le êstada nawçeke be komelêk gorankarî û peresendnî grng û gewreda têdeperêt، lem nêwendeda kurdstanîş rol û pêgey dyarew xwazyarî hengawhelgrtne bo eayndeyekî geş û têperandnî karesat û nehametîyekanî rabrdû، belam rûberuuy kêşe û astengî djwarîş botewe، bo nmûne، eu syasetey pekeke peyrewî dekat، waykrduwe netwanrêt wek pêwîst sûd le barudoxeke werbgîrdrêt، bo qsekrdn leser em prse، gulan dîmaneyekî legel rojhat amedî، endamî serkrdayetî partî dîmukratî kurdstan - bakûr، encamda، euyş bem şêweye welamî prsyarekanî dayewe.

pekeke lehkumetî turkya zyatr berprsyare lexrapbûnî doxî kurdstanî bakûr


* êsta rewşî kurdstan le rojhelatî nawerast be qonaxêkî sext û hestyarda têdeperêt، hemû arastekan amaje bewe deken ke msod barzanî serokî herêmî kurdstan wek rêberêkî hekîm leser astî nêwdewletî، nwênerayetî bzavî rzgarîxwazî kurdstan dekat. aya rêberayetîî serok barzanî û serkewtnekanî hêzî pêşmerge taçend bûnete hokarî euey rwangey cîhanî beramber be kurd werçerxanêkî gewrey beserda bêt؟
- raste rojhelatî nawîn be qonaxêkî hestyarda têper debêt، bernameyekî dûru drêj bo rojhelatî nawîn danrawe ke wlatanî rojawau emerîka lenaw eu bernameyedan، em bernameyeş êsta seretakanî destî pêkrduweu katêkî zorî dewêt، heryek lehkumetekanî turkyau êranîş lelayen xoyanewe pêwendîyan be bernamekewe heye. êran serperştî bîruboçûnî şîegerî dekat û xwazyarî kontrolkrdnî zorbey rojhelatî naweraste، leberamberîşda turkya dj be êran çawdêrêkî gewreyeu deyewêt bbête serdarî sunne lerojhelatî nawerastda، em dû araste dj beyeke ştêkî taze nîye û leduay rêkkewtnî qesrî şîrîn lenêwan turkyau êran ta emro berdewame. belam duay rûxanî yekêtî sovêt، syaset lenawçekeda gorankarî beserda hat، be hawşêwey eu gorankarîyeî ke lesertaserî cîhanda ruuyda. lem barudoxeda wlatanî rojawa pêyan xoşe barudoxêk bêtepêş ke herdû wlatî turkyau êran rolî serekîyan nebêt lekarubarî rojhelatî nawerastda، bo euey turkyau êran netwann lem nawçeyeda beramber rojawa rawestn، çunke rojhelatî nawerast weku prdêk waye bo hemû dnyau bo heryek leemerîkaw rûsyau wlatanî eurupa bayexî stratîjî xoy heye. hereweşe waykrduwe rojawa deyewêt barudoxêk bête pêşewe seqamgîrî le rojhelatî nawîn bêtedî. bo cêbecêbûnî eu stratîjîye sereta debêt seqamgîrî lenawçekeda berhem bhênrêt ke bê çareserkrdnî kêşekanî rojhelatî nawerast mumkîn nîye em amance stratîjîye cêbecê bkrêt، betaybetî kêşey here gewrey rojhelatî nawîn ke kêşey (sunnew şîe)ye û duay emîş kêşey kurdu kurdstan dêt، herboye ta kêşey kurdu kurdstan çareser nebêt، seqamgîrî le rojhelatî nawerast nayetedî. komelgey nêwdewletîş bryarî dawe ke cenabî serok barzanî bbête şerîkêk bo çareserkrdnî prsî kurdstan lem nawçeyeda، bêguman lekurdstanda fakterî dîkeş heye lew hêzaneş yekêtî nîştmanî kurdstan fakterêke، egerçî duay nexoşkewtnî mam celal yekêtî le barudoxêkî cyawazdaye، herweha fakterî pekekeş heyeu pekeke bryarî xoy dawe ke pêy xoş nîye legel wlatanî emerîkaw eurupa û rojawa û nato kar bkat، belku pekeke bryarî dawe legel êran kar bkat û êranîş pêy xoş nîye lem nawçeda aramî drust bbêt û bernameyekî bo xoy heye ke deyewêt bbête gewrew serdarî rojhelatî nawîn، emeş dnyau cîhanî medenî qbûlî nakat.
