çekdaranî pekeke rêgr bûn le awedanikrdineweyi (195) gundî sinûreke

 

qutabixaneyi qubehan û kenîse û mzgewtî gewreyi amêdî nojen dekrênewe

 

amêdî mezntirîn qezayi sinûrî parêzgayi dhoke û 28%î rûberî parêzgayi dhok pêkdehênêt û naḧyekanî (şêladzê û dêreluk û serseng û bamerrinê û kanî masê û çemanikê) û 356 gund le xoyi degrêt û çendîn şwênewarî mêjuwî konî têdaye û topografiyakeyi be şêweyeke senterî amêdîyi kon natwanrêt ziyatir berfrawan bikrêt, govarî gullan dîdarêkî legell warşîn berwarî qaymqamî qezayi amêdî encam da, lêreda deqî wellamekanî dexeyinerrû.

 

 

* qezayi amêdî topografiyayekî ciyawazî heye û yekêke le şare dêrînekanî kurdistan û xawenî çendîn şwênewarî giringe û xawenî medreseyekî zor dêrîne, aya çon mamelle legell ew topografiya giringe û parastinî ew şwêneware kone krawe? aya pêgeyi amêdî le mêjûda çon ḧîsabî bo dekrêt?

- qezayi amêdî nawend û senterî mîrinşînî badînan buwe û çendîn şwênewarî giringî lêye û şwênewarî heye bo dû hezar sall pêş zayîn degerrêtewe, wek dergayi amêdî û kenîseyek lenaw senterî şarekeda û mzgewtî gewreyi amêdî ke yekêke le şwênî 'îbadetekan le serdemî mîtanî w.. tad, herweha qutabixaneyi qubehan yekêk lew qutabixane giring û diyarane buwe ke leser astî rojhellatî nawerrastda û derçuwanî ew qutabixaneye le zanikoyi eziher wergîrawn, parêzgayi dhok le rêgayi qaymqamiyetî amêdîyewe giringiyekî zor û taybetî be şwênewarekanî sinûreke dawe û le êstada dergayi amêdî be hawkarîyi darayî kunisûllîyeyi emirîka nojen dekrêtewe, herweha medreseyi qubehan û kenîseyi kon û mzgewte konekeyi amêdî be hawkarîyi darayî kunisûllîyeyi ferenisî û be harîkarîyi rêkxirawî fas êksprês û êv poyp nojen dekrênewe û le êstada le qonaẍî dîrasekrdindan û le beharî sallî dahatûda ew sê şwêneware giringe nojenikrdineweyan dest pê dekat .

* astengêkî dîke ke rêgre le berdem ziyatir awedanikrdineweyi amêdî û naḧîye û gundekanî, bûnî çekdaranî pekeke û ew şerr û pêkdadaneye ke legell supayi turkiya lem nawçeye rû deden, herweha topbaran û hêrşe asmanîyekanî turkiya bo em devere, aya taçend bûnî çekdaranî pekeke rêgr buwe le berdem awedanikrdineweyi gundekanî em devere û naseqamgîrîyi eminî le amêdî drust krduwe?

- be şêweyekî gşitî çendîn dever û şwên le herêmî kurdistan û beşêk le sinûrî parêzgayi dhokîş be hoyi hebûnî çekdaranî pekeke û ber bordûmanî frrokekanî turkiya kewtûn, boye ḧkumetî herêmî kurdistan natwanêt kar û prroje xizimeguzarîyekanî bepêyi pêwîst têda encam bidat. lew şwên û sinûraneyi ke zortirîn ziyanî lew ruwewe pêgeyşituwe sinûrî qezayi amêdîye ke ta êsta (195) gundî sinûrekeman netwanrawe awedan bikrêtewe, emeş buwete hoyi eweyi ke xellkî ew gundane cge leweyi rûyan le naḧye û senterî qezake krduwe, hawkat be hoyi çekdaranî pekeke xellkî ew gund û şwênane le ruwî kşitukallî û baxdarî û geşitiyarî zor zerermend bûn û karîgerîyi xirapî leser qezake hebuwe.

* leber eweyi topografiyayi amêdîyi kon zor zeḧmete frawan bikrêt, le darrşitinî masterplanî amêdîda hewll dra master planeke be şêweyek bêt le dereweyi amêdîyi kon masterplaneke frawan bikrêt, be hawşêweyi herdû qezayi akrê û rwandz, aya ta çend em master plane cêbecê krawe?

