سەرمەد ئەلبەیاتی، پسپۆڕ و تایبەتمەندە لە كاروباری ئاسایش و سەربازی، پێشتر یەكێك بووە لە ئەفسەرەكانی «پۆلی زرێپۆش لە سوپای عێراق» و بەشداری لە چەندین شەڕی ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆر كردووە و، یەكێكە لەو چاودێرە سیاسییانەی كە بڕوای بەوە هەیە كە «لە عێراقدا ئاسایش و سیاسەت پەیوەستن بە یەكەوە، بۆیە دەكرێت لە ڕوانگەی ئاسایش و سەربازییەوە ڕووداوە سیاسییەكان خوێندنەوەی بۆ بكرێت»، لەمەش زیاتر یەكێكە لەو كەسایەتییە دیارانەی كە بەردەوام لەسەر شاشەی كەناڵە عێراقی و عەرەبی و كوردستانییەكان لەسەر پرسە گەرمەكانی عێراق و ناوچەكە و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست قسەی ڕاشكاوانەی خۆی هەیە. لە بازنەی گفتوگۆی ئەمجارەدا «دەرهاویشتەكانی كەوتنی ڕژێمی ئەسەد و ئاكامەكانی لەسەر هەرێمی كوردستان و عێراق»، بە ڕوانگەیەكی ئاسایش و سەربازی خوێندنەوەی بۆ كەوتنی خێرای ڕژێمی ئەسەد و ئەو دەرهاویشتانە، كە ئەم گۆڕانكارییانە بە دوای خۆیدا دەهێنێت، بەمجۆرەش بیروبۆچوون و پێشنیارەكانی خۆی خستە ڕوو:

 

 

 

 

زۆر سوپاس بۆ بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستان كە ئەم دەستپێشخەرییە گرنگەی كردووە، بۆ ڕێكخستنی ئەم گفتوگۆیە لەسەر ئەم پرسە گرنگە «دەرهاویشتەكانی كەوتنی ڕژێمی ئەسەد و ئاكامەكانی لەسەر هەرێمی كوردستان و عێراق»، ئەم پرسە و دەرهاویشتەكانی پەیوەندی بە تەواوی ناوچەكە و هەرێمی كوردستان و عێراقیشەوە هەیە.

من وەك پسپۆڕێكی ئاسایش و سەربازی لەسەر ئەم ڕووداوانە قسە دەكەم، لەبەر ئەوەی لای هەمووان ئاشكرایە «لە ئێستادا سیاسەت بە تەواوەتی پەیوەست بووە بە ئاسایشەوە»، لەمەش زیاتر لە هەندێك كاتدا هەندێك تیۆر و واقیعی ئاسایش هەیە، كە زۆر بە كتوپڕی ڕوو دەدەن و دەبینین سیاسەت بە سەریدا زاڵ بووە، ئەمەش بە تەواوەتی ئەوەیە كە ئێستا لە سووریا ڕوو دەدات. لێرەدا من دەگەڕێمەوە بۆ مێژوویەكی زۆر نزیك كە چەند ڕۆژێكە نەك زیاتر.

