حەیات مەجید: چالاكی مەدەنی و ئەندامی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان: مێژوو ئەوەی سەلماندووە كە ئافرەتی كورد لە زۆربەی ئافرەتانی وڵاتانی دەوروبەرمان ئازادتر بووە و شەڕیشیان بۆ ئازادی كردووە
حەیات مەجید، نووسەر و چالاكی مەدەنی و ئەندامی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان، لە هەڤپەیڤینێكدا لەگەڵ گۆڤاری گوڵان قسە لەسەر هەنگاوە ئومێدبەخشەكانی خانمانی كورد دەكات، جەختیش لەوە دەكاتەوە یاساكان پێویستیان بە گۆڕانكاری هەیە، بۆ ئەوەی لەگەڵ واقیعی ئەمڕۆی كۆمەڵگەی كوردی بگونجێت، ئەمەش پێویستی بە شەڕ و كۆدەنگیی ئافرەت و ڕێكخراوەكان و پێویستی بە هەڵوێستی پیاوانی دڵسۆزی پرسەكانی ئافرەت هەیە.
گوڵان: كۆمەڵایەتی
* چالاكانی بواری مافی ئافرەتان جەخت لەوە دەكەنەوە، ئەگەر ئافرەت خاوەنی ئابووری خۆی بێت، دەتوانێت باشتر خێزان بەڕێوە ببات، بەڵام ئەمڕۆ دەبیندرێ ڕێژەی جیابوونەوەی هاوسەران لە هەڵكشاندایە، بەشی زۆری حاڵەتەكانیش لە نێوان ئەو هاوسەرانەیە كە ئافرەتەكە خاوەنی سەرچاوەی داهاتی خۆیەتی، خوێندنەوەت لەسەر ئەمە چییە؟
- زۆر گرنگە ئافرەت خاوەنی داهات و ئابووریی سەربەخۆی خۆی بێت. كەی ئافرەت خاوەنی سەربەخۆیی ئابووری بوو، خاوەنی بڕیاردانی خۆیشی دەبێت. بۆیە دەبینین ئێستا ڕێژەی جیابوونەوە لە هەرێمی كوردستان زۆرە. بابەتەكە ئەوە نییە كە ئافرەتی خاوەن ئابووریی سەربەخۆ، ئافرەتێكی لووتبەرزە و هیچی قبووڵ نییە، نەخێر بەو جۆرە نییە. ئافرەتی خاوەن ئابووریی سەربەخۆ ئافرەتێكی وشیارە، ئافرەتێكی ماندووە و لە ماف و لە بەرپرسیاریەتییەكانی خۆی تێدەگات. واتە هەر كاتێك ئافرەت لە ماف و بەرپرسیاریەتییەكانی خۆی تێگەیشت، ناهەقییەكان قبووڵ ناكات. حورمەتێكی زۆز زۆرم بۆ ئافرەتانی كوردستان هەیە، زۆریش هەن لەو ئافرەتانەی كە جیا دەبنەوە خاوەنی هیچ داهاتێكی خۆشیان نین، بەڵكو ئافرەتانێكن خزمەت بە ماڵ و منداڵی خۆیان دەكەن، ئەوانە جێگەی ڕێز و تەقدیرن، بەڵام دەتوانین بڵێین هۆشیارییەكان جیاوازترە. ئافرەتێك كە چووە دەرەوە و كاری كرد و تێكەڵی دونیاكانی دیكە بوو، كە لە زۆر شت تێگەیشت، ناهەقییەكانی پێ قبووڵ ناكرێت. ڕەنگە ئەوە یەكێك بێت لە هۆكارە سەرەكییەكان.