* lenaw em hawkêşe alozeda cemserbendîyek drust buwe، beşî here zorî part û layene syasîye kurdstanîyekanî her çwar parçey kurdstan legel hawpeymanîî nêwdewletî djî da'şn، belam pekeke û hzbe drustkrawekanî wek peyede û yebeşe û ewane hawpeymanî êran û rjêmî sûryan û ewanîş be corêk le corekan be sponserî tîror le qelem dedrên، aya boçî pekeke şerî bewekalet bo êran dekat û mebestêtî bzûtnewey rzgarîxwazî kurdstan le êran û sûrya û êraq pêş nekewêt؟

-bedaxewe pekeke le rojî damezrandnyewe bo serkewtn û berjewendî taybetî xoy pêwendî legel wlatanî dîke grêdawe، eu bernamew syasetey ke pekeke êsta pyadey dekat، taze nîye. zor grnge xelkî ême bzann pekeke ke hate damezrandn bo rêgegrtn le hêl û rêbazî nîştmanî betaybetî bo rêgrîkrdn le rêbazî partî dîmukratî kurdstan buwe، em rastyeş derkewt û lelayen profîsor (yelçn kuçek) xrayerû، ke nawbraw yekêke le daneranî stratîjî pekeke û lebernamekeyda gutûyetî: «min karm bo wlatî komarî turkya krduwe، wamkrduwe kurdu gencan û lawanî kurdî bakûr dûrbxemewe le syasetî partî dîmukratî kurdstan û rêbazî barzanî û ta radeyekî başîş lew karey xomda serkewtû bûm û kurdekanî turkya êsta bo dîmukrasî turkya kar deken، nebo xetî nîştmanîî kurd.» eu profîsore zor nasrawe leser astî turkyau bo mawey ( 10- 15 ) sal serperştî stratîjyetî pekekey krduwe، boye le helsukewt û syasetî pekekeda rolî (yelçn kuçek) betewauy dyar buwe. min pêm seyre zorcar gwêbîstî ewe debîn pekeke le şngal şerî da'şî krduwe û neydewîst eu devere bkewête destî da'ş، eme dûre le rastîyewe، pekeke legel hêzî dîkeda rêkkewtbûn ke leşngal cêgîr bn û şngal ledestî pêşmerge derbhênn û le partî dîmukratî kurdstan û herêmî kurdstanî dûrbxenewe. şngal deverêkî grnge bo komarî îslamî êran، bo drustkrdnî rêrew bo ser deryaî nawerast، lekatêkda rêrewî rojhelatî nawerast bo ser deryaî nawerast rêrewêkî kurdîye، belam awat û amancî êran buwe، bo euey baştr sûrya kontrol bkat، herweha bo euey le şngalewe çawdêrî baştrî îsraîl bkat، ke egerî eweş hebû rokêtekanî be arastey îsraîl lew nawçeye cêgîr bkat، leber ewe amanceke ewe bû şngal bkewête destî êran û malîkî û pekeke. belam hergîz lem bernameyeda serkewtû nebûn û nabn، çunke syasetî cîhan û komelgey nêwdewletî qbûlî naken، leber euey syasetêkî koneperstîye û xzmetî êran dekat. eger bêyne ser rojawa، ewa raste peyede serperştîî rojeaway kurdstan dekat، belam syasetî rjêmî şam û êran berêwedebat، wata hkumetêkî bewekaletî êran û şam berêwe debat، egerçî ewan pêştr emeyan retdekrdewe، belam êsta beaşkra bo hemuwan derkewtuwe ke 100% peyede syasetî êran û şam cêbecê dekat، tenanet rêge naden syasetêkî dîke، ya elternatîvêkî dî le rojeaway kurdstan syaset bkat، bgre rêgenaden roşnbîrêkî kurd basî çareserkrdnî kêşey kurd bkat، eger roşnbîran û syasetmedaran layengranî peyede nebn، tenya yek mafyan heye، euyş zîndanîkrdn û tîrorkrdnyane، lekatêkda lednyada ştî wa nîye، alêreda eger peyede lem syasete serkewtûş bêt، tenya wlatêkî weku koryaî bakûr drust debêt.

