nawçe dabirrênrawekan begşitî û kerkûk be taybetî le barudoxêkî xirapdan, pêşitir em nawçane ke lelayen hêzî pêşmerge û be hawbeşî berrêwedebran, ta radideyekî zor le aramî û seqamgîrîda bûn, bellam ledwayi karesatî 16î oktoberewe barudoxeke bo 'eskertarîyekî tewaw gorra, ew doxeş roj le dwayi roj xiraptir debêt. xellkî ew nawçane çawerrêyi ewen legell destpêkî kabîneyi dahatuwî ḧkumetî herêmî kurdistan, çareserkrdinî em kêşane be danustan legell ḧkumetî beẍda dest pê bikat û hewll bidrêt le çwarçêweyi destûrî 'êraqda ew kêşane çareser bikrên û aramî û seqamgîrî bigerrêtewe bo ew nawçane, bo qsekrdin leser em prsane û prsî pêkhênanî kabîneyi tazeyi ḧkumetî kurdistan em dîdareman legell d.necmedîn kerîm parêzgarî şer'îyi kerkûk encamda û bemcore wellamî prsiyarekanî gullanî dayewe.

prsî madideyi 140 û nawçe kêşeleserekan ewlewîyetî karî kabîneyi dahatuwî ḧkumetî herêmî kurdistan debêt

* wek parêzgarî şer'îyi kerkûk (heta êstaş), çon seyrî kêşeyi dananî parêzgarî kerkûk dekeyt? aya ew werçerxane dramatîke tirajîdîyeyi beser wez'î kerkûkda hatuwe, be dananî parêzgarêkî kerkûk çareser dekrêt?
- bêguman lewetî dewlletî 'êraq drust buwe û lew kateweyi ke kerkûk le sallî 1927ewe ke newtî têda dozarewetewe, hewll drawe komellêk hozî 'ereb le musll û xwar ḧemirînewe bihênine kerkûk û lew şare nîşitecêyan biken, bellam wêrrayi em hewllaneş eger seyrî ew serjmêrîyane bikeyin her le bîstekanewe heta amarî sallî 1957 debînîn, berdewam jmareyi danîşituwanî kurd le kerkûk zorîne buwe, berdewamîş berprsî şareke ke ewkat encumenî şarewanî û muteserîf hebuwe, kurd bûn, ledwayi şorrş, yan kudetakeyi sallî 1958îşewe berdewam ḧkumete yek le dwayekanî 'êraq hewlliyan dawe em rastîye dîmugrafîyeyi kerkûk bigorrin û berdewam hewlliyandawe ew şare be 'ereb biken û kurdî kerkûk derbiken, em waqî'e heta sallî 2003 drêjeyi kêşa, ke lew salleda barudoxî kerkûk gorranikarîyekî gewreyi beserda hat û carêkî dîke kurd gerrayewe û xizimetî hemû pêkhatekanî kerkûk kra. barudoxî kerkûk heta pêş karesatî 16î oktober roj le dwayi roj legeşekrdinda bû, allayi kurdistan be fermî lelayen encumenî parêzgawe birriyar dra le hemû şwênêkî kerkûk hellbikrêt, leser nasinameyi nîşitmanî nawî (teimîm) labra û nawî kerkûk danrayewe, projeyekî yekcar zorî bo krabû, projekan kariyan têda dekra, cûlleyi kar û cûlleyi bazarr be tewawetî bûjabuwewe, tenanet le sallî 2014 ke tîrorîstanî da'ş peydabûn û be asanî (musll û tkrît)yan dagîrkrd, kerkûk lelayen hêzî pêşmergeyi kurdistanewe parêzgarî lêkra. lêreda giringe amaje beweş bikem ke pêş hatinî da'şîş, ḧkumetî 'êraq beniyaz bû lejêr nawî fermandeyî hêzî dîcle hêzekanî 'êraq binêrêtewe bo kerkûk, bellam ewe bû be fermanî fermandeyi gşitî hêzî pêşmerge kak ms'ud barizanî pêşmerge amadebaşî xoyi wergrt û twanra kerkûk bparêzirêt, boye hemû xellkî kerkûk ew rastîye dezanêt ke heta pêş karesatî 16î oktoberî 2017, bêcge le kurd, 'ereb û turkmanekanî kerkûk lelayen hêzî pêşmergewe parêziraw bûn, herweha ziyatir le 700 hezar 'erebî sunine ke behoyi hatinî da'şewe le kerkûk aware bûn, ewanîş