پ.د. كەیفۆ لی، لە ساڵی 1988 دكتۆرای لە «ئای تی» بەدەست هێناوە و جیا لە توێژینەوە بەردەوامەكانی لە بواری پێشكەوتنەكانی تەكنەلۆژیای زیرەكیی دەستكرد، ماوەی نزیكەی 35 ساڵیشە بە كردەیی وەك بزنێسمانێك لەم بوارە وەبەرهێنان دەكات و بەشدار بووە لە پێشكەوتنەكانی كۆمپانیاكانی «ئەپل، مایكرۆسۆفت، گوگڵ» و لە ئێستادا بە زیاتر لە سێ ملیار دۆلار وەبەرهێنانی لەبواری زیرەكیی دەستكرد هەیە و هاونووسەری كتێبی زیرەكیی دەستكردە لە 2041، ئەم نووسینە بەشێكە لەو پێشەكییەی بۆ ئەو كتێبەی نووسیوە .

 

 

پێدەچێت زیرەكیی دەستكرد گەوهەری تەكنەلۆژیای سەدەی بیست و یەكەم بێت، بەشێك لە ئێمە وەك پسپۆڕانی بواری كۆمپیوتەر و تەكنەلۆژیا بە دەیان ساڵ پێش ئێستا بیرمان لە زیرەكیی دەستكرد كردووەتەوە.

لەماوەی سێ دەیە و نیوی ڕابردوو، بواری توێژینەوە لەسەر زیرەكیی دەستكرد سنووردار بوو، تەنیا لە ناوەندە ئەكادیمییەكان و هەندێك بڕاند و كاری بازرگانی سەركەوتوو بوو. بەكارهێنانە كردارییەكانی ئەپڵیكەیشنەكانی زیرەكیی دەستكرد لە سەرەتا بە هێواشی بەرەو پێشەوەچوو، بەڵام لەم دەیەیەی دوایی زیرەكیی دەستكرد بووە بڵاوترین تەكنەلۆژیا لە جیهاندا.

خاڵی وەرچەرخان لە دوای دروستكردنی ئەپڵیكەیشتی گەمەی «ئەلفاگۆ» لەلایەن كۆمپانیای «DeepMind» دەستیپێكرد، ئەم ئەپڵیكەیشنە توانی لە لی سیدۆل پاڵەوانی جیهانی یاریی «GO» بباتەوە، ئەمەش بە گەمەی ئالنگاریی ئەقڵی قووڵی گوگڵ  «Google Deepmind challenge» لە قەڵەم درا.

بە ملیۆنەها كەس هاندەری یاریی «GO» ـن، قەناعەتیان بەو جۆرەیە كە پێویستیان بە زیرەكی و لۆژیكی ڕاستەقینەی مرۆڤ هەیە، پێشكەوتنی ئەم یارییە لە زێن «Zen» بوودیزمەوە سەرچاوەی گرتووە، كە مانای «قووڵبوونەوەیە لە ڕامان و بیركردنەوە»، هەر بۆیە كاتێك ئەلفاگۆ ئەم یارییەی بردەوە، هەموو جیهانی تووشی شۆك كرد.

ئەو ئەپڵیكەیشنە یەكێكە لە وەرچەرخانە گەورەكانی زیرەكیی دەستكرد، لەبەر ئەوەی لەسەر بنەمای فێركردنی قووڵ كە بریتییە لە مەشق و ڕاهێنان لەسەر داتاگەلێكی زۆر گەورەیە بۆ ئەوەی خۆی فێر بكات.

بەراورد بە 40 ساڵی ڕابردوو، یەك ترلیۆن جار هێزی كۆمپیۆتەر گەورەتر بووە و 15 ملیۆن جار توانای كۆگاكردنی زیادی كردووە.

ئەپڵیكەیشنەكانی كۆمپانیای «Deepmind» ئەوەی پەیوەندی بە بواری زیرەكیی دەستكردەوە هەیە، بەم زووانە دەست دەخەنە ناو تەواوی كاروبارەكانی ژیانمانەوە، لەمەش زیاتر زیرەكیی دەستكرد لووتكەی ئەو كێرڤەی تێپەڕاند و كۆتایی بە سەردەمی پێشكەوتنە هێواشەكان هێنا، ئێستا ڕۆژ لەدوای ڕۆژ پێشكەوتن و داهێنانەكانی زیرەكیی دەستكرد خێراتر دەبن، لە ئێستادا شەترەنجی زیرەكیی دەستكرد، تەنیا دوای چوار سەعات مەشقكردن، دەگاتە ئەو ئاستەی هیچ كەسێك لێی ناباتەوە.

