كەریم سلێمان، جیا لەوەی ڕاوێژكاری جڤاتی ڕۆحانیی ئێزدییە، لە هەمان كاتدا بریكاری وەزارتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستانە و، یەكێك لە كەسایەتی و ڕۆشنبیرە دیارەكانی ئێزدییە لەسەر ئاستی كوردستان، لەم گفتوگۆیەدا «بە ئامانجگرتنی هەرێمی كوردستان و هۆكارەكانی»، جیا لەوەی بە ناوی میر و جڤاتی ڕۆحانیی ئێزدی، سەركۆنەی تەواوی ئەو هێرش و دەستدرێژییانەی كرد كە لەلایەن ئێرانەوە دەكرێنە سەر هاووڵاتیانی سڤیل لە هەولێری پایتەختی هەرێمی كوردستان، لە هەمان كاتدا ئەوەشی خستە ڕوو كە ئاسایش و سەقامگیریی هەرێمی كوردستان بۆ پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینە جیاوازەكان زۆر گرنگە وجەختی لەوەش كردەوە، كوردانی ئێزدی گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی كە تەنیا شوێنێك بتوانن بە ئازادی تێیدا بژین، هەرێمی كوردستانە، بەمجۆرەش دید و تێڕوانین و بۆچوونەكانی خۆی سەبارەت بە تەوەری ئەمجارەی بازنەی گفتوگۆ خستە ڕوو.

 

هێرش و دەستدرێژییەكانی ئێران بۆ سەر هەرێمی كوردستان و لێدانی خەڵكی مەدەنی و بازرگان و سەرمایەداری كوردستان، بابەتێكی گەلێك گرنگ و ترسناكیشە. وەك ڕاوێژكاری جڤانی ڕۆحانیی ئێزدی دەمەوێت زۆر بە ڕاشكاوانە لەسەر ئەم بابەتە قسە بكەم و تیشك بخەمە سەر ئەوەی بۆچی هەولێر بەئامانج دەگیرێت و بۆچی ئەم هەموو گوشارە دەكرێتە سەر هەولێر؟

پێش ئەوەی وەڵامی ئەو پرسیارە بدەمەوە، دەمەوێت باسی ئەو ترسە بكەم كە لە دوای 3ی ئابی 2014 لای ئێزدییەكان دروست بووە، ئێمەی ئێزدی گەیشتووینەتە قەناعەتێك كە تەنیا شوێنێك مابێت، بۆ ئەوەی بتوانین لێی بژین و هەست بە ئارامی بكەین، هەرێمی كوردستانە، بۆیە لەم ڕاستەوە پاراستنی ئاسایش و سەقامگیریی كوردستان بۆ ئێمەی ئێزدی زۆر گرنگە و، ئەم ئاسایش و سەقامگیرییە تێك بچێت، ئێمە پێش هەمووان بە مەترسی دەزانین بۆ سەر ژیانی خۆمان.

بارودۆخی ئێزدی هێجگار قورسە، هەڕەشەی یەكجار زۆری لەسەرە، بەتایبەتی كە ئێستا ئەو ئاوارانەی لە كەمپەكانی هەرێمی كوردستانن، ناتوانن بگەڕێنەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان لە شنگال.

ئەم پرسە زۆر گرنگە، لەبەر ئەوەی هیچ كەمپێكی ئاوارە لە سەرانسەری عێراق وا نییە، ئەو كەمپانەی لە كوردستان ماون، بە ڕێژەی 90% ئاوارەی ئێزدی تێیدا ماونەتەوە.