* pekeke xoy be grêdrawî hkumetî êraq dezanêt û xoy wek heşdî şe'bî denasênêt û heman eu qsane dûbare dekatewe ke xelkanî wek nurî malîkî le djî kurdstan deyken û beaşkraş delên brwaman be serbexoyî kurdstan nîye. aya berast pekeke bruay beserbexoyî kurdstan nîye؟ eger waye eî le pênawî çîda şerî kurdkujî dekat؟
- her weku leseretada basm krd، amancî pekeke le rojî damezrandnî pekekewe derkewtuwe، ke xetî nîştmanî nehêlêt، le raportî damezrandnî pekekeda heye ke bo serkewtnî pekeke debêt partî nemênêt û debêt hîç rêkxstnêk le derewey pekeke nemênêt، bo emeş djî partî dîmukratî kurdstan û rêbazî barzanî nemr bûn، leber euey bangeşey eweyan dekrd ke partî dîmukratî kurdstan û barzanî nemr otonomîyan dewêt û serbexoyyan nawêt. em syasete lesalanî 1979 -1980 taku salanî newedekan wabû، tenanet êstaş ke partî dîmukratî kurdstan beserokayetî cenabî barzanî daway serbexobûn deken، beheman şêwe pekeke dûbare djî barzanî dewestnewe w، delên ême narehetîn leber euey barzanî û partî dîmukratî kurdstan pêwendîyan legel turkya heye، başe xo le salî 1991 turkya şerî le djî barzanî dekrd، eî boçî eu kateş pekeke şeryan le djî barzanî dekrd؟ wate le salî 1991 katêk turkya wtî ême molet nadeyn barzanî tenanet sîstemî fîdrasyonîş drust bkat، eî boçî eu kate pekeke şerî be partî dîmukratî kurdstan defroşt؟ boye aşkraye pekeke rêkxstnêkî bo berjewendîyekanî kurd nîye.
* eî pêwendî nêwan pekekew heşdî şe'bî çone؟


- hemû dnya dezann eu hemû grup û taqme çekdaraney heşdî şe'bî ke benawî cyacyawe hatote damezrandn hêzêkî çekdarîî ser beêrann û her layenî êranîş drustî krdûn، egerçî ta êsta ebadî serok wezîrane، belam nfûzî malîkî her mawe، malîkî û êran pêyan xoş nîye kurd lebaşûrî kurdstan serbkewêt û syasetêkî medenî le rojhelatî nawerast û lekurdstan bçespêt، boye dên û bo bergrtn bem rewşe rêkkewtn legel eu layenane deken ke dujminayetî partî deken. wate nayanewêt cîhanêkî medenî be serokayetî barzanî lêre bçespêt.

* euey beser êzîdîyekan û şngal hat karesatêkî gewre bû. şngal beşêke le başûrî kurdstan û le başûrîş perleman û hkumetî kurdstan heye، keçî pekeke hewl dedat şngal bkate kanton û le başûrî kurdstanî dabbrêt، aya duay eu hemû karesatey beser êzîdîyekan hat، êsta pekeke bewe padaştyan dedatewe ke şarekeyan dagîrbkat û rêge nedat awedan bkrêtewe؟
- eger amancî partêk ya rêkxrawêkî berjewendxwaz cêgêrbûn bêt le nawçeyek، ewa hîç grngî nadat bewey eu nawçeye têkbçêt، ya wêran bêt، amancî pekeke cêgîrkrdnî syasetî êrane le şngal، debêt lêreda ême weku syasetmedar û roşnbîru twêjeru ekadîmî wtuwêjî cddî bkeyn. erkî eu nuxbeye eweye prsyar bkat: pekeke 38 sale le bakûrî kurdstan îdaî ewe dekat daway maf û berjewendî û rzgarî gelî kurd dekat، eî xêre ta êsta neytwanîwe tenanet gundêkîş le bakûr rzgar bkat؟ seyr bken lem dû saley duayîda le kurdstanî bakûrî çî ruuydawe، lekatêkda hkumetî turkya amade bû legel pekeke danustandn bkat û hawpeymanêtî bkat ke nzîkey 80 perlemantaryan hebû keçî pekeke retî krdewe؛ boçî؟ leber euey êran daway le pekeke krd bo berjewendî ewan şeru pêkdadanî serbazî bkat. ewe bû şerî xendeqekanyan drust krd le slopî û şrnax û nsîbîn û czîrew herzew sur û mardîn û çendîn şaru şaroçkey dîke، ewan bangeşey eweyan dekrd ke eu kareyan be amancî drustkrdnî kantonekan û bedesthênanî mafî gelî kurde، belam derencam 7000 gencî kurdyan kuşt û 500.000 kurdyan derbeder krdu lemal û zêdî xoyan dûrkewtneweu hemû şarekan têkçûn، kewate kurdî başûr debêt eu prsyare bkat، aya pekeke le kurdstanî bakûr çî krduwe ta btwanêt le şngal ştêkî baş bkat؟ lekatêkda amancî pekeke xzmetkrdnî kurdanî başûru mîlletî kurdî êzîdî nîye، belku amancî pekeke eweye nawçey êzîdîyekan bo berjewendîî êran bekarbhênêt.