- لەساڵی 2020 زیرەكیی دەستكرد توانی لوغزێكی بایۆلۆژی چارەسەر بكات كە 50 ساڵە مرۆڤ خەریكە نەیتوانیوە چارەسەری بكات، كە ئەویش فلۆدین پرۆتینە «protein-folding»

- كائینی دیجیتاڵی، لە مرۆڤ زۆر باڵادەستترە لە قسەكردن، هەروەها لە تاقیكردنەوەی زانستی بۆ وەرگرتنی لە كۆلێژەكان سەركەوتوو بووە و پلەی زۆر باشی بەدەست هێناوە.

- لە بواری دادوەری زۆر لە دادوەرەكانی مرۆڤ لە شێوازی بڕیاردانی دادپەروەرانە و بەویژدان ڕێكخراوتر بووە.

- لە بواری پزیشكی لە پسپۆڕانی بواری ڕادیۆلۆجی تیشك لە دەستنیشانكردن و خوێندنەوەی خانەی شێرپەنجە سەركەوتووتر بووە.

- لە بواری كاری سەربەخۆ و ئۆتۆنۆم و بەتایبەتی درۆن و هەموو شێوازەكانی گەیاندن و پێشكەوتنی كشتوكاڵییان گۆڕیوە.

پرسیار لێرەدا ئەوەیە لەگەڵ پێشكەوتنی بەردەوامی ئەپڵیكەیشنەكانی زیرەكیی دەستكرد، ئایا ئەمە بەرەو كوێمان دەبات؟

لە كتێبەكەمدا «سوپەر پاوەری زیرەكیی دەستكرد: چین، سلیكۆن ڤالی، سیستمی نوێی جیهان- AI Superpowers: China، Silicon Valley، and the New World Order» كە لە ساڵی 2018 نووسیومە، باسی ئەوەم كردوو كە داتا «پەتڕۆلێكی نوێیە» هێز بۆ زیرەكیی دەستكرد دروست دەكات. لە ئێستادا چین و ئەمریكا سەركردایەتیی شۆڕشی زیرەكیی دەستكرد دەكەن. ئەمریكا سەركردایەتیی پێشكەوتنی توێژینەوە زانستییەكان دەكات، چینیش دەستبەجێ مۆنۆپۆلی ئەو زانیارییانە دەكات و دەیكات بۆ ئەپڵیكەیشنی پێشكەوتوو بۆ دانیشتووانە زۆرەكەی.

لەو كتێبەدا پێشبینی ئەوەم كردووە، كە پێشكەوتنی تازە لە دروستكردنی بڕیار بە ڕێگەی داتاگەلی گەورە بۆ دروستكردنی هۆشی ئامێری لە ڕۆبۆتی ئۆتۆنۆم و ئۆتۆمبێلی بێ شۆفێر «Self-drive cars» دروست دەكات.

پێشبینی ئەوەم كردووە كە ئەپڵیكەیشنەكانی زیرەكیی دەستكرد لە پیشەسازیی دیجیتاڵی، دارایی، فرۆشتنی سەربەخۆ لە دووكان و مۆڵەكان، گواستنەوە، بەهایەكی گەورەی ئەوتۆی ئابووری دروست دەكات، كە هیچ مەزندەی ناكات.

تەكنەلۆژیای زیرەكیی دەستكرد، بووەتە تەكنەلۆژیایەكی فرە بەكارهێنەر «Omni-use» و دەبێتە بەشێكی سەرەكی بە نزیكی هەموو پیشەسازییەكان، كاریگەرییەكەی بەسەر چوار شەپۆلدا دابەش بووە، سەرەتا بە دەستپێكردنی ئەپڵیكەیشنی ئەنتەرنێت، بە دوایدا گەیشتە ئەپڵیكەیشنی بواری بزنێس «وەك خزمەتگوزارییەكانی بواری دارایی، گەیشتە هۆش و بیركردنەوە»، وەك بیركردنەوە لە بونیادنانی شارە زیرەكەكان، لە ئێستاشدا گەیشتووتە ئەپڵیكەیشنی ئۆتۆنۆم «وەك دروستكردنی ئۆتۆمبێڵی بێ شوفێر».

