سێكتەری ئاو و دروستكردنی بەنداوەكان و پڕۆژەكانی ئاوی خواردنەوە بە یەكێك لە پڕۆژە ستراتیژییەكانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان دادەنرێت، ئەمەش وەكو بەشێك لە پاراستنی ئاسایشی ئاو، بەتایبەتی لە پارێزگای هەولێر و ناو سەنتەری شاری هەولێر، كە گۆڕانكارییەكانی كەشوهەوا و وشكەساڵی و دابەزینی ئاستی ئاوی ژێرزەوی كاریگەریی خراپی دروست كردووە. گۆڤاری گوڵان لەسەر پرسی ئاو و پڕۆژەی فریاگوزاریی خێرای گەیاندنی ئاو بۆ چارەسەركردنی كێشەی كەمئاوی دیدارێكی لەگەڵ ئومێد خۆشناو پارێزگاری هەولێر ساز دا.

 

 

* با سەرەتای پرسیارەكەمان لە پڕۆژەی فریاگوزاریی خێرای گەیاندنی ئاو بۆ پایتەختی هەرێمی كوردستان دەست پێبكەین، دەكرێت باسێكی ئەم پڕۆژە گرنگەمان بۆ بكەیت؟

- ڕێزدار مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە پڕۆژەیەكی ستراتیژی و گەورەدا بۆ هەولێر و هەولێرییەكان، بەردی بناغەی گرنگترین و پێویستترین پڕۆژەكانی كوردستانی بۆ پایتەختی هەرێمی كوردستان دانا، لەو شارەی كە چەندین ساڵە لە وەرزی هاویندا گرفتی كەمئاوی هەیە، لەم بارودۆخەدا سەرۆكی حكومەت مژدە گەورەكەی بە دانیشتووانی هەولێر دا، كە لە سات و كاتێكی دژواری قەیرانی داراییدا بەردی بناغەی پڕۆژەكەی دانا و ڕێگەی نەدا چیتر جێبەجێكردنی ئەم پڕۆژە گرنگە دوابكەوێت، ئەویش پڕۆژەی فریاگوزاریی خێرایە بۆ چارەسەری كێشەی كەمئاویی پایتەخت، تێچووی ئەم پڕۆژەیە 479 ملیۆن دۆلارە و بڕیارە بە 550 ڕۆژ بە كۆمپانیا و دەستی كاری نێوخۆییەوە تەواو بكرێت، ئەم پڕۆژەیە 20 هەزار مەتر سێجا ئاو لە كاتژمێرێكدا دەپاڵێوێت و ڕۆژانە 480 هەزار مەتر سێجا ئاو دەداتە هەولێر، كە دوو بەرانبەری پڕۆژەی ئیفراز 3ی هەولێرە، بەمەش گەڕەكەكانی نێوان شەقامی 120 مەتری و 150 مەتری و هەریەك لە بنەسڵاوە و دارەتوو و كەسنەزان و پیرزین و شاوێس و بەحركە و عەنكاوە و سێبیران ئاوی پاكی خاوێنیان دەگاتێ و، زیاتر لە 1000 بیری ئاوی خواردنەوە دەكوژێتەوە و ئاوی ژێر زەوی دەپارێزرێت، كێشەی ئاوی هەولێر تا چەندین ساڵ كۆتایی دێت و چیتر ئەوەندە موزایەدە بەم كێشەیەوە ناكرێت كە بە یەك دوو تەنكەر ئاو بیانەوێت چارەسەری كێشەیەكی لەم شێوەیە بكەن. لەلایەكی دیكەوە هەر لەسەر فەرمانی مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان پڕۆژەی ئاوی قوشتەپە جێبەجێ دەكرێت، كە توانای بەرهەمهێنانی 72 هەزار مەتر سێجا ئاوی خواردنەوەی دەبێت و ئاوی قەزای قوشتەپە و بیستانە و زیاتر لە 60 گوند دابین دەكات. بێگومان وەرگرتنی ئاوی پڕۆژەكە لە زێی بچووك دەست پێدەكات و ئاوەكە دەپاڵێورێت و پاك دەكرێتەوە، كاری فلتەركردن و كلۆری بۆ دەكرێت و بە ستانداری ڕێكخراوی جیهانی (WHO) جێبەجێ دەكرێت. لەم پڕۆژەیەدا 200 كیلۆمەتر بۆڕیی سپایرۆڵ و 280 كیلۆمەتر بۆڕی ئەسلین بە تیرەی 160 و 220 و 250 ملیم بەكار دەهێنرێت، هەر ئەمەش نا، ئێمە لە هەولێر لە هەموو وەرزێكی گەرما و كەم ئاویدا بە پلان و بەرنامە چەندین بیری نوێمان لێداوە و بیری كۆنمان نۆژەن كردووەتەوە، بۆ نموونە ساڵی ڕابردوو زیاتر لە 100 بیری نوێی ئاوی خواردنەوەی لێدرا، بەڵام ئەمساڵ 25%ی ئەو بیرانە وشكی كردبوو، بۆیە ئێمە بە سوودوەرگرتن لە پڕۆژەی ئاوی سەر زەوی لە پڕۆژەی ئاوی ئیفراز یەك و دوو و سێ پڕۆژەی فراوانكردنمان كرد، ئەو گەڕەكانەشی كێشەكەی تێدا ئاڵۆز بووە، لە ڕێگەی تەنكەرەوە ئاوی خواردنەوەمان بۆ دابین كردوون، ئێمە بە كردار كارمان بۆ گەیاندنی خزمەتگوزاری كردووە، نەك وەكو زۆر لایەن كە هەوڵیان داوە ئازار و مەینەتییەكانی خەڵك بكەنە بانگەشە و پڕوپاگەندەی ئیعلامیی خۆیان و لە ناخەوە خوازیاری بەردەوامیی ئەو كێشە و گرفتانە بن.

