• Saturday, 23 November 2024
logo

dktor erdelan nuredîn endamî perlemanî êraq bo gulan: ebadî natwanêt taser geme be kat bkat û naçar dekrêt beşe budcey herêmî kurdstan bnêrêt

Gulan Media January 24, 2018 Dîmane
dktor erdelan nuredîn endamî perlemanî êraq bo gulan: ebadî natwanêt taser geme be kat bkat û naçar dekrêt beşe budcey herêmî kurdstan bnêrêt
aşkraye le êstada basî berewpêşçûnî hewlekanî destpêkrdnewey gftugokan le nêwan herêmî kurdstan û hkumetî bexda dekrêt، herweha bas lewe dekrêt ke bexda lem ruwewe kewtêbte jêr fşarêkî nêwdewletîyewe، em babetane û çend prsêkî dîkey peywendîdar bûne tewerî dîmaneyekî gulan legel dktor erdelan nurdeyn، endamî encumenî nwêneranî êraq le fraksyonî partî dîmukratî kurdstan، ke lêreda puxtekey blaw dekeynewe.






* çend le reftarekanî hkumetî fîdralî wrd debînewe، hest dekeyn ke bexda nayewêt dergay dyalogêkî cddî legel kurdstan bkateweu beşêweyekî rîşeyî kêşekanî nêwan bexdaw hewlêr le çwarçêwey destûrî êraqda çareser bken، aya taçend bexda deyewêt yarî bekat bkat bo euey kêşekan wek xoy bhêlêtewe؟
- êmey kurd her lew katewe ke bestraynewe be êraqewe hemîşe çendîn kêşey gewre lenêwanmanda drust buwe. her lem çend rojey rabrdû ebadî amajey bewe da ke kêşekanî nêwan hewlêr û bexda qûln، le êstaşda ebadî heftane kongreyekî rojnamewanî heye ke le hemûyanda amajebewe dedat ke ewan cddîîn le nardnî mûçe û budcey herêmî kurdstan، belam bedaxewe euey ta êsta lelayen êraqewe krawe، tenya qseye û hîç nekrawe û eu qsane hîç şêweyekî krdarî be xoyewe nebînîwe û roj le duay roj grft bo eu babete drust deken. bo nmûne eger basî gendelî bkrêt، ewe min bergrî le gendelîyekanî herêmî kurdstan nakem، belam lembarewe lîstî mûçexoranî kurdstan sedan car le lîstekanî bexda xawêntre، bedaxewe euey rûdedat destêwerdanêkî nayasayye lehendê lebabetekan weku lîstî fermanberan û çendîn babetî dî ke lebneretda le taybetmendî bexdada nîye، belku pêwîst bû bexda rastewxo mamele legel herêmî kurdstanda bkat، belam be daxewe euey êsta ebadî deykat، prupagendeyekî helbjardne ke prsî mûçey fermanberan bo berjewendîî taybetî xoy bekardehênêt.


