مامۆستا هیشام ساڵح محەمەدئەمین پسپۆڕ و شارەزا لە بواری ئایینی ئیسلام بۆ گوڵان: دابەشكردنی ئایینی ئیسلام بۆ عیبادات و سیاسەت مەترسیدارە، چونكە ئیسلام گشتگیرە بۆ بەختەوەری و خۆشگوزەرانی
لە دوای ڕۆوخانی خەڵافەتی ئیسلامی لە ئەستەنبوڵ، ڕێكخراوی ئیخوان موسلیمین و چەندین ڕێكخستنی دیكە لەسەر فكری ئیسلامی دروست بوون، كە لەلای ئەوانە ئیسلام كراوەتە عیبادات و سیاسەت. لێرەدا دەپرسین: ئایا ئەم دابەشكردنە مەترسیدار نییە، بەتایبەتی كە هەندێ گرووپ و لایەنی ئیسلامی سیاسی كورد بە موسڵمان نازانن، یان دەیانەوێت دووبارە بیگەڕێننەوە سەر ئیسلام و هەشیانە خاك و نیشتمان و بەها پیرۆزەكانی وەكو ئاڵا و سروودی نیشتمانی لایان پیرۆز نییە. بۆ وەڵامی ئەو پرسیارانە و چەندین پرسیاری دیكە، گۆڤاری گوڵان ئەم دیمانەیەی لەگەڵ مامۆستا هیشام ساڵح محەمەدئەمین كە شارەزا و پسپۆڕە لە ئایینی ئیسلام و لە ئێستادا بەڕێوەبەری پەیمانگای كۆمپیوتەری ئاكرێیە، ئەنجام دا.
* لە دوای ڕووخانی خەلافەتی ئیسلامی لە ئەستەنبوڵ، ڕێكخراوی ئیخوان موسلمین لە میسر دامەزرا، بۆ دووبارە گێڕانەوەی خەلافەتی ئیسلامی و، دواتر فیكری ئیخوان بووە فیكرێكی جیهانی، ئەمەش بووە هۆكاری ئەوەی ئیسلام دابەش بێت بۆ سیاسی و عیبادەت. ئایا ئەم دابەشكردنە تا چەند خزمەتی بە ئیسلام كردووە؟
- دابەشكردنی ئیسلام بۆ عیبادات و سیاسەت بە هیچ جۆرێك خزمەت بە ئێسلام ناكات، بەڵكو زیانێكی زۆر بە ئایینی ئیسلام دەگەیەنێت و ئیسلام لە پێش چاوی خەڵك بچووك دەكاتەوە. ئایینی ئیسلام ئایینێكی تەواوە بۆ مرۆڤایەتی و ئاشتی و پێكەوەژیانی گەلان لەم دنیایەدا هاتووە. ئیسلام بۆ خۆشگوزەرانیی مرۆڤـ، گشتگیرە لە ڕووی ئابووری و كۆمەڵایەتی و گوزەران و بەختەوەری و عیبادەت، چونكە خودای گەورە بەندەكانی دروست كردووە، تاوەكو بتوانن بە ئازادی و سەربەستی بژین و عیبادەتی بكەن و لە عیبادەتیشەوە هەموو بەندەكان وەكو یەك و یەكسانن، بەڵام دابەشكردنی ئیسلام بۆ عیبادات و سیاسی، ئەوە دۆزینەوەی ڕێگایەكە لەلایەن هەندێ كەس و لایەن بە مەبەستی بەرژەوەندیی تایبەتی خۆیانە. لەو كاتەی ئایینی ئیسلام وەكو ئیسلامی سیاسی لە ناو كۆمەڵگە خۆی دەبینێتەوە، تەنیا لە چوارچێوەی لایەن و حزبێك و هزرێكەوە قەتیسی دەكەن، هەر لایەنەش بە پێی بەرژەوەندیی خۆی بەتایبەتی بۆ گەیشتن بە كورسیی دەسەڵات نمایشی ئایینەكە دەكەن، ئەمەش دەبێتە هۆی فریودانی خەڵك و كۆمەڵگە، ئەمەش لەلایەن ئیسلامەوە لە چوارچێوەی بنەماكانی ئیسلام كە قورئانی پیرۆز و فەرموودەكانی پێغەمبەری خۆشەویستمان (د.خ) بە هیچ شێوەیەك قبووڵكراو نییە.
