dwa gorranikarîyekanî naw perleman û ziyadkrdinî pşkî herêmî kurdistan le budceyi 'êraq û prsî destêwerdanî ḧzb û layene siyasîyekanî 'êraq le karubarî ḧkumetî 'êraq û çend prsêkî dîkeyi peywendîdar bûne tewerî gftugoyekî gullan legell dktor beşîr ḧedad cêgrî duwemî serokî encumenî nwêneranî 'êraq.

* pêşbînî dekra xulî emcareyi perlemanî 'êraq behêz bêt û corêk le seqamgîrîyi perlemanî têda bedîbêt, bellam wek le kobûneweyi carî pêşû bo dengdanî 8 wezîreke têbînman krd, perleman be corêk naseqamgîre ke netwanra kobûneweke encam bidrêt, xwêndinewetan bo jîngeyi siyasîyi naw perleman çîye û hokarî ew naseqamgîrîyeyi le çîda debînin?
- perlemanîş beşêke lew wllateyi êmeyi têda dejîn, jîngeyi siyasîyi naw perlemanîş beşêke lew jînge siyasîyeyi dereweyi perleman. sercem perlemantarekan ser be kutle û fraksiyone siyasîyekanin û ser belayenî siyasîn û ecîndayi ew layene siyasîyane lenaw perleman cêbecê deken. her boye zor asayiye grjîyekanî dereweyi perleman bo naw perlemanîş bigwazirêtewe. ême le serokayetîyi perleman bew perrî lêprsirawêtîyewe mamelle dekeyin û nahêllîn grjî bigate radeyek ke rewşî kobûnewekanî perleman û şko û payeyi perlemanî têda bşkêndrêt. eweyi le dû danîşitinî rabrdûşda rûyandawe, ke dekra dengdan hebêt û danîşitineke têperrênîn, her lem pênaweda bû, taweku naseqamgîrî û ajawe drust nebêt, ême le serokayetî perleman dllinya buwîn eger be dengdan kobûnewekeman yekla bikrdayetewe, derencamekeyi xirap debû, tenanet pêşbînî ewe dekra tundutîjîyi ziyatir lenaw perleman û dereweyi perlemanîş rûyan bidaye, egerî pêkdadanî nêwan layenekanîş learada bû, herboye nemanhêşit barudoxeke bigate ew qonaẍe. boye belayi êmewe şkandinî nisabî yasayî başitir bû le egerî kewtineweyi fîtineyek ke derencamekeyi zor xiraptir buwaye leweyi ke heye. ta êsta le serokayetî perleman core danbexodagirtinêk heye û nemanhêşituwe şkoyi perleman bşkêt, bew umêdeyi le dereweyi perleman layene siyasîyekan lenêwan xoyanda rêkkewtin biken lepênaw şkandinî em çeqbestuwîye siyasiye û bo eweyi tewawkrdinî kabînekeyi 'adl 'ebidulmehdî beselametî têperrêt.
* eger ledereweyi perleman jînge siyasîyekeyi nêwan layenekan xirap bêt, aya çon ew rêkkewtine lenêwan ḧzb û layene siyasîyekan encam dedrêt?
- minîş hawrram legell eweyi ke jîngeyi siyasî le nêwan ḧzb û layene siyasîyekan le dereweyi perleman zor xirape, natebayî layenekan û sûrbûniyan leser hellwêstî xoyan û negorrînî kandîdekan waykrduwe em kêşeye drust bêt, her emeşe hokarî tewawnebûnî pêkhênanî kabîne wezarîyekeyi dktor 'adl 'ebidulmehdî, hemû layenêkî siyasî deyewêt rawboçûnî xoyi bsepênêt beser layenekanî dîkeda, lem doxeda ḧkumetîş ta êsta danî be xoyda grtuwe û nayewêt 'êraq û ḧkumeteke berew helldêr biçêt û şkst bihênêt û hellbweşêtewe, legell emeşda le rojanî dahatûda umêd zore kranewe rûbidat.
* bas lewe dekrêt dwayi serdanekeyi serok barizanî bo beẍda, nexşerrêgeyek drust buwe bo çoniyetî çareserkrdinî kêşekanî nêwan hewlêr û beẍda, aya ew lîjnaneyi ke pêkdehênrêt bo çareserkrdinî kêşekan lenaw perlemanî 'êraqda ta çend bo çareserkrdinî ew kêşane amadebaşiyan têdaye?