ئەم پڕۆژانەش لە چوارچێوەی ئەو پڕۆژانەی حكومەتی هەرێمی كوردستان دێت كە بۆ بونیادنانی ژێرخانی ئابووریی هەرێم لە تەمەنی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا جێبەجێ كراون. لە گەرمای هاوینی ئەمساڵدا و لە كاتی دەركەوتنی گرفتی كەمئاوی لە هەندێك لە گەڕەكەكانی هەولێردا، لەگەڵ جێگری پارێزگار و بەڕێوەبەری ئاوی هەولێر فراوانكردنێكمان بۆ پڕۆژەی ئاوی ئیفراز سێی هەولێر كرد، دوای دیراسەتكردن 20 ملیار دینار بە ڕەزامەندیی سەرۆكی حكومەت تەرخان كرا بۆ گۆڕینی بۆڕییەكان و بە خۆشحاڵییەوە ئەو شوێنانەی شكستی تێدا بوو چارەسەر كران، هاوكات بۆ فراوانكردنی پڕۆژەكە و زیادكردنی بەرهەمهێنانی ئاو لە ئیفراز دوو ئیفراز سێ چارەسەر كرا و ڕێژەی بەرهەمهێنانی ئاومان بە بڕی 2500 مەتر سێجا ئاو لە كاتژمێرێكدا بە توانای 300 بیری ئاوی خواردنەوە زیاتر كرد. بە شێوەیەكی گشتی لە ئیدارەدانی قەیرانی ئاودا سەركەوتوو بووین، كاتی ئەوە هاتووە بەرەو چارەسەری بنەڕەتیی كێشەكە هەنگاو بنێین و قۆناغ بە قۆناغ لەسەر بودجەی پارێزگای هەولێر و ئەو پاڵپشتی و هاوكارییەی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان پێشكەشی كردووین، بەردەوام دەبین.