* belam aya ta çend nebûnî yekrîzî le nêwmalî kurdda pêgey herêmî kurdstanî le ast bexda lawaz krduwe ؟
- bêguman nebûnî yekrîzîî malî kurd yekêke le hokare serekîyekan ke bote hoy euey pêgey hkumetî kurdstan leberamber bexda lawaz bêt. be daxewe hendê lehzbe nwêyekanî kurdstan lecyatî euey legel mîllet bn، keçî zyatr hewldeden hawpeymanî legel bexda û hzbekanî êraq bbestn، be mebestî euey zortrîn postyan le hkumetekanî dahatû dest bkewêt. serdanekanîşyan bo lay ebadî hîç pasawêkî nebuweu hîç destkewtêkîşî lê nekewtewe، çunke neyantwanî bawer be ebadî bênn be lanîkem mûçey fermanberêkî herêmî kurdstan bnêrît.
* eu szayaney beser kurdstanda sepêndrawn her hemûyan lelayen perlemanî êraqewe bryaryan leser drawe، aya lew maweyeî ke fraksyone kurdstanîyekan gerawnetewe، taçend hewltan dawe legel fraksyonî dîkey êraq kar bken bo euey çaw bew szayane lelayen perlemanî êraq bxşêndrêtewe؟
- aşkraye ke eu szayane zyatr le encumenî asayşî nîştmanî êraq derçuwe ke be serokayetî heydr ebadî buwe، wate daxstnî frokexanew derwaze û bnke snûrîyekan، yaxud brînî mûçe û budcey herêmî kurdstan le rêgay hkumetî êraqewe buweu hîç peywendî be perlemanewe nîye، tenanet le perleman çendîn car nûsrawîşman berzkrdotewe bo hkumet taweku bezûtrîn kat budcey herêmî kurdstan bnêrît، belam hkumetî bexda pabend nebuwe û barudoxekeş bemşêwazeye ke perlemantaran netwann daway lêprsînewe le serokî encumenî wezîran bken، çunke zorîney deng legel ewane nek legel ême، her eweşe bote rêgr. egerçî min weku şexsî xom leseretay em xuley perlemanda pêş euey eu kêşane drust bêt dû prsyarm arastey ebadî krd bewey ke debêt bexda be zûtrîn kat budcey herêmî kurdstan xerc bkat، eger kêşeyekîş legel hkumetî herêmî kurdstan hebêt، ewe debêt xoy bêt (hkumetî êraq) legel hkumetî kurdstan dabnîşêt û be gftugo çareserî bkat، nek budce û mûçey hawulatyanî kurdstan bbrêt، belam bedaxewe heman eu welamey dayewe ke êsta basî dekat. lewane delêt: kurdstan pabend nebuwe be destûr û zor karî nayasayî krawe le damezrandnî fermanberan، wate be berdewamî ebadî behane û pasaw dehênêtewe. boye delêm eger ebadî mebestî ewe buwaye ke hawulatyanî kurdstanî be êraqî bzanêt، ewe derfetêkî zêrînî ledest bû ke deytwanî be slfeş buwaye parey bo kurdstan xerc bkrdbaye، ke lew kateda hawulatî û fermanberanî herêmî kurdstan hestyan bewe dekrd ke ebadî cyawazî lenêwan fermanberanî kurdstan û êraq nakat. herweha min demewêt amaje beweş bkem ke eu bryaraney le perleman derçûn lem ruwewe، çend bryarêkî sade bûn û leser şêwey rasparde bûn، wate hkumetî êraq pabend nebû be cêbecêkrdnyan. her eweş bû waykrd ke bankekanî kurdstan danexran û prosey froştnî dolar taêsta bo bankekanî kurdstan berdewame، belam eu bryaraney ke leser herêmî kurdstan cêbecê krawn، ewe bryarekanî encumenî asayşî neteweyye، nek bryarî perleman.
* le êstada perleman deyewêt yasay helbjardnî encumenî parêzgakan hemwar bkatewe، emcare helbjardnekan encumenî parêzgay kerkûkîş degrêtewe، bepêy qsekanî cêgrî serokî perlemanî êraq bas lewe dekat: le proje yasakeda hatuwe ke çarenûsî kerkûk encumenî nwêneranî êraq dyarî dekat، aya êwe wek fraksyone kurdstanîyekan helwêstan çon debêt؟
- ême legel çareserî destûrîn، çunke destûr cyawazî lenêwan parêzgakan nakat. boye her lesertawe legel eweda buuyn ke çon helbjardn le şarekanî trî êraq dekrêt، debêt awaş le kerkûk bkrêt، belam helbjardnêkî şefaf û dûr bêt le prosey te'rîb lew nawçaneda ke maddey 140î destûrî deyangrêtewe. bêguman taweku le twanamanda hebêt rêga nadeyn helbjardnî kerkûk be yasayekî taybet، yan le parêzgakanî êraq cyabkrêtewe.
* sebaret be proje yasay budcey emsalî êraq؛ dyare pşkî kurd lelayen ebadîyewe kem krawetewe bo 12.6% herweha ebadî pêdagîrî dekat ke nabêt em pşke berzbkrêtewe bo le 17% aya taçend proje yasay êraq bem şêwaze têdeperêt؟
- bêguman eger hatû hîç gorankarîyek le proje yasake nekrêt le berjewendîî sunnew le berjewendîî kurd û tenanet le berjewendî şîeî parêzgakanî başûrî êraqîş، ewa eu proje yasayye têper nabêt، belgeşman leserî eweye ke zyatr le mang û nîwêke eu proje yasaye leperlemane û ta êstake xwêndnewey yekemîşî bo nekrawe be byanuuy euey ke kemukurîî zorî têdayye û hkumetîş amade nîye çareseryan bkat، eger hkumetîş amade nebêt bo çareserkrdnyan، ewa êmeş weku perlemantaran amadenîn proseke dest pê bkeyn û dest be xwêndnewey bkeyn û bîxeyne ber gftugo، çunke her katêk ême prosekeman dest pêkrd، eu kate perleman pabend debêt ke proseke be kotayî bgeyenêt. kewa bêt le êstada hemû pêşbînîyekan eweye ke le salî 2018 yasay budce nebêt، lew haleteşda budceke bepêy heman proje yasay budcey salî 2017 cêbecê dekrêt ke bepşkî yek leser 12mangane ebadî detwanê budceke xerc bkat. êmeş dezanîn le proje yasay budcey 2017 pşkî le 17% bo herêmî kurdstan çespênrawe، wate eger ême rêga nedeyn eu proje yasayeî êsta têperêt، ewa beşe budcey kurdstan debêtewe rêjey 17%.
* aya perlemantare kurdekanî bexda lem ruwewe yekhelwêstn؟
- leseretay hatnî eu proje yasayeda lîjneyek le hemû fraksêone kurdîyekan pêkhat bo euey dîrasetî sercem brgekanî proje yasay budce bkat، ke xoşbextane hemû fraksyone kurdîyekan beşdarbûn û hemûyan hawhelwêstn leser euey ke nabêt proje yasay budce bem şêweyeî êsta têperêt، taku êstakeş yekhelwêstîn û hewlîş dedeyn eu yekhelwêstîyeş bmênêt û bîparêzîn.