لێرەدا بەشێوەیەكی پیشەگەریی سەربازی و دوور لە سیاسەت لەسەر ئەم پرسە قسە دەكەم. كاتێك چەكدارانی هەیئەی تەحریری شام دەستیان كرد بە كۆنتڕۆڵكردنی حەلەب، ئەگەر ڕووبەڕووبوونەوەی چەكدارانەی ڕاستەقینە هەبوایە، بە ئاسانی نەدەگەیشتنە حەما، ماوەی نێوان حەلەب و حەما 145 كیلۆمەترە، واتە بە نزیكەی ماوەی نێوان بەغدا و كوت، یان ماوەی نێوان سلێمانی و هەولێر، ئەوجا شتێك كەمتر، یان زیاتر. باشە با جارێ لە هەڵویستی ڕووسیا بگەڕێین، لەبەر ئەوەی من هەرگیز پشت بە ڕووسیا نابەستم، ئاگادارم ڕووسەكان لە چەندین ڕووداوی دیكە و لە بارودۆخە ناسكەكاندا چۆن لێی كشاونەتەوە، بەڵام با بێینەوە سەر هێزی سوپای سووریا، سوپای سوریا خاوەنی سەدان فڕۆكەی مێكی 25 و 29یە، خاوەنی سەدان تۆپی دوورهاوێژ و سەدان تانك و زرێپۆشی ڕووسییە. پرسیار ئەوەیە چۆن لە ماوەی دوو ڕۆژدا هەیئەی تەحریری شام لە حەلەبەوە دەگاتە حەما كە ماوەی نێوانیان 145 كیلۆمەترە و تۆپۆگرافیای گۆڕەپانی شەڕەكە تەواو دەشتایی و تەختە و بواری خۆشاردنەوەی تێدا نییە؟ هەروەها چۆن گەیشتنە حمس كە ئەویش 45 كیلۆمەتر لە حەماوە دوورە؟ بۆچی سوپای سووریا لەو جوگرافیا فراوانە ڕووبەڕووی ئەو هێزە نەبوونەوە؟ بۆیە ئەمە بەڵگەیە بۆ ئەوەی پرسەكە پرسێكی سیاسییە، ئەمەش سەلمێنەری ئەوەیە كە لە ئێستادا «سیاسەت بە پەیوەستە بە ئاسایشەوە».

لەم بارودۆخەدا من هەست بە هەندێك مەترسی لەسەر كوردی سووریا دەكەم. مەترسییەكەم لەوەوە سەرچاوە دەگرێت، كە زیاتر لە 25 گرووپ لە ناو هەیئەی تەحریری شام هەن، بۆیە ترسی ئەوەم هەیە، لەوانەیە هێزەكانی سووریای دیموكرات و یەكێك لە گرووپەكانی هەیئەی تەحریری شام ڕووبەڕووی یەكتر ببنەوە. گرووپەكانی ناو هەیئەی تەحریری شام زۆرن، بۆ نموونە لە ناویاندا «گرووپی نوورەدین زەنگی، سوپای تەحریری شام، فەیلەقی شام، یەكەی قەوقازی و چەندین ناوی دیكە»، ئەم هێزانە هەموویان پەیوەندیی زۆر باشیان لەگەڵ توركیا هەیە، لە بەرانبەردا توركیا پەیوەندییەكی زۆر خراپی لەگەڵ هێزەكانی سووریای دیموكرات هەیە.

هێزەكانی سووریای دیموكرات لە ناوچەكانی «حەسەكە و قامیشلۆ» بوونیان هەیە، لەم ناوچەیە لە هەندێك شوێن چەند كەمپ و بەندیخانە هەن. ئەوانەی لە ناویان بەندن، زەخیرەی تیرۆرن. ئەگەر لەبیرتان بێت، كاتێك بەندییەكان «بەندیخانەی غویران»یان شكاند، توانییان لە ماوەی پێنج ڕۆژدا بچنە دەرەوە، هەر بۆیە ئەگەر لەو كاتەدا هێزەكانی ئەمریكا لەو ناوچانە بوونیان نەبوایە، كارەساتێك دروست دەبوو، هەروەها مەترسییەكی دیكە هەیە، ئەویش هەر دوو خێوەتگەی «هۆل» و «رۆژ»ـە كە بە تەنیا لە خێوەتگەی «هۆل» نزیكەی 50 هەزار كەس هەن، هەروەها كەمپی مەهاجرات و كەمپی ژمارە 9 هەیە، كە ئەمانە بە ناو جەرگەی دڵی تیرۆریستانی داعش هەژمار دەكرێن. لەسەر ئەم پرسە لە چەندین كۆڕی ڕاوێژكاریی ئاسایشی نیشتمانیی عێراق باسمان كردووە و، بە ڕاپۆرت باڵیۆزی وڵاتانمان لێ ئاگادار كردووەتەوە. لەسەر ئەم پرسە بەدەنگەوەهاتنی سادە هەبووە، واتە وەك پێویست نەبووە، بۆیە وازمان لێهێناوە.