پێشبینیكردن بۆ ئایندەی زیرەكیی دەستكرد ئاڵۆزە و ئاسان نییە، ئێمە لە سێ ڕێگاوە وەك سەرچاوە زانیاری لەسەر زیرەكیی دەستكرد وەردەگرین كە بریتین لە:

1- بە ڕێگەی چیرۆكەكانی خەیاڵی زانستی

ئەم بوارە فیلم و زنجیرە دراما و كتێب دەگرێتەوە، هەموو ئەوانەی لە خەیاڵی زانستی دەخرێنە ڕوو، ئەوەیە ڕۆبۆتێك دێت مرۆڤ كۆنتڕۆڵ بكات، یان بە سەریدا زاڵ بێت، بۆیە لەم سەرچاوەیەوە تەنیا دیوە شەڕخوازەكەی زیرەكیی دەستكرد نمایش دەكەن.

2- بە ڕێگەی هەواڵ و ڕاپۆرتە هەواڵ

 ئەو هەواڵ و ڕاپۆتە هەواڵانەی لە میدیا سەبارەت بە زیرەكیی دەستكرد بڵاو دەكرێنەوە، بەردەوام سەرنج دەخنە سەر لایەنێكی پەراوێزخراوی ئەم تەكنەلۆژیایە، نەك بایەخ بە شێوازی پێشكەوتنی ڕێكوپێكی ئەم تەكنەلۆژیایە بدەن. میدیاكان ئەو هەواڵانە بڵاو دەكەنەوە، بۆ نموونە «ئۆتۆمبێلی بێ شوفێر خەڵك دەكات بەژێرەوە، كۆمپانیاكانی زیرەكیی دەستكرد دەستتێوەردان لە پرۆسەكانی هەڵبژاردن دەكەن، ئەوانەی زیرەكیی دەستكرد بەكار دەهێنن، درۆ و دەلەسە و فەیك نیوز بڵاو دەكەنەوە.

3- سەرچاوەی سەركردەكانی فیكر

لەوانەیە سەركردەكانی فیكر لە بواری تەكنەلۆژیای زیرەكیی دەستكرد باشترین بژارە بن بۆ ئەوەی پشتیان پێببەسترێت و لەم تەكنەلۆژیا گرنگە تێبگەن، بەڵام هەموو ئەوانەی بانگەشەی ئەوە دەكەن، كە سەركردەی فیكرن لەم بوارە، بە داخەوە دەبینین پسپۆڕن لە «بزنس، سیاسەت، فیزیا» نەك لە تەكنەلۆژیای زیرەكیی دەستكرد، هەر بۆیە مەزندەكانیشیان لە ڕووی وردبینی و زانستییەوە لاوازە، ئەوەشی وای كردووە، بارودۆخەكە خراپتر بێت، ئەوەیە كە ڕۆژنامەنووسان مامەڵەیەكی زۆر خراپ لە پەرەگرافەكانی پسپۆڕانی ئەم بوارە دەكەن، بۆ بازاڕگەرمیی خۆیان كلیكەكانی ئەنتەرنێت، دێن پەرەگرافێك لە قسەكانی بیرمەندێك لە چوارچێوەكەی خۆی دەردەهێنن و بە ناوی ئەو بڵاوی دەكەنەوە، ئەمەش واتە كە دیدگای گشتی لەسەر زیرەكیی دەستكرد بگۆڕێت بۆ دیدگایەكی نەرێنی و بێ كەڵك.

لە ماوەی 40 ساڵی ڕابردوو من لە بواری توێژینەوە لەسەر زیرەكیی دەستكرد، لەبەرەوپێشبردنی بەرهەمەكانی

«Apple،Microsoft،Google» بەردەوام بووم و كارم كردووە و، بڕی سێ ملیار دۆلاریشم لە وەربەرهێنانی تەكنەلۆجیا لەگەڕدایە.

بۆیە قەناعەتی من بەو جۆرەیە زیرەكیی دەستكرد ئەو توانایەی هەیە ببێتە كۆڵەگەیەكی گرنگ بۆ كۆمەڵگە و بەهایەكی گەورە بۆ كۆمەڵگە دروست دەكات. بەپێی مەزندەكانی كۆمپانیای پرایس وەتەر هاوس «PricewaterhouseCoopers» لە ساڵی 2030 ئەم بەهایە دەگاتە 15.7 ترلیۆن دۆلار، بەمەش دەبێتە هۆكارێك بۆ ئەوەی برسێتی و هەژاری كەم بكاتەوە. لە بواری حوكمڕانی و كاری دامەزراوەیی، زیرەكیی دەستكرد دەبێتە هۆكاری ئەوەی ڕۆتین و گەندەڵی كەم ببێتەوە، بۆیە دەبێت ڕێگەی تازە بدۆزینەوە بۆ ئەوەی زیرەكیی دەستكرد بەشداریی قووڵ پێشكەشی مرۆڤایەتی بكات و بە قووڵی بیر لە چارەسەركردنی ئالنگارییەكانی بكرێنەوە.