dezgayi xêrxwazîyi barizanî leser raspardeyi serok barizanî be hanayi lêqewmawan û awarekanî rojawayi kurdistanewe hat, emeş ḧalletêkî çawerrwanikraw bû le dezgayek ke karî xêrxwazî krdote naw û nawnîşanî xoyi û lem ruwewe drêxî nekrduwe bo xizimetî xellkî aware û penahendekan, betaybetî xizimetêkî berçawî awarekanî rojawayi kurdistanî krduwe. bo qsekrdin leser prroje û kar û çalakîyekanî dezgayi xêrxwazîyi barizanî bo kurdanî rojawa em dîdareman legell musa eḧmed serokî dezgayi xêrxwazîyi barizanî encam da .

xizimetkrdinî awarekan be erk w
berprsiyarêtîyi xoman dezanîn

ta êsta 400 ton hawkarî lelayen rêkxirawekemanewe geyendrawete rojawayi kurdistan



* legell destpêkrdinî hêrşe serbazîyekanî turkiya bo ser rojawayi kurdistan bo carêkî dî kurdanî rojawa aware û derbeder bûn û jmareyekî zorî xellkî svîl dûçarî nehametî û derbederî bûn, aya êwe weku dezgayi xêrxwazîyi barizanî ta çend yarmetîderî kurdanî rojawa bûn û ta çend be deng dawakarî û xwastekaniyanewe hatin?
- her le seretayi drustibûnî rûdawekanî rojawayi kurdistanewe cenabî serok barizanî rayspardîn ke rêkxirawî xêrxwazîyi barizanî hemû hewll û twanakanî xoyi bixategerr bo xizimetkrdinî kurdanî rojawa û le naw xudî rojawada. çunike bedaxewe bînîman beşêkî zorî rêkxirawekanî ser be netewe yekgrtuwekan û rêkxirawe nêwdewlletîyekan dwayi rûdanî ew karesate karekaniyan sirrkrd û beşêkî zorîşiyan ewêyan cêhêşit, emeş erkî êmeyi qurstir krd, bo eweyi hem hawkarî bigeyenîn û hem peyamêkîş bigeyenîn ke ew xellke aware nebêt, çunike penaberbûnî ewan carêkî dîke bo herêmî kurdistan karesate miroyiyeke gewretir dekat. le rastîda ême peywendîman heye legell layene peywendîdarekanî rojawayi kurdistan û legell xudî xellkekeş peywendîman heye, hemîşe le ḧalletî lem şêweyeşda xellkî çawerrwanî eweyi le dezgayi xêrxwazîyi barizanî hebuwe ke be hanayanewe biçêt, ke le rastîda ême be hawkarî nazanîn, bellku be erkî dezanîn leser rêkxirawî xêrxwazîyi barizanî, çunike çon em rêkxirawe bo hewlêr û dhok û slêmanî û hellebiceye, be heman şêwe bo qamîşlo û grê spî û ḧeseke û bo mardîn û diyarbekr û bo mehabad û sine û hemû şwênêkî kurdistane. êmeş pêşitir bîniyumane ke xellkî katêk karesatêkî lem şêweyeyi lê deqewmêt, hemîşe pena bo dezgayi xêrxwazîyi barizanî debat, eme mayeyi serberizîye bo ême û karmendekanman ke twaniyumane guzarşit lem nawe gewreye bikeyin ke nawî (barizanî)ye ke çon xellkî be friyadrresiyan zaniywe, êstaş em rêkxirawe bibête çetirêk bo ew kesaneyi bedaxewe duçarî karesat