پ.د.نەزاكەت حوسێن، ئەندامی بازنەی گفتوگۆ و ئەندامی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستانە و سەرنووسەری ڕۆژنامەی «كوردیش گلۆپ»ـە و لە گفتوگۆی ئەمجارەدا (پرسی سەرژمێریی گشتی لە عێراقدا و ڕەهەندە یاساییەكان و ئاكامەكانی) بەم جۆرە دیدوبۆچوون و پێشنیارەكانی خستە ڕوو.

 

سەرژمێریی دانیشتووان پرسێكی گرنگی نیشتمانییە و پێویستە لە هەر وڵاتێكدا بەپێی ڕێكارە یاسایی و دەستوورییەكان لە كاتی پێویستدا ئەنجام بدرێت، بەتایبەتی ئەو وڵاتانەی بە جەنگ و كارەساتی مرۆییدا دەڕۆن، كە دەرەنجامەكانی جەنگ كاریگەریی دەبێت لەسەر كەمبوونەوە و ونبوونی خەڵك. عێراق وەك وڵاتێك كە خەریكە نیو سەدەیەك تێدەپەڕێنێت كە بە جەنگ و ململانێی یەك لە دوای یەكدا ڕۆێشتووە و، مێژوویەكی درێژیشە سەرژمێری تێدا نەكراوە، ئەمە جگە لە زیادبوون و كەمبوونەوەی سرووشتیی ژمارەی دانیشتووان كە بە لەدایكبوون و مردن ڕوو دەدات، ئەم وڵاتە تووشی فەوتان و لەناوچوون و ونبوونی ڕێژەی بێشوماری خەڵك بووەتەوە لەو جەنگ و ململانێیانەدا، ئەمە جگە لە كۆچ بۆ دەرەوەی وڵات و هاتنە ناوەوەی خەڵكانێكی زۆر چ لە دەرەوەی وڵات بۆ عێراق، یان لە ناوخۆی عێراقدا لە نێوان ناوچەكانیدا جێگۆڕكێ بە دانیشتووانەكەی كراوە، ئایا بە خواستی خۆیان بووبێت، یان بە زۆرەملێی وەك ڕاگواستن و تەعریبكردن. لێرەدا باسەكە ئەوەیە كە ئایا ئەم سەرژمێرییە بۆ ڕێكخستنەوەی وڵاتە دوای ئەو هەموو كارەسات و ڕووداوانە و زانینی ژمارەی دانیشتووان و نەتەوە و ڕەگەز و ئایین و مەزهەبە جیاوازەكانە؟ یان باسەكە ئەجێندا و بەرنامەیەكی دیكەی لە پشتە؟ لە هەر حاڵەتێكدا بێت، دەبێت ڕەچاوی نەتەوە، شوێنی جوگرافی، ئایین، زمان و تەنانەت ڕەنگی پێستیش بكرێت، چونكە ئەمە پێوەرێكی جیهانییە و ناكرێت سڕینەوە بە ڕێژە و ژمارەی هیچ بابەتێكی دیمۆگرافیی مرۆڤەكان بكرێت. ئەم پرسە پرسێكی نیشتمانییە و هەموو پرسە نیشتمانییەكانیش لەم وڵاتەدا لەسەر بنەمای تەوافوق ئەنجام دراون و دەستووری وڵاتیش بنەمای تەوافوقی بۆ ئەنجامدانی هەر پرسێكی نیشتمانی داناوە، چونكە كۆی سیستمە ئیداری و سیاسییەكە تەوافوقییە، ناكرێت پرسە نیشتمانییەكان تاك لایەنە لەلایەن گرووپێك، یان مەزهەبێك، یان بەرەیەكەوە بڕیاری لەسەر بدرێت.

بە بۆچوونی خۆم ئەنجامدانی ئەم پرسە بەو شێوەی كە فۆڕمەكەی بۆ ئامادە كراوە لەم ساتەوەختەی عێراقدا كە سەقامگیرییەكی سیاسی نییە و كۆدەنگی لەسەر شتەكان نەماوە، دەرفەتێك دۆزراوەتەوە بۆ ئەوەی تەواوكاریی بۆ ئەو ئەجێندای سڕینەوەیە بكات، كە دەیانەوێت بە یاسا تاكڕەویی نەتەوەیی و ئایینی و مەزهەبی لەم وڵاتەدا دروست بكەن و، تەواوی نەتەوە و ئایین و مەزهەب و پێكهاتەكان لە ناو بازنەیەكی یەك مەزهەبی و یەك نەتەوەییدا بسڕنەوە، كە ئەمە جیاكاریی ڕەگەزییە جگە لەوەی پێچەوانەی بەیاننامە نێودەوڵەتییەكان و مافەكانی مرۆڤە، سەرەتایەكیشە بۆ دروستبوونی پشێوی و ئاژاوەنانەوە و یەكتربڕینی دیكە و وڵات خستنەوە بەر مەترسی و جەنگی ناوخۆیی، بۆیە ئەوەی گرنگە بكرێت، ئەوەیە كە هەموو هەنگاوەكانی ئەنجامدانی ئەو پرۆسەیە بە نیشتمانی بكرێت و لە شێوازی فۆڕمەكەوە تا ڕێكارەكانی ئەنجامدانی، بە تەوافوقی كۆی پێكهاتەكان بكرێت. ئەگەر بەو شێوەیە نییە و گومان هەیە لە شتەكان، هەرچی زووترە ڕاگەیاندن بخرێتە گەڕ بۆ هۆشیاركردنەوەی خەڵك و پێكهاتە و ئایین و نەتەوە و مەزهەبە جیاوازەكان، تاكو بەرچاوڕوون بن، لە مەترسیی ئەم كارە بەم شێوەیە و، ڕێكخراوە نێودەوڵەتییەكانیش ئاگادار بكرێنەوە كە چاودێرن بە سەر مافەكانی مرۆڤەوە بۆ بەرگرتن لەم سڕینەوە و تاكڕەوی و وڵات بەرەو هەڵدێر بردنە، لە هەمان كاتدا دەبێ كۆی پێكهاتەكانی وڵات هەڵوێست وەرگرن لەسەری و نەهێڵن مافی هیچ نەتەوەیەك پێشێل بكرێت و هیچ سڕینەوە و جیاكارییەك دروست ببێت.