- êstake nexşerrêgayekî taze drust buwe bo pêdaçûnewe be peywendîyekanî nêwan herêm û beẍda û tenanet bo peywendîyekanî nêwan layene 'êraqîyekanîş, ême çend pêwîstîman be beẍda heye bo çareserî kêşekanî herêm, beẍdaş dû hênde pêwîstî be kurd û herêmî kurdistane bo eweyi yarmetîder bêt bo çareserkrdinî kêşekanî nêwan layene 'êraqîyekan. kewate nexeşeyek heye her bepêyi em nexşeyeş kardekrêt. bellam perleman beşêk nabêt lem nexşeye. çunike erk û karî perleman yasadanan û çawdêrî û bedwadaçûne, ewe karî ḧkumete ke legell ḧkumetî herêm danîşitin û gftugo û rêkkewtin encam dedat, yan layene siyasîyekane legell partî dîmukratî kurdistan yaxud yekêtî û layene siyasîye kurdistanîyekanî dîke gftugoyi siyasî deken. bellam legell eweşda, perleman dawa dekat û bigire pêyi xoşe peywendîyi layene siyasîyekan betaybetî lenêwan hewlêr û beẍda peywendîyekî drust û behêz bêt û leser binemayi gftugo û lêktêgeyşitin û wergirtinî mafekanî xoyi le çwarçêweyi destûrî 'êraq bunyat nrabêt. weku perlemanîş cext leser ewe dekeyinewe ke pêwîste ḧkumetî 'êraq bepêyi destûr mamelle legell ḧkumetî herêmî kurdistanda bikat, lesercem bwarekanî budcew newt û ẍaz û cêbecêkrdinî madideyi 140î nawçe kurdistanîyekanî dereweyi îdareyi herêm û sercem bwarekanî dîke.
* sebaret be pşkî kurdistan le budceyi 'êraq bas lewe dekrêt rêjeke beriz krawetewe bo 14%, aya em rîjeye be çi pêwerêk danrawe? aya budce û mûçeyi pêşmerge ke pêwîste leser budceyi siyadî bêt, eme bo pêşmerge krawe?
- katêk ḧkumetî 'êraq reşnûsî prroje yasayi budceyi 2019î narde perleman, pşkî herêmî kurdistan lew budceyeda 12.6% bû eme wêrrayi çendîn têbînî û serincî dîkeyi perlemanî ke xoyi le 50 xall debînîyewe lemeş 9 xallî rastewxo taybet bû be herêmî kurdistan, ewe bû lêjneyekî hawbeş pêkhênra le nêwan perleman û ḧkumetî 'êraq bo pêdaçûnewe be yasayi budceyi gşitî û çareserkrdinî ew 50 xall û têbîniyeyi ke leser budceke hebû, êstake bepêyi ew rêkkewtineyi ke lenêwan layene kurdistaniyekan û wezaretî darayî 'êraqda encamdrawe, birriyare pşkî herêmî kurdistan le budceyi gşitî 'êraq bikrête le 14%, bellam ta êsta em ziyadkrdineyi pşkî kurd le budceyi gşitîyi 'êraqda rêkkewtinêke û nebote birriyarêkî fermî, bo eweyi bibête birriyarêkî fermî pêwîste le yasayi budceda dabinrêt û perleman dengî leser bidat. eger em le 14%ـeyi pşkî herêmî kurdistan cêgîr kra, pêwîste leşwênî dîkeşewe hewllbidrêt pşkî herêmî kurdistan le budceda ziyad bikrêt, bo nmûne le xercîyekanî serwerî û ḧakîme ke birre pareyekî zor le budceyi herêmî kurdistan debirrdrêt bo em xercîyane û beşî herêmî kurdistanîşî lê nadrêt, eger bitwanîn beşî herêmî kurdistan le xercîyekanî serwerî û ḧakîme bedest bihênîn, betaybetî le xorak û derman û pêdawîstîyi pzîşkî û serbazî û hemû yarmetîyekanî dîke ewa ême detwanîn rêjekeyi le 14%îş ziyatir bikeyin, yan bitwanîn sûd lew qerize serwerîye nêwdewlletîyane werbigirîn ke ḧkumetî 'êraq le wllatanî biyanî û banikî nêwdewlletî werî degrêt, yaxud herçî budce û mûçe û îmtiyazatî pêşmerge heye, bixirête ser ḧkumetî merkezî, ew kat ew rêjeye ziyad debêt ke bo herêmî kurdistan le budceyi gşitîyi 'êraq terxanikrawe. her sebaret be budce û mûçeyi hêzekanî pêşmerge hewll û karêkî zor heye tenanet lew 9 xall û têbîniyeyi fraksiyone kurdistanîyekan pêşkeşî wezaretî darayî 'êraqman krduwe, meseleyi hêzekanî pêşmerge û budce û mûçe û îmtiyazatekanî têdaye, dllinyaşm xallêkî giringî gftugokanî cenabî serok barizanî ke legell layene siyasîyekanî 'êraqîda basî krduwe, meseleyi pêşmerge û madideyi 140 û zor lew babet û prsane buwe ke peywendîyan be çarenûsî herêm û xellkî kurdistanewe heye.