debin. bo wellamî prsiyarekeşitan ême le maweyekî kemda birrêkî başî hawkarîman geyande rojawayi kurdistan û rastewxo tîmekanman le ḧeseke û 'amuda û dewruberî qamîşlo destiyan be dabeşkrdinî hawkarîyekan krd, legell ew şwênaneyi dîke ke awarekan rûyan tê krdbû, betaybetî le serê kanî û grê spî, emeş karîgerî başî hebû, çunike dwayi ême rêkxirawî dîke hatin û xellkî xoşman hawkar bûn bo kokrdineweyi hawkarî. lem rwewe ême sê karwanî hawkarîman geyanduwe û le êstada serqallî rewanekrdin û geyandinî karwanî çwaremîşîn. bew pêye ta êsta ziyatir le 700 ton hawkarî geyendrawete rojawayi kurdistan ke le seta 65î ew hawkarîyane dezgayi xêrxwazî barizanî ew hawkarîyaneyi dabîn krduwe. ke wecbeyi yekemî hawkarîyekanî ême brîtî bû le dabînikrdinî pêdawîstî bo (5000) xêzan ke nzîkeyi 25 hezar kesin, legell dabînikrdinî çendîn ton derman ke leser daxwazîyi xoyan dabîn krabû. be heman şêwe desteberkrdinî 20 hezar betanî ewîş leser daxwazîyi xoyan bû. ew xorakeyi bo xêzanekanîş dabîn krabû, 11 madideyi xorakî têda bû, le heman katda be kwallîtîyekî zor baş 145 ton xorakman legell xoman brdbû. legell dabînikrdinî şîr û ḧefazeyi mindallan, herweha dû barî çwar tenî dermanman legell xoman brdbû. le heman katda awîşman legell xoman brdbû, ke ewîş leser dawayi xoyan bû. kewate detwanîn billêyin ta êsta 400 ton hawkarî lelayen dezgayi xêrxwazîyi barizanî geyendrawete rojawayi kurdistan.
* cge le geyandinî hawkarîyekanî dezgayi xêrxwazîyi barizanî bo rojawayi kurdistan jmareyekîş le awarekanî rojawa geyşitine herêmî kurdistan, aya taçend twanîtan pêşwazî lew jmare zoreyi aware biken?
- le rastîda her le yekem rojî hatinî awarekan ême le sḧêla le dû şwênî ciyawaz pêşwazîman lê krdin, ke ew xellkaneş be drenganî şew degeyşitin, çunike lew diyu sinûrewe rêgrîyan lê dekra û hîç yekêk lew awarane be şêweyekî resmî nehatûnete êre û teniya kollepşitîyekiyan pê bû. ewe bû le sḧêla kempî pêşwazîkrdin hebû û xwardinî germiyan bo dabîn dekra. ême her zû dawayi hawkarîman le hawbeşekanman le LDS û CBN krd ewe bû prrojeyekî gewreman legell LDS wajû krd û pêkewe 200 hezar jemî xwardinî germman beser awarekanda dabeş krd, ke hendêykan çwar jem xwardinyan pê dedra, eme le katêkda sê jemeke msoger bû boyan, taweku le kempekanî berederreş û gewîlan cêgîr dekran.
* ba kemêk basî kempî berderreş bikeyin ke le hefteyi rabrdûda msirur barizanî serokî ḧkumetî herêmî kurdistan ew kempeyi beser krdewe, bepêyi zaniyarîyekanî êmeş kempeke nwêye û hemû pêdawîstiyekanî têda nîye?
