د.جەلال ئەحمەد ئەندامی بازنەی گفتوگۆ و بەرپرسی بنكەی توێژینەوە و ڕاپرسیی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستانە و، مامۆستای كۆمەڵناسییە لە زانكۆی سەڵاحەدین-هەولێر، لە بازنەی گفتوگۆی ئەم جارەدا «دەرهاویشتەكانی كەوتنی ئەسەد و ئاكامەكانی لەسەر هەرێمی كوردستان و عێراق» بەم جۆرە دیدوبۆچوون و پێشنیارەكانی خستە ڕوو:

 

ئایا بە ئاوابوونی هیلالی شیعی ئێران لە سووریا، مانگی چواردەشەوەی توركیا لەو وڵاتە هەڵدێ؟ كێ ناڵێ ئەمریكا ئەزموونی ئەفغانستان لە سووریاوە ناگوازێتەوە بۆ عێراقیش؟ سووریا دەبێتە وڵاتێكی فیدڕاڵی، یا دابەش دەبێت؟ ئەمانە و چەندین پرسیاری ورووژاویتر پێمان دەڵێن، كە بارودۆخی ناوچەكە بەندە بە ئەگەرەكانی داهاتووی سووریاوە، كە كراوەن و كاریگەری و دەرهاویشتەی ئەرێنی و نەرێنییان بەسەر ناوچەكەدا بەگشتی دەبێت. هەرچەندەش هێشتا زووە قسە لەسەر ئەگەرەكانی دوای ئەسەد بكرێت، بەو پێیەی ئەگەرەكان بە چەندین هۆكار و لایەنی ناوخۆیی و دەرەوەی ئەو وڵاتەوە بەندن و تایبەتمەندییەكانیان وەك پێویست ڕوون نین.

ئەگەرێك بۆ داهاتووی سووریا باس دەكرا، فیدڕاڵیزم بوو، كە لە ئێستادا و دوای كۆتا لێدوانەكانی دەسەڵاتی ئێستای دیمەشق، وەك جاران جێی باس و خواس نەماوە، بەو لێدوانانە هەموو لایەكیان دڵنیا كردەوە كە سووریای نوێ فیدڕاڵی و فرەهەرێم نابێت، دیاریشە كە فیدڕاڵیزم نە لە عەقڵییەتی ئەواندا جێی دەبێتەوە و باوەڕیان پێی هەیە، نە كەلەكەی ئەو دەوڵەتەش دەگەیەنێتە عەرزی، كە یاریكەرێكی سەرەكیی نێو گۆڕەپانی سیاسی و سەربازیی سووریایە، ئەمەش بۆ كورد بە گشتی و هەرێمی كوردستان، ئەگەر و پێشهاتێكی خراپە و دڵخۆشكەر نییە. دیارە كە توركیا دەیەوێ هەرێم ببێتە دراوسێ و هاوسنووری دەوڵەتێكی ڕادیكاڵ و گۆشكراو بە دژایەتیكردنی پرس و ڕۆڵی كورد لە عێڕاق و ناوچەكەدا، هەڵوێستی ئەمریكا و وڵاتانی ڕۆژئاواش لەگەڵ ئەو هێزانە، كە زۆر نەرمە و موجامەلەیان پێوە دیارە، دیار نییە تا چ ڕاددەیەك بە هاوسۆز و پاڵپشتیكار لە پرسی كورددا دەمێننەوە، بۆ ئەم قسەیەم لێدوانی شارەزاییەكی ئەڵمانی لە كاروبار سووریا بەناوی «ئەندریە بانك» دەهێنمەوە، كە زۆر ڕاشكاوانە و وەك ئەوەی كۆنتڕۆڵی بیركردنەوەی جۆلانیی لە گیرفاندا بێت، دەڵێت: «جۆلانی چەندین ساڵە نەك هەر پەیوەندیی بە قاعیدەوە نەماوە، بەڵكو ڕووبەڕووشیان وەستاوەتەوە»، بە گوێرەی ئەو لێدوانەی ئەندریە بێت، جۆلانی نیازی دژایەتیكردنی ڕۆژئاوای نییە و تەركیزی سەرەكیی لەسەر داهاتووی سووریا و پێكهاتەكانی ئەوێیە، بەشێك لە ناوەندی میدیایی و چاودێران لە ناوەندەكانی ڕۆژهەڵاتناسییش بە هەر ئەندازەیەك بێت، كەوتوونەتە ژێر كاریگەریی هەندێك هەڵسوكەوتی نەرم و سازشكاری كاتیی ئەو ڕێكخراوە لە هەڵمەتەكانیان بۆسەر پێگە و شارەكانی سووریا و مامەڵەیان لەگەڵ بەشێك لە دارودەستەی ڕژێمی پێشوو، ئەمەو لە لایەكیتر هەر زوو چەندین وڵات خەریكی ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان و كردنەوەی كۆنسووڵخانەن لە سووریا، ئەمریكاش كە شەڕكەری سەرەكیی دژ بە سەرانی قاعیدە و داعش بوو، ئەمڕۆ لەگەڵ هاوەڵی نزیك لە ئەمیرەكانی ئەو ڕێكخراوە تیرۆریستییانە كۆ دەبێتەوە و خەریكی دانوستانە لەگەڵیاندا. هەرچەندە هەندێك لە چاودێرانی سیاسیی ڕۆژئاوا كە پێشتر لە پێگەی سیاسیی هەستیاردا بوون، نایشارنەوە كە جێی باوەڕ نییە ڕێكخراوێكی وەك تەحریر ئەلشام لە ڕووی ئایدیۆلۆژییەوە وەها بە ئاسانی گۆڕابێت و سەركردایەتی حوكمڕانییەكی هاوچەرخ و كراوە بكەن لە سووریادا؛ ئەوان بە دووری نازانن دۆخێكی ناهەموار ڕووبەڕووی پێكهاتەی مەسیحی و كوردەكان ببێتەوە. ئەم دوو ئاراستەی تێڕوانینە هەر كامێكیان ڕاست بێت، بۆ كورد خێری تێدا نابێت، لەبەرچی؟ یەكەمیان لەبەر ئەوەی ئەگەر ئەو ڕێكخراوە واز لە دژایەتیكردنی ڕۆژئاوا بهێنێ و حیساب بۆ بەرژەوەندییەكانی ئەوان بكات و سەرچاوە بێت بۆ بەهێزكردنی بەرەی سوننی دژ بە ئێران لە ناوچەكەدا، ئەوانیش چاوپۆشی لە سیاسەتەكانی دەكەن بەرانبەر بە كورد و تەنانەت عێراقێكیش كە لە بەرەی ئێران هەژمار دەكرێت و نازانێت چۆن خۆی لەو كلكایەتییە دەرباز بكات. ئەگەریش بەدڵی ئەمریكا و ئەوروپاش نەبن، هەم دیسان كورد دەكەنەوە بە شەڕكەری سەرەكیی گۆڕەپانەكە و وەك پێویستیش ناتوانن بەر بە دەستتێوەردانەكانی توركیا لە شەڕ و ناكۆكییەكان بگرن. توركیاش هەر لەبەر پەكەكە نیگەران نییە، بەڵكو بە هەموو چەشن و وجوودێكی سیاسیی كورد لە هەر شوێنێك بێت قەڵسە و پێی هەزم ناكرێت؛ هەرچەندە كە پاشەكشێی پەكەكە لە ڕۆژئاوا بیانووەكانی دەستتێوەردانی توركیا لاواز دەكەن، دەتوانێت ئەمریكا و ئەوروپاش باشتر بهێننە سەر خەت بۆ پاڵپشتیكردن لە ئەزموون و كوردانی ئەوێ و باشووریش.