- wek senterî qezayi amêdî şwênewar û şwêne mêjuwîyekanî lenaw masterplanî amêdî destinîşan krawn û bo kes nîye destkarîyan bikat, bellam le naw ew masterplaneyi bo amêdî drust krawe le beşî xwareweyi amêdîyi kon şwênî guncaw bo berfrawanbûn û nîşitecêbûn terxan krawe û bepêyi masterplaneke kar leser awedanikrdinewe û berfrawanbûnî şareke krawe, hawkat lenaw masterplanekeda şwênî geşitiyarîyş destinîşan krawn û ḧkumetî herêm lew beşî masterplaneyi bo nîşitecêbûn terxan krawe, twaniyuyetî karu prroje xizimetguzarîyekanî têda cêbecê bikat û beriname û plan berdewame bo ziyatir geyandinî xizimetguzarîyekan be danîşituwanî qezayi amêdî û hemû naḧye û sinûrekeyi .

* le kabîneyi noyemî ḧkumetî herêmî kurdistanda, amêdî yekêke lew nawçane ke bayexêkî zorî pê drawe û çendîn prrojeyi giringî têda encam drawe, be taybetî dwayi tewawbûnî projeyi aw, drustkrdinî nexoşxaneyekî gewre û herweha prrojekanî rêgawban û xizimetguzarîyekanî dîke, aya ew prroje giring û diyarane çîn ke le maweyi çwar sallî kabîneyi noyem bo amêdî encam drawn?

- lekabîneyi noyemda le serdanî cenabî mesirur barizanî serokî ḧkumetî herêmî kurdistan bo qezayi amêdî rezamendî leser çendîn prrojeyi xizimetguzarî giring û stiratîjî da û ew prrojane xoşbextane her hemuwî kewtûnete bwarî cêbecêkrdinewe. le maweyi çwar sallî rabrduwî kabîneyi noyem (197) prroje le sinûrî qezayi amêdî çûnete bwarî cêbecêkrdinewe be gujmeyi ziyatir le (300) miliyar dînar, le hemûyan giringtir prrojeyi wêstgeyi karebayi haydropawer bû, ew prrojeye (96%)î tewaw buwe û prrojeyi nexoşxaneyi (100) qerewêlleyî le naḧyeyi dêreluk be birrî (64)miliyar dînar lelayen rêzdar mesirur barizanî berdî binaẍeyi bo danrawe û ta êsta (58%)î cêbecê krawe. ew prroje xizimetguzarîyekanî qezayi amêdî ke kariyan leser dekrêt le sêkterî xizimetguzarîyi ciyaciyan wek rêgawban, aw û awdêrî, kareba, geşituguzarî û perwerde û tendrustî w.. htd.

* amêdî yekêke le nawçe geşitiyarîye cwanekanî kurdistan û 'êraq û le seraniserî 'êraqewe geşitiyaran rû le hawînehewarekanî em nawçeye deken, aya bêcge lew astenganeyi çekdaranî pekeke bo geşitiyarî lem nawçeye drustî krdûn, taçend bayex be prroje geşitiyarîyekanî em nawçeye drawe? aya masterplanî geşitiyarîtan bo em devere darrşituwe?

- sererrayi asteng û bûnî çekdaranî pekeke lew sinûreda, yekêk le amanc û berinamekanî kabîneyi noyem giringîdane be kertî geşituguzarî bo ew mebeste û brewdan bew bware be hawkarîyi berrêweberî gşitîyi werberhênanî parêzgayi dhok prrofaylêkî taybet bo kar û prrojeyi geşitiyarî le qezayi amêdî amade krawe, ke lew prrofayleda nzîkeyi (63) prroje diyarî krawn, ew prroje geşitiyarîyane amaden bo her werbehênerêk biyewêt prrojeyi xizimetguzarî cêbecê bikat û hendêk lew prrojaneyi rageyandrabûn çûnete bwarî cêbecêkrdinewe, bo nmûne tlîvrîkî çiyayi gara û hotêlêkî hawçerxî geşitiyarî le naḧyeyi serseng ke ta êsta (80%)î tewaw buwe û prrojeyi hutêlî solav le senterî qezayi amêdî û çendîn prrojeyi geşitiyarî le naḧyeyi dêreluk êsta kariyan leser dekrêt.