* ئەگەر سەیری ڕێژەی قوتابیانی كچ بكەین لە هەموو قۆناغەكانی خوێندن بە قۆناغی خوێندنی باڵاشەوە، دەبینین ژمارەی قوتابیانی كچ لە كوڕان زیاتر نەبن، كەمتر نین، بەڵام لە بواری كاری حكوومی و سیاسی و بازاڕدا ئەو دەرفەتەی بۆ پیاوان فەراهەم دەبن، بۆ ئافرەتان فەراهەم نابن، ئایا وەك ئەكادیمییەك چۆن سەیری ئەم پرسە دەكەیت؟
- بۆ پەرلەمان و ئەنجومەنە خۆجێیەكان یاسامان هەیە و لە هەر یەكێك لە مانە ڕێژەیەك بۆ ئافرەت دانراوە، ڕنگە ئەمە بۆ بیست ساڵ پێش ئێستا گونجاو بێت، دوای دەرچوونی ئەو یاسایەش تائێستا چەندین جار هەموار كراوەتەوە و بە هەمان ڕێژە جێگیر كراوەتەوە. پێویستە گۆڕانكاری لە ڕێژەكەدا بكرێت، چونكە دونیا بەرەو گۆڕانكاریی گەورەتر هەنگاو دەنێت و ئافرەتان لە ئێستادا خوێندەوارتر و چاوكراوەترن، دەكرێ هەلی زیاتریان بۆ بڕەخسێنرێت تاوەكو بێنە پێشەوە و لەناو ڕێژەیەكی دیاریكراودا قەتیس نەكرێن. لەلایەكی دیكەوە لە ئاسیا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست كە كوردستانیش بەشێكە لەو ناوچەیە، دەبینین پیاو سیاسەت دەكات، پیاو ئیدارەی وڵات دەدات، ئەوەش كاریگەری لەسەر كوردستان دەبێت. ڕەنگە كوردستان لە زۆر لە وڵاتانی دیكە لەم ڕووەوە باشتر بێت، هەرچەندە تمووحی ئافرەتانمان زۆر لەوە زیاترە و پێویستە گۆڕانكاری لە یاساكاندا بكرێت و هەنگاوەكان خێراتر بكرێن، هاوكات پێویستە حزبە كوردستانییەكان دەرفەتی زیاتر بۆ ئافرەتان بڕەخسێنن، تا بتوانن كاری سیاسی و حوكمڕانی و مەدەنیی خۆیان بكەن.
* ئەگەر چەمكی ئافرەتی كورد لە چوارچێوە لۆكاڵی و ناشناڵییەكەی پێناسە بكەین، ئایا دەبێت چۆن وەبەرهێنان لە كچاندا بكەین، بۆ ئەوەی ئافرەتانی دواڕۆژی كوردستان لێهاتوو بن؟
- بێگومان ئافرەتان سەرچاوەیەكی گرنگی مرۆیین لە كاری سیاسی و حوكمڕانی و مەدەنی و تەنانەت لە كاری بازرگانیش، بۆیە پێویستە ئافرەتان زیاتر هەم گرنگی بە تواناكانیان بدەن و هەم لە ڕێگەی ڕێكخراوە جیاوزەكان و هەم حكومەتیش هاوكار بێت بۆ سەپۆرتكردنی زیاتری ئافرەتان تا بتوانن ئەو سەرچاوە گرنگە مرۆییە كار لەسەر تواناكانیان بكرێت و تواناكانی خۆیان نەشارنەوە و بتوانن تواناكانی خۆیان دەربخەن.
* بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەكان كۆمەڵگە پێویستی بە ئافرەتی بەهێز هەیە. ئایا ئافرەتان بە چ ڕێگەیەك ئەو هێزە بە دەست دەهێنن؟
- من بڕوام وایە ئافرەتی كورد یەكێكە لە ئافرەتە هەرە بەهێزەكانی دونیا، چونكە ڕووبەڕووی زۆر تەنگ و چەڵەمە و ئاستەنگی گەورەی ژیان دەبێتەوە، سەرەڕای ئەمانەش هەر بەهێزە و هەر گەشبینە و هەر شەڕ دەكات بۆ مافەكانی خۆی و بۆ مانەوەی لە ژیان و ئیرادەی بەهێزی هەیە، بۆ ئەوەی بتوانێت سەربكەوێت و سەریش دەكەوێت. من باوەڕی تەواوم هەیە بەوەی كە ئافرەتانی كورد كاتێك ڕووبەڕووی ئاریشەكان دەبنەوە، سەركەوتن بەدەست دەهێنن و سەریش دەكەون، لەبەر ئەوەی بڕوایان بە تواكانی خۆیان هەیە.