lelayen hêzî pêşmergeyi kurdistanewe parêziraw bûn û parêzgarîyan lê dekra. em hewllane hemuwî bo ewe bûn nasinameyi kurdistanîyetî kerkûk biçespêndrêt, bellam bedaxewe le 16î oktober xiyanet kra û kerkûk radestî hêzî biyanî û hêzekanî 'êraq krayewe, kerkûk bê desellat mayewe, parêzgarêk bewekalet danrawe, boye êsta layenêk deyewêt hemû kêşeyi kerkûk be dananî parêzgarêk lew şare çareser biken. be rastî ewane deyanewêt karesatî 16î oktober bşarinewe, ewan xoyan zor baş dezanin kêşeyi kerkûk be dananî parêzgarêk çareser nabêt, betaybetî ew layeneyi emirro sûre leser eweyi parêzgarêkî kurd û yekêtî dabinrêt, başe xo pêşitir parêzgarî kerkûk kurd û yekêtîş bû, yekêtî le kerkûk balla dest bû, ewan xoyan kerkûkiyan radest krdewe û bûne hokarî ew gorranikarîye xirapeyi emirro lew şareda heye, xo eger deşllên ême le kerkûk mawînetewe û xellkî dîke lewê nemawn, bellê raste, êwe teslîm bûn û bûn be caş bo ewan, boye ewanîş hîç man'yan nîye êwe lewê bmêninewe, katî xoyşî leserdemî sedam ḧusên hendêk ḧzbî kartonî hebûn wek (partî dîmukratî kurdistan û partî şorrşgêrrî kurdistan), ewanîş meclîsî tenfîzî û teşrî'îyan hebû, boye êweş wek ewantan lêhatuwe. êwe xotan rojane ew waqî'e talleyi kerkûk debînin û baş dezanin ke encumenî parêzgayi kerkûk be birriyar allayi kurdistanî hellkrduwe û tenanet dadgayi fîdrrallîyi 'êraqîş dijî hellkrdinî ew allaye birriyarî nedawe, bellam êsta bêcge leweyi leser allayi baregakeyi xotan allayektan hellkrduwe, bellam le hîç şwênêkî kerkûk allayi kurdistan nabîndrêt, tenanet peykerî ew pêşmergeyi allayi kurdistanî bedestewe bû, êsta ew allaye dagîrawe û allayi 'êraqî bedesteweye.
* lem qsanetan ewe dexwêndrêtewe ke kêşeyi kerkûk be dananî parêzgarêkî kurd çareser nabêt, eyi kewate kêşeyi kerkûk çon çareser debêt?
- heta barî asayş û kargêrrîyi kerkûk çareser nekrêt û ḧkumetî beẍda dest be cêbecêkrdinî madideyi 140 nekat û ew hêze serbazîyaneyi hatûnete naw şar nebrêne dereweyi şar û polîsî xocêyi le hemû pêkhatekan (be kurd û 'ereb û turkman û krîstiyanekanewe) her yekeyan bepêyi qewareyi xoyan, cêgeyi ew hêzaneyi êsta negirinewe, be rastî barudoxî kerkûk asayî nabêtewe., boye giringe sereta em hengawane hellbigîrên, ewca dwayi emane dekrêt parêzgarêk bo kerkûk dabinrêt ke desellatî hebêt û her xoyşî debête serokî lîjneyi eminîyi şareke, bellam êsta parêzgar hîç rollêkî le lîjneyi eminîda nîye, boye eger to teniya hemû amanct ewe bêt parêzgarêk dabinêyt, ewa leserdemî sedamîşda parêzgarekanî slêmanî û hewlêr û dhok kurd bûn, bellam çi manayekiyan hebû?
* pêş eweşî bigerrêytewe bo kurdistan û hellbijêrdrêyi bo parêzgarî kerkûk, le emirîka zor serqallî drustkrdinî lobî buwît bo eweyi bibine hawkarî kurd û madideyi 140î destûrî 'êraq cêbecê bikrêt, ewkat barudoxeke corêkîtir bû, hem hêzî pêşmerge bûnî hebû, hemîş kurd sengêkî dîkeyi le nawçe kêşe leserekan hebû, aya wek kesêkî şareza û beezimûn, çon seyrî barudoxî xirapî tewawî nawçe kêşeleserekan dekeyt? aya lem barudoxeda debêt nexşerrêgeyi praktîkî ḧkumetî herêmî kurdistan bo cêbecêkrdinî madideyi 140 çon bêt?
