پ.د.نەزاكەت حسێن ئەندامی بازنەی گفتوگۆ: دادگای فیدڕاڵی كودەتایەكە بەسەر پێكهاتەكانی عێراق
پ.د.نەزاكەت حسێن، ئەندامی بازنەی گفتوگۆی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستانە و پسپۆڕ و تایبەتمەندە لە بواری ڕاگەیاندن و مامۆستای زانكۆی سلێمانییە، لە گفتوگۆی ئەمجارەدا (دادگای فیدڕاڵیی عێراق . گفتوگۆ و هەڵوێست)، بەمجۆرە دید و بۆچوونەكانی خۆی خستە ڕوو:
ڕۆڵی دادگا لە هەموو وڵاتێكدا بۆ ڕاگرتنی هاوسەنگییە لە نێوان هاووڵاتیان و نەهێشتنی زەوتكردنی مافی كەسێكە، لەلایەن كەسێك، یان لایەنێك لەلایەن لایەكی دیكە و نەهێشتنی زوڵم و ستەم و یەكلاكردنەوەی ڕاستی و ناڕاستییەكانە، لە وڵاتانی فیدڕاڵیشدا ئاشكرایە كە وەك دەسەڵاتێكی باڵا بەسەر هەموو فیدڕاڵەكانەوە كار دەكات، تاكو هاوسەنگی و سەقامگیری دروست بكات لە نێوانیان و لەناو وڵاتدا. بەتایبەتی ئەو وڵاتانەی كە فرەیین و ئەگەر دەسەڵاتێكی باڵا بە سەر هەموویانەوە نەبێت، یەكیان دەسەڵاتی خۆی زاڵ دەكات بە سەر ئەوانی دیكەدا و، هاوسەنگی و ئاسایشی سیاسی و كۆمەڵایەتیی ئەو وڵاتە دەكەوێتە مەترسییەوە.
عێراق دوای ئازادكردنی و پێش نووسینەوەی دەستووری نوێ لە سەردەمی پۆڵ بریمەر كە حاكمی مەدەنیی ئەو كاتەی عێراق بوو، دادگای فیدڕاڵی دامەزرا و دواتریش لە دەستووری نوێی عێراق دەسەڵات و سەڵاحییەتەكانی دیاری كرا. تا ساڵانی٢٠١٠ ئەم دادگایە تا ڕاددەیەكی باش توانی هاوسەنگی بپارێزێت و باسێكی دادگای فیدڕاڵی لەو كاتەدا بە خراپ، یان پێشێلكاری و دەستتێوەردان نەبوو. ئاشكرایە كە لەو كاتەوە تا ئێستا چەندین لەرزەی سیاسی و بەرزونزمی و ئاڵۆزیی سیاسی لەو وڵاتەدا دروست بووە. كە هەندێك لە كێشەكان ناوخۆیی بوون، لە نێوان پێكهاتەكان و باڵە مەزهەبییەكان، هەندێكیش دەستتێوەردانی ئیقلیمی لەلایەن ئەو وڵاتانەی كە بەرژەوەندییان لە عێراقدا هەیە و دەیانەوێت بەڕەكە هەمیشە بەلای خۆیاندا ڕاكێشن. زۆربەی ئەم گرژییانەش بە هۆی هەوڵی زاڵبوونی بەرەیەك، لەناو پەرلەمان، یان لە حكومەتدا بوو، یان شەقام گەرم دەكرا لەلایەن ئەوانەی كە نەیاندەتوانی لە پەرلەمان و حكومەت بەڕەكە بە بەرژەوەندیی خۆیان ڕاكێشن، یان وەك ئۆپۆزسیۆن دەیانویست خۆیان نیشان بدەن، چونكە ئەو دەسەڵاتەی كە دەیەوێت عێراق كۆنتڕۆڵ بكات، هەرگیز جگە لەو بەرەیەی خۆی دەیەوێت، چاوی بە فرەیی و پێكهاتەكانی دیكەدا هەڵنەهاتووە و، پلان دوای پلان كاری بۆ ئەم تاكڕەوی و یەكجۆرییە كردووە. دیار بوو سرووشتی داڕشتنەوەی حكومەت و دەرەنجامی هەڵبژاردنەكان ئەو دەرفەتەی نەدا، تاكو ئەو لایەنەی بە دەستتێوەردانی وڵاتێكی دەرەكی خۆی زاڵ بكات. بۆیە پەنای بۆ ڕێگەیەكی دیكە برد و بە شێوەی شاراوە و لە تونێلەوە هات بۆ ئیفلیجكردنی دەسەڵاتی لایەنەكانی نەخوازراوی و كەمكردنەوەی دەسەڵاتیان، تا گەیشتە هەرێمی كوردستان و لەوێوە ویستی كودەتایەكی شاراوە بە بەرگی یاساییەوە بەسەر وڵاتدا بكات. ئەویش لە ڕیگەی ئامادەكردنی پاكێجێكی ڕێكخراو كە دادگای فیدڕاڵی