ئەمساڵیش بە كۆمەڵێك چاكسازی و ڕێكار و هەنگاوی بوێرانەوە توانیمان ئیدارەی كێشەی كەمئاوی لە وەرزی هاویندا بدەین، بۆ نموونە لە ڕێگەی كۆمەڵێك چاكسازییەوە لە ئاوی ئیفرازدا توانیمان كۆی گشتیی ئاوی نێردراو بۆ شاری هەولێر لە (10400) مەتر سێجا / لە كاتژمێرێكدا بەرزبكەینەوە بۆ (14600) مەتر سێجا لە كاتژمێرێكدا، واتا لە كۆی گشتیی ئاوی نێردراو لە ڕۆژێكدا (24960)مەتر سێجا بەرز بوویەوە بۆ (350400) مەتر سێجا لە كاتژمێرێكدا. سەبارەت بە لێدانی بیری نوێ و نۆژەنكردنەوەی بیرە كۆنەكانی ئاوی خواردنەوە و ڕاكێشانی تۆڕی ئاوی خواردنەوەی نوێ و دابینكردنی كارەبای 24 كاتژمێری بۆ چەندین بیر لەسەر بوددجەی پارێزگا، هەڵمەتێكی گەورە كراوە و بە پێویستی دەزانم سوپاسی كرێكار و فەرمانبەرەكانی هەردوو بەڕێوەبەرایەتیی ئاوی هەولێر و دەوروبەر بكەم، كە بە ڕاستی خەمخۆری چارەسەركردنی كێشەكان بوون لەو گەڕەك و ناوچانەی لە وەرزی ئەمساڵی گەرمادا گرفتی كەم ئاوی تێیدا سەری هەڵدا.

* هەر لە بواری ئەمباركردن و گلدانەوەی ئاوی باراناو لە سنووری پارێزگای هەولێر و دەوروبەری سەنتەری شاری هەولێر، ژمارەیەكی زۆری بەنداو و پۆند دروست كراون و هەندێكیشی لە قۆناغی جێبەجێكردندایە، ئایا دەكرێت باسێكی ئەو بەنداو و پۆندانەمان بۆ بكەیت لە سنووری پارێزگای هەولێر و دەوروبەری و ناو سەنتەری شاری هەولێر؟

- لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا یەكێك لە كارنامە وەزارییەكەی ڕێزدار مەسرور بارزانی كاركردن بوو بۆ «بەكارهێنانی سەرچاوە ئاوییەكان و دروستكردنی بەنداوە وەرزی و هەمیشەییەكان بۆ گلدانەوەی ئاوی پێویست بۆ بووژانەوەی كشتوكاڵ و زیادكردنی ڕووبەری سەوزایی لە هەرێم...»، لەم ڕوانگەیەوە دروستكردنی بەنداو و پۆندەكان بەشێكی گرنگ و ستراتیژیی كارەكانی كابینەی نۆیەمی حكومەت بوو، ئەوەی پەیوەندی بە سنووری پارێزگای هەولێرەوە هەیە لێرەدا ئاماژە بە هەندێك لەو بەنداو و پۆندانە دەكەین:

دروستكردنی بەنداوی گۆمەسپان: ئەم بەنداوە بە یەكەمین بەنداوی هەولێر و سێیەم گەورەترین بەنداوی هەرێمی كوردستان دادەنرێت، كە بە 24 كاتژمێری و بە شەویش كاری تێدا دەكرێت و كارەكانی بەرەو كۆتایی دەچێت و، پێش هاتنی وەرزی بارانبارینی ئەمساڵ كۆتایی بە كارەكانی دێت. ئەم بەنداوە كە بە تێچووی 95 ملیار دینار دروست دەكرێت، 70 مەتر بەرزە و درێژییەكەی 512 مەترە و 115 ملیۆن مەتر سێجا باراناو گل دەداتەوە.

بەنداوی بەستۆرە: بە گوژمەی 23 ملیار دینار جێبەجێ دەكرێت و درێژییەكەی 560 مەترە و بەرزییەكەی 20 مەترە، توانای گلدانەوەی 20 ملیۆن مەتر سێجا ئاوی هەیە، تا ئێستا زیاتر لە ملیۆنێك مەتر سێجا ئاوی تێدا گل دراوەتەوە و 95%ی كارەكانی تەواو كراوە، لەكۆتایی ئەمساڵدا بە ڕێژەی 100% كارەكانی كۆتایی دێت.

دانانی بەردی بناغەی پۆندی زانكۆی نێودەوڵەتیی بەریتانی لە هەولێر: كە بە درێژیی 180 مەتر و پانیی 80 مەتر و توانای گلدانەوەی ملیۆنێك مەتر سێجا ئاوی بە قوڵایی 17 مەتر هەیە.