- lew 15 hezar keseyi rojawayi kurdistan ke lem dwayiyeda aware bûn, zorbeyan le kempî berdereş nîşitecê krawn û teniya 450 xêzaniyan le kempî gewîlanin û beşêkîşiyan lelayen xizimekaniyanewe le kurdistan dawakrabûn bo eweyi layi xoyan nîşitecêyan biken. sebaret be serdanekeyi cenabî msirur barizanî serokî ḧkumetî herêmî kurdistan bo kempî berderreş ewa eme serdanêkî mêjuwîyi bû, çunike maweyekî kem bû ew awarane hatibûn û serdanekeşî leser xwastî xoyi bû û berrêzîşiyan cge le prsînewe le barudoxî awarekan- ke rastewxo serdanî xêmekanî krd- le heman katda kobûneweyi legell encumen û piyawmaqûllanî kempeke krd, herweha legell sercem ew rêkxirawaneyi prrojeyan heye le naw kempî berderreş, ewîş be amadebûnî wezîrî nawxo û parêzgarî dhok, herweha damezirawekanî netewe yekgrtuwekan betaybetî (UNHCR), lewêda berrêziyan dûpatî krdewe ke be hemû layek hawkarîyekî ziyatir pêşkeş bikrêt, betaybetî ke ewe kempêkî nwêye û êmeş le werizî zstan nzîk debînewe. ewe bû ême legell hawbeşekanmanda twanîman wecbeyek newt beser ew penaberaneda dabeş bikeyin, legell sêtêzî metibex û êstaş amadekarî dekrêt bo eweyi mukêt beser ew kempeda dabeş bikrêt, ke bedaxewe ew hawkarîyaneyi le seretawe (UNHCR) dabeşî krdin, mukêtî têda nebû. êstaş beşêkî zorî pêdawîstî dabeş krawn le doşek û betanî û sopa û çole – ke tebaxêkî biçukî newtîye - dezgayi êmeş be hawkarî mangî sûrî îmaratî jeme xwardinêkî beserda dabeş krdûn, herweha jemêkî xorak lelayen WFP dabîn dekrêt. ême berdewam buwîn û berdewamîş debîn û cenabî serokî ḧkumetîş dûpatî krdewe ke eweyi pêman dekrêt drêxî nakeyin. dwatir cge le pêdawîstîye bepelekan em xellkane le ruwî derûnîyşewe pêwîstiyan bew core serdanane heye û xellkeke bew serdane asûde bûn û emeş karîgerî zorî hebû, be ḧukmî îşekeman ême boman derkewtuwe hawkarîyi derûnî hîçî kemtir nîye le hawkarî madidî û dabînikrdinî pêdawîstîye be pelekan. ewe bû hestêkî nawaze layi cenabî serokî ḧkumet û ew mindallaneş drust bû ke be gullewe bo pêşwazîlêkrdinî rawestabûn û le amêziyan grt, cenabî serokî ḧkumetîş diyarî xoyi hebû ke le fllçe û me'cunî didanewe taweku qemselle û pêllaw û diyarî lexogrtibû bo yeke be yekeyi mindallekanî nêw kempeke. be koyi gşitî ême be hemû layek hewllman dawe ke ew xellkane hest biken le nêw mallî xoyandan û emeş zor car cenabî serok dûpatî dekatewe ke debêt ew xellke penaberane hest biken le mallî xoyandan û xellkî kurdistanîş nek her dergayi mallekaniyan, bigire dergayi dllîşiyan bo ew xellkane krdotewe, ewanîş pêwîstiyan bem giyane miroyiye û awrrdanewe û rêzgirtine heye, betaybetî ke debînin serokî ḧkumet û damezirawekanî dîke xoyan be berprs dezanin bo xizimetkrdin û dabînikrdinî pêdawîstîyekanî ewan. raste jiyanî naw kemp û xême asan nîye, bellam ême eweyi le twanamanda buwe, pêşkeşiyan dekeyin û krdûmane.
* ta çi radideyek dwayi serdanekeyi serokî ḧkumet layene peywendîdarekanîş be gurr û tînêkî ziyatirewe kariyan bo xizimetkrdinî awarekan krduwe?
- le rastîda hemû layekiyan leser xet bûn, wek wezaretî tendrustî û betaybetî berrêwberabeyetî gşitî tendrustîyi dhok le yekem rojewe be hawkarî legell rêkxirawekan û be şêweyekî rastewxo pşkinîniyan bo ew xellkane krduwe û ewan le hewllekaniyan berdewamin û eweyi bikrêt, boyan krawe. herweha le berderreşewe karebayan bo dabîn krawe û ew kompaniyayeyi pakuxawênîyi berderreş em xizimetguzarîyeş bo kempeke dabîn dekat. eweyi peywendî be layenî perwerde û qutabixanewe hebêt, ewa ême legell rêkxirawekan leser xetîn û eger kêşeyi tekinîkî drust nebêt, ewa renge be hawkarîyi kunisullgerîyi ferrenisî le naw berderreşda qutabixane bikeyinewe.
