مەحفوز مایی ئەندامی بازنەی گفتوگۆ و ئەندامی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستانە و ئەندامی ناوەندی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی خانی-یە و یەكێكە لە ڕۆشنبیرەكانی كوردستان، لە گفتوگۆی ئەم جارەدا (مامەڵەی هەرێمی كوردستان لەگەڵ ڕووداوەكانی عێراق و ناوچەكە) بە گەڕانەوە بۆ باكگراوەندی میژووی سێ دەیەی ڕابردووی دەوڵەتی عێراق، بەم جۆرە بیر و بۆچوون و پێشنیارەكانی خۆی خستە ڕوو:

 

ئەوانەی ئێستا لە بەغدا لە پرۆسەی سیاسیی عێراقدا بڕیاربەدەستن و جومگە سەرەكییەكانی دەوڵەتی عێراق بەڕێوە دەبەن، هەموویان بە شێوەیەك لە شێوەكان ئەندامی ئۆپۆزیسیۆنی عێراقی بوون و، هەر لە دوای دامەزراندنی پەرلەمان و حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 1992، ئەنجومەنی باڵای ئۆپۆزیسیۆنی عێراق كە هەرێمی كوردستانیش بەشێك بووە لەو ئەنجومەنە باڵایە و سەرۆك مسعود بارزانی وەك مەرجەعی سەرەكی، بۆ بەشداریی كورد وەك بەشێك لە ئۆپۆزیسیۆنی عێراقی رای ئەوە بووە، كە دەبێت سیستمی تازەی عێراق دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس و سەدام، سیستمێكی «فیدڕاڵی، دیموكراتی، پەرلەمانی، فرەیی» بێت و، لە ماوەی 11 ساڵی نێوان ساڵانی 1992-2003 ئۆپۆزسیۆنی عێراق دەیان و سەدان كۆبوونەوەیان كردووە، تا سەرەنجام لە كۆنگرەكانی ئۆپۆزیسیۆن لە (لەندەن، پاریس، هەولێر) گەیشتنە ئەو ڕێككەوتنەی كە دەبێت «سیستمی داهاتووی عێراق فیدڕاڵی بێت و هەرێمی كوردستانیش وەك ئەوەی هەیە، بەشێك بێت لە دەستووری داهاتووی عێراق». ئەم بیرهێنانەوەیەم بۆ ئەوە بوو كە بڵێم: دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس و سەدام لە ساڵی 2003، كۆی سەركردە عێراقییەكان بە هەرێمی كوردستانیشەوە، كۆ نەبوونەوە بۆ ئەوەی گفتوگۆ بكەن كە عێراقی نوێ چۆن بونیاد بنرێتەوە، بەڵكو كۆبوونەوە بۆ ئەوەی ئەو بەرنامەیە جێبەجێ بكەن، كە لە كۆنگرەكانی ئۆپۆزیسیۆن پێش ڕووخانی ڕژێمی بەعس بە شاهیدیی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەموو لایەنە سیاسییەكان لەسەری ڕێك كەتبوون و ئیمزایان لەسەر كردبوو.

بۆ ئەوەی زەمینەی یەكتری قبووڵكردنیش لە نیشتمانێكی هاوبەشدا بێتە ئاراوە، پێش ئەوەی یاسای كاتی بۆ بەڕێوەبردنی دەوڵەت و دەستووری ساڵی 2005 بنووسرێتەوە، هەر دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس ئەنجومەنێكی حوكمڕانی بە ناوی (مجلس الحكم) دامەزرا و هەر مانگێك یەكێك لەسەركردە عێراقییەكان بەپێی پیتی ئەبجەدی ناوەكانیان دەبوونە سەرۆكی (مجلس الحكم)، ئەو ئەنجومەنەش یاسای كاتیی بۆ بەڕێوەبردنی دەوڵەت بۆ قۆناغی ڕاگوزەریی عێراق داڕشت، كە بە شێوەیە میللییەكەی پێی دەگوترێت «یاساكەی پۆل بریمەر» كە ئەو كات حاكمی مەدەنیی ئەمریكی بوو لە عێراقدا و لەبەر ڕۆشنایی ئەم یاسایەش حكومەتی كاتی بە سەرۆكایەتیی ئەیاد عەلاوی هەڵبژێردرا و، پاشانیش لەسەر بنەمای یاسای كاتی بۆ بەڕێوەبردنی دەوڵەت، سەركردە سیاسییە عێراقییەكان دەستووری ساڵی 2005یان داڕشت و زیاتر لە 80%ی گەلانی عێراق دەنگیان پێدا.