* peyede ke beşêke le pekeke le rojeaway kurdstan baregay enekese û alay kurdstan desûtênêt، aya peyede le pênawî çîda rêge nadat û hêz û layenekanî dîke le rojawa bûnyan hebêt û leser ç bnemayek djayetî alay kurdstan dekat؟
- peyede rêkxstnêkî serbexo nîye؛ belku lelayen pekekew le qendîlewe kontrol dekrêt û berêwedeçêt، herweha peyede grêdrawî rjêmî şame، çûn û hatn û hawkarî û hemahengî heye le nêwanyan، tenanet leseretay heftey rabrduwewe nwênerêkî balay rjêmî sûrya، serdanî qamşloy krdu beaşkra legel nwênerî peyede danustandn û gftugoyan encamda. kewate katêk peyede rêga behîç hzb û syasetmedarêkî dîke û be enekese nedat، ewa eme cêbecêkrdnî dawakarî êran û malîkî û rjêmî beşar esede.
* rewşî bakûrî kurdstan roj leduay roj aloztr debêt، hokarî eu hemû alozîyeş degerêtewe bo euey ke pekeke syasetêkî hele pyade dekat û bote hokarî euey ke perlemantare kurdekan hemûyan destgîr bkrên، aya rewşî bakûrî kurdstan berew kwê deçêt û taçend pekeke zyanî le rewşî kurdanî bakûrî kurdstan dawe؟
- eme meseleyekî grnge. pêş dû sal û nîw lemewber min weku syasetmedarêk le rêportajêkî taybetda amajem bew rûdawane krd ke emro le turkya rûdeden، doxî syasî le turkya taweku pêş dûsal û nîw lemewber baş bû، ême weku yekêk le serkrdew layengîrî partî dîmukratî kurdstan leturkya pêşbînî têkçûnî rewşekeman krdbû، ke emeş befîtî êran û rjêmî şam rûdedat، êran û şam herdûkyan pêyan xoş bû pekeke le kurdstanî turkya dest beşer bkat w، pekeke eu karey krdu derencam hkumetekey akpartî beserokayetî ardoxan naçarbû syasetêkî tund beramber kurd bekar bhênêt. zorbey eu perlemantaraney layengîrîyan bo pekeke dekrd، destbeserkran، serokî şarewanîyekanî hedepe ke ser belîstî eu parte helbjêrdrabûn û zorbeyan ser be pekeke bûn، ewanîş rapêçî zîndanekan kran ke bedaxewe eu şarewanîyane lebrî euey xzmetguzarî zyatr pêşkeş be şaru gelekeyan bken، keçî syasetî pekekeyan pyade dekrd. lehemû dnyaş herwa buwe kesanêk dengt pê deden bo euey xzmetî zyatrî şarekeyan bkey، nek xzmetî syasetî qendîl bkat. her boye pekeke lehkumetî turkya zyatr berprsyare lexrapbûnî doxî kurdstanî bakûr، çunke syasetekanî êran û şamî le turkya berêwebrduwe. êsta qonaxêkî nwê lekurdstanî turkya berêweye. raste şer şarekanî kurdstanî bakûrî têkda، belam lêreda pekeke û hedepe bem syasete şkstêkî zor gewreyan xward. min qenaetm waye duay rîfrandom barudoxêkî nwê drust debêt، eger hatû derencamî eu rîfrandome leqazancî ordugan tewau bbêt، qenaetî min eweye doxêkî weku doxî pêş dû sê salî rabrdû destpêbkateweu danustandn bo çareserî grftî kurdan bêtewe kayewe، wate dûbare prosey aştî leturkya legel kurdan destpêbkatewe، lemeşda raste turkya pekekey nawê، belam karakterî nwê drust debêt، wate le hatne pêşewey doxî nwê karakterî nwê drust debêt، merc nîye partî dîmukratî kurdstanî – bakûr legel turkya dabnîşn bo çareserkrdnî kêşekan، belku lehatne kayeî doxêkî nwê syasetmedaru roşnbîru layenî dîke drust debêt. lem kateda gftugoyekî zor cddî leturkya heye ke deng be belê، yan nexêr bden، eger bêtu zorîne deng be nexêr bdat، ewa doxeke berew xrapbûn deçêt، ême pêman xoş nîye doxeke aloztru xraptr bêt.