من وەكو كەسایەتییەكی پابەند بە قورئان و فەرموودەكانی پێغەمبەر (د.خ) دژی ئەو دابەشكردنەم و لەگەڵ ئیسلامی سیاسی نیم، چونكە ئەگەر ئیسلام وەكو سیاسەت كار و تەعامولی لەگەڵ بكرێت، بۆ بەرژەوەندیی تێكڕای كۆمەڵگە و مرۆڤایەتی نییە، بەڵكو بۆ ئەو كۆمەڵ و گرووپەیە كە خۆیان لەو چوارچێوە هزر و بیرە تەسكانەوە دەبیننەوە و ئیسلام دەكەنە ئامرازێك بۆ هەندێ مەرامی سیاسی، ئەمەش هیچ خزمەت بە ئایینی ئیسلام ناكات، بەڵكو بە پێچەوانەوە زەرەرێكی گەورە و زۆر لە ئایینی ئیسلام دەدات.
* هزری ئیسلامی سیاسی بایەخ بە پرسی خاك و نەتەوە نادات، پیرۆزییەكانی نەتەوە بێبەها دەكەن، لێرەش لە كوردستان دەبینین كە لەو مەدرەسانەی حزبە ئیسلامییەكان سەرپەرشتی دەكەن، پڕۆگرامەكانیان سڕینەوەی هزری نەتەوەیی و نیشتمانییە، هەروەها دەبینین سەركردەی حزبە ئیسلامییەكان ڕێز لە سروودی ئەی ڕەقیب ناگرن. ئایا سڕینەوەی ئینتیما و پیرۆزییەكانی نیشتمان چ كارەساتێكی لێدەكەوێتەوە؟
- ئەم بیر و هزرە كە دژی خاك و نیشتمان و بەها پیرۆزییەكانی نەتەوایەتییە خۆی لە خۆیدا كارەساتە، چونكە قەت ئیسلام لەگەڵ ئەوە نییە كە مرۆڤ ڕێز لە خاك و نیشتمانی خۆی نەگرێت، بەڵكو هەموو مرۆڤێك و نەتەوەیەك ئەركە لەسەری ئەو خاكەی لەسەری دەژی و ئەو نەتەوە و نیشتمانەی لەگەڵ ئاڵا و بەها پیرۆزەكانی بە گیان و خۆشەویستی و هەموو توانایەكەوە بیپارێزیت. گەورەترین و جوانترین بەڵگەش بۆ ئەمە ئەوەیە لەو كاتەی كە پێغەمبەر (د.خ) لە مەككە كۆچی بۆ مەدینە كرد، كە لە مەككە دەرچوو، بەرانبەر مەككە ڕاوەستا و فەرمووی: «ئەی مەككە ئەگەر ناچار نەبوومایە و خەڵكی ئێرە ئەمنیان نەگەیاندبایەتە ئەو حاڵەتە، قەت بەجێم نەدەهێشتی و لەلام لە هەموو شوێن و خاكێك خۆشەویستتری». ئەمە ئەوەمان پێ دەڵێت، كە لەلای پێغەمبەر (د.خ) و لەلای خوای گەورەش خاك و نیشتمان چەند خۆشەویست و گرنگن، چونكە لە كاتێك خاك و نیشتمان نەبێت، بەندەكان لە كوێ عیباداتی خوای گەورە بكەن؟ پێغەمبەر (د.