- ême le dwayi sallî 2007 konfrranisêkman le emirîka krd, bo em konfrranise berrêz d.kemal kerkûkî banghêşit krabû ke ewkat serokî perleman bû, yan cêgrî serokî perlemanî kurdistan bû. lew konfrraniseda d.kemal wtarêkî pêşkeş krd, herweha bo konfraseke komellêk parêzerî şareza leser astî cîhan ke taybetmendbûn leser em core prsaneyi dewlletî fîdrrallî û nawçeyi kêşe leser, ewanîş banghêşit krabûn, çendîn sînator û kongrîsmanîşman banghêşit krdbû, ewanîş lew konfrraniseda qseyan krd, eweyi ême zor belamanewe giring bû, ewe bû destûrî 'êraq be tewawetî cêbecê bikrêt, leber eweyi ême qena'etman bew core buwe ke kêşeyi kerkûk be hêz çareser nakrêt le hîç layekewe, her bo nmûne rjêmî be's û rjêmekanî pêş xoyşî zor helliyanda kerkûk biken be 'ereb û kurdî tiya nehêllin, be drrindetirîn şêwe enfal û jînosaydiyan krdîn, bellam serinekewtin, beheman şêwe bo êmeyi kurdîş her bew coreye û kurd natwanêt be zebrî hêz pêkhatekanî dêkeyi kerkûk bêbeş bikat û biyanikate dujminî xellkî kurdistan, boye raşkawane ramangeyand, giringe emirîka pşitiywanî dewlletî 'êraq bikat bo cêbecêkrdinî madideyi 140î destûrî 'êraq.
* eyi le êstada mîkanîzimî praktîkî bo çareserî kêşeyi kerkûk le çîda debînin?
- prsî nawçe kêşe leserekan teniya kêşeyi kerkûk nîye, êsta (duz) barudoxî zor le kerkûk xiraptire, xaneqîn bew core nîye ke dllman pêyi xoş bêt, şngal lewanîş xiraptire, boye debêt ême cext leser cêbecêkrdinî destûr û madideyi 140 bikeyinewe, herweha debêt cext leser ewe bikeyineweke ew nawçane lelayen pêkhatekanî xoyewe berrêwebibrêt, boye pêdagirtin leser cêbecêkrdinî destûr debêt le pêş hemû şitêkî dîkewe bêt.
* aşkraye herêmî kurdistan ledwayi oktoberî 2017 le barudoxêkî naasayîdaye, legell eweyi le sallî 2018-2019 bo pêkhênanî kabîneyi tazeyi ḧkumetî 'êraq (kabînekeyi d.'adl 'ebidulmehdî) core rêkkewtinêk lenêwan herêmî kurdistan û layene şî'ekan betaybetî (hawpeymaniyetî bina) drust buwe, bellam dîsan behoyi hellbijardinekanî kurdistan û bûnî ḧkumetî herêm be ḧkûmetî kariberrêker, netwanrawe mîkanîzimêkî seqamgîr bo çareserkrdinî kêşekanî nêwan hewlêr û beẍda dabinrêt û xellk hemuwî çawerrêyi eweye ke kabîneyi noyemî ḧkumetî herêmî kurdistan dest bekar bêt, prsiyar lêreda eweye aya pêkhênanî kabîneyi noyemî ḧkumetî herêmî kurdistan çi karîgerîyekî leser peywendîyekanî nêwan herêm û beẍda debêt?