بەداخەوە لەم گفتوگۆیەش و لە كۆڕ و كۆڕبەندەكانی دیكەش كە لەسەر ئاستی عێراق و هەرێمی كوردستان گرێ دەدرێن، باس لە دەستوور دەكەن وەك ئەوەی ئەم دەستوورە (دەستووری ساڵی 2005) تەنیا لە ماوەی یەك ساڵدا بە پەلەپەل دارێژدراوە و هەر بە پەلەپەلیش خرابێتە دەنگدانەوە و تێپەڕێندراوە، بەڵام ڕاستییەكەی ئەوەیە دەستووری ساڵی 2005 ماوەی زیاتر لە 14 ساڵ جێگەی مشتومڕ و بێنە و بەردەی سەرجەم لایەنە سیاسییەكانی ئۆپۆزیسیۆنی عێراق بووە و دوای ڕێككەوتن لەسەر «فەلسەفە و ڕوحی دەستوور»ـەكە، ئینجا هەنگاو بۆ داڕشتنی یاسایەك نراوە بۆ ئەوەی وەك بناغە ئەم دەستوورەی لەسەر بنووسرێتەوە، هەربۆیە لە هەموو گفتوگۆ و كۆڕ و كۆبوونەوەكاندا تەنیا باسی وشە ڕیزكراوەكانی ناو ماددە دەستوورییەكان دەكەن، بەبێ ئەوەی بگەڕێنەوە بۆ ئەو فەلسەفە و ڕۆحـەی كە لە پشت وشەكانی ناو ماددە دەستوورییەكانەوە هەیە.

هۆكاری سەرەكی كە سەركردایەتیی سیاسیی كوردستان دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس، كە بە هەموو قورسایی سیاسیی خۆی و بە پاڵپشتیی هێزی پێشمەرگە كە هەمووی خستە خزمەتی دووبارە سەقامگیركردنەوەی عێراق و بونیادنانەوەی عێراقی نوێ، لەبەر ئەوە بوو سەركردایەتی سیاسیی كوردستان ئەو دیكۆمێنتەی لەبەر دەست بوو كە فەلسەفە و ڕۆحی دەستووری عێراقی نوێ، كە ڕێككەوتنی لەسەر كرابوو، هەموو لایەنە سیاسییەكانی ناو ئۆپۆزیسیۆنی عێراق بە (كورد و شیعە و سوننە)ـەوە ئیمزایان لەسەر كردبوو، ئامانجی سەركردایەتیی سیاسیی كوردستان ئەوە بوو (فەلسەفە و ڕۆح) بە زیندوویی لە ناو دەستووری عێراقی 2005دا بپارێزرێت و هەر كەس بە ویستی خۆی تەفسیری بۆ نەكات، یان ئینتقائییانە مامەڵە لەگەڵ ماددە دەستوورییەكان نەكات، هەموو پێكەوە دەستووری عێراقی 2005 بكەینە یەك پاكێج و بە جێبەجێكردنی وەك خۆی پێناسەی عێراقی نوێی پێ بكەینەوە.

بەڕێزان، فەلسەفەی دەستووری عێراقی ساڵی 2005 ئەوەیە جارێكی دیكە عێراق نەگەڕێتەوە بۆ سەنتڕاڵیزم و دیكتاتۆرییەت و، سەروەت و سامانی ئەم نیشتمانە نەدرێت بە چەك و گەلانی عێراقی پێ سەركوت نەكرێت، ڕۆحی ئەم دەستوورەش ئەوەیە كە تەواوی پێكهاتەكان عێراق هەست بكەن، دەوڵەتی عێراق نیشتمانی هەموومانە و ئەم دەوڵەتە هەموومان لەسەر بنەمای (هاوسەنگی، پێكەوەسازان، هاوبەشی) بەڕێوە ببەین و، هەر پێكهاتەیەكیش لەسەر ئاستی هەرێم و پارێزگاكان مافی خۆبەڕێوەبردنی لامەركەزیی هەبێت كە (فەلسە و ڕۆح) ی دەستوورەكە بە زیندووی بمێنێتەوە.

لە دوماهیدا جەخت لەسەر ئەوە دەكەمەوە، جگە لە گفتوگۆی ڕاشكاو و لە یەكتری تێگەیشتنی هاوبەش لە نێوان تەواوی پێكهاتە جیاوازەكانی عێراق هیچ ئەلتەرناتیڤێكی دیكەمان لەبەر دەست نییە، ئەوجا بۆ ئەوەی ئەم گفتوگۆ ڕاشكاوە بەرهەمدار بێت و لێكتێگەیشتنی هاوبەش بۆ چارەسەركردنی كێشەكان بەرهەم بهێنێت، دەبێت بگەڕێینەوە بۆ تێگەیشتنمان لەو فەلسەفە و ڕۆحـەی كە دەستووری عێراقی ساڵی 2005ی لەسەر نووسراوە، ماددەكانی دەستووری عێراق لە ناو فەلسەفە و ڕۆحی دەستوورەكەدا داڕێژراون، ئەگەر ئێمە تەنیا لەگەڵ وشە ڕیزكراوەكانی ناو ماددەكانی دەستوور گفتۆگۆ بكەین و واز لە فەلسەفە و ڕۆحی دەستوورەكە بهێنین، ئەوا ئێمە گفتوگۆ لەسەر دەقێكی مردوو دەكەین، نەك زیندوو.

ئومێدەوارم كە لە ئێستا لەسەر ئاستی بەرزی سیاسی لێكتێگەیشنی هاوبەش دروست بووە و، لەسەر ئاستی چالاكیی سیاسی و كەلتوورییش ڕاشكاوانە گفتوگۆ دەكەین، ئامانجمان زیندووكردنەوەی فەلسەفە و ڕۆحی دەستووری عێراق بێت، نەك تەفسیری مەزاجی بۆ ماددە و بڕگەكانی بكەین.