بەداخەوە جۆرێك لە موزایەدەی سیاسی دەكرێت و پێمان دەڵێن بارودۆخی شنگال ئارامە و ئەو ئاوارانە دەتوانن بگەڕێنەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان، بەڵام ئەم بابەتە كە بەمجۆرە باس دەكرێت، وا نییە. ئەوەتا ڕێككەوتنی ئاساییكردنەوەی شنگال لەنێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی عێراق كە ماوەی دوو ساڵە ئیمزا كراوە، هەتا ئێستا جێبەجێ نەكراوە، ئەمە پێمان دەڵێت بارودۆخی شنگال ئاسایی نەبووەتەوە و ئێستاش جێگەی مەترسییە بۆ ئێمە وەك ئێزدی، بۆیە ئەمە وەك بابەتێكی سیاسی لێكراوە كاتێك لەلایەن هەندێك لایەنەوە گوشار دەخرێتە سەر وەزیری كۆچ و كۆچبەرانی عێراق كە بە زۆر ئەو ئاوارانە بگێڕێتەوە بۆ شنگال. ئێمە ئەم هەنگاوە وەك پیلانێكی سیاسی و مەترسی بۆ سەر ئێزدییەكان لە قەڵەمی دەدەین. ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەو كارەساتەی دوای 3ی ئابی 2014 بەسەر ئێمە هات، بە جۆرێك ئێمەی ترساندووە كە بێجگە لە هەرێمی كوردستان هیچ شوێنێكی دیكە نییە كە ئێمە بتوانین بە ئازادی تیایدا بژین.

ئەوجا سەبارەت بە ئاسایشی هەرێمی كوردستان بەگشتی و هەولێریش بەتایبەتی وەك پایتەختی هەرێمی كوردستان، بۆ ئێمە زۆر گرنگە لە هەر كەسێكی دیكە و لە سەرانسەری جیهانیشدا ئەو كەمینانەی مەترسی لەسەر ژیانیان هەیە بە دوای ئەو شوێنێكی سەقامگیر و ئاسایشدا دەگەڕێن كە مەترسی لەسەر ژیان و مانیان دروست نەبێت. لەم چوارچێوەیەدا هەر گوشارێك بخرێتە سەر هەرێمی كوردستان، ئەوجا گوشاری سەربازی، سیاسی، ئابوری، ئێمە وەك ئێزدی پێش لە هەر كەسێكی دیكە هەست بە مەترسی لەسەر خۆمان دەكەن.

ئەگەر لە چوارچێوەیەكی فراوانتر هەڵوەستە لەسەر ئەم پرسە بكەین، بەڕاستی پرسەكە ڕوون و ئاشكرایە، هەرێمێك هەیە خاوەنی ئەزموونێكی حوكمڕانیی خۆیەتی، تەمەنی ئەم حوكمڕانییە كوردییە كە لە ساڵی 1991 هەتا ئێستا بەردەوامی هەیە، درێژترین تەمەنی حوكمڕانیی كوردییە لە تەواوی مێژووی كوردستاندا، هەر بۆیە هەندێك جار قەناعەتێكی بەو جۆرەم لا دروست دەبێت، كە دەوڵەتانی دەوروبەر و عێراقیش مەترسییان هەیە لەوەی كە لەم ناوچەیەدا هەرێمی كوردستان بە ئەزموونێكی پێشكەوتوو دەركەوتووە و توانیویەتی ژینگەیەكی ئەوتۆ دروست بكات، كە تەواوی نەتەوە و ئایینە جیاوازەكانی عێراقیش ڕوو بكەنە ئەم هەرێمە و لێرە بە ئارامی و سەلامەتی بژین، ئەوان دەترسن كوردستان ببێتە ئەو ئەزموونەی گەلانی ئەو دەوڵەتانەش داوای ئەزموونێكی وابكەن و مەترسی بكەوێتە سەر ئەو دەسەڵاتانەی كە ئێستا لەو وڵاتانە هەیانە، هەر بۆیە ئەو دەوڵەت و لایەنانە هەرێمی كوردستان بەئامانج دەگرن و هێرشی سەربازی بە ڕۆكێت و فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان دەكەنە سەری، كە بە هەموو پێوەرێك هێرشی زۆر مەترسیدار و نائاسایی بوون. ئەوان ترسی گەورەیان لە سەركەوتنی ئەزموونی حوكمڕانی هەرێمی كوردستان هەیە. بەڵام وێڕای ئەم بە ئامانج گرتنەی هەولێر و هەرێمی كوردستانیش، من جۆرە گەشبینییەك دەبینم و پێموایە لەگەڵ ئەوەی بارودۆخی ناوچەكە بەگشتی شڵەژاوە، بەڵام جۆرە گەشبینییەك هەیە كە ئەوەی لە دوای 2003وە بۆ عێراق هەڵكەوتووە، پێشكەوتنێكی زۆر گەورەیە، لەوانەیە فرسەتێك بێتە پێشەوە عێراق و هەرێمی كوردستانیش ببنە ژاپۆنێكی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست.

