ئاكرێ، شارێكی گرنگە لە هەرێمی كوردستان و پێكهاتووە لە شارەدێیەكانی گردەسین و بجیل و دینارتە و زیاتر لە300 گوند كە ناوچەیەكی شیاو بۆ كشتوكاڵ و ئاژەڵداری و لە ڕووی گەشتیاریشەوە بایەخی باشی پێدراوە. سەرۆكی حكومەتی كوردستان لە ڕێوڕسمی نەورۆزی ئەمساڵ لەگەڵ چەندین كونسووڵی وڵاتان لە كردنەوەی ئاگری نەورۆز ئامادە بوون. لەو بۆنە نەتەوەییەدا چەندین پڕۆژە و كاری ڕاگەیاند.

 گۆڤاری گوڵان لە دیدارێكدا لەگەڵ دكتۆر دلاوەر بوزو میكائیل قائیمقامی ئاكرێ باسی لەو پڕۆژانە كرد.

 

* ئەو پڕۆژە گرنگ و ستراتیژییانە چی بوون لە سەردانەكەی مەسرور بارزانی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان بۆ ئاكرێ، بڕیاریان لەسەر درا؟

- وەكو دەزانین لە ڕاگەیاندنی بەرنامەی كابینەی نۆیەمدا تەئكید لە كار و پڕۆژە خزمەتگوزارییەكان كرایەوە. بەتایبەتی لە بواری گەشتیاری و كەرتی كشتوكاڵدا. لەو كاتەی كە ڕێزدار مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی كوردستان سەردانی ئاكرێی كرد، ڕایگەیاند «شاری ئاكرێ پایتەختی نەورۆزە»، ئەمەش وادەكات كە گەشتیار پێش نەوروز و لە كاتەكانی دیكەش زیاتر سەردانی ئاكرێ و سنوورەكەی بكەن. هاوكات پڕۆژەی عەلوەی هاوچەرخی ئاكرێ بەردی بناغەی بۆ دانا، كە پڕۆژەیەكی گەورە و ستراتیژییە بە گوژمەی (22)ملیۆن دۆڵار جێبەجێ دەكرێت.، ئەو پڕۆژەیە بنكەكانی تەندروستی و ئاگركوژێنەوە و بەنزینخانە و ساردكەرەوە و عەلوەو عەلاف و چەندین پێداویستی بۆ هاوكاریی جووتیاران و كەرتی كشتوكاڵی لەخۆ گرتووە، كە خەڵكی دەڤەری ئاكرێ و شێخان و بەردەڕەش سوودی لێوەردەگرن. هەروەها جەنابی سەرۆكی حكومەتی هەرێم بۆ چەندین جار تەئكیدی لە پڕۆژەی ئاوی خواردنەوەی ئاكرێ كردەوە، كە بۆ ماوەی چەندین ساڵە دراوەتە كۆمپانیایەكی بیانی و نەیتوانیوە تەواوی بكات. ئەوە بوو لەم سەردانەیدا بڕیاری دا، ئەو كێشەیە لەگەڵ كۆمپانیاكەی پێشتر چارەسەر بكرێت و پڕۆژەكە دەست پێ بكاتەوە، كە 50%ی تەواو كراوە و ئێستا دراوەتە كۆمپانیایەكی ئێرانی و ناوخۆیی، بۆ ئەوەی پێكەوە پڕۆژەكە تەواو بكەن. بەتەواوبوونی ئەو پڕۆژەیەی ئاوی خواردنەوە زیاتر لە90%ی كێشەی كەمئاوی لە ئاكرێ چارەسەر دەبێت. هەروەها پێش ئەوەی من وەكو قائیمقام لە ئاكرێ دەست بەكار بم، هەر لە كابینەی نۆیەمدا بڕیاری جێبەجێكردنی پڕۆژەی تۆنێلی چیای مەتین درا، بە جێبەجێكردنی ئەو پڕۆژەیە و تەواوبوونی، دەڤەری بارزان بە ئاكرێ دەبەسترێتەوە و ماوەی هاتوچووەكەش كەم دەبێتەوە .

