لە دوایین كۆبوونەوەی بازنەی گفتوگۆ، دوای ئەوەی چەندین پرسی گرنگ تاوتوێ كران، بۆ ئەوەی ببنە ناونیشانی گفتوگۆی ئەم جارە، لە ناویاندا بڕیار لەسەر ئەم ناونیشانە درا «(یاسای نەوت و گازی فیدڕاڵی . خوێندنەوە و هەڵسەنگاندن»، بۆچی؟ لەبەر ئەوەی هەر لە سەرەتای دامەزراندنی دەوڵەتی عێراقەوە هەتا ئێستا، كێشەی سەرەكیی گەلی كوردستان و داواكاریی تەواوی شۆڕشەكان چارەسەركردنی كێشەی خاكی كوردستان بووە لەسەر بنەمای جوگرافی و مێژوویی، بەڵام ئەوەی بووەتە گرفتی سەرەكی و دەرگای هەموو چارەسەرەكانی كلۆم كردووە، ئەو سامانە سرووشتییەی (نەوت و گاز)ـە كە پەروەردگار لە مەندەلی و خانەقینەوە تا دەگاتە شنگال و زاخۆ بە خاكی كوردستانی بەخشیوە.

لە نووسینەوەی دەستووری ساڵی 2005 كە گەلانی عێراق بە ڕێژەی زیاتر لە 80% دەنگیان پێ دا و پەسەندیان كرد، سەركردایەتیی سیاسیی كوردستان بۆ ئەوەی جارێكی دیكە كێشەی خاك بخاتەوە سەرووی كێشەی داهات و سامانە سرووشتییەكان، ڕازی بوو بەم شێوازە مامەڵە لەگەڵ داهاتووی سێكتەری نەوت و گازدا بكرێت، كە بریتین لە:

1- نەوت و گاز موڵكی تەواوی گەلانی عێراقە.

2- هەموو ئەو كێڵگە نەوتی و گازییانەی پێیان دەگوترێت كێڵگەی بەرهەمهێنی نەوت و گاز هەتا ساڵی 2005 كە دەستووری تێدا پەسەند كرا، لەلایەن حكومەتی فیدڕاڵییەوە بە تەنیا بەڕێوە ببرێت.

3- هەموو ئەو كێڵگە نەوتییانەی لە دوای ئەم دەستوورە دەبنە كێڵگەی بەرهەمهێنەری نەوت و گاز، بە هاوبەشی لە لایەن حكومەتی فیدڕاڵی و هەرێم و پارێزگا بەرهەمهێنەرەكانی نەوتەوە بەڕێوە ببرێن.

بە پشتبەستن بەم ماددە دەستوورییانە هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2007، پێش ئەوەی یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان (یاسای ژمارە 22ی ساڵی 2007 پەرلەمانی كوردستان) دەر بكات، ڕەشنووسی یاسایەكی نەوت و گازی فیدڕاڵیی گەڵاڵە كرد و لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی گەیشتنە لێكتێگەیشتنی هاوبەش و لەسەری ڕێككەوتن، بەڵام مخابن ئەم ڕەشنووسە كە نێردرایە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بە جۆرێك ماددە و بڕگەكانی دەستكاری كران، كە بەڕێوەبردنی سێكتەری نەوت و گازی گێڕایەوە بۆ هەمان ئەقڵییەتی سەنتڕاڵی و دیكتاتۆری.

هەر بۆیە هەرێمی كوردستان بە پشتبەستن بە ڕەشنووسی ئەو یاسای نەوت و گازەی فیدڕاڵی كە لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی لەسەری ڕێككەوتبوون، لە پەرلەمانی كوردستان یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان پەسەند كرا و، دەست كرا بە وەبەرهێنان لە سێكتەری نەوت و گازی هەرێمی كوردستاندا.

بۆ قسەكردن لەسەر ئەم ئیشكالییەتە نادروستەی كە ماوەی 100ساڵە بووەتە ڕێگر لە بەردەم ئەوەی نەتوانرێت سوود لەو داهاتە گەورەیەی «نەوت و گاز» وەربگیرێت بۆ ئاوەدانكردنەوەی وڵات، بە پێچەوانەوە بەفیڕۆ دراوە بۆ كڕینی چەك و فڕۆكە و ڕۆڵەكانی ئەم وڵاتەیان بە یەكتری بە كوشتن داوە، بڕیامان دا بە ئامادەبوونی پسپۆڕانی بوارەكانی «لایەنە سیاسییە سەرەكییەكانی ناو پڕۆسەی سیاسیی عێراق، یاساناسان، خاوەن ئەزموونەكانی سێكتەری نەوت و گاز، ئابووریناسان، ڕووپێوی و شەفافییەت لە سێكتەری نەوت وگاز» لەسەر ئاستی عێراق و هەرێمی كوردستان و زانكۆكانی وڵاتانی دراوسێ و نێودەوڵەتی، گفتوگۆیەكی نافەرمی و ڕاشكاوانە و ڕاستگۆیانە، لەسەر ئەم پرسیارە هەستیارە بكەین. ئامانجمان ئەوە بوو، دوور لە دانوستاندن و موجامەلەی سیاسی لە ژینگەیەكی كراوەدا وەك خەمێكی نیشتمانی پێكەوە وەڵامی ئەو پرسیارە بدەینەوە بۆچی نەوت لەبری ئەوەی وەك نیعمەتێكی ئیلاهی ببێتە هۆكارێك بۆ ئاوەدانی و خۆشگوزەرانیی تەواوی هاووڵاتیانی عێراق، كەچی بووەتە بەڵا و نەفرەت و بە داهاتەكەی یەكتری دەكوژن و وڵاتی خۆمانی پێ كاول دەكەین؟