بەنداوی شەوگێڕ: كە توانای گلدانەوەی دوو ملیۆن مەتر سێجا ئاوی هەیە بە ڕووبەری 230 هەزار مەتر دووجا تەواوكراوە.

بەنداوی چەمرگە: كە بە یەكێك لە بەنداوە تەواوكراوەكان لە دەشتی هەولێر دادەنرێت و توانای گلدانەوەی 1.2 ملیۆن مەتر سێجا ئاوی هەیە و 18 مەتر بەرزە و درێژییەكەی 262 مەترە.

- بەنداوی ئاقووبان: بە گوژمەی 8.1 ملیار دینار و بە توانای 2.6 ملیۆن مەتر سێجا لە شارۆچكەی شەقڵاوە تەواو كراوە.

پۆندی بنەسڵاوە: كە بە گوژمەی سێ ملیار و 900 ملیۆن دینار دەست بە جێبەجێكردنی كراوە.

ئەمانە و چەندین پۆندی دیكە لە پارێزگای هەولێر كەوتوونەتە بواری جێبەجێكردنەوە و بە تەواوبوونی ئەم پۆندانە كە خۆی لە 25 پۆند دەدات، ئەمبارێكی گەورەی ئاومان دەبێت و بۆ وەزری زستان و بارانبارینیش زۆر شوێن لە لافاو دەپارێزێت و كۆگای ئاوی ژێرزەوی تا ڕاددەیەكی باش قەرەبوو دەكاتەوە، دەكرێت بە سەدان پڕۆژەی ئاوی خواردنەوە و كشتوكاڵی و ئاودێری و گەشتیاری لەسەر ئەم بەنداو و پۆندانە دروست بكەین و دەستی كارێكی زۆر لێی سوودمەند ببێت.

* كەواتە جگە لە كۆكردنەوەی ئاو و گلدانەوەی ئاوی بارانبارین سوودی دیكە لەم بەنداو و پۆندانەوە وەردەگیرێن. گرنگترین ئەو پڕۆژانە چین كە لە بەرنامە و پلاندایە لەسەر ئەم بەنداو و پۆندانە دروست بكرێت؟

- سوودی بەنداو و پۆندەكان، بەتایبەتی بۆ پارێزگای هەولێر و دەشتی هەولێر و تەواوی پارێزگای هەولێر زۆرە، بەتایبەتی كە ئێمە خاوەنی سێ بەنداوی گەورەین كە دووكان و دەربەندیخان و دهۆكە و هیچ لەم بەنداوانە ناكەوێتە ناو سنووری پارێزگای هەولێرەوە، لە كاتێكدا پارێزگای هەولێر بە هۆی گۆڕانكاریی كەشوهەواو وشكەساڵی و كەمئاوییەوە كاریگەریی توندی لەسەر كەمبوونەوەی ئاوی سەر زەوی و دابەزینی ئاوی ژێرزەوی لەسەر دروست بووە، لە دەشتی هەولێر و قوشتەپە و زۆر ناوچەی دیكە ئاوی ژێرزەوی بە ڕاددەیەك دابەزیوە، كە بەردەوام دەبێت بیرەكانی ئاوی خواردنەوە نۆژەن بكرێنەوە، بۆیە بەنداو و پۆندەكان سوودیان زۆرە، لەوانە:

1- گلدانەوەی ئاوی باران و چەم و زێیەكان بۆ پاراستنی ئاسایشی ئاوی هەرێمی كوردستان.

2- بەرزكردنەوەی ئاستی ئاوی ژێر زەوی و پارێزگاریكردنی ئەم سەرچاوەیە بە پشتبەستن بە بەكارهێنانی ئاوی بەنداو و پۆندەكان.

3- بەكارهێنانی ئاوی بەنداو و پۆندەكان بۆ كاری كشتوكاڵ و گەشتیاری.

4- دەوڵەمەندكردنی پاراستنی سامانی ماسی و ئاژەڵداری.

5- كەمكردنەوەی كاریگەری و شوێنەوارەكانی لافاو لە وەرزی بارانباریندا.

6- دامەزراندنی پڕۆژەی ئاوی خواردنەوە و پاڵاوتنی و ڕاكێشانی بۆ ناوچەكانی نیشتەجێبوونی نزیك لە بەنداو و پۆندەكان.

