îmanwêl oladîpo oco serokî beşî mêjûwe le zanikoyi îtîkî steyt le wllatî neycîriya, taybetmende le bwarî dîrasatî peywest be perepêdan, dîmukrasî û mêjuwî siyasî, xawenî çendîn twêjîneweye le bareyi çonêtî berengarbûneweyi gendellî le kîşwerî efrîqa, herweha prsî berawrdkarîyi dîmukrasî le nêwan wllatanî efrîqada. gullan le miyaneyi dîmaneyekda çend prsêkî legellda tawtwêkrd, ke peywest bûn be hokarî berbillawîyi gendellî le wllatî neycîriya û derencame xirapekanî em gendellîye û çend babetêkî dîkeyi peywendîdar, ewîş bem core wellamî sercem prsiyarekanî dayewe.

* zor bas lewe dekrêt ke wllatî neycîriya grftare be dest kêşeyi gendellîyewe, prsiyareke eweye ta çi astêk gendellî lem wllateda berbillawe û boçî wa derdekewêt ke natwandrêt çareser bikrêt?
- le rastîda gendellî le wllatî neycîriya be dameziraweyî û sîstmatîk krawe, leber eweyi le nzîkeyi zorbeyi astekanda kar û reftarî gendellkarane le neycîriya debînît, îdî le kertî gşitîda bêt, yan le kertî taybetî, bellam zorbeyi car ême serinc dexeyineser kêşeyi gendellî le kertî gşitîda, çunike katêk detewêt le kertî gşitîda mamelleyek rayî bikeyt, ewa debêt birre pareyek bideyt bew keseyi kareket bo radeperrênêt, wate em ḧallete be çeşnêk berbillawe ke to natwanît hîç karêk encam bideyt, eger bêtu birre pareyek nedeyte kesî berprs û peywendîdar bew kareyi to mebestte rayî bikrêt. be şêweyek detwanîn billêyin ke eme bote şêwazêk le jiyanikrdin lem wllateda. be dllinyayiyewe detwanîn billêyin ke serkrdayetî û çînî siyasî lem wllateda bê endaze gendellin, be şêweyek ke cllewyan bo meyl û arezuwekaniyan şl krduwe, bo kokrdinewe û kellekekrdinî serwet û saman û sermaye ke zorcar le pêdawîstîyekanî xoyan ziyatire, wate ew kese siyasîyaneyi le pêgeyi desellatdan, katêk le karî gendellîyewe têwedeglên, rûberruwî lêprsînewe û dadgayîkrdin nabinewe. le derencamda detwanîn billêyin ke gendellî le wllatî neycîriya zor berbillawe û be endazeyekî gewre teşeneyi krduwe û çote hemû kunc û goşeyekî jiyanî komellgekewe û rîşeyi qûllî lem wllateda ro çuwe.
* başe eger eme doxeke bêt le peywendî be berbillawîyi gendellîyewe, aya derencam û derhawîşite xirap û ziyanbexşekanî leser wllatî neycîriya çî bûn le rwî pekxistinî geşeyi abûrî û behederdanî ew dahate zoreyi em wllate be hoyi froşitinî newtewe be destî dehênêt?
- neycîriya gewretirîn wllatî efrîqaye û şeşemîn gewretirîn wllatî cîhane le rwî jmareyi danîşituwan û le ruwî dîmugrafîyewe, herweha noyem gewretirîn berhemhênerî newte le cîhanda, kewate em wllate hem le ruwî serçaweyi madidî û hem le ruwî serçaweyi miroyiyewe behremende le nî'metêkî gewre, bellam serkrde siyasîyekanî em wllate em dahat û samaneyan beheder dawe û le derencamda xellkêkî zor lem wllateda le xwar hêllî hejarîyewe dejîn, wate eger le bareyi neycîriyawe le datakanî netewe yekgrtuwekan birrwanîn, ewa le astî hejarîyi lem wllateda dûçarî sersurrman debîn. be endazeyekî ke renge xerîke bawerr nekeyt çon wllatêk hênde xellkî hejarî têda dejî û xawen ew hemû dahateşe. emeş ew rastîyeman pê dellêt, ke dahatî xezêneyi gşitî bo xêrî gşitî bekar nayet.
* kewate detwanîn billêyin ke neycîriya dûçarî ew ḧallete botewe ke pêyi dewtirêt nefretî serçawekan?
- neycîriya xawenî serçaweyekî zore ke xoyi le xoyda eme nî'mete, bellam bo em wllate bote nefret, leber eweyi le her katêkda parte siyasîyekan cllewî desellatiyan grtedest, ewa dahatî em serçawane bo xêr û xoşgwezeranî û berewpêşbrdinî wllateke bekar nahênin, bellku bo kellekrdinî serwet û saman û bo berjewendîyi xoyan bekarî dehênin, herçende pêş geyşitin be desellat bangeşeyi ewe deken ke amancî ewan bekarhênanî dahatî ew serçawaneye bo xizimetkrdinî xellk, bellam eme teniya drûşme ta degene desellat.
* êwe le twêjîneweyekda lebareyi çonêtî berengarbûneweyi gendellî le efrîqa encamda, bas lewe deken ke başitirîn rêge bo çareserkrdinî gendellî rûberrûbûneweyetî, nek gorrînî bunyade yasayiyekeyi wllat, dekrêt lem bareyewe rûnikrdineweyi ziyatir biden?