و ئەو دەسەڵاتە ڕەهای پێی دراوە، بەكاریهێنا، هەر لە گرتنە دەست و گۆڕانكاری لە سەرۆك و ستافی دادگاكە، تا دەستبردن بۆ كۆمەڵێك بابەت كە بەئاشكرا دەركەوت ئەجندایەك بوو، بۆ زاڵبوونی بەرەی وەلائییەكان بەسەر كۆی پێكهاتە و لایەنەكانی دیكەدا. هەر بۆ تەواوكردنی ئەو پاكێجە و ئەو ئەجندایە لە هەرێمی كوردستانیش سوودیان لەو حزب و لایەن و كەسانە بینی كە لە هەرێمی كوردستان هاوئاوازی خۆیان بوون، ئەوانیش لەناو هەمان پاكێجدا كاریان لەسەر كرابوو، هاوتەبا بوون لەگەڵ كودەتاكەی دادگای فیدڕاڵی كە دیار بوو هەمووی لە یەك ئاراستەوە و بە یەك ئاراستە كاریان دەكرد، كە ویستیان هەرێمی كوردستان لاواز بكەن و تا دەستیان بۆ قووتی هاووڵاتیان و مووچە و بەشە بودجەی ئەم هەرێمە برد. بەڵگەنەویستیە بە پشتبەستن بەو سكاڵایانەی لە هەرێمەوە كە لەلایەن ئەو حزب و لایەنانە پێشكەش بە دادگای فیدڕاڵی كران، لە هەمان سەبەتە و ئەجندا و ئامانج و پاكێجە ئامادەكراوەكە بوون، بوونە هاوكاری دادگای فیدڕاڵی، تاكو دیوار و گرژی دروست بكەن لە نێوان خەڵك و حكومەتەكەی و متمانە نەمێنێت لە نێوانیان. بەڵام نەیاندەزانی كەسێك هەیە دەڵێت: «نا. ڕاوەستن» ئەویش سەرۆكی بارزانی ڕابەر و مەرجەعی كوردە، كە بە هەڵوێستەكەی توانی زۆر لە ڕێسەكان بكاتەوە بە خوری و نەیهێشت ئەو پاكێجە ئامادەكراوە بۆ سەرلەنوێ نەخشەكێشانەوەی سیاسیی عێراق سەربگرێت. ئەوەی ماوە بیڵێین، ئەوەیە كە كورد دەبێت چی بكات بۆ ڕێگریكردن لەم خراپ سودوەرگرتنەی دەسەڵاتی دادگا و رزگاركردنی دادگا لەم داگیركراوی و قۆرخكارییە؟ دەبێت كار لەسەر پێداچوونەوەی دەستوور و بڕگەی دەسەڵاتەكان و پێكهاتەی دادگای فیدڕاڵی بكرێت و ئەویش بە هەماهەنگی لەنێوان ئەو كوتلە و پێكهاتانەی عێراق كە زەرەرمەند بوون لەم ڕەفتارەی دادگای فیدڕاڵی. دەبێت لۆبی لەسەر ئاستی جیهانی و دۆستەكانمان و دادوەر و كەسایەتییە سیاسی و خاوەن نفووزەكان دروست بكرێت، تاكو جیهان ئاگادار بكاتەوە لەم مەترسییانەی لە عێراق دروست بوون. كە دەیانەوێت ناسەقامگیری و دیكاتۆری و تاكڕەوی بۆ وڵات دروست بكەن و سەرلەنوێ نەخشەی سیاسیی عێراق دەستكاری بكەن و بە ویستی وڵاتێك و بەرەیەك دایبڕێژنەوە. كە بێگومان بەمە عێراق دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی دیكتاتۆری و بكوژ و ببڕ و نەمانی پێكەوەژیان و سەقامگیری سیاسی و كۆمەڵایەتی. دەبێت تەسویق بۆ ئەوە بكەین، كە ئەمە پێشێلكردنی دەستوورە و نابێت نە عێراقییەكان نە وڵاتانی هاوپەیمان و ئاگادار و چاودێر لە بارودۆخی عێراق پێی ڕازی و بێدەنگ بن. هەماهەنگی و لێكتیگەیشتنێك لەسەرئاستی ناوخۆیی كوردستانی پێویستە بۆ ئەوانەی لەگەڵمانن و نەچوونە ناو پاكێجی كودەتاكەی دادگای فیدڕاڵی و لەسەر ئاستی عێراقیش پێویستە لەگەڵ ئەو كوتلە و لایەنانەی ناڕازین بەم دەسەڵاتەی دادگای فیدڕاڵی پەیوەندییەكی چڕتر دروست بكەین، تاكو دەرچەیەك بۆ بەرگرتن لە دەسەڵاتە خراپ بەكارهاتووەكانی دادگای فیدڕاڵی دروست بكەین.