* seretay qsekant basî wrdbînî mûçey fermanberant krd، aya hîç umêdêkyan bewe hebêt ke bexda mûçeyan bo denêrêt؟
- belê، babeteke îlzamîye، çunke bexdaş êsta kewtote jêr fşarêkî nêwdewletî û nawxoyîş، bêguman raste ebadî geme bekat dekat û kateş le berjewendî ewe، belam prsyareke eweye ta key ebadî detwanêt yarî be kat bkat؟ bêguman le maweyekî nzîkda naçar dekrêt ke sercem budcey kurdstan û mûçey fermanberan bnêrêt، wate em gemekrdney be kat snûrdar dekrêt û gumanî têda nîye katêk dêt ke naçar bkrêt hemû budcey herêmî kurdstan bnêrît.

* dosyeî awarekanî kurd le xurmatû û nawçekanî trî kurdstanî taçend karî leser krawe، aya umêd be perlemanî êraq heye leser em dosêye bedeng bêt؟
- euey lem careda le daquq û duzxurmatû ruuyda، lehîç şaru şaroçkew nawçeyekî herêmî kurdstan û lecêgakanî kêşe leser ruuy nedawe، ke debêt eu kesaney berprsn le rêkkewtnî 16î oktober welamî hawulatyanî eu nawçane bdenewe. ême weku perlemantar drêxîman nekrduwe le hemû fşarêk leser layene syasîyekan belam lem nawçaneda waqîêkî serbazî drust buwe û em waqîe serbazîyeş ledest derçuwe û tenanet ebadîş natwanêt hendê lebryarekanî lem nawçaneda cêbecê bkat. boye min dawakarm em babete bkrête eulewîyet، eger hatû gftugo lenêwan her dû hkumet destî pêkrd، taweku çareserî bneretî bo bdoznewe. debêt be eqlîyetêkî hekîmane çareser bo rewşî eu nawçane bdozrêtewe، belam bedaxewe eu çaresereş lenaw perlemanda nayete arawe، leber euey ewaney tawanekanyan lem şarane encam dawe û ewaney hukmranîî eu nawçane deken، zyatr heşdî şe'bîn، boye umêdî ême eweye legel destpêkrdnî gftugoy nêwan herêmî kurdstan û hkumetî êraq em kêşeyeş çareser bkrêt.
Top