خ) دەفەرموێت: «ئەگەر هەر كەسێك لەسەر بەرگری لە خاك و ماڵی خۆی بكوژرێت، ئەوە بە شەهید حیساب دەكرێت». ئەمانە ئەوەمان بۆ دەسەلمێنێت كە لە ئایینی پیرۆزی ئیسلامدا خاك و نیشتمان و ئاڵا و پیرۆزییەكانی نەتەوە زۆر گرنگ و پیرۆزن و پێویستە هەموو كەس و گەل و میللەتێك پارێزگاری لێ بكەن، تا ئەو ئاستەی تاك خۆی لەسەر بە كوشتن بدات. بۆیە ئێمەش وەكو گەل و نەتەوەی كورد كە میللەتێكی موسڵمانین لەسەر هەموو تاكێكمان پێویستە پارێزگاری لە خاك و نەتەوە بكەن و ئاڵاكەشی بە گرنگ و بەشێكی پیرۆزی ژیان بزانن و پارێزگاری لێبكەن، بەڵام ئەوانەی كە هەڵگر و هزری ئیسلامیی سیاسین، بەپێی بەرژەوەندییەكانی خۆیان تەفسیر بۆ ئەو شتانە دەكەن و لە زۆربەی لێكدانەوەكانیان بە جۆری گونجاو بۆ خۆیان و بەرژەوەندییەكانیان كار دەكەن و دەجووڵێنەوە.
* ئێمەی كورد وەك گەلێكی موسڵمان خاوەنی مێژوویەكی پاكی موسڵمانیەتی و كوردایەتین و چەندین زانای گەورەی ئیسلامیمان هەیە، هەر لە ئەحمەدی خانی تا دەگاتە مەولەوی و نالی، بۆچی ئیسلامی سیاسی ئەم مێژووە فەرامۆش دەكات؟
- فەرامۆشكردنی مێژووی خۆمان وەكو كورد كە گەلێكی موسڵمانی پاك و بێگەردین زۆر هەڵەیە، بەڵكو پێویستە ئەو مێژووە جوان و پڕ لە گیانفیدایی و ژمارە زۆرەی زانایان و سەركردە شۆڕەشگێڕ و ئایینپەروەرەكانی ئیسلام و بوونی مەدرەسە و حوجرە و پێگەیاندنی كەسایەتی و زانایانی گەورە، بخرێتە پڕۆگرامەكانی خوێندنمان، تاوەكو نەوەكانمان یەك لە دوای یەك ئەو ڕۆژگارە پڕشنگدار و پڕ لە سەروەرییانەیان لەبیر بمێنێت و زیاتر چەكەرە بكات، چونكە میللەتی كورد پاش هاتنی ئیسلام بەتایبەتی مێژووەكی پڕ لە سەروەری و شكۆداری هەیە و ئێمەی كورد دەبێت شانازییەكی مەزن بە مێژووی خۆمان بكەین، بەتایبەتی لە پابەندبوون بە بنەماكانی ئیسلام و لە سەرەتای هاتنی ئایینی ئیسلامیشدا میللەتی كوردی ئێمە خزمەتێكی زۆری ئەو ئایینەی كردووە و خاوەنی چەندین زانا و سەركردەی مەزنین و لە پێش هاتنی ئایینی ئیسلامیشەوە كورد خاوەن زانا و سەركردەی دیار و بەناوبانگ بووە، بەڵام لەو سەركردە ئازا و دڵسۆزانەی موسڵماندا تەنیا ئەگەر باسی سەڵاحەدینی ئەیوبی بكەین، دەگەینە ئەو باوەڕە و مێژووەی كە جێگای ئەوەیە گەلی كوردی موسڵمان شانازی پێوە بكات، كە دەزانین چی كردووە بۆ ئەو ئایینە پیرۆزەی ئیسلام. هەر بۆیە جێگای قبووڵكردن نییە، مێژووی هیچ نەتەوە و میللەتێك بەسەر میللەتی كوردی موسڵماندا بسەپێندرێت. دەبێت جگە لەوەی كورد شانازی بە مێژوو و ئیسلامبوونی خۆی بكات، هاوكات دژ و ڕێگر بێت بەرانبەر ئەو كەس و گرووپ و لایەنانەی كە هەوڵ دەدەن مێژووی گەل و میللەتانی دیكە بەسەر ئێمەدا بسەپێنن.