لەم خاڵەدا ترسی من لەوەیە، ئەگەر توركیا ئاراستەی سیاسەتی خۆی بگۆڕێت و هێرش بكاتە سەر هێزەكانی سووریای دیموكرات، كە بێگومان ئەم هێزە لەلایەن ئەمریكاوە پشتگیری لێدەكرێت، ئەمە بۆ خۆی كێشەیەكە، ئەگەر ئەمە ڕوو بدات، ئەو خەڵكەی لەناو ئەو كەمپ و بەندیخانانە بەندن، ڕزگاریان بوو و هەڵاتن و پاشان دەستیان گەیشت بە چەك و خۆیان پڕچەك كردەوە، ئەوا كارەساتێكی گەورە دروست دەكەن.

مەترسییەكی دیكە لەوە سەرچاوە دەگرێت، كە ئیسرائیل بە ڕیژەی 90% توانای سەربازیی سووریای خاپور كردووە، گریمانەی ئەوە هەیە، ئیسرائیل زیاتر پێشڕەوی بكات بۆ ناو خاكی سووریا كە ئێستا هەتا «جەبەل شێخ» هاتووە. ئەگەر لاوازیی سووریا بە فرسەت وەربگرێت و بگاتە قونەیتەرە، ئەمەش لەوانەیە كێشە لە ناوچەكە دروست بكات. هەر ئێستا كە لەناو ئەم گفتوگۆیە قسە دەكەم، دوایین ڕاپۆرتم بە دەست گەیشتووە، كە دەڵێت ئیسرائیل ئامادەكاریی تەواو دەكات بۆ لێدانی ئێران، ئەمەش واتە ئیسرائیل دەیەوێت، بە تەواوەتی هیلالی شیعی تێكبشكێنێت. ئەگەر پرۆسەكە بە غەززە دەستی پێكردبێت و پاشان باشووری لوبنان و كەوتنی ڕژێمی ئەسەدی بەدوادا هات، كەواتە ئەوەی لە هیلالی شیعی دەمێنێتەوە تەنیا «ئێران و عێراقە»، بیگومان بەپێی ئەو نەخشەیەی سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل بڵاوی كردەوە، عێراقیش بەشێكە لە هیلالی شیعی، ئەوەی لەو نەخشەیەدا ناوی لێنراوە «دەوڵەتە بێزراوەكان- دول النقمة».

لەم بارودۆخەدا عێراق پێویستی بە بڕیاری خێرا و دروست هەیە. من بۆچوونی د.محەمەد شیاع سوودانی سەرۆك وەزیرانی عێراقتان لەسەر ئەم پرسە بۆ دەگوازمەوە وەك خۆی «سەرۆك وەزیرانی عێراق چاوەڕێی ئەوە دەكات، تا بزانێت دەوڵەتانی ناوچەكە چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەم حكومەتە تازەیەی سووریا دەكەن.

هەتا ئێستا هەیئەی تەحریری شام هەنگاوی دروستیان هەڵگرتووە. دوێنێ (15ی كانوونی یەكەمی 2024) ئەحمەد شەرع، یان ئەوەی پێشتر پێیان دەگوت «ئەبو محەمەدی جۆلانی»، كێشەكە ئەوەیە دوو ناوی هەیە و نازانین بە كامیان ناوی بێنین، بانگەشەی بۆ ئەوە دەكرد، كە هەموو چەكەكان لە وەزارەتی بەرگری كۆدەكەنەوە و ڕێگە نادەن چەك لە شەقام بوونی هەبێت.