* berinameyi dahatuwî rêkxirawî xêrxwazîyi barizanî bo hawkarîkrdinî kurdanî rojawa çîye?
- ême temeninayi ewe dekeyin ke çîtir xellkî aware nebin, herweha ême le hewll û koşşekanman berdewam debîn bo eweyi wek dezgayi xêrxwazîyi barizanî hawkarîyekan bigeyenîne nêw rojawayi kurdistan bo eweyi xellkeke hest bikat ke heman ew hawkarîyaneyan bedest degat ke eger bihataye le herêmî kurdistan bûnaye. bellam be dllinyayiyewe eger naçar bûn û rûyan lêre krd, ewa ême pêşwazîyan lê dekeyin, wek eweyi krdûmane û ême wek rêkxirawekan be erk û berprsiyarêtî xomanî dezanîn ke xizimetî ew xellke bikeyin. dwatir debêt supasî xellkî xoman bikeyin begşitî û kurdanî ême le wllatanî dîke betaybetî caliyeyi kurdî le wllatanî ewrupa ke hawkar bûn bo rêkxirawî xêrxwazîyi barizanî. em rêkxirawe hemû layenêkî lucîstî le esto degrêt, betaybetî ew hawkarîyaneyi le rêyi êmewe kodekrênewe bo eweyi hem biyangeyenîne rojawayi kurdistan û hem lêreş pêşkeşî awarekanî bikeyin. heruha bedaxewe doxî herêmî kurdistanî wek sallanî 2010 û 2011 û 2012 nîye ke helî kar zor bêt û ew awarane bitwanin bo xoyan kar biken, boye giringe drêje bew hawkarîyane bideyin betaybetî le bwarî xorak û cluberg û şîrî mindallan, emane zor giringn, çunike em babetane le nêw hawkarîyekanî rêkxirawekanî netewe yekgrtuwekanda nîn.
* wa diyare ke jmareyi awarekan zorin û êweş erkêkî gewretan le estoye, çon karekanî xotan dabeş krduwe?
- le rastîşda hêşita miliyonêk û 100 hezar aware le kurdistanda hen û ziyatir le 39 kempî aware le herêmda hen û ême îdareyi sercem kempekanî hewlêr û kempî berderreşîş îdare dekeyin. herweha jmareyekî dîkeyi awarekan le dereweyi kempekanin. dwatir ême prrojeyi azîzanman heye bo mindallanî bê bawk ke hewll dedeyin be hemahengî legell kompaniyakanî xoman û mangî sûrî îmaratî hawkarîyan bikeyin. sebaret be hawkarîyekanman bo kurdanî rojawa cge le kempî berderreş no kempî dîke hen çwariyan le hewlêr û çwariyan le dhok û yekêkiyan le parêzgayi sêlmanîye û kêşeyi dabînikrdinî xorakiyan heye, betaybetî dwayi eweyi WFP raygeyand çîtir ewan natwanin wek caran berdewam bin le dabînikrdinî xorak bo ew kempane, boye legell desteyi xêrxwazîyi îslamîyi cîhanî kwêt prrojeyekman heye ke ta kotayî emsall û seretayi sallî 2020 berdewam debêt û pakêcêkî xwardine û ziyatir le 17 hezar xêzan sûdmend debin ke be ser kempî dareşekran û quşitepe dabeş krawe û dwatir deçîne kempekanî dîke le dumîz û akrê û gewîlan û basirme û kempî barîke le slêmanî û ziyatir le 86 hezar kes sûdmende lem projeye û pakêcî xorakeke le 11 madide pêkhatuwe û nzîkeyi 30 kîlograme.
* bas lewe dekrêt kempêk leser sinûr drust bikrêt, êwe ta çend lem ruwewe hawkar debin?
- ême legell heyiva sura kurdî û legell îdarekanî ewê û legell xellkeke karman leser em prse krduwe û beşêk le hawkarîyekanî rêkxirawekeyi ême le karwanî çwarem beşêk le pêdawîstîyekan drustkrdinî kemp lexodegirin.