* ئەو هەشت پڕۆژە خزمەتگوزارییانە چین كە لەلایەن پەرەپێدانی پارێزگای دهۆك و وەزارەتی شارەوانی لە كابینەی نۆیەمدا دەستیان پێكراوە؟

-  هەر لە كابینەی نۆیەمدا لە ڕێگای بودجەی پەرەپێدانی پارێزگای دهۆك شەش پڕۆژە و دوو پڕۆژەش لە لایەن وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزارەوە ڕاگەیەندران كە ئێستا لە ژێر ئەنجامدانن، ئەوانیش قیڕتاوكردن و كۆنكرێتكردن و ئاوڕێژی شەقام و كۆڵانەكانی ناو گەڕەكەكانی شاری ئاكرێیە، بەتەواو بوونی ئەو پڕۆژانە لە 47 گەڕەكی ناو سەنتەری ئاكرێ كێشەی 25 گەڕەكیان كۆتایی دێت. بۆ ئەو پڕۆژانە بڕی 12 ملیار دینار تەرخان كراوە. لەلایەكی دیكەوە ئێمە هەم لە ناو سەنتەری قەزا و هەم لە ناحیە و گوندەكان كێشەی ئاوی خواردنەوەمان هەیە. لەو پڕۆژەی ئاوانەی جێبەجێ كراون، پڕۆژەی ئاوی سەرەكیی گوندی گرێمیرە و پڕۆژەی ناحیەی گرێسێن و گوندەكانی ئەو ناحییەش دەستیان پێكراوە، لەگەڵ چەند گوندی دیكەی سنوورەكەمان لەوانە (سماقوق و سالەی و كۆچینە و كورتەشێخ و باترمان و چەندین گوندی دیكە) و دابینكردنی گازوایل بۆ ئەو تانكەرانەی كە ئاوی خواردنەوە بۆ ئەو گوندانە دەبەن و پڕۆژەی ئاوی گەڕەكی سەرهڵدان و یانزەی ئەیلوول لە ناحییەی بجیل ئەو پڕۆژانە و پڕۆژەی ئاوی گەڕەكی ڕوناهی و ئەوە بە بڕی سێ ملیار و چوار سەد و شانزە ملیۆن دینار جێبەجێ كراون. ئەو پڕۆژەی ئاوانەی لە ژێر جێبەجێكردندان بە بڕی دوو ملیار و سەد و چل و یەك ملیۆن دینارە كە ئەوە بۆ پڕۆژەی ئاوی گوندەكانی (گێزنا و تۆڕی ئاوی گوندەكانی دینارتە و كۆچینە مەرزین و ڕەزیلكو و چەندین گوندی دیكە)یە، هاوكات پڕۆژەی ڕێگاوبانی دەرەوەی قەزاكە وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە و بەڕێوەبەرایەتیی ئاوەادنكردنەوەی دهۆك كاری لەسەر دەكەن، ئەو پڕۆژانەش قیڕتاوكردنی تۆڕی ڕێگاوبانی گوندەكانی سنوورەكەیە، كە بڕی ئەو بودجەی بۆی خەرج كراوە، زیاتر لە حەوت ملیار دینارە.  

* ئایا ئاكرێ چۆن فراوانتر دەكرێت و ماستەرپلانی بۆ دانراوە، لەگەڵ ئەو فراوانییەی بەخۆیەوە دیتووە، كێشە و گرفتەكانتان چین؟