- pêkhênanî kabîneyi tazeyi ḧkumetî herêmî kurdistan bo prsî çareserkrdinî kêşekanî nêwan herêm û beẍda zor giringe. lêreda em dîdrare be frset dezanm ke dawayi serkewtin bo brayi berrêz kak msirur barizanî bikem. bêguman serokî herêmî kurdistan û ḧkumetî herêmî kurdistan rollêkî diyar û karîgeryan leser çarenûsî nawçe kêşe leserekan debêt, herweha rollêkî karîgeryan debêt leser peywendiyekanî nêwan herêm û beẍda, emeş leber eweye debêt em prsane le çwarçêweyi desellatî ḧzb bêne derewe û bikewête destî ḧkumet ke nwênerî hemû ḧzbekanî têdaye û hîç pêwîst nîye ḧzbêkî siyasî birrwat le pşit ḧkumetewe karêk bikat ke le binerretda ewe karî ḧkumete û karî ḧzbî siyasî nîye. her boye pêkhênanî ḧkumet ke pşitiywan be xwa zorî nemawe, zor giringe, lêreda giringe amaje be rollî kak nêçîrvan barizanî bikrêt ke ewkat serok wezîranî kurdistan bû, her ledwayi karesatî 16î oktoberewe hewllî dawe peywendîyekanî nêwan herêm û beẍda rêkbixatewe, êstaş ke serokî herêmî kurdistane her berdewame, boye min dllinyam kak msirur barizanî-îş be heman şêwe hengaw helldegrêt, prsî rêkxistineweyi peywendîyekanî nêwan herêm û beẍda kêşeyi nawçe kêşe leserekan le ewlewîyetî berinameyi karî debêt, giringe ḧkumetî ême be hêzewe biçêt bo beẍda, bo eweyi bitwanêt ew kêşane çareser bikat be kêşeyi nawçe kêşe leserekanîşewe ke emirro ew nawçanane le barudoxêkî zor xirapdan.
* êwe ezimûnî karkrdintan legell ḧkumetî herêmî kurdistan heye, betaybetî dwayi eweyi wek parêzgayi kerkûk rêkkewtintan îmza krd bo henardekrdinî newtî kerkûk be rêgeyi borîye newtekanî kurdistan û pşkî ptirodolar bo kerkûk, pêşbînîtan bo çwar sallî dahatuwî herêmî kurdistan çîye? aya ta çend serokayetîyi herêm û kabîneyi dahatû karîgerîyan debêt bo rêkxistineweyi malle şêwawekeyi herêmî kurdistan û behêzkrdinî peywendîyekanî herêm legell beẍda û dewrber û wllatanî cîhanda?
- ew kateyi ême wek parêzgayi kerkûk ew rêkkewtineman legell ḧkumetî herêmî kurdistan îmza krd, kak nêçîrvan barizanî serokî encumenî wezîran bû, cenabî kak ms'ud barizanî serokî herêmî kurdistan bû, boye hemuwan pşitiywan bûn bo ew rêkkewtineyi ke lenêwan kerkûk û herêm êmza kra, em rêkkewtineş buwe hokarî eweyi beşêkî zorî projekanî kerkûk bikewne kar, eme le katêkda koyi projekan le seraniserî rawestabûn, xellkî kerkûk şahîdin bo ew projaneyi ke berdewamîyan pê draw ranegîran. sebaret be kak nêçîrvan barizanî û rollî le çwar sallî dahatûda wek serokî herêmî kurdistan, min dllinyam be heman coş û xiroşewe kar bo pêşxistinî kurdistan le hemû rûyekewe dekat, herweha pşitiywanîyekî zor behêz debêt bo serkewtinî kabînekeyi kak msirur barizanî, min gumanm lewe nîye ke ewan pêkewe wek yek tîm û benawî xellk û ḧkumetî herêmî kurdistanewe karekaniyan deken, boye debêt hemû kurdêk û hawullatîyekî em nîşitmane be hawullatiyanî nawçe kêşeleserekanîşewe pşitiywaniyan lê bikeyin bo serxistinî ew berinameyeyi ke heyane û amanc lêyi xizimetî wllatekemane.

* legell eweyi le ser astî nawxoyi kurdistan ew yekrrîzîye pêwîste nîye ke xellkî umêdî bo dexwazêt, bellam ḧkumetî herêmî kurdistan twaniyuyetî ta radideyek xizimetguzarî pêşkeş bikat, aya taçend nebûnî yekrrîzîyi pêwîst debête asteng bo rêkxistineweyi peywendîyekanî nêwan herêm û beẍda?