وەك جڤاتی ڕۆحانیی ئێزدی كە ئێمە هەر لە یەكەم ڕۆژەوە بەیاننامەمان هەبووە و لە هۆیەكانی ڕاگەیاندنیش زۆر بە توندی ئەو هێرش و دەستدرێژیانەمان شەرمەزار كردووە كە كراونەتە سەر هەولێر، لەبەر ئەوەی هیچ هۆكارێك نەبووە كە ببێتە پاساو بۆ ئەو هێرشانە، بەداخەوە ئەم هێرشانە بەئامانجگرتنی بازرگان و سەرمایەدارێكی دیاری وەك شەهید پێشڕەو دزەیی، كە ڕۆڵی كاریگەری هەبووە لە ئاوەدانكردنەوەی ئەم وڵاتەدا و جاری یەكەمیش نییە هێرشی دڕندانەی لەمجۆرە دەكرێتە سەر هەولێر و هەرێمی كوردستان.

ئەگەر سەرنجی ئەم هێرش و دەستدرێژییانەی سوپای پاسداران بۆ سەر هەولێر بدەین، دەبینین هاوكاتە لەگەڵ ڕێوڕەسمی كۆڕبەندی ئابووریی جیهان – داڤۆس لە سویسرا، كە بەڕێز مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت تێیدا ئامادە بوو، ئامانجی ئەوە بوو قسە لەگەڵ سەرمایەدار و كۆمپانیا و وەبەرهێنەرانی وڵاتانی جیهان بكەن، بۆ ئەوەی سەرنجیان ڕابكێشێت و بێنە كوردستان و سەرمایەكانیان لە كوردستان بەگەڕ بخەن، بۆیە ئاشكرایە ئەم هێرش و دەستدرێژییانەی سوپای پاسداران بەو ئامانجە بوو، بە جیهان بڵێت، هەرێمی كوردستان مەترسی لەسەرە و شوێنێكی ئارام نییە. هەمووانیش دەزانن، سرووشتی سەرمایەداران بەو شێوەیەیە ئەگەر شوێنێك ئارام و سەقامگیر نەبێت، نایەن بۆ ئەو وڵاتە هەتا بە ملیۆنەها دۆلار وەبەرهێنانی تێدا بكەن، كە ئەمەش هەوڵێكی دیكەی ئێران و چەكدارە لە یاسا دەرچووەكانی میلیشیاكانی عێراقن كە چاویان بە ئاوەدانكردنەوەی كوردستان هەڵنایەت و دەیانەوێت هەموو ڕێگەیەك بگرنە بەر، بۆ ئەوەی قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستان نەهێڵن و ئەو ژێرخانە ئابوورییەی هەمانە، لەبەر یەك هەڵیبوەشێنن.

قەدەری ئێمە وەك هەرێمی كوردستان ئەوەیە كە هەتا ئێستاش ئێمە پارچەیەكین لە دەوڵەتی عێراق، ئەم وڵاتەش بووەتە شوێنی ململانێی دوو هێزی سەرەكی كە «ئێران و ئەمریكا»یە، هەرێمی كوردستانیش هەوڵی داوە كە لەنێوان ئەم ململانێیەدا سەربەخۆ بێت و بە شێوەیەكی بێلایەنانە مامەڵە لەگەڵ هەردوو لایەنی ئەم ململانێیەدا بكات، بەڵام ئیتر بارودۆخەكە بەو جۆرەیە پریشكی ئەو ململانێیە هەر بەر ئێمە دەكەوێت.