- بەپێی ئەو ماستەرپلانەی هەیە بۆ ئاكرێ 22 گوندی سنوورەكە كەوتوونەتە ناو ماستەرپلانەكە و كەوتوونەتە سەر شارەوانیی قەزای ئاكرێ و، بوونەتە گەڕەك لە گەڕەكەكانی ناو سەنتەری شارەكە كە ئەمەش كێشەیەكی زۆری بۆ دروست كردووین، ئەویش ئەوەیە دەبێت گوندەكان كار و مامەڵەی كوژاندنەوەیان لە لایەن وەزارەتی كشتوكاڵ و دارایی و ئەوقاف و كاروباری ئایینی و چەند لایەنێكی دیكەی پەیوەندیدار بۆ بكرێت، تاوەكو بتوانین كار لەسەر ماستەرپلان و بەرفراوان بوونەكە بكەین، لە پاشان كار و پڕۆژە خزمەتگوزارییەكانیان بەپێی پلان و بەرنامە بودجەیان بۆ تەرخان بكرێت. سەرەڕای ئەمەش سنووری شارەوانیی قەزای ئاكرێ بەرفراوانییەكی زۆری بە خۆیەوە دیتووە و دەتوانین بڵێین لەچاو 15 بۆ20 ساڵ پێش ئێستا دوو بۆ سێ و زیاتر بەرانبەر بەرفراوان بووە، كار و پڕۆژە خزمەتگوزارییەكانیش لەگەڵیدا زیاد بوون.

* وەكو دەزانین ئاكرێ ناوچەیەكی دیاری گەشتوگوزاری و كشتوكاڵییە لە هەرێمی كوردستان، بۆ پەرەپێدان لەم دوو كەرتە گرنگە چیتان كردووە؟

- بێگومان ئاكرێ سنوورێكی گەشتیاری و كشتوكاڵییە و لە بەرهەمەكانی برنج و سماق زۆر بەناوبانگە بە تەواوبوونی پڕۆژەی عەلوەكە، هەردوو كەرتی كشتوكاڵ و بەرهەمهێنانی ئەو بەرهەمانەش زیاتر گەشە دەكەن. لە ئێستادا برنج و سماق و تەحین بوونەتە بڕاند و ڕەوانەی دەرەوەش دەكرێن، بەڵام لە ڕووی گەشتیاری تا ئێستا هیچ وەبەرهێنەر و بزنسمانێك بەتایبەتی وەبەرهێنەری ناوخۆ نەهاتوون پڕۆژەی ستراتیژی لە سنووری ئاكرێ جێبەجێ بكەن، بەڵام وەكو جەنابی سەرۆكی حكومەتی كوردستان لە سەردانەكەی بۆ ئاكری فەرمووی: پێویستە بۆ كەرتی گەشتیاری لە دروستكردنی هۆتیل و مۆتێلەوە دست پێ بكەین، چونكە تا ئێستا هوتێل و مۆتێل زۆر كەمە لەو شار و سنوورەدا، بەڵام پلان و بەرنامە لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستان هەیە، كە كار بكەین بۆ بەرەوپێشەوەبردنی ئەو كەرتە گرنگە. لە بواری گەشتیاری ئێمە گلەیی لە وەبەرهێنەران و بزنسمانانی ناوخۆ دەكەین كە نەهاتوون دەست لەناو دەستی ئێمە بنێن و هاوكاریی تەواویان بۆ مسۆگەر بكەین لە بواری گەشتوگوزاردا، هەر بۆیەش ئێمە سێ چوار پڕۆژەی ستراتیژیی گەشتیاریمان هەیە، ڕاوەستاون وەكو شاری سەردەم كە شارێكی یارییە و پڕۆژەیەكی دیكە كە دروستكردنی باڵاخانەیەكی نیشتەجێبوونە، ئەوانە تا ئێستا كاركردنیان تێدا ڕاوەستاوە. كەسێك و وەبەرهێنەرێكی ناوخۆ نایەت ئەو پڕۆژە گرنگ و بەرهەمهێنانانە دەست پێ بكاتەوە، كە دەبنە هۆكار و بنەمایەكی بەهێز بۆ گەشەكردنی گەشتوگوزار لە ئاكرێ و سنوورەكە. دوو سێ پڕۆژەش وەبەرهێنەر لە ساڵی 2012 زەوییەكانیان تا ئێستا وەكو خۆی بەجێ هێشتووە و پڕۆژەكانی لەسەر ئەنجام نەدراوە. ئێمە سەرنجمان داوەتە ئەو كەسانەی زەوییان بۆ پڕۆژەكان وەرگرتووە، ئەگەر ئەنجامی نەدەن، زەویەكانیان لێوەردەگرینەوە.

