شۆێنەواری كۆنترین دەسەڵاتی كوردی
شوێنەواری (كچ كابان) یان (قزقاپان) پاشماوەی یەكەم دەوڵەتی كوردییە، كە 700 ساڵ پێش زایین باپیرانی كورد (مادەكان) دایانمەزراندووە، ئەمە و سەدان شوێنەواری گرنگتری دەوڵەتی ماد هەبووە، بەڵام داگیركەران و نەزان و هەندێك لە ساویلكە كوردەكان شكاندوونیان، یان لەناویان برد، قزقاپان بە دووریی 50كم دەكەوێتە ڕۆژئاوای شاری سلێمانی. لە دۆڵی چەمی ڕەزان لە نزیك ئەشكەوتی زەرزی و گوندی زەرزی هەڵكەوتووە. هەروەها بە دووری 17كم دەكەوێتە ڕۆژهەڵاتی شارۆچكەی دووكان، بە بەرزایی 7م لە شاخێك هەڵكۆڵدراوە، دەكەوێتە بەرامبەر گوندی عەوەڵان. لە ساڵۆنێك و سێ ژوور و سێ گۆڕی لە بەرد هەڵكۆڵدراو و چەندان نەخش پێكهاتووە. لە لای دەرەوەی ساڵۆنەكە نزیكەی پێنج مەتر درێژ و چوار مەتر بەرز و دوو موتر بەرین دەبیت.
دوو ستوون و پەیكەری دوو پاشاو هێمای ئایینی زەردەشتی (ئاهورە مەزدا) بەلای چەپیەوە هەڵكۆڵدراوەكەوە هەیە، چەندین هێما و نەخش و نیگار هەڵكۆڵدراوی دیكەش دەبینرێت، لە ڕێگەی دەرگایەكی یەك مەتر چوار گۆشە دەچێتە بەشی دووەم، كە لە سێ ژوور پێك هاتووە، هەر ژوورێك گۆڕێكی هەڵكۆڵدراوی تێدایە، بەڵام هیچ لە ناو گۆڕەكاندا نەماوە و بردراوە! مێژووی گۆڕەكانیش بۆ پاشاكانی دەوڵەتی ماددەكان ٦٣٣ ساڵ پێش زایین دەگەڕێنەوە، كە گومان دەكرێ گۆڕی پاشا كەیخەسرەو (585 تا 625پ ـ ز) پاشای دەوڵەتی ماد بوو بێت. پەیكەرەكانی دەرەوە دوو سەركردەن لەسەر سەكۆی گفتوگۆ و ڕێكەوتن دانیشتون و پێ دەچێت خەریكی ڕێكەوتن بن و كۆتایی بە شەڕ و جەنگ بهێنن، هەردوو سەركردە جلوبەرگیان جیاوازە. لە لای چەپەوە لۆگۆی زەردەشتییەكان بە باڵی كراوەوە هەیە. ئەم شوێنەوارە خوێندنەوەی زۆر هەڵدەگرێت و یەكێكە لە شوێنەوارە گرنگ و دەگمەنەكان و شێوەی لە شوێنەواری (بەترا)ی ئوردەن دەچێت، كە ساڵانە بە هەزاران گەشتیار سەردانی دەكات، شوێنێكی دیكەی هاوشێوەش (فەقرەقا)لە كوردستانی ڕۆژهەڵات نزیك شاری مهاباد هەیە كە پاشماوەی شارستانیەتی مادەكانە، بەڵام لە ڕووی پێكهاتەكەیەوە هێندەی قزقاپان گرنگ نییە، هەندێك شوێن و تاقی هاوشێوە و هاوسەردەم لە شاری كرمانشا هەیە. شوێنەوارناسان دەڵێن: وێنە هەڵكۆڵراوەكانی سەر ئەم ئەشكەوتە دەستكردە گوزارشت لە پاشاكانی میدیا، پاشا (كەیخسرەو)و پاشای(لیدیا-ئانیتا)دەكات، كە دوای جەنگێكی درێژ ڕێكەوتوون و ئاشت بوونەتەوە.