* belam êsta pekeke hereşe le hkumetî kurdstanî başûr û hêzî pêşmerge dekat. eger pekeke berdewam bêt leser em syasete çewtey ke derheq be kurdstanî başûr encamî dedat، pêtanwaye çî rûdewat؟
- min lew brwayeda nîm şer lenêwan pêşmergew pekeke betaybetî partî dîmukratî kurdstan û pekeke rûbdat، belam eme kêşey sercem hêzekanî kurdstane ke nwênerayetîyan heye le hkumetî herêmî kurdstanda، wate pekeke tenya kêşe nîye bo partî dîmukratî kurdstan belku pekeke kêşey heryek le yekêtî û nîştmanî kurdstan û yekgrtuuy îslamî kurdstan û sercem hzbekanî tre، belam natwanm eme bo goran û komel blêm، çunke goranîş jêr be jêr syasetêk berêwedebat ke pêy xoşe pekeke le başûrî kurdstan têkder bêt û lewbwareşda serkewtn bedest bhênêt. belam le êstada ezmûn û serkewtnekanî pêşmerge qonaxêkî nuêy xulqanduwe û pêwîste gelî kurdstanî başûr sûd lew destkewtane werbgrn ke beteekîd hengawekanî serbexoyî kurdstan nzîk buwetewe. eweta lekomkarî wlatanî erebî ke le deryaî mrdû bestra، bas ledjayetîkrdnî dewletî kurdstan nekra، belku zor lew wlatane wtûyane eger kurd be rêkkewtn legel bexda bryarî xoy bdat، ême natwanîn djî dewletî serbexo bbînewe. bemşêweye lemêjuuy serbexoyî hîç neteweyekda ewende pştgîrî nebuwe. eweta kurd hêşta bryarî serbexoyî nedawe، nzîkey 40 wlat amadeye serbexoyî kurd qbul bkat، cenabî barzanî nek tenya bo kurdu kurdstan belku bo rojhelatî nawerast buwete fakterêk seqamgîrî، emeş bo cîhan grnge، çunke eurupa û emerîka deyanewêt seqamgîrî hebêt lew nawçeyeda. rojhelatî nawerast ke nasrawe be embarî newt û xazu dabînkrdnî pêdawîstîyekanî dnyaî pêşkewtû betaybetî bo eurupa dabîn dekat. wabzanm le 20 salî rabrdûda twanîman pêkewejyan û lêburdeyyekî baş lenêwan neteweu eayîn û eayînzakan bparêzîn، eweta krîstyan û êzîdî û muslman û sunnew şîeu deyan eaynzay dîke lem nawçeyeda jyanyan parêzraweu rêzyan lêdegîrê. eurupa û emerîkaw dnyaî pêşkewtû em rastye debînn û palpştîyekî başî deken.
* aya eu rîfrandomey ke serokî hkumetî herêmî kurdstan amajey pêkrd، bewey emsal kurd raprsî leser serbexoyî dekat، ç kardaneweyekî beduay xoyda hênaw sûdekanî bo mîlletî kurd çîye؟
- emro hemû dnya pêy xoşe bbînêt، kurd be rîfrandom çî dewêt؟ serok barzanî dexwazêt bo dnya bîselmênêt ke serbexoyî xwast û wîstî mîlletî kurde، nek tenya bîruboçûnî barzanî û partî dîmukratî kurdstane، xoşbextane ta êsta nembîstuwe bîruboçûnêkî tundu dj be rîfrandom hebêt، zorbey layene syasîyekan rêgr nîn le encamdanî rîfrandom.