* حزبە ئیسلامییەكان پرۆسەیەك بەڕێوە دەبەن، وەك ئەوەی بیانەوێت سەرلەنوێ كۆمەڵگەی كوردستان بە ئیسلام بكەنەوە. ڕاشكاوانەتر وەك ئەوەی میللەتی ئێمە موسڵمان نەبووبێت و ئەوان بیانەوێت موسڵمانی بكەن. ئایا دەكرێت ئیسلامەتی تەنیا ئەو ئیسلامە بێت كە حزبە ئیسلامییەكان پێناسەی دەكەن؟
- ئەو بیر و هزرانەی كە هەندێ لە ئیسلامییە سیاسییەكان دەیانەوێت بڵاوی بكەنەوە، زۆر مەترسیدارە، چونكە دەبێتە هۆكاری دروستبوونی توندوتیژی لەناو كۆمەڵگە، بەوەش ناسەقامگیری دروست دەبێت و ئاسایشی نەتەوایەتی دەكەوێتە بارودۆخێكی خراپەوە. ئەگەرچی ئایینی ئیسلام دژی هەموو توندوتیژییەكە كە لەناو كۆمەڵگەدا هەبێت، تا ئەو ئاستەی كە نابێت مرۆڤ توندوتیژ بێت بەرانبەر هاوسەر و منداڵی خۆیشی نەك بەرانبەر كۆمەڵگەدا. پێغەمبەر (د.خ) دەفەرموێت: «لەكاتی شەڕدا نابێت دارودرەختی ئەو وڵات و شوێنە ببڕنەوە، یان بیسووتێنن و دەبێت چاوپۆشی لە بەساڵاچووان و منداڵان بكەن».
هەر ئەو ئیسلامە سیاسییە وای كردووە، ئەو هەموو بیر و هزرە توندئاژۆ و خراپانە دروست بن، كە هەندێ كەس و گرووپ و لایەنی وەكو داعش بە ناوی ئیسلام كاری لەسەر دەكەن. ئەوانە ناتوانن بەرگری لە ئایینی ئیسلامی ڕاستەقینە بكەن، وەكو دیتمان كە لەو پەلامارە تیرۆریستییانەی كردیانە سەر عێراق و بەتایبەتی كوردستان، چۆن خۆیان نەگرت و شكان و پووكانەوە. هەروەها بۆ هیچ لایەنێك، یان تەنزیماتێكی حزبی بە ناوی ئیسلامەوە نەهاتووە، بیروباوەڕی ئیسلام بەپێی بەرژەوەندی و پەیڕە و پڕۆگرامی خۆیان بڵاو بكەنەوە و، بەو جۆرەی ئەوان دەیانەوێت لەگەڵ میللەت هەڵسوكەوت بكەن، چونكە ئایینی ئیسلام بۆ مرۆڤایەتی و بەختەوەرییە بە شێوەیەكی گشتیر و بە یەكسانی هاتووە و دوورە لە هەموو توندوتیژی و زۆرەملێیەك. هەر چەندە هەندێك لایەنی ئیسلامی سیاسی چەندین بیر و باوەڕیان بەكارهێناوە، تەنیا بۆ گەیشتن بە دەسەڵات و كورسی و بەرژەوەندییە كەسییەكانی خۆیان بووە و زۆر دوورن لە ئیسلامی ڕاستەقینە كە خوای میهرەبان بە یەكسانی و ئازادانە لە ڕێگای پێغەمبەر (د.خ) پەیامەكەی گەیاندە سەر گۆی زەوی و ناو میللەتان كە ئەوەی ئێستا لەو تەنزیمە ئیسلامییە سیاسییانە دەبینرێت، زۆر دوورە لە واقیعی ئیسلام.