لە ساڵی 2017 ئێمە ڕیفراندۆممان ئەنجام دا بۆ ئەوەی سەربەخۆ بین و خۆمان لە كێشە و ململانێیانە ڕزگار بكەین، بەڵام ئەوە بوو هەموو جیهان لە دژمان ڕاوەستا و ڕێگەیان نەداین سەربەخۆ بین و، ئەوجا لەگەڵ ئەوەی ڕێگەشیان نەداین سەربەخۆ بین، ئەوەیە كە دەبینین ئەوانەی دەسەڵاتیان بە دەستەوەیە لە بەغدا ئەو دەستوورەش جێبەجێ ناكەن كە لە ساڵی 2005 عێراقییەكان دەنگیان پێ داوە و پەسەندیان كردووە، تەنانەت ئەو ڕێككەوتنانەشی لە نێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی بەغدا دەكرێن، بۆ نموونە ڕێككەوتنی شنگال كە ماوەی دوو ساڵە ئیمزا كراوە، بەڵام هێزێك هەیە ڕێگە نادات ئەو ڕێككەوتنەش جێبەجێ بكرێت كە جێبەجێكردنی ئەم ڕێككەوتنە بۆ ئێمە وەك ئێزدی و گەڕانەوەی ئاوارەكانمان لە كەمپەكان زۆر زۆر گرنگە، بۆیە بارودۆخی عێراق نائاساییە، ئەوەی بە ئاشكرا ئێستا وەك حكومەت دیارە و بە حیساب حوكمڕانی عێراق دەكات، دەبینین هیزێكی دیكە لە پشتی پەردەوە ڕێگرە لە بەردەم ئەو كارانەی كە حكومەتی عێراق دەیەوێت ئەنجامی بدات.

لەم چوارچێوەیەدا هەموو كاتێك گفتوگۆكردن زۆر گرنگە، دەبێت لەسەر هەموو ئاستەكان گفتوگۆ لەسەر پرس و كێشەكانی خۆمان بكەین، لەو كاتانەی كە قەیرانیش دروست دەبێت، دیسان گفتوگۆكردن هەر گرنگە و پێی دەگوترێت «گفتوگۆ لەناو قەیرانەكاندا»، گفتوگۆی نێو قەیرانەكان دەبێت هەموو ڕەهەندەكان لەخۆ بگرێت و تا دەكرێت بە شێوازی دیپلۆماتی و هێزی نەرم هەوڵ بدەین لە قەیرانەكان بێینە دەرەوە.

لە دوماهیدا ئەوە دەخوازم بڵێم بۆ ئێمە وەك پێكهاتەی ئێزدی، هەروەها بۆ نەتەوە و ئایینە جیاوازەكانی دیكە و بەتایبەتی خوشك و برا كریستیانەكان،ئەم بارودۆخە زۆر بە مەترسی بۆ ژیان و ئایندەی خۆمان دەزانین، چونكە پێكهاتە جیاوازەكانی كوردستان بەگشتی و ئێزدی بەتایبەتی گەیشتووینەتە قەناعەتی تەواو كە تەنیا شوێنێك ئێمە بتوانین بە ئازادی تیایدا بژین هەرێمی كوردستانە، ئەگەر ئەم بارودۆخە سەقامگیرەی هەرێمی كوردستان بكەوێتە مەترسییەوە، ئەوا ئێمەی ئێزدی و كریستیانەكانیش هیچ ڕێگەیەكمان لەبەردەم نامێنێ، بێجگە لەوەی دەبێت بەناچاری بیر لە كۆچكردن بكەینەوە و ئەم وڵاتە بەجێبهێڵین.

 كارەساتەكانی دوای ساڵی 2014 بە جۆرێك ترسیان لە ناخی هاووڵاتیانی ئێمە دروست كردووە، بێجگە لە هەرێمی كوردستان، متمانەیان بە هیچ شوێنێكی دیكە نییە كە بتوانن بە ئازادی تێیدا بژین.