* كاتێك باسی بیری نەتەوەیی هەر نەتەوەیەك دەكرێت، باس لە زمانی دایك، پەروەردەی دایك دەكرێت، ئەمەش مانای ئەوەیە قوتابخانەی یەكەم بۆ بیری نەتەوەیی ئەو دایكەیە كە ڕۆڵەكەی چۆن پەروەردە دەكات، ئایا لەناو بیری نەتەوەیی كوردستانیدا پڕۆژە بۆ ئازادیی ئافرەت دەبێت چۆن بێت؟
- كاتێك باسی زمانی دایك و پەروەردەی دایك دەكەین، بێگومان دایك یەكەم قوتابخانەیە كە منداڵ پەروەردە دەكات، لەوێوە هەنگاو دەنێن بەرەو قوتابخانەی دووەم و بەرەو دروستكردنی كۆمەڵگەیەكی ئاشتیخواز و مەدەنی، كۆمەڵەگەیەك كە بتوانێ ئەو منداڵەی كە پەروەردەی دەكات، سوودێكی باشی بۆ خاك و وڵاتەكەی هەبێت، لە بەرانبەریشدا خاك و زمانەكەی خۆی خۆش بوێت. بێگومان ئەوە دایكە كە ئەلف و بێی كوردایەتی و پەروەردەی جوان دەخاتە هزری منداڵەكەیەوە، چونكە ئافرەت قوتابخانەیە و وتەیەك هەیە، دەڵێت: ئەگەر ئافرەتێك ڕۆشنبیر بێت، خێزانێك و كۆمەڵگەیەك ڕۆشنبیر دەبێت، بەڵام ئەگەر پیاوێك ڕۆشنبیر بێت، تەنیا تاكێك ڕۆشنبیرە.
* كاتێك سەیری مێژووی نەتەوەكەی خۆمان دەكەین، دەبینین بەراورد بە نەتەوەكانی دیكەی دەوربەرمان، ئافرەتی كوردستان ئازادییەكی زۆر زیاتری هەبووە. دەكرا لەو مێژووەوە ئازادیی ژنی كوردستان زیاتر پێناسە بكرایە، بەڵام ئەو مێژووە فەرامۆش كراوە. چی بكەین بۆ ئەوەی جارێكی دی مێژووی كوردستان ئازادیی ژنان پێناسە بكاتەوە؟
- مێژوو ئەوەی سەلماندووە كە ئافرەتی كورد لە زۆربەی ئافرەتانی وڵاتانی دوروبەرمان ئازادتر بووە و شەڕیشیان بۆ ئازادی كردووە. ئافرەتانی كورد بە ماندووبوون و كۆڵنەدان شەڕی بە دەستهێنانەوەی مافە دەستووری و كۆمەڵەیەتییەكانیان كردووە، وەك پێشتریش ئاماژەم پێدا، یاساكانمان پێویستیان بە گۆڕانكاری هەیە، كە لەگەڵ واقیعی ئەمڕۆی كۆمەڵگەی كوردی بگونجێت، ئەمەش پێویستی بە شەڕ و كۆدەنگیی ئافرەت و ڕێكخراوەكانە، پێویستی بە هەڵوێستی پیاوانی دڵسۆزی پرسی ئافرەت هەیە. ئافرەتانی ئێمە لە ئێستا و لە ڕابردووشدا بۆ بەدەستهێنانی كۆمەڵێك مافی ڕەوای خۆیان ماندوو بوون و بەربەستە كۆمەڵایەتییەكانیان تێكشكان، ئافرەتانی ئێمە وەكو ئافرەتێكی بەتوانا و كۆڵنەدەر و قوربانیدەر بەرجەستەن، ئەمەش مێژوو بە شانازییەوە دەینووسێتەوە.