بەپێی ئەو ئاماژانەش، كە لە سیاسەتی دەسەڵاتی ئێستای دیمەشق دەبینرێن، چاوەڕوان ناكرێت سووریا ببێتە ئەو وڵاتەی ئەوروپا و ئەمریكا و پێكهاتەكانی ئەوێش هیوای لەسەر هەڵدەچنن، كەواتە تا چەند ڕێی تێ دەچێ سووریا ببێتە چەند دەوڵەتۆچكەیەك؟ ئەم ئەگەرەش ئەگەرێكی زۆر لاوازە و خودی ئەمریكا و ئسرائیلیش نایانەوێ باڵانسی هێز لە ڕێی توركیاوە بۆ ڕووسیا و ئێران بگەڕێتەوە.. ئەو دوو وڵاتە ناچارن حیساب بۆ بەرژەوەندییەكانی توركیا لە سووریادا بكەن. كەواتە ئەگەری هەرە بەهێز ئەوەیە، كە بارودۆخی ئێستای سووریا تا ماوەیەك، كە نازانرێ كەی كۆتایی دێت، هەر بە شلۆقی و ناسەقامگیر بمێنێتەوە، هێزەكانی نێودەوڵەتی و تەنانەت توركیاش ڕەنگە ئیدارەی قەیرانەكە بدەن، تا دوای دەستبەكاربوونی ئیدارەی ترەمپ، لە ئێستادا پێناچێ ناوچەكە گۆڕانكاریی زیاتر بەخۆوە ببینێ، هێشتاش دیار نییە هەنگاوی داهاتووی زلهێزەكان چییە و دوای سووریا، لوبنان و فەڵەستین تەسفییە دەكەن، یا ئەم جارە سەرەی یەمەن و عێڕاقە و كەی یارییەكە لە تاران كۆتایی دێت!

بەردەوامیی ناسەقامگیری بارودۆخی سووریا، زیاتر لە ناوچە كوردنشینەكان و هاوسنوور لەگەڵ هەرێمدا دەبێت، ئەمەش بێگومان بۆ هەرێمی كوردستان باش نابێت، كێ ناڵێ هەر بە كۆتاییهێنان بە دەسەڵاتی هەسەدە دەوەستن و هاوشێوەی ٢٠١٤ شەڕەكە ناگوازنەوە بۆ هەرێمی كوردستان و عێڕاقیش، ئەمە لە ئەگەری بەرەڵاكردنی هەموو ئەو داعشانە لەوێ زیندانی كراون! كەواتە مەترسیی سیاسی و ئەمنی و ئابووری و جیۆپۆلۆتیكی جددی لەسەر عێڕاق و هەرێمی كوردستان هەن، دەرهاویشتەكانی گۆڕانی ڕژێمی سووریاش لە هەموو شوێنێك زیاتر لەسەر عێڕاق و هەرێمن.. بۆیە هەرێم نابێ بە تەمای عێڕاق بێت و دەبێ لە ئێستاوە دەست بە لۆبیكردن بكات لە ڕۆژئاوا و ئەمریكا، لە ناوخۆشدا هەوڵی جدیی خۆڕێكخستنەوە و هەرچی زووە پێكهێنانی حكومەتی یەكگرتووی بەهێز بدات، وەك میكانیزمێكی سەرەكی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی قەیران و پێشهاتە چاوەڕوانكراوەكان.