- raste min lew twêjîneweyeda çend raspardeyekm pêşniyar krduwe bo çonêtî çareserkrdinî gendellî. derfetm biden sereta le wllatî êwewe dest pê bikem ('êraq) ke lem çend rojaneyi dwayîda jmareyekî zor le xellkî hatine serşeqam le dijî gendellî û nebûnî xizimetguzarîyi gşitî, mebestm leweye ke êsta gendellî le zorbeyi beşekanî cîhan bûnî heye, be taybetî lem beşeda (kîşwerî efrîqa), le peywendî be wllatî neycîriyawe min pêm waye debêt xellkî lêreş kobibinewe û narrezayetî û berhellstî xoyan derbibirrin le dijî gendellî, raste renge eme pêkdadanî legell hêze eminîyekanî em wllateda lê bikewêtewe, bellam ke gendellîyi berprsan xellkî em wllateyi dûçarî hejarî krdotewe, be çeşnêk hejarî bote hoyi mirdinî xellkeke, wate renge xellk behoyi gulleyekî hêze eminîyekanewe bikujrêt, bellam le heman katda be hoyi nexoşî û hejarîyewe ke derencamî gendellîn rûberruwî mirdin debinewe, êmeş dezanîn ke hejarî serçaweyi çendîn derd û nexoşîye. kewate eweyi bedî dekrêt lem wllateda eweye ke serkrde siyasîyekan destiyan beser dahatî em serçawaneda grtuwe û be hederyan dawe, eweyi min amajeyi pê dekem, brîtîye le pêwîstîyi bûnî bwêrî bo rûberrûbûneweyi em serkrdane û rûberruwî ew prsiyaraneyan bikenewe ke boçî ewan lew pêgeyedan. rûntir billêm pêm waye katî ewe hatuwe leser prsî gendellî xellkî efrîfa rûberruwî serkrde siyasîyekan û desellatdarekaniyan bibinewe. min lêreda dawayi ewe nakem ke em xellke biçn û hewllî desteberdagirtinî ḧkumet biden, bellku pêm waye pêwîste em kare le şêweyi xopîşandanda bêt û peyamêk bêt bo desellatdaran û ḧkumet, ke xellkeke xoşḧall û asûde nîye le ast ew gendellîye ke heye û le wllate ciyawazekanî kîşwerî efrîqada le aradaye.
* bellam lelayekî dîkewe bas lewe dekrêt ke ḧkumetî neycîriya hewllekanî xistotegerr bo berengarbûneweyi gendellî, aya lem ruwewe çon hellsengandin bo hewllekanî ḧkumet dekeyt?
- eweyi ḧkumet encamî dedat, min pêyi dellêm şerrî dije gendellî be şêweyekî întîqay, mebestm eweye ḧkumet le hewllekanîda rastgo nîye, wate lem ruwewe bedwadaçûn bo keysekanî gendellî kes û layene desellatdarekan nakrêt, eweyi dekrêt û hewllî bedwadaçûnî rûberruwî partekanî mu'areze dekrênewe. kewate dûpatî dekemewe eweyi le êstada rûdedat le peywendî be berengarbûneweyi gendellîyewe brîtîye le şerrêkî întîqayi le dijî gendellî.
* ême dezanîn hendê wllatî dîkeyi efrîqa hen ke hengawî gewreyan hellgrtuwe bo kemkrdineweyi gendellî û ta radideyekî gewre lem ruwewe kara û serkewtû bûn, betaybetî detwanîn amaje be wllatî botswana bikeyin, aya dekrêt bo çareserkrdinî prsî gendellî sûd le ezimûnî em wllatane werbigîrêt?
- bellê, eme egerêke û rêyi tê deçêt û tenanet min twêjîneweyekm heye be nawî şîkrdineweyekî berawrdkarî le bareyi dîmukrasîyewe le herdu wllatî botswana û neycîriya, ke lem ruwewe botswana be mu'cîzeyi efrîqa dadenrêt û nmûne û ezimûnêkî prşngdare lem kîşwereda le bareyi eweyi çon dekrêt şerrî gendellî bikrêt û dahatî nîşitmanî dabeş bikrêt, be çeşnêk bibêtehoyi eweyi hemû hawullatîyek hestî întîmabûnî bo drust bibêt. kewate hîç gumanêk hellinagrêt ke botswana serkewtuwane şerrî gendellîyi krduwe, herçende eme be manayi ewe nayet ke ew wllate xallîye le gendellî û, tenanet ême detwanîn billêyin le hemû şwênêkî em cîhane gendellî bûnî heye, bellam eweyi ême qseyi lebarewe dekeyin, ast û endazeyi ew gendellîyeye ke heye. herweha dekrêt ême lem ruwewe amaje be ezimûnî wllatî senîgal û ẍanaş bikeyin, ke karî başiyan encamdawe bo kemkrdineweyi gendellî. hemû em ezimûnaneş ew rastîyeman pê dellên ke gendellî kêşeyek nîye netwanîn beserîda zall bîn, tenanet le wllatî êmeş le neycîriya detwanîn zall bîn beser kêşeyi gendellîda, eger îradeyekî siyasî layi desellatdaran bo em mebeste hebêt.