* خاڵێكی دیكەی ترسناك لە هزری ئیسلامی سیاسی پرسی دووبارە تەفسیركردنەوەی «فتوا»دانە و لە ئیسلامدا دەبێت حكومەت، یان ئەمیری موئمنین فتوا بدات، بەڵام ئیسلامی سیاسی دەڵێت، هەر كەسێك دەتوانێت فتوا بدات و خەڵك بكوژێت. ئایا ئەمە بێماناكردنی فتوا و دروستكردنی ئاژاوەوە نییە لە كۆمەڵگە؟
- فتوادان لە ئیسلامدا زۆر گرنگە و بابەتێكی فقهیە و ناكرێت و نابێت هەر كەسێك، یان لایەن و گرووپێك لەلای خۆیانەوە لەسەر بابەتێك و پرسێك فتوا بدەن، بەڵكو فتوادان دەبێت ئەو زانا و شارەزا و پسپۆڕانەی ئایینی ئیسلام بیدەن، كە لە هەموو لایەنێكی ئایینەكە شارەزایی زۆر و تەواویان لە تێگەیشتن لە ئیسلام هەبێت. ئەو كەسانەی كە فتوا دەدەن، دەبێت موفتی بن، ئەوەشی دەبێتە موفتی وەكو دەزانین لە وردەكاری و تەواوی قورئان و تەفسیر و پێشهات و ڕووداوەكانی وڵات و میللەتان و دنیا شارەزایی تا ئەوپەڕی هەیە بۆیە گەیشتووەتە پلەی زانایی لە ئایینی پیرۆزی ئیسلام، ئینجا پاش ڕاوێژ لەگەڵ ڕووداوەكان و كەسانی شارەزا و تاوتوێی كۆمەڵایەتی و بارودۆخی ئابووری و سیاسییەكە فتوا بدات، كە فتوایەكەش بۆ بەرژەوەندیی خەڵك و وڵات و نەتەوەكە بێت. لەلایەكی دیكەوە ئەو لێژنە زانایە گەورە و دیارانەی لەلایەن حكومەت و وەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئایینی لە هەرێمی كوردستان دانراوە و تایبەتمەندن بە فتوادان، ئەو لێژنەیەش دەبێت بەپێی پێویست و گونجان لەگەڵ بارودۆخەكە و پێش هەموو شتێك فتواكە دەبێت دوور بێت لە توندوتیژی و لە بەرژەوەندیی گشتیی میللەت و وڵات بێت، فتوا بدەن و هەموو فتوایەكیش دەبێت سنوودار و گونجاو بێت لەگەڵ بارودۆخی سەردەم و میللەتەكە، ئەگینا فتواكە دەبێتە هۆكارێك بۆ نانەوەی ئاژاوە و هەندێكجار دەگاتە توندڕەوییش، بۆیە زۆر گرنگە بە دیقەت و شارەزایی فتوا بدرێت و تەنیا بۆ موفتیان و زانایانی تەواو شارەزا لە ئایینی ئیسلام هاتوو . نابێت وەكو هەندێ فتوا هەیە كە لەلایەن كەسێك، یان لایەنێك بە ناوی ئیسلام بدرێت، كە ماڵ و كوشتنی خەڵك بكاتە حەڵاڵ، كە ئەمە خۆی لە خۆیدا جگە لەوەی زۆر دوورە لەو ئایینە پیرۆزە كە ئایینی ئیسلامە، هاوكات كارەسات لەناو خەڵك و میللەتەكە دەنێتەوە.