من لەبەر هۆكارێكی زۆر سادە بڕوا بەو قسانەی ئەحمەد شەرع ناكەم، لەبەر ئەوەی كۆگای چەكەكانی سوپای سووریا شكێنراون و هەروەها چەكی دامەزراوەكانی ئاسایش هەمووی كەوتنە دەستی هاووڵاتیان، منداڵانی تەمەن 10-15 ساڵ لە لازقیە و شوێنەكانی دیكەش چەكیان دەست كەوتووە.

بێگومان سرووشتی ئەو ناوچانە وەك سرووشتی كوردستان شاخاوییە، چەكداران توانای خۆحەشاردانیان هەیە، لەمەش زیاتر ناوچەیەكی دارستانە، بۆیە ناوچەیەكی زۆر ترسناكە بۆ خۆحەشاردانی چەكداران. لە هەفتەی ڕابردوو لە ناوچەی «تل زەبرە» كەمینێك بۆ بەشی كارگێڕیی كاری سەربازیی فەیلەقی شام لەلایەن پاشماوەی ڕژێمی ئەسەدەوە دانراوە، 15 چەكداری فەیلەقی شامیان كوشتووە، بێجگە لە بریندارەكان، ئەم ناوچەیە من خۆم سەردانیم كردووە و نزیكەی 140 كیلۆمەتر لە لازقیە دوورە و نزیكە لە ناوچەی «جەبلە»، ئەمەش ئاماژەیەكی ترسناكە بۆ دووبارە دروستبوونەوەی ئاژاوە و پاشاگەردانی لە سووریادا.

هەر ئێستا كە ئێمە ئەم گفتوگۆیە دەكەین، ئەمریكییەكان داوایان كردووە كە هەموو ئەمریكییەكان لە سووریا خۆیان كۆبكەنەوە و بێنە دەرێ، ئەمەش ئاماژەیەكی دیكەی ترسناكە و ناوچەكە گڕی گرتووە و كەس نازانێت بەرەو كوێ هەنگاو هەڵدەگرێت.

سەردانی بلینكن وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بۆ عێراق، هەروەها دوو سەردانی محەمەد حەسان نوێنەری تایبەتیی سكرتێری گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان لە ماوەی یەك مانگدا بۆ لای مەرجەعییەتی شیعە لە نەجەف، ئەمانە هەموویان نامە بۆ عێراق دەنێرن، دەبێت عێراق لە ناواخنی ئەو نامانە تێبگات.

لە ئێستادا باشترین ڕێگە لە بەردەم عێراق ئەوەیە كە بە وردی چاودێریی بارودۆخەكە بكات. بەڵێ پێویستە هاوكاریی گەلی سووریا بكەین، كەرەستەی فریاگوزاریی خواردن و سووتەمەنیان بۆ بنێرین، بەڵام لەسەر ئاستی سیاسیی دەبێت چاوەڕێی ئەوە بكەین هەتا سیماكانی ئەم حكومەتە تازەیەی دیمەشق دەردەكەوێت، بۆ ئەوەی بزانین چۆن لەسەر ئاستی سیاسی و ئەمنی مامەڵەی لەگەڵ دەكەین.

لەسەر ئەم پرسە لە ئێستادا لەناو عێراق دوو ئاراستە هەیە. ئاراستەیەك دەڵێت نابێت مامەڵە لەگەڵ هەیئەی تەحریری شام و جۆلانی بكەین، لەبەر ئەوەی پێشتر تیرۆریست بووە، ئاراستەیەكی دیكەش هەیە كە چاوەڕێی ئەوە دەكات، بزانێت بارودۆخی سووریا بەرەو كوێ دەچێت. بە بۆچوونی من باشترین بژارە ئەوەیە چاوەڕێ بكەین، بزانین كاروبارەكان لە سووریا بە كوێ دەگەن. ئەوەی گرنگە ئەوەیە كە سنوورەكانمان زۆر باش كۆنتڕۆڵ كراون و ترسیان لەسەر نییە، بۆیە باشترە چاوەڕێ بكەین، بۆ ئەوەی بزانین بارودۆخی سووریا بەرەو كوێ دەچێت.