- pêşitirîş min amajem pêkrd, debêt ḧkumetî herêmî kurdistan bo rêkxistineweyi peywendîyekan û çareserkrdinî kêşekan legell beẍda nwênerayetî kurdistan bikat û nwînerî hemû ḧzbekanîş beşdarin, ewca eger le rûyekî dîkewe seyr bikeyin û be wîjdanewe seyrî barudoxeke bikeyin û herêmî kurdistan be 'êraq berarud bikeyin, ewa wêrrayi ew kemukûrrîyaneşî ke hemane, legell ew barudoxeyi be hoyi birrînî budce û paşanîş dwayi 16î oktober ew gemaroyaneyi xirane ser kurdistan, ewa kurdistan legell her beşêkî 'êraq berawrd bikeyt, ewa herêmî kurdistan zor pêşkewtûtire, her seyrî barudoxî şarekanî hewlêr û dhok û slêmanî bikeyin, dezanîn be rastî le ruwî pak û temîzî û pêşkewtin û dabînikrdinî xizimetguzarîyewe le 'êraq naçêt. boye zor giringe ême hewll bideyin ziyatir xizimetguzarî pêşkeş bikeyin û ciyawazîyeke lem ruwewe frwantir bikeyin, bo eweyi xellkanî dîkeyi 'êraq bîbînin û ewanîş dawa le ḧkumetî fîdrrallî û ḧkumete xocêyekanî parêzgakaniyan biken, wek kurdistan xizimetguzarîyan bo dabîn biken. sebaret be kêşekanîşman legell beẍda ke be rastî hendê kêşeyan zor serekîn, wek kêşeyi nawçe kêşe leserekan û cêbecêkrdinî madideyi 140, prsî yasayi newt û gaz, mûçeyi pêşmerge, emane debêt zor be raşkawî gftugoyan leser bikeyin û çareseryan bo bidozînewe.
* pêş eweyi bigerrêytewe bo kurdistan û bibîte parêzgarî hewlêr, agadarîn le emirîka karêkî zor başitan bo dozî kurdistan dekrd, bellam êsta hest dekeyin birriyart dawe le kurdistan bmênîtewe, aya beniyazn her le kurdistan bmêninewe û xizimet biken?

- ême leser her dû astî derewe û nawxo pêwîstman be karî cdidî heye, bo eweyi xizimetî dozekeman bikeyin. min sallanêkî zor karm krduwe, bellam çwarçêweyi kara, kem bo her çwar parçeyi kurdistan buwe, her bo em mebesteş kongreyi neteweyî kurdman le bakûrî emirîka damezirand û maweyi ziyatir le heşit sallîş min serokî ew kongreye bûm, lemeş ziyatir yekemîn peywendîyi aşkrayi nêwan kurd û emirîka le mangî nîsanî 1991 be rêgeyi min buwe û leser dawayi ême şandî bereyi kurdistanî serdanî wezaretî dereweyi emirîkayan krd û tenanet nawî endamanî şandekeş min pêşkeşî wezaretî dereweyi emirîkam krd. bellam wek kurdistanîyek ke le şarî kerkûk ledayk bûm, hemû katêk ew awatem hebuwe rojêk bigerrêmewe kurdistan û xizimetî nîşitmanekem bikem, yan bigerrêmewe bo kerkûk û xizimetî şarekem bikem, legell hemû emaneşda min êstaş karekanm le dereweyi kurdistan her berdewame û enîstiyutî kurd ke le sallî 1996 xom damezirêner û serokî bûm, berdewame û kar bo her çwar parçeyi kurdistan dekat. lêreda giringe ewe bo xwênerantan rûn bikemewe, min dwayi xiyanetî 16î oktober zor be asanî demtwanî bigerrêmewe bo emirîka û bebê serêşe lewê dest bekarekanî xom bikemewe, bêguman karekanm lewê her berdewam debêt, bellam layi min zor qurse ke xellkî kerkûk lem nehametîyeda bin û xellkî duz derdekrên û xanuwekaniyan desûtêndrêt û le xaneqîn kurd şkoyi şkawe û le şngal hewllî gorrînî dîmografîyekeyi dedrêt, min ta nzîktir bm le kerkûk wek nmûneyek bo hemû nawçe kêşeleserekan ke ẍedriyan lêkrawe, ziyatir asûde debm, herweha dexwazim ewe billêm, ême hemû kat be umêdewe seyrî ayinde dekeyin û pêman waye eger reftarekanî rjêmî be's le enfal û be'erebikrdin xellkî kerkûkî nawmêd nekrdbêt, ewa em karesateyi êstaş nawmêdiyan nakat û barudoxeke gorranikarî beserda dêt.
* birriyare le sallî dahatû hellbijardinî parêzgakanî 'êraq encam bidrêt be kerkûkîşewe, aya necmedîn kerîm beşdarîyi ew hellbijardine dekat?
- bêguman, ême lîstêkman debêt benawî (lîstî serbexoyi kerkûk) bo hellbijardinî dahatuwî encumenî parêzgayi kerkûk, em lîste nwênerî hemû pêkhatekan û layene siyasîyekanî têda debêt û xoyşm têyda beşdar debm.