7- دابینكردنی هەلی كار لە پڕۆژەكانی ماسی و گەشتیاری و كشتوكاڵیدا.

بۆ جێبەجێكردنی پڕۆژەكانیش لەگەڵ وەزارەت و لایەنە پەیوەندیدارەكان لەسەر هێڵین تاوەكو لە ڕووی ڕێگەوبان و شەقام و كارەبا و شارەوانی و خزمەتگوزارییە سەرەكییەكانەوە كار بۆ بونیادنانی ژێرخانی دەوروبەری بەنداو و پۆندەكان بكەین، لە ڕووی كردارییشەوە دەستمان كردووە بە ڕاكێشانی ڕێگەوبان و نۆژەنكردنەوەی ڕێگەكان و دابینكردنی بەنجە ماسی، دەمەوێت لە ڕێگەی گۆڤارەكەشتانەوە ئاماژە بەوە بكەم بەو پێیەی زۆر لە بەنداو و پۆندەكان نزیكن لە سەنتەری شاری هەولێرە كە گەورەترین پێگەی چڕیی دانیشتووانی هەرێمە، بۆیە لە ڕووی كەڵكی ئابووریی گەشتیارییەوە زۆر كاریگەریی لەسەر خێرا بووژانەوەی كەرتی گەشتیاری لەم بەنداوانە هەیە.

* سەرۆكی حكومەت باسی لە پڕۆژەی ڕیسایكلینی ئاوی قورس كرد، ئایا ئەم پڕۆژەیە بڕیارە جێبەجێ بكرێت؟

- لە مەراسیمی كردنەوەی پڕۆژەی خێرای چارەسەركردنی كێشەی كەمئاویی هەولێر، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان باسی لە خێرا جێبەجێكردنی ئەم پڕۆژەیەش كرد، هەڵبەتە پڕۆژەی ڕیسایكلینی ئاو بۆ پاراستنی ژینگە و پیسبوونی ئاوی ژێر زەوی گرنگیی لە ڕاددە بە دەری هەیە، ئەمە بێگومان بۆ دووبارە بەكارهێنانەوەی، بەتایبەتی لە بواری كشتوكاڵ و ئاودانی درەخت و ئاودانی سەوزاییدا گرنگیی خۆی هەیە، بۆیە بە تەئكید ئەم پڕۆژەیە جێبەجێ دەكەین، چونكە جگە لە سوودوەرگرتن لە بەكارهێنانەوەی ئەم ئاوە بۆ كەرتی كشتوكاڵ و ئاودانی درەخت و دروستكردنی پشتێنەی سەوزایی، بۆ ژینگە و پاراستن و پاكڕاگرتنی سەرچاوەكانی ئاویش گرنگە، تاوەكو ئاوی ئاوەڕۆكان نەڕژێتەوە ناو ئاوی ڕووبار و زێ و چەمەكان.

* پڕۆژەی ئیفراز چواری هەولێر بە كوێ گەیشت، ئایا توانراوە بە هاوكاریی قەرزی سندووقی سعودییە پڕۆژەكە جێبەجێ بكرێت؟

- هەڵبەتە ئێمە جێبەجێكردنی پڕۆژەی ئیفراز چوارمان پشتگوێ نەخستووە، كە بە هەر هۆكارێك بێت لە لایەن ئەو كۆمپانیایەی بڕیار بوو جێبەجێ بكرێت، ئەنجام نەدرا، لە ڕێگەی سندووقی قەرزی سعودییەوە هەوڵەكانمان چڕ كردبووەوە بۆ جێبەجێكردنی ئەم پڕۆژە گرنگە، بە خۆشحاڵییەوە لە لایەن ئەوانەوە ڕەزامەندی درابوو، بەڵام ئەمیش پێویستی بە ڕەزامەندیی وەزارەتی دارایی عێراق هەبوو، كە بەداخەوە ئەوان هاوكار نەبوون، لەگەڵ ئەمەشدا پڕۆژەی فریاگوزاریی چارەسەركردنی خێرای كەمئاویی پایتەخت بەشێكی زۆری ئەم كێشەیە چارەسەر دەكات.