* her sebaret be maf û îmtiyazatî kurdistan le budceda aya ew lafaw û rûdawaneyi emsall leherêmî kurdistan rûyanda, meseleyi qerebûkrdineweyi ziyanlêkewtuwekanî nakewête ser birrgeyekî budceyi serwerî?
- budceyi friyakewtin lenaw hemû budceyekî 'êraqda bûnî heye, le budceyi 2019î 'êraqîşda birre pareyek bo budceyi karesate lenakawekan danrawe, karesatekanî weku lafaw û zemîn lerize û ...htd. ême yekem car dawaman krd le sinûrî parêzgayi hewlêr le qezakanî soran û çoman û rwandz û ew gundaneyi behoyi lafawewe ziyaniyan berkewtuwe, xellkekeyi qerebû bikrênewe, legell jmareyek le perlemantarîş serdanî ew şwênaneman krdu raportêkî têruteselman daye ḧkumetî 'êraq û le 10/11/ 2018 be nûsirawî fermî dawaman lewezaretî darayî 'êraq krd bo eweyi le budceyi friyakewtin qerebûnî hawullatiyanî ziyanlêkewtû bikrêtewe. le lafawekeyi nawerrast û başûrî 'êraqîş beheman şêwe perleman birriyarêkî derkrd, beweyi pêwîste ḧkumetî 'êraq be zûtirîn kat qerebuwî ew şarane bikatewe ke ziyaniyan le lafawekan berkewtuwe, lem birriyareşeda dekrêt herêmî kurdistan sûdmend bêt, bellam ta êsta wezaretî darayî destî becêbecêkrdinî nûsirawekeyi ême û birriyarekeyi perlemanîş nekrduwe.
* leseretayi qsekant basî ewet krd ke çareserî kêşekanî nêwan herdû ḧkumetî herêmî kurdistan û 'êraq le rêgeyi danustandin û gftugokanî nêwan her dû ḧkumet debêt, prsiyar eweye pêkhênanî ḧkumetî herêmî kurdistan taçend giringe bo destpêkrdinî ew danustandinane?
- eger danustandinekanî nêwan herêm û 'êraq dest pê bikat, ewa bedllinyayiyewe le rêgeyi ḧkumetî herêmî kurdistanewe encam dedrêt, em ḧkumeteyi êstayi herêmî kurdistanîş ḧkumetî kariberrêkere, her boye zor giringe ḧkumetî nwêyi herêmî kurdistan zû pêkbihêndrêt û zorbeyi layenekan têyda beşdar bin bo eweyi behêzewe bitwanin mamelle legell beẍda biken û rêkkewtinî yasayî û siyasî û îdarî legell ḧkumetî beẍda encam bidrêt.
* dwa peyamtan çîye?
- ême umêdewarîn em barudoxe wa nemênêt û layene siyasîyekan bwarêk biden be berrêz 'adl 'ebidulmehdî taweku berinamekeyi cêbecê bikat û hawkat pabendî ew bellêne bin ke ḧzb û layene siyasîyekanî 'êraq be serok wezîraniyan dabû beweyi destêwerdan naken lenaw karubarî ḧkumetda û xoyi wezîru kabînekeyi destinîşan bikat û kesanî tekinokrat bênête pêşewe. ḧzb û layene siyasîyekanî 'êraq le seretada azadîyekî başiyan be 'adl 'ebidulmehdî da û umêdewarm leser ew rêçkeye birron û ḧkumeteke beşêweyek pêkbihênêt, bitwanêt berinamekeyi xoyi cêbecê bikat. çunike emirro xellk pêwîstî bexizimetguzarî heye, le rastîda barudoxeke le şarekanî 'êraqda zor xirape û xizimetguzarî nîye û awî xwardinewe û çawdêrî tendrustî keme û rêjeyi bêkarî zor ziyad buwe û xellkî çîtir natwanin dan be xoyanda bigirin.