* لە ڕووی بینایەی پەروەردە سنووری ئاكرێ بە شارەدێ و گوندەكانیان كێشەیان چییە و چۆن چارەسەری دەكەن؟

-  لەم ڕووەوە كەمترین گرفتمان هەیە و چەندین قوتابخانەی هەژدە پۆلی لە ئاكرێ دروست كراون، یان لەژێر جێبەجێكردندان، بەمەش هەر گرفتێكی بینایەی قوتابخانە مابێت، كۆتایی دێت. لەلایەكی دیكەوە پێویستە ئەو پڕۆژە گرنگ و زانستی و ڕۆشنبیرییە ئاماژەی پێ بكەین، كە زانكۆی دهۆك لەسەر دەستی ڕێزدار مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی كوردستان دانرا، ئەمە گەورەترین كار و پڕۆژەییە بۆ هەموو سنوورەكە و هەر ساڵێك كۆلێژێكی تازەی تێدا دەكرێتەوە.

* ئایا ئاكرێ نەخۆشخانەی گشتی و فریاكەوتن و قەرەوێڵەیی و پسپۆڕییەكانی تێدایە؟

- لە ئاكرێ نەخۆشخانەیەكی گشتی هەیە، بە ناوی گوڵان كە نەخۆشخانەیەكی زۆر پێشكەوتووە و هەموو ئامێرێكی پزیشكیی هاوچەرخ و پێویستی تێدایە. هەروەها نەخۆشخانەی فریاكەوتن و لەدایكبوونی منداڵانیش لە شاری ئاكرێ هەیە، بەڵام لێرەدا داواكارین بەشێك بكرێتەوە بۆ قەستەرەی دڵ كە پێویستیەكی گرنگە بۆ سنوورەكەمان بۆ ئەمەش ڕەزامەندی لەسەر دراوە و بودجەشی بۆ تەرخان كراوە.

* ئایا داواكاریتان لە حكومەت و سەرۆكی حكومەتی كوردستان هەیە، كە ئاكرێ و سنوورەكەی كە زۆر بەرفراوانە ببێتە ئیدارەیەكی سەربەخۆ؟

- بوونی ئاكرێ بە ئیدارەیەكی سەربەخۆ، ئومید و خەونێكی گەورەی هەموو خەڵكی سنووری ئاكرێیە ئەو داواكاری و هیوایەیان هەیە. بەڵام ڕێزدار مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی كوردستان ئەو بڕیارەی تا ئێستا نەداوە، كە ئاكرێ ببێتە ئیدارەی سەربەخۆ. ئاكرێ لە ڕووی بەرفراوانی و ئاوەدانی و بوونی پێداویستیی كارگێڕییەوە شیاوە بۆ بوونی بە ئیدارەی سەربەخۆ، بەڵام ئیدارەی سەربەخۆ جگە لە پێداویستیی كارگێڕی، پێویستی بە كاری زۆر هەیە، لەوانە پێویستی بە بودجە و میزانییەی تایبەتی هەیە بۆ دروستكردنی چەندین باڵەخانە و یەكەی ئیداریی پێویست بەتایبەتی بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەكان.

* ئایا شەڕی چەكدارانی پەكەكە و سوپای توركیا بەتایبەتی لەو ئۆپەراسیۆنەی ئێستای سوپای توركیا تا چەند كاریگەریی خراپی لەسەر ئاكرێ و بە تایبەتی گوندەكانی بووە؟

- هەر شوێن و ناوچەیەك شەڕی تێدا بێت، ئەوە بە تەئكید بارودۆخێكی نەخوازراو بۆ دانیشتووانەكەی دروست دەبێت. لە دەڤەری ئێمە چەند گوندێك هەن، كە برا مەسیحییەكان تێدا نیشتەجێن، ئەو شەڕانەی پەكەكە پێشتر و ئێستاش كاریگەریی زۆر خراپی لەسەر ڕەوشی ژیانیان دروست كردووە.