* bûnî rêgawbanî baş hengawêkî zor giringe bo qezayi amêdî û perepêdanî geşitiyarî, aya ew prrojaneyi rêgawban lem devere çîn ke encam drabin û ewaneşî ke le berinamedan çîn?

- bepêyi plan û berinameyi kabîneyi noyem rêgawban giringî zor û taybetî pê drawe, çendîn prrojeyi giring û stiratîjî le sinûrî qezayi amêdî çûnete qonaẍî cêbecêkrdin, bo nmûne lew prroje giring û stiratîjîyaneyi lem sinûre karî leser dekrêt, tonêlî metîne bo bestineweyi naḧyeyi serseng û bamerrinê be naḧyeyi kanî masî û derwazeyi serizêrrê nêwedulletîye û rêgayi dûsaydî derwazeyi serizêrrê bo kanî masî dîzayinî tewaw buwe û le qonaẍî yekemda le ayindeyekî nzîkda heşit kîlometirî deçête bwarî cêbecêkrdinewe.

* amêdî wek deverêkî kwêstan û sirûşitî, jîngeyekî lebare bo kşitukall betaybetî miywekanî wek sêw, gwêz, ke tewawî ew miyweyane pêwîstiyan be pleyi nzimî hewa heye, herweha jîngeyekî lebarî heye bo perepêdanî samanî ajellî, masî, pelewer, heng, aya ta çend lem bwarane weberhênan krawe û pere be kertî kşitukall drawe?

- yekêk lew kertaneyi lew sinûreda zor giringe, kertî çandine betaybet le bwarî baxdarîda çendîn berhemî nmûneyî hen wek sêw û tirê û henar ke leser astî herêmî kurdistan berhemî zor û corî baş û nayabe, be şêweyekî gşitî berhemekanî miywecatî zstane be hoyi nzimîyi pleyi germa û sermayi nawçeke zor şiyaw û berhemdare her bo nmûne gwêz, le sallî rabrdû cenabî serokî ḧkumet bo nîşandan û bebazarrkrdinî berhemî miyweyi herêmî kurdistan bo pallpşitîyi cûtiyaranî kurdistan sêwî sinûrî qezayi amêdî wek brandêk be wllatanî dereweyi nasand, her boye lelayen ḧkumetî herêmewe planêk heye bo ziyatir geşekrdinî kertî kşitukall, betaybet mêwecat le qezayi amêdî û kertî ajellî û pelewer û bexêwkrdinî masîş.

* aya le amêdî hîç dameziraweyekî xwêndinî balla, zaniko, yan peymanga heye, eger nîye aya le berinametan heye wek qezakanî dîke damezirawekanî xwêndinî balla lem qezayeş hebêt?

- wek beşêkî zanikoyi dhok ewe kolîjî perwerdeyi binyad û peymangayi poletekinîkî ke le çwar beş pêkhatuwe le qezayi amêdî heye, bellam tmûḧî ême lewe ziyatire ke lew sinûre berfrawane zanikoyek, yan çend kolêjêkî dîkeyi lê bikrêtewe .

* bayexdan be parastinî serçawekanî aw û drustkrdinî bendaw hengawêkî giringe bo deverî amêdî, aya hîç bendawêk le sinûrî qezayi amêdî heye? yan hîç hengawêk bo drustkrdinî bendaw lem devere heye?

- le çwar sallî rabrduwî kabîneyi noyemda kar leser çendîn prrojeyi bendaw û pont le sinûreke krawe, lewane bendawî sple2 le gundî gulî le naḧyeyi bamerrinê be gujmeyi ḧewt miliyar dînar drust dekrêt, herweha nojenikrdineweyi bendawî bêdehî ke le sallî 2011 drust krawe û bo çareserkrdinî ew grft û kêşaneyi heye, êsta karî nojenikrdinewe têyda destî pê krduwe û sê bendawî biçûk le gundî sîdave û zêwe le naḧyeyi bamerrinê êsta kariyan têda dekrêt û plan heye dû bendawî dîkeyi gewre le sinûrî qezayi amêdî drust bikrêt.