وەڵامی ئەم پرسیارە بەجێ دەهێڵم بۆ خوێنەران، لەبەر ئەوەی تەواوی گفتوگۆی ئامادەبووان و ئەو لێدوانانەشی بۆ ڕاپۆرتەكەی بازنەی گفتوگۆ وەرگیراون، لەم ژمارەیەی گۆڤاری گوڵاندا بڵاو كراوەتەوە و پێم وایە زۆر بە ڕاشكاوی و ڕاستگۆیی وەڵامی ئەو پرسیارەی داوەتەوە. لێرەدا بە پێویستی دەزانم ئەو پرسیارەش بورووژێنم، لە كاتێكدا شاندی هەرێمی كوردستان بەردەوام لە دانوستاندایە لەسەر تێچووی بەرهەمهێنان، گرێبەستەكان، دووبارە هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێمی كوردستان بۆ بازاڕەكانی جیهان، دەبێت بازنەی گفتوگۆ بە ئەنجامدانی گفتوگۆی كراوە لەسەر ئەم پرسە هەستیارە چ مەبەستێكی هەبێت؟.

لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا دەڵێین: گفتوگۆ و دانوستاندنی سیاسی لە نێوان دوو شاندی فەرمیدا مەبەست لێی كۆمپرۆمایزە بۆ گەیشتن بە ڕێككەوتنێكی هاوبەش، كە ئەو ڕێككەتنە وەرچەرخان لە كێشەكەدا دروست ناكات، بەڵكو دەبێتە میكانیزمێك بۆ بەڕێوەبردنی كێشەكە و كێشەكە لە بنەڕەتدا وەك خۆی دەمێنێت و بە ڕیشەیی چارەسەر نەكراوە.

لە بەرانبەردا گفتوگۆكانی «بازنەی گفتوگۆ» كە هەر لە سەرەتاوە بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندن بەو ڕوانگە و ستراتیژەوە ئەم ئۆرگانە سەربەخۆیەی دامەزراند، بۆ ئەوەی پلاتفۆرمێكی كراوە بێت بۆ هێشتنەوەی جیاوازییەكان بە زیندوویی و دانانی جیاوازییەك لە تەنیشت یەك و پێكەوە، بۆ ئەوەی لێكتێگەیشتن لەسەر كێشەكان دروست بكەین و پێكەوە وەك خەمێكی نیشتمانی شانی بدەینە بەر و میكانیزمی گونجاو بۆ چارەسەریان بدۆزینەوە و، وەرچەرخان لە ناو كێشەكان و ڕای گشتی كوردستان و عێراق دروست بكەین، نەك بە پرۆسە «كۆمپرۆمایز و دان و ستاندن».

لە دوماهیدا دەخوازم ئەوە بڵێم، وەرزی سێیەمی بازنەی گفتوگۆ بە سەركەوتوویی كۆتایی هات، كۆی شەش گفتوگۆی وەرزی سێیەم لە ئایندەیەكی نزیكدا لە دوو كتێبی قەبارە گەورەدا بە هەردوو زمانی كوردی و عەرەبی چاپ دەبێت و لە ڕێوڕەسمێكی شایستەدا پێشكەش دەكرێت و، كۆی بەشداربووانی هەر شەش ئەلقەی گفتوگۆكە ڕێزیان لێ دەگیرێت و خەڵات دەكرێن.

گفتوگۆی ئەم جارە كە نۆزدەهەمین ئەڵقەی گفتوگۆ و یەكەمین ئەڵقەی وەرزی چوارەمی بازنەی گفتوگۆیە، بە هەمان ئەو دیدگە و ستراتیژەوە كە لە سەری دامەزراوە، بەردەوام دەبێت. ئەزموونی گفتوگاكانی ئەم 19 ئەڵقەیە ئەوەیان فێركردین، كە كێشەكانی نیشتمان بە ئیرادەی دەستەبژێر و هاووڵاتیانی لۆكاڵ چارەسەر دەكرێن. باشترین میكانیزم پێكەوە گرێدانەوەی ئازادانەی جیاوازییەكانە بە جیاوازیی نەتەوە و ئایینەوە، بۆیە بازنەی گفتوگۆ بەردەوام دەبێت.