی كوردستاندا دەروەستن بە ڕەچاوكردنی بەرژەوەندیی نەتەوەیی هاووڵاتیان و بەشداریكردنی كردەیی لە گەشەپێدانی مرۆیی و ئابووری و دامەزراوەیی و تەندروستیی و كوردستان و پشكدارییان لە خستنەسەر سامانی نەتەوەیی و سندووقی دەرامەتی هاووڵاتیان لە بوارەكانی عەدالەتی كۆمەڵایەتی و كەمكردنەوەی بێكاری و هەژاری بەسەر پەرشتیی حكومەت و یەكە ئیدارییەكان. كۆنگرەی نەتەوەیی، بەبێ زاڵكردنی ویستی نەتەوە بەسەر ویستی ئەوانەدا كە سامان و خاكی نەتەوە بۆ مەبەستیی تایبەتیی خۆیان بەكار دەهێنن، كۆنگرەیەك دەبێت ڕێگای گورگایەتیكردنی سەرمایەداران بە كراوەیی دەهێڵێتەوە.
كۆتایی:
هیچكامێك لەم پێشنیار و بیرخستنەوانە، نەشیاو نین، هیچكامێكیشیان ڕێگرێكی مەترسیدار لەبەردەمیاندا نییە، لانیكەم لەبەردەم قسەكردن لەبارەیانەوە. ئێمە قسەمان لەسەر كۆنگرەیەكی ئایدیاڵی و نمونەیی نەكردووە، بەڵكو قسەمان لەسەر ئەو خاڵانە كردووە كە تەنیا بە كەمترین قازانجی نەتەوە، شەرعییەتی نەتەوەیی بەو چالاكیە دەدەن، كە پێویستە تازەكەرەوە و زیندووكەرەوە و بووژێنەرەوەی ڕۆحیی نەتەوەیی و مرۆییانەی كوردیانە بێت تا لە سنوورە لۆكاڵی و پێكهاتە كولتووریی و عەشیرەییەكانی خۆی، دەرباز ببێت و كولتوورێكی نەتەوەیی بەرفراوانتر تەرویج بكات، كە شایانی قوربانیی و خەباتی كوردەكان و كوردستانیەكانی ترە. هیوادارم، ئەم كۆنگرەیە، نەك لە ئێستادا و لەكاتی بەستیندا، یاخود پاش تەواوبوونی، بەڵكو دوای بیستوپێنج ساڵیتر، كە گۆڕانێكی مەزنی ئابووری و سیاسی و كولتووری لە ناوچەكەدا ڕوو دەدات، شایانی ئەوە بێت لەلایەن نەوەكانی پاشە ڕۆژەوە بۆ یەكەمجار ڕەخنەی لێبگیرێت و ئەندامانی ئەم كۆنگرەیە وەك ئەو قارەمان و دەستپێشخەرانە ناویان بێت، كە كوردستانیان فڕێدایە ناو داهاتووەوە.